Full text of "Veterum aliquot scriptorum, qui in Galliae bibliothecis, maximè Benedictinorum latuerant, spicilegium. Tomus quintus. [...] Prodeunt nunc primùm in lucem. Opera et studio Domni Lucae Dacherii è Congregatione S. Mauri monachi Benedictini"

See other formats

This is a reproduction of a library book that was digitized 
by Google as part of an ongoing effort to preserve the 
information in books and make it universally accessible. 


Google books 


https://books.google.com 


This is a reproduction of a library book that was digitized 
by Google as part of an ongoing effort to preserve the 
information in books and make it universally accessible. 


Google books 


https://books.google.com 


z^ €23/ 
uu 7 


ET Eo OX ule 


3,:3000000000000000000000008€ 
BIBLIOTECA & 


- 
e 
d 


e—— A 


m di r une ( » 
| 4 i c 
LEN 


fcc. 


0 s Ot 


- -— * €. ees 
. " € ————MMWM CM m E 


- -—— —-— A áÓ—Óm€ 


IP DEN "E 


——— 2o0— ym 09 


i 
" 


2^ , 94 Ro. T 
. b ^ 4 d : E 
e C& : P e * 


VETERVM ALIQV OT SCRIPTORVM 
ui in Gallie Bibliotbecis , maxime Beneditlinorum latuerant, 


SPICILEGIV M: 


Tomus Quintus continet 


LSuARAGDI Abbatis O. B. Viam 8. Vitam S. Ettc11 Epifcopi Nouiom, 
Regiam. . Authore S. AvpotsNo. 
;, Iou & Aurelianenfis Epifcopi Opuf- 9.Fundationem Abbatiz Miciacenfis à 
culum de Inftitutione Regia. CropovzoI. Francorum Rege. 
y. Teflamentum Pen prr vi Turonenfis| 10. VvANDALBERTI Martyrologium. 
it. C uk oN 1 cow Cafautieníis, fiue 


Epifcopi. 
4. Collationem Epifcopp.coram Rege Pifcarienfis Monafterij O. B. 
GvupreBALDO aduerfus Arianos. Auctore Ion ANNE Berardi. 
y. Tatopyrr1 Aurelianenfis Epicopi| r2. MiscELEANEA Epiftolatum. 
fermones aliquot. 13. Teftamentum B. IonAwnN As filie Lu- 
6.Cou cir 1A Senonenfia duo. douici xi. R. F.DucifIg Biturigum, 
7, Inuentionem Sanctorum à Dzops-|14.]tem Teftamentum MARGARETS 
nico Metenfi Epifcopo. Vxoris Renati Ducis de Aléconio, 


Prodeunt nunc primüm in lucem - 


Opera fusdo Dou«N1iLvcze DACHERII " Congrrga- 
tioue 5. Mauri Monachi Benedictini. 


PARISIIS, 


Apud C Ax0O LYM SAVREVX, infignis Ecclefie Parifienfis Typographum 
:— Inatrio Templi Beatz Matiz ,fub infigni trium Virtutum. 


CIO. IOC. LXL 
Cum priuilegio Regis , C Superiorum permis, 


——— —— — —— — — ——— 
- — 


EM E d 


"RA ES ü : 
o - SB cT 9 
——BMÁM— —— M c— T quen LI aV 


E——-L—* 


FEM CRsc1A duo Opufcula que ad mores R e- 

E gios pié & Chriftiane inftituendos atti- 
nentprimordia hujufce Tomi Quinti adornant, 
confecrántque. Prioris , VrA REGIA inícripti , 
Auctor non eft Smaragdus Prefbyter & Mona- 
chus Anianz in Septimania, diccestque Maga- 
lonenfi, qui do&riná & fan&itate Ludouici Pij 
Imperatoris tempeftate florebat : Neque item 
Smaragdus ek simi x Monaíterij in Saxo- 
. nia Abbas; quandoquidem Monafterium iftud 

condidit Hermannus Saxoniz Dux fub anno 
DCcccLxxir, Íed Smaragdus Abbas S..Michaz- 
lis (vuleà 5. Mje]) in dicecefi Virdunenfi: Sen- 
tentiam hanc approbat do&iffimus Lucas Hol- 
ftenius , qui nuper in vrbe orbem ]literarium ve- 
luti fidus Íplendidiffimum illuftrabac. 

In Codice manu-ícripto , ait ille , Sereniffimz 
Aeginz , vnde hoc exemplar accuraté deícri- 
pum eft, deficit primum folium, quo Àuctoris 
Prafatio continebatur ad Ludouicum Pium ,Vt 
Puto, fub quo diem extremum eum obiiffe nos 


A 7 


adii 


VIBERE INTE S cR E SEE ER Mig 


I 


Sma - gdi 
Via Regia. 


. -—- 


e« 


L1 1 
«€ 
€€ 


«€ 


rd 
w 


e 
Ww 


LECTORI. 
docet Epithaphium à Sammarthanis fratribus 
editum. Vt Smaragdo hoc Opus tribuam facit 


epiftola eidem in calce fubjuncta Caroli Impe. 


ratoris ad Leonem III. Papam, quam idem Sma- 
ragdus edidiffe fcribitur. Vnde apparet hunc 
Smaragdum auctorem effe narrationis de Col- 
latione habita Romz in fecretario Bafilicz Vati- 
canzinter Miffos Caroli Magni & Leonem Pa- 
pam quam I. Sirmnundus tom. 2. Concil. Gall. 
pag. 256. edidit, cüm teftimonia illa , quorum 
narratio principio meminit,epiítola Caroli con. 
tineantur. Preterea ex ftyli & tractandi modo 
perípicué apparet Librum, qui Dzadema Moza- 
chorum appellatur , hujus Smaragdi foetum effe : 
cujus auctorem alij Smaragdum S. Michailis 
Abbatem in Saxonia manifefto errore faciunt. 
Nam liber Sereniffimz Reginz ante Saxonico- 
rum Imperatorum tempora fcriptus eft,qui Mo- 
nafterium Luneburgenfe conftruxerunt. Neque 
enim dubitari poteft , quin vtrumque vnius 
ejufdémque auctoris opus fit, càm multa ex vno 
in alterum ad verbum tranícripta legantur, vt 
videre eft in Dzademate Monachorum , quod eadé 
capitum ferie pretexitur,& iiídem,vt dixi verbis, 
vtrique tamen vitz generi diuerfa ratione ac- 
commodatis: conferas tantüm capita 6.7. 8.& 9. 
& res ad oculum patebit. 

Enimueró ea quz actafunt Romz de Symbo- 
lofidei inter Leonem Papam & Miffos Caroli 
Magnile non collegiffe modó , fed & ipfis inter- 
fuifle non obícuré innuit Smaragdus initio nar- 


| LECTOTAI $ 
rationis, vbi hzc verba : His di&fis nou? quód won- 
nulla colloquendo potius quam difputando praceffe- 
fant , quorum feries fénfuum [eu verborum , nifi 
tantum quod inde fuit , non fatis memorie occurrit, 
£$c.in quantum recordari valeo, ifle fuit curfus [en- 
[ium , (9 fümma conclufto nouiffimarwm defimitio- 
"um , Qc. Namque in Vrbem fecum adduxe- 
rant Smaragdum Legati illi Ieffe Epifcopus Am- 
bianenfis, & FERA UN Corbeiz Abbas, vt pote 
virum in rebus Ecclefiafticis apprime verfíatum, 
vt ejus eruditio fibi effet fubfidio. 
. Porró legenti patebit , Smaragdum , cüm 
R egi dicauit fuum Opus atate jam prouectum 
fuiffe. Ec licet in. hoc Opere nullos San&tos Pa- 
tres laudet nominatim , continuó tamen e placi- 
tis eorum colle&tos quafi flores fpargit,quemad- 
modum do&us quifque poterit dijudicarc. De- 
nique quantum é Smaragdi monitionibus pro- 
fecerit Ludouicus , quiagnomen Pij fortitus eft, 
in regendo tum feipfo, tum etiam Imperio pa- 
tefaciunt ipfius egregij mores , & acta illuftria. 
Alterum. Regium Opufculum confcripfit 
IoNas Aurelianenfis Epifcopus eodem ftylo, 
eadémque methodo quibus laicalem inftitutio- 
nem, immo veró quinq; capita repetit ejufdem 
Inftitutionis. Vndefilonas hujus auctor affera- 
tur, illius quoque afferi neceffum eft. Cui O puf- 
culo,cüm ze prz fe ferret inícriptionem, 


1T. 
Ione Au- 
rel. Epifco- 
Pi de Inft:- 
tutione 
Rcgia Q- 
puiculum. 


nos de Inflituzione Regia titulum afcripfimus; vt. 


Íecundz partis inftar fieret inftitutionis moralis 
fiuc laicalis. 


4 


& 1 


6 LECTORI 
Czterüm có pluris faciendum eft hoc Ionz 
Opufculum, quód integrum, prater Prafatio- 
nem, & duo extrema capita, in Concilio Pari- 
fienfi VI. quod anno Chrifti pcccxxix.. cele- 
bratum eft, habeatur. Aut enim Patres Concilij 
Ludouico Pio & Lothario Imperatoribus admo- 
nitiones , quas ifti poftularant , fubminiftra- 
re cupientes , confultum fore cenfuerunt Áu- 
relianenfis Opus fuis innectere decretis : aut 
fané dixerim Ionz , qui Concilio interfuit , ab 
iiímet Patribus fuiffe demandatum,vt acta Con-- 
cilij in ordinem redigeret: atque ea propter cüm 
lucubrationes, quas pauló anté produxerat, ad 
propofitum accederent Concilij, duxiffe pre- 
tium operz feas Regiis adhortationibus infere- 
ret. Vtrumlibet elegeris, Lector, (entias tamen 
oportet, antequam Concilium celebraretur, Io- 
nam fuum Pipino nuncupaffe Opufculum. 
| Enitaque,opinor,vera fententia: Conícriptü 
eft iftud Opufculum priufquam haberetur Con- 
cilium illud Parifienfe , & necdumadueríus Lu- 
. douicum Imperatorem Pipinus P st vus vnà 
cum Fratribus & aliis molitus fuiflet,quin potiüs 
cüm adhuc perfeueraret Parenti pie obfecüdare: 
id eft;poft clandeftinas fa&iones, tumultus, Bar- 
barorumirruptiones, cladéfque diuerfas,Regno 
victoriis pacato;videlicet an.8:8.Neclongé mihi 
querenda eft fententiz hujuíce probatio,cüm ex 
ipfis Ionz verbis in Przfatione Pipinum fic allo- 
uentisad manum habeatur: uia igitur quan 
tim Ortbodoxum virum , pitimque Cefarem Domi- 


CXu--—— : 


LECTORL 

guum noftrum , genitorem veflrum dilexeritis , eia 
quein omnibus fideliter e$ bumiliter fabjetti fueri. 
tis ,ejí/que debonorationem egré tuleritis omnibus 
notabiliter,imó memorabiliter manifeflaflis 1ca ille; 
qui de calamitatibus ante annum 828.exhauftis 
etiam hecaddit : Quid enim difpendij, quid malo- 
yum , quid meroris , quid oppre[fronis , quidve mi- 
fériarum ,frmultates , &à difCordie que preterito an- 
n0 , ficut veftra Excellentia nouit , emerferunt , po- 
pulo Dei inflixerunt , Regnum boc miferabiliter ex- 
pertum efl , Qc. Sed quia vt , credo , Dominus fer- 
uorum [uorum , vobique € Fratribus dominis mo- 
flris propter mutuam dile&tionem firmandam eni- 
denter propitius faiTus , ne fanguis populi Chri- 
ffiani vobis commi/[r,quem diabolus plurimam fftie- 
bat , ciuiliter , e plufquam cisiliter funderetur , 
bellum quod affu diabolzco zntendebatur auertiz. 

Quibus Ionz verbis fuffragatur epiftola Lu- 
. douici & Lotbarij Imperatorum * , quà jubent 
apud Moguntiam , Lutetiam , Lugdunum , & 


T MM ——— — M ——— M MM 


* Concilio 
Parifienf 


Tolofam Concilia celebrari. Ifta inter aliaad- "1 ^^ 


uertere eft : Volueramus ftquidem tempore congruo 
placitum noffrum generale babere , € in eo de com- 
muni correldione agere. Et ita Deo miférante feret , 
aif commotio /ntimtcorum , ficur noflis , prepediffer. 
Infrà: Nec illed etiam dubitamus ea juft4 vindi 
ilius euenirt , quód [epà [candala per Tyrannos in 
boc Regno exurgunt , qui pacem populi, €9 «nitatem 
Inperij fua prauitaze nituntur fCindere:nam e$ illud 
nibilomiqse peccatis noflris deputádum efl, quód 1ni- 
mici Chriftiani nominis preterito anno in boc Regn 


 flaret , impense diligeret : Ez 4s os»; 


8. LECTORI 
zngre[fr, depredationes , (f- incendia Ecclefrarum, ed 


captiuitates Chriflianorum , €8 interfettiones feruo-.— 


rum Dei , euidenter €. impuné , imó &8 crudeliter 
ecerunt. ! 

Vis, Lector , aduocem Scriptores , qui non 
ante , neque multó poft An. pcccxxvri. com- 
monítrent Pipinum fefe abalienato animo feede 
fubduxiffe à paterna reuerentia ,atque omnium 
quz Augulto inflid funt injuriarum , miferia- 


rümque , ac przcipue captiuitatis & abdicatio- 


nis conícium extitiffe * Adfunt Eghinardus , 
Theganus, Scriptor vitz Ludouici Pij, Anna- 
les Fuldenfes , San- Bertiniani , & Metenfes. 
Annos híc nonattexo , verbanon refero; fÍcribo 
eruditis. Confulent vel qui non legére , vel qui 
fidem non adhibent. | 
Porró aduertin , Le&or erudite , rationes & 
argumenta fuperiüs à me prolata euidentiffimé 
conuincere voces illas , EjZ/gue debonorationem 
egrà tuleritis , dum Pipinum Ionas alloquitur, 
haudquaquam de exauctoratione. Czffaris effe 
intelligendas ( grauiori ac vehementiori verbo 
haud dubie víus fuiffet Antiftes ipfe) fed de pro- 
bris ac dedecore ante An.pccexxvin. Imperato- 
ri illatis càüm Pipinusipfrfidele oLCequium pre- 
b fedehiter 
e? bumiliter fabjetti fueritis ,aiebatYonas, A ve- 
ro enim prorfusalienum eft ex omnibus qua fu- 
prà memorauimus , fcribüntque Auctores tum 
pares , tum fuppares, poft Imperatori: abdica- 
tionem , Aquitanicum Regem exhibuiffe fidem 
& 


. x» 
Sa. fLT—— 


-- ---— am —— addo s 


NL! 2: »! ] EIN 
EBENEN aum-.vwmrm Rom o ox Emm mmm MR 


LECTORI 
& obedientiam. At contrà exauctorationi femel 
& iterum fua ob priuata commoda confenfit. 
Nequealio pofteà ductus fpiritu Pij ftetit parti- 
tibus ; vt perfpicue docet Nithardus , ea quz 
acta funcannis 829. 830. 831. &c. deícribens. 
| J His ex abundanti accedunt aliz rationes ad 
| epocham Opuículi de Inftitutione Regia altiüs 
. . figendam:.Sijam id editum à Synodo Pariftenfa 
Ionas Pipino poftaliquot annos obtuliffet, qua 
. . fronteaufus eftinitio cap.vltimi Regem ita con- 
 teflari: Hoc Opufculum , Optime Rex , ob amorem 
falutis veffre digeffimus , bumiliter deprecantes , vt 
illud libenter legere Q- audire dignemini. Nonne 
actum egiffe Ionam Pipinus objicere potuiffet, 
| X eaqug dicun m fuerant tribus abhincannis in 
Concilio Parif.ac Patri & Fratri dicata, iterum fi- 
bi offerendo? 2. Solet ipfe indigitare locos vnde 
Íuam mutuatus eft doGtrinam , ita vt auctoribus 
accurate citandis , fibi placere videatur, ficut 
j euoluentiplanum fiet. Audiamus illum ingenue 
ifta profitentem in Przfatione ad inftitutionem 
laicalem: Fretue quippe ad idem Opus fabeundum, 
in eo magna ex parte extiti , quod non mei fenfus 
«.. erba (llo eloquenti , que nulla mibi ineft , exara- 
ta, fed. [ententias ex diuinis Oraculis promulgatas , 
€ à fanifis Patribus faceti[fimé expolizas , buic fo- 
rem innexus Operi, e9c. Qui amabo fieri poteft , fa 
Epifcopus Aurelianenfis hoc Opufculum fum- 
plit ex Concilio Parif. vc ne verbulo quidem id 
indicauerit , qui tam religiose cetera annota- 
uit? Facilé m.hi id perfualerit nemo. Stet igicur 


e 


" —O -— HA — —— ——— 7€ 


10 LECTORI. Ex 
ifthec lententia,Regium long O pufculum fuiffe 
conícriptum an. pcccxxviri Qua de re plus fatis: 
dilcutiant oculatiores ; ipfis relinquo judicium. 
Sed priis quàm vltrà progrediar velim (cias 
Le&or , Opuícula Smaragdi Abbatis & Ionz 
Epilcopi indicio me debere V. C. Emerici Bigot 
reiantiquz peririffimi ac diligentiflimi indaga- 
toris , quiRome degens literis mihi fignificauit 
vtrumque latere, dignümque efle vt precipuum 
obtineret locumin Spicilegio noftro : quapro- 
pter exícribi curauit,me rogante abhinc duobus 
propéannis Domnus Arnaldus Boifferie vir do- 
&us , Procuratoris noftre Congregationis in 
Curia Romana tunc focius , & ad me tranfmifit. 
Priüs € Bibliotheca Sereniffime Reginz Sueciz, 
pofteriüs € cabulario Canonicorum Ecclefie S. 

Petri Rome erutum eft. 

- Nobileantiquitatis monumentum huc vfque 
Tebmen- ineditum S.Perpetui Turonenfis Epifcopi Te- 


tum S Per- 


pei Tu- ftamentum , nulla eget obíeruatione , concor- 
ron. Bpi "2 


cpi."  dantvniueríain eo contentacum jure Czfareo, 


Pontificioque , concordát cum faftis Confulari. 
bus, concordant cum iis quc narrat de eo Perpe. 


tuo Gregorius Florentius cap. 6. Perpetuus de ge- 


. o t . . e 
nere €4 ipf? ( «vt aiunt ) fenatorio , €- propinquas 
dece[[oris fui : diues valde , (9f- per multas ciuitates 


babens po[fefiones. Ec aliis interjectis: Condidztque: 
Teflamentum , €8 deputauit per ffngulas ciuitates. 
quod po[fidebaz , in eis ipfis fcilicet Bcclefiis non mo- 


dicam , € Turonice tribuens facultatem. Sedit au- 


zem annos triginta , € fepultus eft im. Baftlica 5. 
Martini. ii 


ur 


LECTORI lj: 

Teftamentum veró & Epitaphium S. Perpe- 
tui, & Collationem Epifcoporum, Auiti Vien- 
nenfis potiffimiüm, coram Gondebaldo Rege 
Burgundionum aduerfus Píeudo - Epifcopos 
Arianos , quz damus in lucem, eruerat jam pri- 
dem V.C. Hieronymus Vignerius , ac Hiftoria. 
Ecclefiaftice , fiue Epifcoporum orbis Gallici 
intexuerat , vnà cum optimz notz veteris zui 
fcriptis, prefertim Concilio Burdigalenfi, cui 
Delphinus przfedit, interfuitque S. Martinus; 
alioitem Concilio ad ventilandam Roberti de 
Abricellis caufam celebrato; Epiftolis PetriSal, 
murieníis ; ceterique id genus, quorum plera- 
queapud fe feruabat autographa, vel apographa 
antiqua manu exarata. E 

De Auiti Collationefic habet do&tiffimus ille | 1v. 


Collatio 


Vignerius in przfata à fe fcripta hiftoria ad an. zpitoy. 


ccccxeix. Lugdanenfis Ecclefte Epifcopi ferd omnes j* Conde 
! ; baldo. 


boc anuo aduerfus Arianos Lugduni couuenére. Mi- 
| rum e[o vei tante monimenta apud Scrzptores omnes 
| antiquos nulla extare ; Q- pauca que babemus apud 

«num de miraculis 5. Iufli Scrtptoreim ineditum con. 

feruari. Dolemus [an bujus celeberrimi comuentás 
! aca. intercidiffe , fed gaudemus fatis adbuc in eo 

Auidore fuperaye ,quo piu Lefforiopézu moneatur, 

«obi/que gratuletur , qui tbefaurum iflum illi mini. 

mé inuidemus. 

Et quia tanti viri, dum in viuis ageret mihi 
amicitià ac familiaritate conjunctiffimi,mentio. 
nem feci , non pigebit pauca percurrere quz 
gellit. Is é nobili & antiqua Vigneriorum fami. 

: Pg 


IZ LECTORIL 

lia oriundus in Burgundia, filius extitit Nicolai 
Mottz domini, & Olympiz de Blon ; neposil- 
luftris illius Nicolai, Regum Francorum Henri- 
ci III. & IV. in arcano confilio Senatoris , & Hi- 
—— percelebris. Multiplex erat in Hie- 
ronymo lectio, acre ingenium ac felix memo- 
ria. Triginta plus minus annis inter eruditifh 
mos Congregationis Oratorij D.I.religione, do- 
&rinà, fcriptis enituit. Semel domui Rupellenfs 
prafuit , cum San-Maglorianz Parifienfi. Varia 
fummo labore elucubrauit Opera,videlicet Ge- 
nealogiam Alíatientium dominorum, perutile 
ad S. Auguftini Opera Supplementum ; & Gal. 
licam Euangceliorum Concordantiam , Opus 
pofthumum nuperrime Parifiis editum. Ar infr 
gnem Tractatum S.Fulgentij hactenus tenebris 


 Oobfitum prelo parauerat ; ficut & Originem 
Burgundionum Regum  Genealogiam Comi- 


tüm Campanig ; Hiftoriam Ecclefie Gallicanz, 
vtifuperiüsindicaui;in quibus texendis multum 
ftudij, vigiliarimque pluribusannis infumpfe- 
rat ; idcirco. Galliam prope vniuerfam , Lotha- 
ringiam , Alíatiam peragrárat: Sed proh dolor: 
tam copiofam ejus gloriz,imo literariz vtilitatis 
Íegeté , vberiore prouentu in diesabundaturam 
mors przfeftina intercepit. Czterüm quz nar- 
ro didici e Clariff. Hieronymi fchedis, quas ple- 
na manu frater ipfius vir nobilis Benjaminus Vi- 
egnerius vltró attulit , obtulitque ; ea profecto 
humanitate ac beneuolentiá, vt quoniam vehe- 
mentiadmiratione obftupefactus eram , in gra- 


Vw 


LECTORI. 1 
tiis agendis mihi pene verba deeffent. Schedas 
iflas ordine Chronologico digeftas Gallie Epif- 
coporum feriem & hiftoriam complectentes in 
mufzo noftro nunc afferuamus. Obiit Hierony- 
mus omnivirtutum genere cumulatus Parifiis , 
fepultüfque in /Ede San - Magloriana die xrv. 
Nouemb. ZEtatis fuz currente anno Lvr. Repa- 
ratz vero falutis , MDCLXI. 

Verüm vt ad Collationem Lugduni habitam 
adueríus Arianos redeam , fzpius de fide cum 
RegeGondebaldo Auitum fuiffe controuería- 
tum Ágobardus fcribens contra legem Gonde- 
baldicommemorat,& Auitus ipfe epilt. 21.Sigi(- 
mundo Gondebaldi filio demonítrat. Neque 
veró quidquam eft quod nos eam Collationem 
referre cogat ad Lugduneníe illud Concilium, 
cui S. Auitus cum Cartenio incertz Sedis Epif- 
copo adfuiffe teftaturepiftolà 28. Rediens ab vr- 
be Lugdunenfé 5. Cartenius Epifcopus , in qua , no- 
bis de Concilio difcedentibus , ad priuata quedam 
segotia. expedienda. reféderat , quaflionem fibi , 
immo magisomnibus nobis , propofutffe «vos vetulit. 

Obferuandum pratereaillo zuo morem ob- 
tinuiffe, vc Lugduni ad S. Iufti fepulcrum quot- 
annis conuenirent Epilcopi, viciniores maxime, 
quemadmodum Sidonius lib. 5. epift.17.innuere 
videtur: Conueneramus ad. S. Tufli fepulcrum , fed 
tibi infrrmitas impedimento , ne tunc adeffes : procef- 
ffo fuerat antelucana , folemnitas anniuerfaria , po- 
p*lm ingens. Vincentiolus Auitum ad eam fo- 
lemnitatem inuitaffe fignificatur, epiftolà 59. 

P dj 


1 


| 


14 LECTORLW 
apud eundem Auitum : zz folemnitate S. Iuflr 
plebeculam [nam Apoflolatás veflri ifrtatio bene- 
dicat. Auitus quoque epift. 58. ad Vincentio- 
lum , purgat fe quód eidem feftiuitati intereffe 
minimé potuerit : Ni// frequenter vota communia 
peccatorum impedirentur objetfa , ju[[roni confuetu- 
dinarie folito volueram parere feruitto , Qc. Et 
mos ifte vfitatiffimus multó anteà fuit , Epifco- 
pos ad Martyrum diem anniuerfarium conuo- 
care , cujus extat exemplum in epiftola Magni 
Bafilij 291. Eup[ychius (9 Damas , focizque 1pfo- 
rum ,quorum anniuetfaria memoria in vibe noftra , 
totaque vicinia celebratur , admonet «vos ( Epilco- 
os ) peculiare decus [uum , Ecclefia ,cvocéque nofira 
bu , vt antiquam vifttandi nos con[uetudinem 
repetatis. | 
nl, Bios (ermones , feu veriüs pericopes fermo- 
Aue.Ept. num , quos habuit Turopvrrvs Aurelianenfis ,. 
cpi *5: cámad Clerum , tum ad populum , reperit Ro- 
' mz in Codice Vaticano , defcripsítque V. C. 
Emericus Bigot , cum hac epigraphe :. Hec 
que [équuntur Capita Theodulfus Epifcopus edi- 
dit. Et ifta certe fragmenta nequaquam à genio. 
aut eruditione , fcriptífque illius Epifcopi ab- 
horrere mihi videntur : continent enim parzne- 
fesad mores Chriftiane inltituendos perutiles ,. 
& quz Theodulfi ftilum redolem« omninó. 
NUM Senoneníe Concilium Prefule GviLLELMo de 
Senonenfe Meliduno exautographo tabularij Ecclefiz Se-. 


Idmo Ar- Dhonenfisad me pridem :ranímifit nofter doctif-. 
chiepifcop. 


"Pus fimusHugo Mathoud , nunc Prior S. Petri Viui 


——— —Ó——HaÓ—U 9 


. Codice Monaftenj S. Symp 


LECTORI. 4f 
ejufdem ciuitatis,cujus Obféruationes doctrina 
nort vulitatis. ac veteris Theologie in Pullum 
Cardinaleta ; & Petrum Piétauenfem tibi haud 
ignotz : velut etiam aliad. Corieilium itidem Se- 
noneníe;ftib T&srasnrio Archiepifcopo, (quod 
fub finemiftius Tomi occurret pag. 584. )cele- 


 bratum An.«cprxxxv.in quo Trittandus repe- 


tit atque innouat Coníftitutiones à deceflore 


Lvbo9ico de Meliduno in prouinciali Concilio: 


praícriptas An. MCDLX. paucis tamen immnuta- 


tis, additííque. 


Hiftoriam Inuentionis Sanctorum à Deoderi- 
co fiue Theoderico Metenfi Epilcopo , dum in 
comitatu Ottonis Imperatoris Italie Ecclefias 


& Monafteria E — 


[e defcriptam V. C. Hadrianus Valefius , inter 
Hiftoriz Gallicanz Scriptores ob reconditam 
eruditionem &. eloquentiam fupra vulgarem, 
haud dubie Princeps & Coriphzus , perhuma- 
niter ab octo circiter annis mihi conceffit eden- 


cüm ifthac Sanctorum Corpora transferrentur, 
przlentem adeffe prodit. v 

S. Eia1rrNouiomenfis Epifcopi vitam , nul- 
lis immuratis fed primigenia phrafi leruata, pró- 
ut nimirum eam cenícripfit S. Audoénus, (fi 
nonnulla, quz ipfunx Audoénum fpectant , ab 
amanuenii addita.exceperis,) exoptarunt,m eg 
vteanremirterem frequenter & anxie interpel- 
larunt virrdoótiiíque amici bene muld:tandem 


WR 9. 707 0. o9 A gie QLtTMe Im I0TT9c c WII lo nc Pm oo e 


Aliud 
Concilium 
Senoneníe 


VII. 
Inuentio 
Sandorü 
à Dcoderi- 
CO reperto- 
rüm., 


ioriani Mctenfisà 


. dam. Au£tor hujufce: narrationis. paffim fefe ,- 


Vlil. 
Vita $. 
utomenfis 

Epi'copi 
Auctore S. 
Audocno, 


16 - LECTORI. 
abhinc xtr. annis de(eriptam à vetuíta codice 
Corbeienfis Bibliorhecz,& ad Conchenfis Mo: 
nafterij MS.collatam edidi. Eam duos ià Libros 
difpertitàm valuit Auctor ; altér quadrágintá 
Capita , ó&aginta alter comple&itur. 

At ne incauti, mirüíve eruditi in erroreim for- 
fitan impingant , haud erit abíónüm elücidare 
quz ptofert verba S. Eligius infrà pag.227. Nas& 
qui ante legitimas uuptias babéré concubiuata pye- 
fmit , pejus peccat quam qmi adulterium voimittit. 
His confona docet S.Augult. fermi.2 45.de cemp. 
fub mediumi,acerrimé eos confutans qui perpe- 
ram fibi perfuaferant , coricubinis frui licere: 
Pro qua re , inquit, iterum atque erum clamo, 
quia qui ante legitirias muptiás coutubinam febi affu- 


mere prefumit , pejus. peccatum facii qual qui 


adulterium committit ? quia qui adalreyat , adbuc 
tam praue malum [ocrete ult ageré, zà publicó au- 
tem Aut metuit , aut ernbefcit committere : ille «eró 
qui publicó concubinam babete voluerit ; froutà j7h- 
pusdentiffinia vem. execrabzlemi toto popalo voidénié 
licenter fé putat admittere. Aàd'in caufam cur pe- 
jus peccatum committat qui coneábihe jdbe- 
ret palam , quàm qui adulterium fecretó actré-- 
pidé patrat, nem E erróneà opinione , &€ prauo 


- aliosexemploin fornicatióriem indueéris: Vade 
egregius doctor ibidem pàulé anté dixerat: 


Jdeo à multis vosyis fFne «llo tirzore Dornimi comtmit- 
tuntur (fornicatiohes) quai íta à pInribus yn con- 
füetudpsem miffa fint , (Qf ita ilia vel Jeurà ; ct 
gec jam inter gramia. crimtmá putentur. Et E 

! multa: 


- UR NRI 
Án — n € 


LECTORI. 17 
multa: Jed , quod pejus eft , faciunt boc multi viri 
jure fori ,non jure celi ; non juflitid Jubente , fed I- 
bidine dominante. Ac proinde Eligius vel Augu- 

uftinus haudquaquam adulterium fimplici 
Ln leuius cenfuére crimen , ficut Au- 
guftinus ipfe totiesalibi docuit; quod equidem 
in confeflo eftapud omnes. | 
Breuiflima, (zd antiquiffima fundatio Micia- 
cenfis Monafterij prope ciuitatem. Aurcliano- 
rum,fecura € tenebris emergit,criticorum etiam 
leueriorum non metuens linguam , calamüm- 
que. Inter prima Chriftianz Religionis monu- 
menta que Clodoueus I. feliciter erexit, poít- 
quàm falíos Deos deteftatus Chriftum Deum 
adorauit , facra ipfius myfteria , ritifque didicit, 
meritó eft annumeranda. Illam SS. Aufpicij & 
Maximini gratià factam Aymoinus Clodouei 
enarrans victorias refert Hift. lib. 1. cap. 17. Du 
Rex vrbem ( Virdunenfem ) obfidione valla[fet, ()- 
jam admoti arietes alta murorum pul/arent, fapplz- 
cante [antlo viro Eufpicio , ejufdem tunc vrbis Ar- 
chipresbytero , verbum impunitatis à. Principe pro- 
meruerunt ; €? Rex ciuizatem recepit. Poflea cum im 
Aurelianenfóm vrbem Rex.Adire difpofutffet ,5.Euf- 
pictum , ac ejus nepotem B. Maximinum , ju[fit «vt 
fuum profequerentur iter..Quibus €$ Miciacenfe con 
tulit predium, (&9- vt 1pff ac pofferi eorum illum pof- 
derent. locum , per fuum. fermauit: pragmaticum. 
Infirnis fuit Abbatia Miciacenfis propter cla- 
tiflimos & fan&titate & doctriná viros , quos Ec- 
Cleíiz illuftrandz peperit, Auitum, Liphardum, 


Ix. 
Fundatio 
Abbatiz 
Miciacen- 
fis, vulgó 
S. Memin 
de Mixy. 


X. 
V uandal- 
. berti Mar- 
tyrologiü, 


18 . LECTORI. 
Leonardum , Vrbicium , Agilum, Theodemi. 
rum , Maximinum minorem , Framboldum, 
Launomarum, & alios. | 
Exícripferat fua manu WANDALBERTI Marty- 
rologium do&tiílimus Bigotius, cüm Batauiam 
die nm é cod. Ícripto Tlaaci Voffij , viri comi- 
tate fingulari , ac Wi dede literatura, multarüm- 
que rerum fcientià clariffimi. Afcripferanr falso 
Wandalberti Martyrologium Venerabili Bedz 
Bafileeníes , illud ejus ephemeridibus accen- 
fentes Án. 1563. Deinde Molanus in dies diftri- 
butum Víuardi Martyrologio , cufo Colonie 
An. 1568. (fubdu&is verfibus nonnullis ) interfe- 
ruit: nunc integrum fuo Auctori ac nitori relti- 
tutum, vna cum Prafationibus foluta & firicta 
oratione concinnatis , atque iis quz Martyrolo- 
gium fubfequuntur (illaipfemet Voffius defcri- 
»- misitque ad prefatum Bigorium cüm Spici- 
egij Tomo V. finem imponerem ) prodit in lu- 
cem.De Wandalberto pauca hzc e Sigiber- 
cus cap. 128. deScriptoribus Ecclef. Vwandalber- 
tus. fCripfrt Martyrologium metrico. flilo. 'Trithe- 
mius vero plura de viris illuftr. Ordinis S. Bened. 
cap. 36. Vuandalbertus Diaconus €$ Monachus Pru- 
ypienfis Monafferi in dieceff Treuirenfi , natione 
Teutonicus uir in diuinis Scrip.doíus ,(B- 1n fecula- 
ribus literis valde peritus Rhetor (9- Poéta inffgnis, 
fermone clarus (9- nitidus , (9-c. Scripfit etiam me- 
zrice Martyrologion totius anl. 1. (9f- Alia plura que 
ad meam notitiam ton venerunt. Claruit fub Lotba- 
rio Imperatore An. Dom. $54. Mirzus verba repe- 
tit Trithemij de Ícrip.Ecclef.c.5316.ad an.pcccxr.. 


——— e—À Am — 0 *3 .— 


LECTORI 19 
. Wandalbertus autem Commendatzoue ad Cz- 
farem vbi Lotharium dilaudat , non obícuré an- 
num quo texuit Martyrologium exprimit, pr«c- 
cipue verfibus iftis : 

Lufira per orbem. 

Quinque recurrunt , 

Nomine poflquam 

Clarus (Q- armis , 

Cefariana 

Tura retentas. 

Vbi aut ab imperio Lotharij ducit initium 
Wandalbertus cüm Ludouicus Pius an. pccc- 
xvii. coronatum voluit filium Imperatorem;aut 
ab eo tempore quo Romean. pcccxxrir. à Paf- 
chali Papa Lotharius fuit inauguratus. Si prius , 
addas quinque luftra, fiue viginti quinque an- 
nos,tum pcccxrit. falutisannum numerabis ; fa 
pofterius , pcccxrvir. Suum veró Martyrolo- 
gium atatis annum agens trigefimum quin. 
tum. confeciffe teftatur in. Conclufione pag. 345. 

Trinmis ecce decenniis 

Vitam dego mifer ; quintus (f- infuper 

Eui curriculis orbis adeft atque meatibus. 
- Molanus in Przfatione ad Vfuardi Martyro- 
— c. j. de Wandalberto , ingenue fatetur 
ipfius Martyrologium é Bedz ephemeridibus 
mutuatum effe; deinde fubinfert : 7» codice quo- 
dam variarum Bibliotbecarum , qui ante an.$o.aut 
cirater confcriptus ef? , €à Louanij afferuatur , que- 
foni MS. Vuandalberti exemplaria , fód vnicum zan- 
tim indicabatur in Bibliotheca Regularium Louang 


, 


20 LECTORI 

in valle S. Martini , vbi tamen nunc non efl , quo- 
modocumque id accederit : € proinde equi bonique 
con/ulas , candide Le&for , quód Vuandalbertus non 
fatis cafligarus prodeat. 

Denique Florus , quem miré laudat Wandal- 
bertus in Praefatione , non Mattyrologus nota- 
tur, cujus meminére Víuardus , Ado, & Alij , 
Íed junior ipfo , nimirum acerrimus ille, Carolo 
Caluo imperante , Ecclefie Lugdunenfis pro 
gratia Chrifti & libero arbitrio propugnator. 
Legefis Mireum vbi fuprà ad Sigiberti caput 92. 


c5, Chronicon S. Clementis Cafaurieníis fiue 
Caaurien- Pifcarienfis Abbatie nobisvltró contulit V. C. 


fis,fiue Pif- . : : ; , 
cxi Antonius Vion dominus d'Herouval , perfpica- 


Monte) ciffimus in difcutiendis anterioris eui fcriptis, 
qui continuó en aliis prodeffe magis quàm 
laudem fibi conciliare , quippe omni ipfe laude 
fuperior. Illud ex. ingenti volumine elegan- 
tiffimis characteribus ante annos p. exarato, 
quod omnes Monafterij chartas complecteba- 
tur,excerpfimus. Auctor fiquidem Iohannes Be- 
rardus, ejufdem Monafterij Monachus Benedi- 
&inus , fummarim ordine chronologico quz 
prolixius referunt charte , marginibus afcripfit, 
hiftoriámque contexuit , additis preter ea qux 
Pifcaria fpectant ferie Imperat.Regum, ac Prin- 
cipum , bellis "mit n & cladibus , ac dpopu- 
lationibus,variífque euentis. Precipua diploma- 
ta, népeRegia , & Pontificia priuilegia,rati nec 
injucunda nec inutilia fore Le&ori , inferuimus. | 

Pifcaria autem infula ( quz vulgó Pe/quaire 


UEEENENI LURDEECUIDGSER THEuen c vremzmxr — íGEDSDIRGU eR ND C NONU UU ENENC IDEO EE EUTT e Àme rom Gn 


LECTORI. 11 


vocitatur ) in Aprutia vlteriori ad mate Adriati- 


cum fita eft,vbi Abbatia S. Clementis eriamnum 
ftat fuis priuilegiis decorata;fed, heu : amandatis 
hinc omnibus Monachis,qui, juxta piam Funda- 
toris voluntatem,Deo laudes diu noctuque per- 
foluerent , Abbas Commendatarius cunctos rc. 
ditus nunc folet fibi vindicare. Do&iffimus Ab- 
bas SS. Vincentij & Anaftafij Ferdinandus Vg- 
hellus Monafterij ftatum perftringit deícribens 
Archiepilcopatum Teatinum : 72 ea(Metropoliy 
Monafleria aliqua funt , € plures fuerunt. Abba. 
tie infignes , quarum maxitia ef S. ( lementis de 
Pifcaria , qua etfi in Pinnenff dieceff fundata fuerit 
a Ludouico II. Imp. à Summis tamen Pontificibus 
Teatina aliquando tribuitur , donec nullius declara 
ta Romano Pontifici ummediaté fübje&fa fatfa. eff. 
Tanti viri pace dixerim ,à vero hic nonnihil ab- 
errat ; quandoquidem ab ipía fundatione ad ho- 
diernum víque diem nulli vnquam nifi Romano 
Pontifici addicta fuit ; etenim Epifcopus loci 
dum Abbatia conderetur jure fuo , rogante Im- 
— Ludouico II. ceffit, & illud in Ab- 
atem tranftulit. 

Precellebat Monafterium Pifcarienfe infigni 
adeo dignitate , vt in omni ditione fua Abbas * 
non fecus ac Imperator gerens fefe , pedi loco 
Íceptrum Imperiale feu Regale ( quod nulli an- 
tea vel pofthac conceffum inuenio ) geftaret : 
at ducentis plus annis jam elapfis , Summum 
Hierarcham cüm adiiffet , Íceptro Imperiali ab- 
jecto baculum paftoralem fuícepiffe docet Be- 

n 


To. 6. Ital. 
Sacre pag. 
$:4 edi 
Roma ex 
Typ^gra- 
phiaR Ca- 
nere A. 
poítoiicz, 


* Vide cffi. 
giem ante 
Chronic, 
Pifzar.pag. 
361. 


a Chronici 
Pifcar. pag. 
yi. 

b pag. i90 
c pag. 40$. 
$4 pag. 471. 


1L LECTORL 

rardus ín Chronico agens de Grimoaldo Abbate 
adan. xcvi. (m maxima reuerentia , infit , 4 
Papa Vrbano füfceptus eft , ed fub prote&iione Ro- 
mane Ecclefte , quam batfenus Abbatia S. ( lementis 
ignorauerat , quia ab Imperatoribus gubernabarur. 
Hicprimus ab illo in Abbatem confécratus , baculum 
paftoralem in loco fCeptri Regalis , quod anteceffores 
€9 ipfà in dextera portabant, fufcepit. Et in prefato 


Codice MS. ad hunc annum in fronte Vrbanum 


Papam Grimoaldo Abbati pedum porrigentem 


cernere eft, & ficalloquentem: 

 (4fàris ob fCeptrum baculum tibi porrigo dextrái, 
uo bene [es fretus , plus ( efare dat. tibi Petrus. 
Cur ea folüm tempeftate Abbates Pifcarienfes 
adierint Summum Pontificem , rationem reddit 
idem Berardus lib. 2. Chronici pagg. 455. 470. 

quem adi fi lubet. | | 
Chronicon hocce noftrum docebit te,Lector, 
fi ncícias, corpus S. Clementis Papz & Martyris 


in Pifcarienft Monafterio , quod S. Clementis 


nomine infignitur , afferuari & coli. Siquidem 
ab Adrianoll. Summo Pontifice Ludouico Im- 
peratori ejufdem Abbariz Fundatori , fan&tiffi- 
mum corpus iftud conceffum in Coenobium Pif 
carienfe tranflatum eft , atque inibi reconditum 
hactenus perfeuerat. Teftes habeo locupletes ac 
praclaros , Imperatores , Reges, Romanos Pon- 
tifices , in priuilegiisac diplomatibus à fe con- 
ceffis. Imperatores, inquam , habeo Ludoui- 
cum* Monafterij Fundatorem, Berengarium ", 
Othonem*, Henricum, &alios: habeo Roge- 


LECTORL 2 
rium Sicilie Regem*. Habeo fummos Pontifi- 


ces Leonem IX. Calixtum II. Adrianum IV*5.& 


Alexandrum III*. Habeo tandem Berardum in 
Prologo , &inipfo libri primi limine , pafsím- 
que in Chronico,maxime veró pag. 475.vbi Cor- 
pus Sanctiffimi illius Martyris, conípiciente, mi- 
rantéque Auguftino Cardinale dete&um eft, 
Pads in fepulcro inuentus aureis literis exa- 
ratus : Hic rACET S. CLEMENS S. PETRI Discr- 
PVLVS,ET A B. PETRO SECVNDVS, QVI, IVssV T'RA- 
IANIIMPERATORIS, ANCHORA AD EIVS COLLVM 
LIGATA,FVITIN PELAGO DEMERSVS. uem titu- 
lum ( profequitur Berardus ) zm Zegeret ((ardina- 
lis , ejus factes illico eff perfufa cobertim lacrymis, ed 
procedens ad cetera , cum pro certo cognouil[et, quód 


— cutie avem sd ngverordemsum vummme gc oz 


e Apud Vg- 
bel. infra. 

f pag. 485. 
g Pag: 106. 
h pag. 77. 


ibi. Clemens jaceret , in. laudibus profflimit znci- 


piens Te Deum laudamus. Et poft pauca: Co/lo- 
cauit Preful Gualterius m eodem altari facro-fan- 
Gum Corpus Clementis Pape €. Martyris integrum 
totum [icut traditum fuerat Ludouico Imperatori , 
(9c. Ita Berardus teftis oculatus. 

Sed prztereunda minime funt que non edidi; 
vt pote jam vulgata", Priuilegia*. 1. Rogerij Si- 
cilic Regis: p nomine Domini , cóc. Rogerius diui- 
na fauente clementia Rex Sicilie , Qf-c. Regum Ca- 
tholicortmque Principum nibil conflat. glorioffus 
effe , quam Deum «vereri , loca fantfa venerari , esc. 
Quocirca Monaflerium , quod. Rex bone memorie 
Ludouicus im infula , que Cafa-aurea «vocatur , ad 
bonorem 5. (Q- Indiuidue Trinitatis confiruxit €$ 
dotauit , in quo CoRPVs B. CLEMENTIS PAPA ET 


a Ital Sacr. 
com 6 pag. 
1)11. &íeq, 
b Ba indi- 
Cata videbis 
Chronici 
P?g8 45. 
495. 


214 LECTORI. 

€ —. MARTYRISVENERABILITER RECONDI FECIT, &c. 
;. Leonis Pape IX. Leo Epifcopus Seruus Seruorum 

Dei ; €$c. Dominico venerabili Abbatz Ecclefte S. eg 
Indiuidue Trinitatis , qua efl in infula Pifcaria,que 
etiam ((afa-aurea vocatur , vbi ConPvs B. CrE- 
MENTIS PAPE ET MARTYRIS REQVIESCIT , £4/- 

que Succe[fJoribus in perpetuum , €dc. 3. Alexandri 
Papa III. Alexander Epifcopus €9c. Diletiis Filiis 
Leonati Abbati , (9c. ejfque Fratribus €$c. Reli- 
giofís votis annuere, (9- cum operis exbibitione com- 
plere , officium nos inuizaz. fufcepri regiminis , € 
ordo videtur exigere vatzouis. Eapropter diletfi in 
Domino Filj , veftris yuflis poflulationibus clemen- 

ter annuimus , (0- prefatum Monaflerium , ubi 
ConPvs B. CEcEMENTIs PAPE ET MARTYRIS RE- 
QVIESCIT; £- zn quo diuino eflis mácipati obféquio, 
| ad exemplar Predecefforum noflyorum Rom. Pontif. 
E fel. mem. Leonis , Calixti , (9 Adriani , fub B.Petri 
| |. € nofira protettione fuf!Gipimus , c. 4. Caleftini 
5 | Pape III. ( e/effiuus Epifcopus , c. Iobelz Abbatz 
| 5. Clementis de Infila Pzfcarie , €6c. Eadem Ale- 

xandri decefforis fui verba repetit. | 
i * Editam Quibus addo hiftoriam * de fundatione Mo- 
: | Peu. nafterij S.Clementis Infulz Piícarie lib.r.in med. 


pop. poltrelationem eorum, quz in Corporis S. Cle- 


| Ead mentis Inuentione atque in vrbem Tranflatio- 
o.i Franc. D€, funt acta : Atecezfitis Primatibus fuis (. verba 

| i^ P 7** funt hiftorie) wn Zrchiepz/copis , (9 Principibus 
totius «urbis acceffet ad Papam; Adrianus quidem I1. 

: | Papa ille vocabatur , qui. B. Clementem fufcepis à. 
| i Philofopbo , €4 eundem (( lementem poftea dedit Re- 
gi La- 


— —— — —— — 0 —M € —BÁ— — -——— 09 


LECTORL | 5s 
gi Ludouico. Àc multis interjectis: Juff Beatiffrmi 


Pape Adriani allatum eff Corpus ( lementis Marty- 


rit gloriofimi , (&- traditum Ludouico Imperatori, 
qui frangens illicó vas in quo erat pofftum , traxit 
frhgillatim offa ejus , €$ ne aliquid deeffet diligenter 
afpiciens , tnuoluit totum ('orpus in pretzofo pallio: 
deinde pofuit in va[culo pretzofo , quod ipfe Rex fe- 
cum babebat , faftum de alabaffro ; ibique celebyauit 
excubias , (Qf- folemnes vigilias per altquot dies , 
esc. Perfeilis igitur illis que in Romana ciuitate de- 
creuevat facere , leuauerunt Corpus 5. Martyris , €9.— 
cum Hymnis (£- Canticis [piritualibur Domno Apo- 
flolico praeunte exierunt ab «vrbe , (9-c. Cm autem 
veniffent ad Infulam Pifcarie. que validis aquis 
cingitur vndique ,in ea parte quà erat pons regalis 
conflitit omnis multitudo juffa Imperatoris. Et deí- 
criptis quz tum acciderunt. miraculis , infit : 
Hícreuoluto corpore . Clementis , cám ejus offa te- 
neret facrati[/zma manus. Imperatoris , tantus odor 
egre[fus eft de offibur ipfis , ut vifum effet illis qui 
aderant , quod effent in paradifo Dei , (Qc. His ex- 
bilaratus domnus. [Imperator , precepit Clerum or- 
nari veflibus facris , 9 populum intendere oratio- 
gibus [antlis, - 1pfe cum Arcbiepifzopis (99- EpifGo- 
pis inmoluerunt membra 5. Clementis , 9 Reliquias 
Apoffolorum Petri (9- Pauli in medietate pally , 
( quia alia medietas reféruata efl ad pofleros in me- 
moriam bujus Tran[lationis ) (Qf- recondi fécit eum 
in fupraditto alabaffro 5 Q- in ipfo die Tran[lationis 
locari 1n a]taris medio , An. Dominice Incarnationis 


oXlincentefimo [eptuagefimo fecundo , Indi&tzone V I. 
Ó 


16 LECTORE 


gloriam Domini noflri Iesv -CHRIsTI. 
rens Corpus S. Clementis Adriano II.Romanam 


la Pontificis Romam) Anaflafius Apoflolice Sedis 


gem (9 Chriflianiffimum Carolum data X. Kalend. 
April. Inditf. VIII. Stcait: Vir magnus (&- Apoffo- 
lice «vite preceptor Conffantinus Philofophus Ro- 
mam fab venerabilis memorie Adriano. Iuniori Pa- 


tuit. | ! 
Lubet praterea fubjicere coronidis inftar def- 


hanc fane deícriptionem haud inane videbis ar- 


gumentum ad fuadendum Corpus S. Clementis. 


quo de agimus vere in Piícaria infula honorari. 

Sic igitur fe habet. | ME 
» Ecclefie hujus oftium eneum fatis mirifice 
» fufum , auróque puriffimo incruftatum , nullo 
» vnquam tempore incermoriturá Fundatoris mu- 
» nificentià Diuo Clementi dicatum eft. Miracu- 
» lorumomnium, Caftrorum, Terrarum , Villa- 
» rum,actotius Abbatiz juriídictionis compen- 
» dium, & veluti fpeculum , in quo vetuftiffima 


» Imperatoris exprompta, & indubitata tanti Pon- 


(lege V. vt in MS.) Kal. Junj , ad bonorem &g-. 


Anaftafius Bibliothecarius , quiillo zuo flo.. 
rebat , calculumhhis adjicit, allatum fuiffe affe-. 


' Ecclefiam gubernante,vt refert Papirius Maffo-- 
nus in Ádrianoll. Per zdem tempus viuebaz in au. 


Bibliothecarius. Is epiflola ad. excellentiffimum Re-. 


pa venit , fantlsque Clementis corpus fedi fia vefüi- 


criptionem oftij Ecclefie Piícarienfis ab admo- 
dum R euerendo Abbate Vghello Petrum T'ea- 


Ita Sacr. ,; S- : | . : 
mossa Dn ciuitatis extum Epifcopum exhibente. Et 


| LECTORI. i7 
tificis Tranflationis monumenta fpectantur. Hi- 
ftoria digna eft, vnde meritó hic eam adnotare 
vifum elt. Supra arcum igitur medium porte, 
quz znea eft, extat à capite fculpta vrbs qua- 
dam his verbis in medio,R oMa. Inde videtur Pa- 
pa fedens , qui capfulam tenet in manibus onu- 
[tam,& offibus plenam fan&i Martyris Clemen- 
tis cum his literis, Ann 1ANvs PP. II. Coram Pen- 
tificeextat cum genu curuo , & capite inclinato 
Imperator cum his verbis; Lvpovicvs Iwr. qui 
capit cum veneratione capfulam e manu Ponti- 
ficis, fub quo hi duo verfus leguntur , quibus 
Ponüfex E videtur Imperatorem: 
Ecce Pater patrie magnum tibi confero munus 
Clementis Corpus , tu facrum fufcipe funus. 
Poft Imperatorem extat quidam oblongis vefti- 
busindutus, qui enfem in manu tenet cum his 
verbisà latere ; SvPPo CoMzs. Poft ipfum Comi- 
tem videtur fculptusidem Imperator, qui deuo- 
té capfulam illam imponi jubet fupra animal 
quoddam, & ranfmitti ad Monafterium ab ipfo 
edificatum , ipfis verbissva IwPERIO LvDoviCI 
Casan. poft quem videntur fculpti duo Mona- 
chi, quiobuiam eunt capfulz , vt eam recipiant, 
cum his verbis. FR. CErsvs , FR. BEATVs: & poft 
ipfos Monachos videtur fculptum templum fan- 
Giffimz Trinitatis , à quo egreffi fuerant Mona- 
chi, & vbi Reliquiz afferuari debebant, cum his 
verbis ; TEMPLVM SS. TRiNITATIS. Sub iftis ver- 
bis extant incifi duo verfus , quibus Ludouicus 
Imperator alloquitur: 


,j 


35 


» 


28 LECTORL 

Martyris eximtj Clementis fufczpe Corpus 

Infula Pifcarie , paradift floridus bortus. 
Póft videtur Ículptus Imperator cum his li- 
teris, LvDovicvs IMPERATOR, qui porrigit Íce- . 
prrum dominij cuidam Abbati, 2v primus fuit 
in Monafterio,juxta quem literz funt, RoMANvs 
ABBAS PRiMvs. Subtus autem hic verfus legitur: 

deeptro firmamus : regimen tibi füme, rogamus. 
Poft ifta videtur quidam vettibus oblongis in- 
dutus cum his literisà latere, SisgmANpvs Mr- 
LES, qui Íceptrum tenet in manibus cum hifce 
verbis: CassAR VESTRA SIT H.&C INSVLA PISGARLE. 
Ex quibus verbis claré colligitur,hunc dominü 
Rif temporalem Infule. Poft ipfum videtur 
Epifcopus , qui tenet Infulam in manibus fcul- 
ptam, eámque offert Imperatori, qui eam re- 
cipit. Circa Epifcopum hzc verba leguntur; 
GRiBALDVs EPrsCOPVs. Circa autem Imp. ita, 
Lvpovic. IMr. Tenet Epiícopus in manibus 
Ícriptum huiustenoris: DAMvs VOBISOMNEIVS 
NOSTRVM DE HAC InsvLA. Vnde colligitur Gri- 
baldum Epiícopü Pinneníem, qui aliàs Grimal- 
dus dicitur , omne ius conceffiffe Ludouico Im- 
peratori de Infula ifta. Subtus autem hi verfus 


| leguntur: | 


Infula Pifcarte , que noflri jmria. babetur , 
Libera perpetnó tua Cafar jure vocetur. 
Retro Imperatorem videtur fculptus Comes 
quidam togatus enfem geítans cum hifce li- 
teris , HERIBALDVS CoMzs , huius rei fortafle 
teftis. Hzc porta illa znea continet rei peracta 


-— [ -— »p  -—— p-— " — ines 


a-—— 7 E HESE » 


LECTORI. 29 
peruetuftum , ac nobile documentum , quod 
cum fcripta hujus Coenobii hiftoria ad amuffim 
conuenire videtur. 

Hiftoriam de fundatione Cafaurienfis Mo- 
nafterij fupra citatam edidit primüm V. C. Fran- 
ciícus Duchefnius tom. III. hiftoriz Francorum 
Ícriptorum*; ac poftmodum fzpiüs à me lauda- 
tus Vghellus tomo VI. Italiz facrz. Erat ipfa in 
eovolumine MS.cujus initio memini , poft Pro- 
logum fub hoc titulo, Pars prima & fecunda 
Chronici Piícarienfis. Eos autem libros hac de 
re pretermifimus , ne veluti crambe bis, térque 
recocta Lectori ftomachum promouerent: dein- 
de compendio eadem plané Berardus repetit in 
fubíequenti libro, quem primum fecimus, imó 
& Ludouici Imperatoris diplomatibus confir- 


ce 
€c 


€c 


3 Ducheín, 
PAS 
Vghel.pag. 
1291, 


mat,quz in duobus illis confcripferat. Ecquid - 


itaque emolumenti eruditis contuliffem , f1 de- 
nuo eosprelo commififfem ? Et miror vehemen- 
ter quiDuchefnium & Vghellum, alioqui viros 
diligentiffimos*, Berardum hiftoriz hujuíce au- 
Gorem fuiffe latuerit. 

AnSeuero Sulpitio afcribendz fint que prima 
Írontein Mifcellaneis occurrunt epiftolz , non 
plané convincere videtur inícriptio in Cod. MS. 
reperta: SevER1T EPIsTOL. Verum flili decor, & 
Íententiarum gravitas fi attendatur , conferan- 
türque cum aliis Sulpitij jam editis epiftolis , cer- 
tó ipfum , vt reor , auctorem perfuadebunt. Has 
Seueri epiftolas V. C. Bigotio debeo. 

Epiftolas infequentes , przfertim,ad Sedem 


o i" 


XII. 
Miícclla- 
nea Epi- 
ftolarum., 


jo LECTORI. 
 Epifcopalem Atrebat.Ecclefig attinentes,e Cod. 
Lamberti exícripferat dum in humanis verfare- 
tur vir R eligiofus juxtà & doctus Georgius Galo- 
pinus,in Abbatia S. Gifleni Ord.S. Bened. Theo- 
logie Prelector , atque vnà cumaliis quampluri- 
rnis hiftoria diocefis Atrebat.Sede reftituta con- 
texuerat, cui hanc epigraphen inícripferat, Sedes 
Atrebatenfrs.Inde nos tantümodo epiftolas hate. 
nus ineditas, & à Locrio pretermiffas felegimus, 
ac publici jurisfecimus , prout infrà in Elencho 
patebir. Illas & plurimaantiquitatis monumen- 
ta, vt fuolocoaliàs dicturi fumus, R. P. Domno 
Simoni Guillemot ejufdem Aíceterii Subpriori, 
virolongé erudito , accepta refero. 

Innocentij Papz III. prioremad Iohanné Angl. 
epiftolam de Regnis Angl. & Hyberniz , oblatis 
ac cóceffis Eccl.Rom.fub annuo cenífu , ediderat 
Illuftriff.Francifc. Bofquetus,Montifpeffulani di- 
gniffimus do&tifmüfque Antiftes , in lib. 4. Re- 
gefti 16. epift. 1531. Pofteriorem exhibemus Ícripta 
an. fequenti,quo prafatz oblationis charta figil- 
lo cereo munita primüm (tefte Mattheo Parif.ad 
an. i213. ) deinde aureà bullà Romam delata eft. 
Hanc epiftolam ad noftrü Cantelouium traními- 
fit V.C. Henricus Suarez, H. F. Iuris vtriufque in 
Academia Auenionenfi Doctor peritiffimus. - 

Quinque pofteriores Epiftolas non fuo loco 
cam ob rem emittimus , quód easab Illuftri Ben- 
jamino Vignerio, quem fuprà laudauimus , cum 
adexitum perduceremus hunc SpicilegiiTom.V. 
acceperimys ; vnde Mifcellaneis Appendicé fup- 
ponere coacti fumus. Erunt , Ípero, Lectori non 


LECTORL E 


ingratz prifci eui Epiftoleille,vt pote viris tum * 


dignitate,tum fanctitare,tum deniq; eruditione 
iniignibus conícriptz ; quas hic veluti pretio- 
fifimas margaritas intexuimus: piaculum enim 


foret illas diutius in mufzo fquallétes cótegere. 


Duplex Teftamentum biographis hucuíq; in- 
uifam,ac proinde pretermiffum vltimo loco pu- 
blicamus. Nihil in vtroque ne apicem quidem 
immutauimus, detraximufve , fed verba prorfus 
omnia,fyllabalq; religiose feruauimus. Primum 
eft B.Iohannz Ludouici XI. Francorum Regis 
filiz, & confortis quondam Ludouici tum Aure- 
lianorum Ducis,poftea Regis Frácorum: in quo 
przcipue aduertes fan&tiff. illam fosminam ^ua- 
rici Biturigum inftituiffe Ordinem B.Marrz An- 
nuntiatz : deinde primü in eadem vrbe Gymna- 
fium condidiffe ac dotaffe , vbi pauperes Clerici 
conuiuentes ftudiis vacare poffint , quibus poft 
pera&um rheologie curfum Licéiatis,vt vocát, 
alijviciffim fubrogétur:eo tamé animo hos pau- 
peresali cupit & inftrui,vt fibi ob oculos & men- 
tem mundo extremum vale dicere proponant. 

Alterum confecit Teftamentum Margareta à 
LotharingiaR enati Ducis de Aléconio quonda 
vxor;quod nulla obferuatione,fed lectione dun- 
taxat indigere puto , vmultas cótinens füdatio- 
nes Ord. Francifc.cui & Margareta nomé dedit. 

Poftremà iterum à me laudatorum in hoc 


Proloquio Virorum nomina , necnon & aliorum. 


omiffa , qui fpicas ad componendum huncce 
fifciculum vltronei attulerunt , aduertes , Le- 
Gor ,; in Elencho fubíequente. | 


XI: 
Tcitamen- 
rum lo 
hanrz Lu- 
dovici XI. 
filix. 


XIV. 
Teftamen- 
tum Mart- 
giretz Du- 
ciflz de A- 


lencouto. 


Ax. Cn. 
circiter 
Dccxc. 
Dccc 
XXVIII. 


cccc 
LXXI V. 
cccc 
XCIX. 


Citciter 
DcCcc 
X1V. 


MCCC 
XLVI. 


pcccc 
L XX. 


Circa 
DCLXX. 


Circiter 
DIV. 


pccc 
LXILI 
yel pccc 
XLVIII. 
pccc 
Liv.4dM. 
CLXXXII, 


32 | | 
"ERSTE EIOHP TRE denE ad HIN o CB doU 


ELENCHVS 


CONTENTORVM IN TOMO QVINTO . 
S PICILEOGII. 


WV IA RrciA SuARAGDI Abbatis S. Michaelis in diecefi Vir- 
dunenfi. O. B. pag. 1 

Ex BibliotbecaSereniff. Regine Snecie. 

IoNA AVRELIANENSIS Epilcopi OpvscvrvM pg InsriTVTIO- 
NE REGIA, | $37 
Ex Romano Ced. tabulari Canonicorum S. Petri. 

Teftamentum Pza rrrvi Turonenfis Epifcopi, 10$ 
E fchedis Hieronymi V ignerij Cong Orat. D. [. 

CorLArro Epifcoporum , przfertim Auiti Vien. Epifcopi, co- 
ram R ege Gondebaldo adueríus Arianos , IIO 
Ex iifdesm. 

Turopvrri Aurelianenf. Epifcopi Setmones feu Fragmenta 
fermonum, | 117 
Ex MS.FV . C. Emerici Bigot. 

CoxciLivu Senoneníe Prefide Gvirriruode Meliduno cele- 
bratum Parifiis in domoEpiícopali, 128 
Ex autograpbe Ecclefie Semonen[is. 

Aliud infrà. : 

IuvsN T10 & Tranflatio Sanctorum à Deoderico M etenfi Epif- 
copo repertorum , 139 
Ex MS. Abbatia S. Sympboriani Met. O. B. 

Vita S. Eligij Nouiomenfis Epifcopi, Au&tore S. Audoéno R o- 
tomag. Archiepifcopo , 147 
Ex MS. Bibliorbece Corbetenfs. O. B. 

FvuDArro Abbatiz Miciaceníis , nunc $. Maximini , in diecef( 
Aurelianepfi à Clodoueo I. Franc. Rege; 303 
E fchedis Hieronymi V'ignerij. * 

WauDALBIRTII Diaconi Martyrologium, 3C5 
Idem de Menfium duodecim nominibus, fignis, &c. — 345 
Ejufdem Horologium per 12. Menfium pundtos , 357 
Ex MS. lfaact F'offig. | | 

Cunoxticou S. CzgwaNrIS Pifcarienfis, O. B. Autore lohanne 
Berardi , | 361 
Ex M5. V. C. Zfntonty) V ion D. d' Herouval, 


MISCELLANEA 


Circa 
ccce. 


MICI. 


MICIII. 


in Tomo Quinto Spicilegij. 33 | 
MISCELLANEA EPISTOLARVM. 


SsvsR1 Svrprrir ad S. Paulinum Epifcopum : mittit cequum 


ad przparandos Monachorum cibos, j31 
Ejufdem. Laudat Paulini fapientiam & manfuetudinem in 
exhortando, | $33 
Ejufdem. Vt non duriüs agatur erga germanum , $34 
Ejufdem ad Saluium. Conqueritur quod Saluius rufticos 
ejus exagitet , juráque & poffeffiones efurper, $35 
Ejufdem. Beneuolentiam exhibet , $t $36 

Ex MS. Romano. | 
Vxn3ANI PapzlHl. Grauiter fert Philippi Regis adulterium , ac 
' Epifcopos reprehendit quód fe non oppofuerint, $37 


Ex M$. Abbatie S. G'(Izni im Hannonia. O. B. velnt infequen- 
tes. | | 
Ejufdem Archiep. & Epiícopis Franciz. Gaudet Philip- 
pumRegemad cor rediüffe,  : | j18 
RAYxorpi Remenf, Archiep. ad Ele&um Atrebatenífem Lam- 
bertum. | 


Quid de ejus eleione agere debeat confilium fe à Suffra- 


ganeis fuis accepturum mandat, $39 
ArREBATENSIVM ad Raynaldum Archiep. vt cum fuis literis 
|. Lambertum mittat ad Vrbanum Papam, $40 


RAvNorpi ad Vrbanum Papam. Mittitur Lambertus cum hac 
| Eom reddens rationem cur ipfüm confecrare renuerit , 
ibid. | 
ATRrsATENSIVM eidem Papz. Expoftulant vt Lambertum or- 
 dinet Epifcopum, $41 
Quz ada funt Romz in confecratione Lamberti , $43 - 
VR3Ax1 Pape Raynoldo Archiep. Arguit ipfum quod timore 
 amittendijuris in Cameraceníem Epifcopum, confíecrare no- 
luerit Atrebat. Epi(copum, | $47 
LAMBERTIEpifcopi Atrebat. Raynoldo Archiep. Cjuód hunc 


. : eitilsadire nequeat, rogat interim vt profeffionem recipiat, 


Ejufdem ad Clericos Remenfes. Ejufdem atgumenti a 


PE 
Burnore ad Robertum Flandrie Comitem. Yt Lambertum 
Epifcopum recipiat , precatur, RE jo 
V53Aut Pape eidem Comiti & Optimatibus ejus. Commen- 
. dat Lambertum Epifc. & res cjus ablatas vt reftituere procu- 
rent, : $5 


» 
A 


MXCIV, 


Citciter 
MCVIII. 


MCXXXI. 
MCXXII. 


M CXLVI. 


Elenchus contentorum 
Hvcours Lugduni, Acchiep. Comiti Flandrie, Eju(dem argu- 
menti, jj 
VnsARI Papz Abbatibus & Abbatiffis. Ejufdem argument, 
ibid. : | 
Ejufdem Gualchero Cameracenfi Epifc, Ne Epifcopum 
Atrebat. perturbet, $53 
RavNorp: Remenf. Archiep. Lamberto Atreb. Epifc. Vt fe in 


Italiam ad Concilium conferat ,— £54 
Ejufdem eidem. Conuocatur Lambertus ad Concilium 
Claromont. ibid. 


VRB5ANI Pape Lamberto Epifcopo. Ejuídem argumenti , 


$55 
NaAnnRATIO, quomodó Lambertus ad Concilium Claromont. 


proficifcens in itinere capitur , 546 
VnazaAxr Papz Guarnerio de Caftellione. Vc Lambertum di- 
mittat , precipit , $57 
Ejuídem R icherio Senonenfi. Lambertum libertate dona- 

rj procuret , ibid. 
NAnaAAT10 deitinere Lamberti ad Concil. Clarom. properan- 
fi$ , | £58 
RAvuNornt Archiep. Remenf, ad Lambertum. Pracipit vt ex- 
communicatione feria: Hugonem de Inciaco , $79 


'Ejufdem eidem. Neabíque confenfu Epifcopi Camerac. 
& Comitis Flandriz pacem incat cum Hugone Incia- 


ceníi, $60 
PAscHALIs Papz II. Radulpho Remenfi Archiep. Confirmat 
priuilegia Atrebatenfi Epifcopo conceffa , jó1 


Ejuídem Clero & populo Atrebat. Prohibet Atrebar. 
Ecclefiam Cameracenf fübjici , $61 
Ejufdem Lamberto Atrebar. Epifcop. Scribit à fe dele- 

&kos arbitros ad litem inter Canonicos & Monacbos 
Atrebat. dirimendam, | $65 

Ejufdem duodecim Arbitris. Vt litem abíque partium ftu- 

| dio definiant , | | ibid. 
IuxoceuTE Papz 1I. Aluifo Aquicin&ino Abbati. Renuenti 
precipitEcclefiz Atrebat. curam fufcipere, $64. 
Ejuídem Atchiepilcopis Remeníi & Senon. &c. Eos ar- 

guit quód excommunicationis fententiam in eos non 
culertet qui Priorem $, Vidorisinterfecerunt, — $67 
Evcszu11: Papz III. Clero & populo Tornacen(i, Epifcopum 
poüliminio Ecclefia Tornac, reftirutum & à e confecratum 


mittit , ; $65 


yc tU 


in Tomo Quinto Spicilegi- 1 

Ejufdem Ludouico R egi Franc. Coníecratum à fe Epit- 

copum Totnac. commendat, - 366 

Mc. Lii. FRipERICI Imperatoris ComitiSueffionenfi. Quz atta funt in 
deditione Mediolani narrat, 68 

Ejufdem Nicolao Camerac. Epiíc. Przlatos, Clericos , 

Religiofos , &c. diacefis Camerac. in Pafchalis Anti- 


papz obedientiam adigi facramento jubet, 579 
MC, LXV. ALEXANDRI Papz 1I. Archiep. Remenfi & Suffraganeis cjus. 
Enarrat qui à Romanis fit exceptus , $7t 


Hatlenu ex Codice S. Giflzni. O. B. 

Mcc. xiv, InNocsNTII Papz III. Iohanni Anglorum R egi. Angliz Re- 
gnum datum R.E. recipit, & in Apoftolicam protectionem 
admittit, 7* 
Ex membtanaceofolio V . C. Henrici Suarez. 


APPENDIX AD MISCELLANEA 
EPISTOLARV M. 


cccc — Liourri ÁArelat, Epifcopi Hilaro Papa. Gratulatur de ejus in 


LXIIL Summum Pontificem electione , rogátque vt jura Ecclefie 
Arelat. integra permaneant, | 3578 
cccc— LvpiTrecent, Epifc. Sidonio Papa. Ipfum é mundana dignita- 

LXXll. te ad regimen animarum fuiffe eue&um gaudet , monétque 

| .. quomodófe gerere debeat , | $79 
€cc€.— Gsrasti Papz Ruftico Lugd. Epifcopo. Natrat quz à Ruflico 

Xcrv. acceperit fubfidia , & ab Acacio quantas perfecutiones fufti- 

neat, | 81 

cCcCC — AmAsTAsti Papz II. Clodoueo. Gratulatur quód Chrifto de- 

XCVIL — deritnomen, Li 

P1. SvuxAcHi Papz Áuito Vien. Epifcopo. Cu: caufam inaüditam 


judicare noluerit, & leges aliquando fint foluendz períciibit, 

$85 

Hist Appendicis epiffole? fchedis Hieron. V ignerg. 
ADDENDA pag. 147. 


ucccc COoNCILIVM Senoneníe Prefide Triftando de Salazar Archie- 

LXXXV. pifcopo : in quo Conftitutiones Concilij An. M. CD- LX. 
congregati fub Ludouico Triftandi deceffore innouantur, 
nonnulla immurantur, pauca adduntur. 584 
Ex autographo Ecclefia Senonenfis. 


i j 


B " — Te pm Du po SHESEEEAMEESSSSE EN m ue c.t 


;6 Elenchus contentorum in Tomo V. Spicilegif. 
x piV. lESTAMENTyM Iohannz Ludouici XI. Regis Francorum filie , 
Biturigum Duciffz , & Ordinis Annunciatarum B. V. Mariz 
Inftitutricis , 629 
Ex ipfo autographo V . C. D. d' HeronvAl. | 
TrisrAMENTVM Margaretz à. Lotharingia vxoris Renati de 
Alenconio , TEM 655 
Ex autographo egu[dem. 


MDXX. 


VIA 


SMARAGDI 


ABBATIS ORDINIS. 
SANCII BENEDICTI 


EPISTOLA NVNCVPATORL4A. 


Eee E VS Omnipotens , Te , ó Clariffime Rex, 
z S P quando voluit , & vbi volait , de Regali nobilí- 
)) (ZA que genere nobiliter procreauit , & mifericor- 
TYSU/V diterad lauacrum regenerationis perduxit : ca- 
put tuum oleo facri chrifmatis liniuit , & dignanter in fi- 
lium adoptauit. Conftituit Te Regem populi terre, & 
proprij filij fui in celo fieri juffic heredem. His etenim fa- 
cris ditatus muneribus rit& portas diademata R egis. 
Primüm quia de femore Regis, Regalíque defcendis 
ptofapia , decenter tibi conuenit , & bené & multa regere 
regna, Secundó quia te Regem effe, & facri chrifmatis 
vnáio, & fidei confeffio, operífque confirmat & actio. 
Tertió vt zternum cum Chrifto feliciter perciperes re- 
gnum , mifericorditer adhuc te paruulum Rex Regum 
Tom. $* | A 


3 Smaragds edbbaris — 
2doptauit in filium. Hzc te profpicua claráque indicis 
ab infantia Regém clamitant , Regémque confirmant ; fa- 
pereft, vt hzc ipfa regalia , quz percepifti à Domino mu- 
nera, folicité falua cuftodias, & operibus pariter mari- 
büfque defendas : exiguo enim tempore in hac , qua viui- 
mus, morabimur vita ; quia viávniuerfa carnis pergimus, 
& celeri curfü ad promiffam quotidie patriam feftinamus. 
Reftat ergo vt deillatantüm folerter incerrogemusviá , 
qui nos à latronibus tutos vitiífque defzcatos defidera- 
tam feliciter ducat ad patriam. Hortatur etenim nos de 
terim. 116. hac re Propheta cüm dicit : Szaze fuper vias , €? videte, C 
interrog ate de [emitis antiquis , que fit via bona , € ambulat 
inea , Cr ingenictisrefrigerium animabua ve(rris.. Solicité cr- 
go hecà nobis difcretéque quarenda eft via , qua nos fal- 
uos ad requiem perducat eternam , & càm Domino no- 
bis monftrante fuerit inuenta, cauté difcretéque nobis 
ambulandum eft per eam , non ad dexteram ambulanri- 
bus aut ad finiftram.Occurrat illa de qua Propheticus fer- 
?Tros.1412, mo denuncians clamat : E? via que videtur beminibus reíla, 
. Cujus nouif/1ma rs ne ad inferna, Sed nealiquis noftrüm 
per ignorantiam in hocoberrans incidat deuium , pié nos 
J4.5e.39. Prophetaadmonet Ifaias : Et erent oculi tui videntes pract- 
| ptorem tuum : C» aures tue audientes verbam pofi tergum monen- 
tii. Fiet efl via , ambulate in ea, vt non declinetis neque ad 
dexteram meque ad. (nifram. Nam & Yfraéliticus populus 
€üm per aliena tranfiens regna, ad repromiffionis tendc- 
ret patriam , nuncios mifit ad Schon Regem A morrhzo- 
| -Awmarar, Tum , dicens : Obfecro vt tranfire mibi liceat ad terram tuam, 
| non declinabimus ad dexteram neqae ad finiffzam , fed. per viam 
| fegiaxo gradiemmy , donec tran[eamus fines tuos, 
: Et tibi ergo, Nobiliffime Rex, fi visad fupernam feli- 


| —— oer Hle — AE 3, 


| 
|l 
j 


€j3 --m. 7? "X £$-— 


| citer promiffionis tendere patriam , diligenter regia quat- 
| renda eft via : quia cüm fis Rex interra , ad czlorum pro- 
| perans regna, per regiam debes currere viam. Trita ct- 
| enim eft , & antiquitus fan&t'orum Regum veftigiis confri- 
cata, Per illam Iofue firmiffimo properans gradu , mul- 
| torum Regum colla comminuit, nefandorum phalanges 
|  Kraait, hiericuntinos muros cuertic, & Ifraslirico po- 


——99n — ——— ER p— o Mr E 


UTE 


La 
S A. 


* pf. 


Epijffvla nancupateria. 
pulo terram repromiffionis diftento fune diuifit. Per 
illam Dauid indeclinabiliter gradiens perfecutori Saüli 
pepercit ; lapideo idu Golizm extinxit, 3 ab imprope- 
rio Allophylorum Dei populum liberauit , & fibi re- 
gnum perpetuam folidauit, Per illam firmiter ambulan- 
tem Ezechiam mifericorditer Dominus vifitauit, à mor- 
tis thoro reuocauit, & quinquies ternos ad vitam prifü- 
baunaddiditannos, Perilam adhucambulans Salomon, 
quafi luuius aquá , impletus eft fapierti& : Nzm ab illa 
recedens inexpiabilem gloriz fuz intulit macolatn. Pet 
illam intrepidus Ozias Rex juftus ambulans excelfa com- 
tninnit , abominationes diuerfas à populo Deiabítalit , & 

juftfficationes à Dornimo maltiplices accepit. 
Ecce confpicis perfgicué , Rex Nobiliffime, qualiter 
er regiam ad Dein Reges ambulant viam , & ad c- 


lorum regna cum cateris Santis Reges quoque feliciter 


volant. Via ecenim regia eft, qua per Prophetam vocatut. ;5; 5, ; 
Satla , per quam non tranfibit pollutus , ait idem Pro- 
pheta : Nec inuenietur ibi leo , diabolus fcilicet , qui 
rugiens circuit i gis nem deuorex., nec mala beftia, 
dzmon videlicet , afcendit per eam. Sed eft directa via, 
& ambulabunt qui redemptià Domino & liberati fuerint, 
per eam, Per quam & tequotidie auxiliante Domino ire 
cognofcimus & gratulamur , & ad zternam gloriam te 
effe venturum fideliter credentes non dubitamus. Tan- 
tum eft, vt quod caepiti bonum perficias , & vfque ad 
po finem perducas ; quia non qui inchoauerit, 
edquiperfeuerauerit , faluus erit, En jam aggrediat Do- 
mino miferante tibi , Rex , Regiam defrribere Viam, quá 
&mbulans nonhabebis offendiculum , fed perfe&um in fi- 
nem &ternümque cum gaudio à Domino excipies re- 
gnum , in qna via Dile&ionis gradum conuenienter poni-- 


Morprinüm, —. ITI 


mpm LÉÉEAMUMT 


4.  Cumaragdi elatis 


CAPVT PRIMVM. 
De dile&lioue "Dei €$ Proximi. 


! I5) LIGE ergo, Mitifhime Rex, Dominum , ficut ille 


Deut. 11. $. 


A. le, 4. 19. 


S4p. t1. af. 


M41. 19.37. 


praecepit , fcilicecex toto corde, tota anima, & tota 
virtute tua, Dilige quia prior dilexit. Sic enim Ioannes 
illequi fuper dile&ionis fontem in ccena recubuit , in Epi- 
ftola fua ait : [ Fratres , diligamus inuicem , quoniam ille 
nen dilexit nos. ] Neque enim poterat Dominum fragi- 
itas diligere humana , nifi ille primüm noftram diligeret 
naturam. Illiuseftenim omnequod poffumus; Illo viui- 
ficanteviuimus, illóque vegetante mouemur. Nihil enim 
habet homo quod non acceperit , nec bene velle in arbi- 
trio conftat humano , quantó magis perficere ? Dile- 
xit etiam te priufquam effes , & ideó vt effes creauit. Illi 
autem laudem referens fancta clamitat Scriptura : ( Dili- 
gisenim omnia qu funt , & nil odifti borum quz fecifti, 
nec enim odiens aliquid conflituifti. ] Diligens etenim 
Dominus, ó Mitiffime Rex, creauit te , & viuificauit, 
nutriuit & cuftodiuit , & ad lauacrum regenerationis per- 
duxit , renouauit , gubernauit , & ad intelligibilem per- 
duxit ztatem ; & dum adhuc paruulus effes , regalite fede 
fablimiter cuexit. Hec omnia tibi mifericorditer & per di- 
lectionem operatuseft Deus. Aperiergo ; 6 Rex, oculos 
cordis, & in tantum te à Izsv CunRi1sTO Domino 
noftro antequam effes cognofce dile&um , vt pro te ejus 
fanguinem non dubites fufum. Sufpende cor tuum ad 
dile&jonem Creatoris tui, & non modicum , aut ex ali- 
quo , fed (icut fuperiüs di&um eft, ex toto corde , & ex 
tota anima , & ex tota virtutetua dilige Dominum Deum 
tuum , ita vc nullius dilectionem przponas dilectioni Do- 
mini tui. Et ipfo te docente intellige; ait enim : [ Qui 
diligit patrem & matrem plufquàm me , non eft me di- 
gnus ] Veréenim fi Deum toto corde diligimus , dile&io- 
nieius non parentum ; nec filiorum dile&ionem praferre 
debemus. 


V;a Regia: j 


^ 'Sedfi diligis Deum, ó Piiffime Rex , ex toto corde & ex 


tota anima tua , & ex tota virtute tua , neceffe eft vt dili- 
gas proximum tuum ficut te ipfum : [ Quia in his duobus 
mandatis vniuería lex pendet & Propheta. ] Ergo legem 
& Prophetas non implet qui Deum proximümque non di- 
ligit. Et vera perfe&táque in hoc confiftit dile&io, vt dili- 


gatur Deus, diligatur & pow ; Ícriptum eft enim: 


[Quinon diligit fratrem fuum quem videt, Deum quem 
non videt quomodó poteft diligere?Et hoc mandatum ha- 
bemus à Deo, vt qui diligit Deum, diligat & fratré fuum. ] 
Ipfe namque author dile&ionis Dominus Izsvs CHR1sTVS 
mentibus noftris mandatum dile&ionis inculcans , ait: 
( Mandatum nouum do vobis; vt diligatis inuicem fi- 
cut dilexi vos. In hoc cognofcent omnes , quia Difcipuli 
mei e(tis , fi dile&ionem habueritis ad inuicem.] Nam 
& ille Difcipulus , qui de pe&ore Domini charitatis fluen- 
ta potabat , diledionem Dei & proximi vaporans aiebat : 
( Chariffimi, diligamus nos ad inuicem, quoniam charitas 
ex Deo eft , & omnis qui diligit fratrem fuum , ex Deo na- 
tus eft,& cognofcit Deum : Quiautem non diligit fratrem 
fuum , non habet charitatem , & non nouit Deum. Si dili- 
gamus inuicem , Deusin nobis manet , & charitas eius in 
nobisperfe&a eft.]) Nam & Petrus Princeps Apoftolorum, 
yt nos diligamusinuicem,dulciter exhortans ait : [ Eftote 
itaque prudentes , fobrij , vigilantes in orationibus : ante 
omnia autem mutuam in vobifmetip(is charitatem con- 
tinuam habentes ; quia charitas operit multitudinem pec- 
catorum, ] Attendendum eft quia non dixit : Tempora- 
lem habete charitatem , quz aliquando fit vobifcum, & 
aliquando difcedat à vobis ; fed continuam , inquit ; quz 
vobifcum perfeuerans maneat , & à cordibus veftris nun- 
quam difcedat. Beata virtus dilectionis & charitatis, quz 
ficoperit multitudinem peccatorum , & delet à cordibus 
fidelium , vtnunquam pereant in eternum, 

Quarere nonnulli folent quis fit proximus , quem tam 
germane praecipit diligere Deus. Nos veró proximum , fi- 
delem omnem dicimus Chriftianum , qui non folüm ra- 
tionabiliter proximus: , fed & fideliter Erat dpa : 
A iij 


- 


Matib. 23. 
49. 


z len. q., 


1.Foun. g. 7* 


t,Petr. 4 9. 


Ephef. 5. ay. 
Jbid,e. 4. 


Colef. 4. 10. 


Eccl, 33. 3t, 


Matt y, 9. 


t — eimaragdi dibbatis 


Vn&m enim Deum habentes , eumdémque Patrem eius. 


gratiárenati vocamus. Ergo generaliter omnis Chriftia- 


, nus , Chriftiano proximus appellatur : cujus figillatim po- 


aens fpecies, Apoftolus przcipit diligendas :[ Viri diligi- 
1€ vxores veftras , & nolite amari cíle ad illas. | Vcfilij dili- 
gantur, idem.A poftolus admonet parentes , dicens : (Pa- 
t1res nolice ad iracundiam prouocare filtos veftros.] Vt fer- 
«idiligaatur ,. idem Apoftolus admonet, dicens:( Domini 
quod 1aftum'eít.& »quum , przítare feruis , fcienves quo. 
iniam'& vosDeum habetisin celis. | Nam & alibi de illis 
Scriptura ait : | Si eft tibiferaus , firquafi anima cua quali 
fratrem fic cumaracta.] Vt amicus pariter diiigatur & ini- 
micusyprecip& A poítolus , vbi amicam m Deum ,& ini- 
zuicom propter Deam admonet diligendum, Nar & Do- 
exinus in Euangclio ait :i[ Diligite inimicos veftros , bene- 
facite his,quioderuantvos : & orate pro perfequentibus 
£t calammianribusvas. ] Ecceliquidó patet quem proxi- 
mum precipit Dominusdiligendum, vxorem videlicet & 


— filios, ftrmos amicos , & inimicos , in quibus nominibus 


omnis'Ohriltianas cognofcitur dici proximus ,omnífque à 
Dominogqrzcipitur diligendus. Beata ergo virtus dilettio- 
nis , & charitatis ,quz-omnes ampledtitur , omnes diligit , 
& quafi vnius proximi in mentisarcana omnium amorem 
zecondit. Veré beata;qua nutrit virtutes , & delet pecca- 
ta , opprimitirgm , recludit odia , expellitauaritiam, come 
primit rixam , effagat pariter omnia vitia , omnia tolerat, 
omnia credit , omniafperat , inter opprobria Íccura eft, 
interodiabenefica, in veritate firma , à prauis impugna- 
toribus non dirtpitur , à latronibus non furatur ,à przdo« 
nibus nonzapitur, à flumine non deftruitur , ab incendio 
noncrematurjab hierefi non diuiditur;indiuidua ftat,inex-« 
pugnabilismanet, inexplicabilis durat;incócuffa perfeue- 
rat, incorrupta lztatur;ligamentum eft omnium virtutum, 
gluten eftanimarfí,concordia mentiü; focietas ele&torum, 
& exultatio Angelorü. Ne aduerfiratibus frangatur fortiter 
mentem roborat ; ne irá fuperetur rationabiliter reprimit. 
Vere enim hzc ,vt video , regalis eft virtus , que cundis 
in palatio panem Ixtitiz frangit ;. cunctis vinum jucundi- 


0 Do—  —— m €. "9 — n2 Qo 2.2. 4 J)) 


. Dei préximique demulcet , confequens eft vt facias " 


P ^o- PELLEN hj "4 ^ EM LA HET nmm 
* 0: A PENNE, 3E WEN. WM, J^ PrVEEVTE- SEEIURN S d 


tatis porrigit , dulcia cunGis ofcula tribuit , & diligens - 
emnes vínisextenfisample&itur. 'Teneergo iftam,ó Cla- 
riffime Rex ,tam claram & beatam , regtámque virtutem, 
tecum fit , tecum maneat, tecum fürgat, tecum pergat, 
tecum Ixtetur &  conuiuetur : Decet enim in conuiuio 
Registam regiam jugiter ineffe virgatem. 


CAPYT II. 
De ob/éruandis Mandatis "Doming. 


V14 Domino auxiliante Viam Regiam fcribere-coe- 
imus, neceffeeft vtin.ea operis greffus firmicer &t 
diligenter , & ordinaté ponamus, ve currens per eam noa 
ibi damnofum offendiculum ,fed lucrofum arternümque 
inueniat gaudium. Videamus quod nobis ipfe dileGionis 
author poít executionem dilectionis conferuandum con- 
cedat preceptum ; ait enim : [Si diligitis me , mandata rs 1. 
meaferuate : & egorogabo Patrem , &alium Paraclerum **. 
dabit vobis , vt maneat vobifcum in eteraum. ) Attende 
etgo, ó Clementiffime Rez ac mitiffime, quantum nos di- 
ligat Dominus nofter Igsvs Cun t1sTws,qui cum 
promiffioneà nobis fuam exigit dile&tionem , & Spiritum 
fan&um dicit nobifcum effe in aternum maníurum, fi pott 
dile&ionem fuam mandata cius feruauerimas, Ab ipfo 
enim ( vt jam fuperius diximus , ) nobis omaia bona con- 
ceduntur, & velle bonum & operari ab illo priàs nobis 
largitur. Diligimusenim vt diligamus , amateur vt ame- 
$05, cognofcimur vt cognofcamus , adjuuamur vt ope- 
remur , & operandovirtutibus ditemar. Ergo fi te dilectio 


ille precepit , quia in tantüm diligis , in quantum facis; 

Neque enim poteft (inceré Deum diligere , qui mandata 

eius &ideliter nonimplet.Ipfe te Domino docente intelli- 

ge ,sit enim : f Siquis diligit me , fermonem meum ferua- bla 
bit; & Pater meusdiliget eum , &ad eum veniemus, & 
apud eum manfíionem factemus. Et qui non diligit me, 
Íermones meos non feruat. ] Ioanaes quoque Apoftolus 


i3 


8. Smaragdi zdbbatis 

t. 95.13. dile&ione Dominirepletus in Epiftola fua ait : [In hoc fci- 
mus quoniam cognouimus eum , fi mandata eius obferue- 
mus.Quidicit fe noffe eum, & mandata ejus non cuftodit, 
mendax eft , & in hoc veritas non cft. Qui autem feruat 
verbum eius , veré in hoc charitas Dei perfe&a eft. ] Liber 


quoque Iob ore Domini facratus de hoc ipfo teftis eft,ma- 


hk ,«7. ximé de Regibus dicens : [Non auferet à jufto oculos 
1. Ce — fuos, & Regesin foliocollocat in perpetuum , & illi eri- 
guntur. Reuelabit quoque aurem eorum , vt corripiat ; & 
loquetur vt reuertantur ab iniquitate. Siaudierint & ob- 
feruauerint , complebunt dies fuos in bono , & annos fuos 
in gloria : fiautem non audierint , tran(ibunt per gladium 
vt confümantur in ftultitia.] De fe quoque ipfe Iob bo- 
num re&ümque dans teftimonium , ait : [ Veftigia Dei fe- 
cutuseft pes meus , viam eius cuftodiui, & non declinaui 
ex ea, à mandatislabiorum cius non receffi , & in finu meo 
abfcondiverba oris cjus. ] Taleergo dete, ó Bone Rex, 


105.231,12, 


volumus femper audire teftimonium, tale videre frequen- 


ter & opus. | | 

Ipfe quoque Dominus de dile&ione fua , atque manda- 

torum fuorum obferuantia populum Ifraéliticum admo- 

Don. 4.1. Densdicit ; [ Et nunc,Ifrael audi precepta & judicia, quz 

$1. ego doceote,vtfaciens ea,viuasin eis. Obferua & caue ne- 
$683 10.124. T . : e. JU [e . 

quando obliuifcaris Domini Deitui. Et nunc Ifraél , quid 

Dominus Deus tuus petità tc nifi vttimeas Deum tuum, 

& ambules in viis eius , & diligas eum , ac feruias Domino 

Deo tuo, intoto cordetuo , & in tota anima , cuftodiáf- 

que mandata Domini , & czremonias cius , quas hodie 

1íd.13.1, ptzcipio tibi , vt bené fittibi. Si autem audieris vocem 

&/« Domini Dei tui, vt faciasatque cuftodias omnia mandata 

eius, quz egotibi precipio hodie;faciet te Dominus Deus 

tuus excelfiorem cunctis gentibus quz verfantur in terra : 

Veniéntque füper te vniuerfe benedidiones ifte, & ap- 

prehendentte,íi tamen praecepta eius audieris. Benedi- 


&us tu in ciuirate , & benedictus inagro. Benedidus fru. 


&us ventris tui , € fru&usterre tus , frudüfque jumento- 
rum tuorum, gfegesarmentorum tuorum,& caulz ouium 


tuarum, Emittet Dominus benedictionem fuper cellaria 


tua, 


L] inbd DEED — rnm mÁÁ ÁÀ 
t — —— 0D LO MALUI MÀ. VÀ cac ee ri ale c dir e nmt nan o. mÁ Mm 0 80000 


Via Regia. ^ - ce 
tu4 , & fuper omnia opera manuum tuarum, Dabit Domi. 
nus inimicos tuos qui confurgunt aduerfum te? corruen- 
tes in confpe&tu tuo, ] 

Addens quoque Dominus adhuc ad Ifraélem , dicit: 
[S1in preceptis meis ambulaueritis, & mandatamea cu- £ewi.2v. 
ftodieritis , & feceritis ea , dabo vobis pluuias temporibus €'* 
fuis , & terra gignet germen füum , & pomis arbores re- 
plebuntur. Apprehendet meffium tritura vindemiam , & 
vindemia occupabit fementem : & comedetis panem ve- 
flrum in faturitate , & abfque pauore habitabitis in terra 
veftra. Dabo pacem in finibus veftris : dormietis & non 
eritquiexterreat, Auferam malasbeftias , & gladius non 
tranbbit terminos veftros. Perfequemini inimicos veftros, 

& corruent coram vobis. Perfequentur quinque de veftris 
centumalienos , & centum de vobis decem millia, cadent . 


dicritis me, nec feceritis omnia mandata mea , fi fpreue- 
ritis legesmeas , & judicia mea contempferitis , vt non 
faciatis ea quz à me conflituta funt , & ad irritum perdu- 
catis pactum meum : Ego quoque hec faciam vobis. Vifi- 
tabo vos velociter in egeftate;& ardore qui cóficiat oculos 
veftros , & confumat animas veftras. Fruftrà feretis fe- 
mentem qu& ab hoftibus deuorabitur. Ponam faciem 
meam contra vos, & corruetis coram hoftibus veftris , & 
fubjiciemini his qui oderunt vos : fugietis nemine perfe- 
quente. ] Per Ifatam quoque Dominus ad Ifraél clamat , 
. &dicit: [ Vtinamattendiffes mandata mea ! Facta fuiffet 
ficut lumen pax tu2,& juftitia tua ficut gurgites maris ; & 
fuiffet quafiarena femen tuum , & ftirps vteri tui vt lapilli 
eiusnon interiiffet , & non fuiffet attritum nomen eius, [ 

Bonüm ergo tibi eft, Ó Rex , vt diligas Dominum Deum 
tuum , &obdile&ionem ejus nimiam folicit& & diligen- 
ter cuftodias ejus precepta. Sanctafunt enim mandata ejus 
& jufta, & obferuantibus valdé falutaria, Proptereà Pater. 
& Filius & Spiritus fan&us ad te venient , & apudte in 
proprio letam manfionem facient , & beatus erisin perpe- 
tuotalihofpite vifitatus. Proptereà complcbuntur in be. 
nedi&ionibus dies tui , & in gloria anni tui, Proptercà pax 

Tom. 5. ) . B 


L3 


—— wet cem. —ID IDOMEETUR: Y^ Rmo 0L pet ne 


t0 Ómaragdi Atbbatis 
tua feliciter multiplicabitur , & gaudium ficut flumenin 
eternum 'complebitur. | 


CAPYV T IIL. 
De T:more. 


T, CcsjamauxilianteDeoad tertium Viz Regiz perz 
",ucnimus gradum , in quo operis noftri re&um debe. 
mus figere greffam. Sed quia per .nofmetipfos agere non 
valemus, Prophetam oltem Domini, cujus viam gra- 
dimur , diligenter interrogemus. | 
Adeft nobis beneuolushumilifque Dauid Spiritu fando 
repletus, & vbipoft obferaantiam mandatorum Dei , fer- 


. uitiüámque beatum pedem operis noftri figere debeamus 


Pfaln a.1t. 


Pllyp. 3,13. 


oftendit , dicens : [ Seruite Domino in timore : & exulta- 


teei cum tremore. | Nam & Apoftolus zqué nos admo- 


net , dicens : [Cum timore veftram falutem operamini. ] 
Ecce quomodó via R egia patet : ecce quomodó perfpicua 
eft : eccequomodoó vltrófe occurrentibus offert : planam 
[c iteragentibns fternit , & lucidam fe calcantibus przbert. 
Quid enim clarius ? quid lucidius ? quidve congruentius 
efle poteft? quàm vt qui diligit Dominum , mandata ejus 


Obferuet , & operetur in eis? & qui operatur , non inaniter, 


' aut jaCanter ,fed cum timore Dei operetur , & non fibi de 


Pfalm.115.11. 


X xod. 15. 5. 


bono opere inanes & vacuas tribuat laudes , fed Domino 
jugiter dignas gratias referat , qui eum & fru&u boni ope- 
ris impleat, & in operando felix ei adjutorium przbeat, 
Scriptum eft enim.: [ Quitiment Dominum, fpcrauerunt 
in Domino :adjutor corum & prote&or eorum eft.]. 
Time ergo ,  Mitiffime Rex , Deum , vt protectionem 


tibijugiter & adjutorium fclix miniftret, & tua vox cum 


voce Marie , Moyfi & Aaron vnita ad Regem Regum cla- 
met & dicat : [ Adjutor & prote&or meus Dominus ,& fa- 


. &useft mihiin falutem. | Necnon & vox tua cum Regis 


Pfalm.iry j. 
e 4. 


Dauid voce conjun&a , jubilóque exultationis repleta vo- 
ciferans clamet , & dicat -[ Dominus virtus mea, firma- 
mentum meum , & rcfugium mcum & liberator mcus; 


Vía Regia. H" 
Deus meus ; adjutor meus , & fperabo in eum. Prote- 
Gor meus , & cornu falutis mez , & fufceptor meus, 
Laudansinuocabo Dominum, & ab inimicis meis faluus 
cro. ] 


- Timeergo Deum, Rex ,vt jugem tibi animz virtutem 


corporifque miniílret , firmamentum mentis & adjuto- 
rium concedat eternum. Gornu regnitui faciat fublime, 
& brachiumfortitudinis robore confirmet. In timoris et- 
enim laudem Salomonait:[ Timor Domini apponet dies: 
Time ergo Deum , 6 Rex, fed illo timore, qui fan&us per- 
manet infzculum fzculi ; illo cafto timore, qui tibiad dies 
temporis hujusadjiciet dies eternos , dies perpetuos, dies 
immortales, dies perennes ; immó diem vnum fine vefpe- 
ra & infinitum , diem felici gaudio plenum , indeficiente 
luce refertum, Ángelico comitatu, fuffultum,diem qucm 
nox noninterpolat , tenebrz non obfcurant, nubilum non 
offufcat , importabilé non efficit calor zftatis , pigrum non 


..—. reddit frigus hyemis: dies quitibimet vnus erit cum San- 


G&is , communis cum Ángelis , zternus cum vtrifque, 
quitibi cum felici gaudio confortium tribuat Ángelo- 
rum , & focium faciat Patriacharum,in numero computet 


Prophetarum , in exultatione focium faciat Apoftolo- 


rum. 

Ipfe quippe Salomon de laude boni timoris ait: [Timor 
Domini fons vitz.] Ergo , fi vis , Rex ,inzternum felici- 
ter viuere ,alacriter ad fontem debes recurrere vitz. Ipfe 
enim eft fons vitz , qui juge dans poculum , eternam au- 
feret fitim,& cum gloria tribuet immortalitatis coronam. 
Ipfe iterüm Salomon ait: | Timor Domini dat vitam. ] 
Videsergo, Rex, quiaintimore Domini plenitudo inue- 
nitur vitz : vides quia timor Domini nobis immortalem 
& zternam miniftrat vitam. Prafens etenim vita dierum 
plenitudine non fulcitur fed futura, In dimidio namque 
dierum noftrorü collimur;& ab ifta,dum adhuc viuere co- 
gitamus, rapimur vita. Sicenim Rex juftus Ezechiel ait: 
LEgo dixiin dimidio dierum meorum : Vadam ad portas 

ti , &c. Precifa eft velucà texente vita mea ;, dum adhuc 
otdirer , fuccidit me : de mane vfque ad vefperam finies 

jj . 


Prog,.r0.37* 


Preu14.27 


Préu.15.37 


Ife. 14.104 


Ecchi, ite a0. 


dod, 1, 6, 


Ibid.to. 2 f. 
el. * Noli. 


Ec.li.2 5.25. 


Ibid cap. 40. 
24. 


E cdi s. If. 
v 


Malac, 4 42, 


12 Sonaragds Abbatis 


me. ] Nam quód intimore Dei plenitudo fit fapientiz , & 
plenitudo fructuum, & plenitudo generationis , & thefau- 
rus falutis , vnà fententiá comprehendit pariter Ecclefia. 
fticus liber , & dicit: ( Plenitudo fapientie eft timere 
Deum ; & plenitudo à fru&tibus ejus. Omnem domumiil- 
liusimplebit à generationibus , & receptacula à thefauris 
illius. Corona fapientie timor Domini , replens pacem , & 
falutis frudum: & vidit , & dinumerauit eam : vtraque 
autem funt dona Dei. ]Ipfe iterum tetimere Dominum 
falutariter admonet, dicens : [ Serua illius timorem, & in 
Mlo veterafce. Metuentes Dominum fuftinete mifericor- 
diam ejus , & non defle&acis ab illo ne .cadatis. Qui time- 
tis Dominum, credite illi ; & non euacuabitur merces ve- 
ftra.Qui timetis Dominum ,fperate in illum , & in oble- 
&atione vobis veniet mifericordia.Qui timetis Dominum, 
diligite illum,& illuminabuntur corda veftra. |Ipfe iterüm 
Salomon ait : (Timor Deieft * non defpicere pauperé ju- 
ftum , & noli magnificare peccatorem diuitem. Quia 
quamuis magnus fit judex & potensin honore,non eft ma- 
jor illo qui timet Deum. * Quàm magnus qui inuenit fa- 
pientiam & fcientiam , fed non eft fuper timentem Deum. 
Timor Dei fe fuper omnia fuperpofuic : Beatus homo cui 
donatum efthabere timorem Dei. Timor Domini ficut pa- 
radifus benedictionis,& fuper omnemgloriam operuerunt 
illum. ] 

Videsergo, Rex , quia & ifta regia virtus eft , in qua fi- 
ducia fortitudinis eft, in qua vitz plenitudo inuenitut , in 
quafructuum plenitudo nutritur , in qua generationis cre- 
Ícit profapia , perquam fructus pullulat falutis & pacis,per 
quam thefaurus reconditur falutaris, per quam illumina- 
buntur corda juftorum , per quam multipliciter crefcet 
merces eorum. Vere verum eft : [ Beatus cui datum eit ha- 
beretimorem Dei. ] | 22 


Adhucaudi,& diligenter attéde; Rex,quid Dominus per . 


Malach.Proph. timentibus fe promittat. ( Orietur, inquit, 
vobis timentibus nomen meü fol juftitiz,& fanitas in pen- 
nis eius:& egrediemini,& falietis (icut vituli dearméto: & 


' Calcabitisimpios,cüm faerjit cinis füb planta pedü veftro- 


ée—dÀ— pm P-— 


— — 0 9 — GA ww» PD» 


— M— 0c. - " 


YT —————— ——RoAe A GS A LL LL 0 LÀ v ELE ud. mh. d A  .-— 


Via Regia. 13 
rum. ] Et tibi ergo timendum eft nomen Domini, vt Sol 
juftitiz tibimet oriatur Chriftus , qui mentistuz tenebras 
repellat, ignorantiam cordis auferat , & lucem intelligen- 
tiz infundat , fapientiz radios in te dirigat , & difcretio- 
nis tibi memoriam porrigat , inimicorum colla plantis tuis 
calcanda fubfternat , & fidelium regna ab inimicorum in- 
fidiiste dominante defendat. 


CAPVT IV. ; ! 
De Sapientia, | 


Bras Deo gratias agere debemus ; qui nos ad 

bt £e regna per regiam jubet pergere viam, vt per 
re&a gradientes itinera, ad caleftem feliciter mereamur 
pertingere patriam, Ergo non declinemus ad dexteram 
aut finiftram ; firmo folidóque gradu per regiam nobis in- 
cedendum eft viam , & cafto fan&toque timori czleftis & 
fanda jungenda eft fapientia; vt vtráque virtute fociatá 
ad immortalem mereamur pertingere vitam. ( Corona rcu. i.a. 
enim, ait Scriptura , fapientiz timor Domini eft. ] Et : 
Initium fapientiz timere Deum. Et : Plenitudo fapien. 
tie & radix fapientiz , vr.dicit Scriptura , timor Domini 
eft. | Siergotimor Domini initium eft fapientiz,& pleni- 
tudo ejus, & corona ipfius, radixque ejufdem , liquide 
apparct , quia vna dealia pendet , & alteri fuccedit altera. 
Et ideó proximé funtà nobis ponende,non feparaté. Con- 
gruenter ergo poft timorem ponimus fapientiam ; quia 
non in maleuolam animam , vt fcriptum eft , fed intimen- 5, , ,. 
tem Deum ingreditur fapientia. 

Timeergo, Clariffime Rex, Deum , &animam tuam 
prepara ad excipiendum fapientiam , vt ficut Rex regiam 
cum fapientia. fapienter poffis pergere viam : Regibus 
enim liber Sapientie. maxime frequentérque clamitans 
ait: [Ad vos ergo Reges funt hifermones mei, vt difcatis sa «. re; 
fapientiam ; & non excidatis : Qui enim cuftodierint ju- 
fla, jute juftifcabuntur. Clara eft, & qux nunquam 5/4 x. 
marcefcit fapientia , & facilé videtur ab his qui diligunt 

dE B iij 


$4). 6, 3t. 


Say. 7.1.t9 
/e41. 


Ibid, 25. 


* Sep. P. r. 


14 Smaragdi dbbatis 

illam, & inuenitur ab his qui querunt illam. ] Áudis ergo; 
Clariffime Rex , quia fpecialiter Regibus , ex quibus diui- 
pa largiente gratia , vnuses tu , hzc fuperna dirigitur vox; 
& vt fapienter agant, oraculum diuinum frequenter Regi- 
bus clamitat. Vnde & nos veftram clariffimam acclines 
flagitamus Excellentiam , vt fedulus diuinam clarámque 
iita fapientiam , & diligenter & affidue requiras illam, 
& non tepide aut tardé , fed fagaciter vigilantérque inue- 
ftigesillam , & fuper aurum & argentum concupiícas il- 
Jam. Sic enim fcriptum eftdeilla: ( Concupifcentia ita- 
que fapientiz deducitad regna perpetua. Siergo deleda- 
mini fedibus & ftemmatibus , Reges populi , diligite fa- 
pientiam vt in perpetuum regnetis cum ea, Diligite la-: 
men fapientiz omnes qui przeftis populis. ] 

Oramus ergo te, San&iffime Rex, diligenter attende 
quid de fe Salomon , quid de laude fapientiz loquatur. 
Airenim : [Sum quidem & ego mortalis homo , fimilis 
omnibus, & ex generc terreni illius , qui prior fatus eft , 
& in ventre matris figuratus fum caro ; decem menfium 
tempore coagulatus fum in fanguine ex femine hominis,& 
dele&amento fomni conueniente , & ego natus accepi 
communem aérem, & in fimiliter fa&am decidi terram; 
& primam vocem fimilem omnibus emif(i plorans. In in- 
uolumentis nutritus fum , & curis magnis. Nemo enim 
ex Regibus aliud habuit natiuitatis initium. Vnus ergo 
introitus eft omnibus ad vitam, & fimilis exitus. Proptet 
hocoptaui, & datuscít mihi fenfus : & inuocaui , & venit 
in me fpiritus fapientiz : & prapofui illam regnis & fedi- 
bus, & diuitias nihil duxi in comparatione illius; nec com- 
paraui illi lapidem pretiofum : quoniam omne aurum in 
comparatione illius arena eft exigua,tanquam lutum zfti- 
mabitur argentum in confpedu illius. Venerunt autem 
mihi omnia bona pariter cum illa , & innumerabilishone- 
ftas per manus illius,& lztatus fum in omnibus:quoniá an- 
tecedebat me iíta fapientia, &c. Hac enim pretiofior fole, 
&íuper omnem difpofitionem ftellarum , luci comparata 
inuenitur prior 5 illi enim fuccedit nox, fapientiaautem 
non vincitur malitiá, * Attingit ergo à fine vfque ad finem 


... Pa Regia... I 
forsitet , & difponiromniafüauiter. Hancamaui, & ex- 
qui(iui à juuentute mea,& quzfiui eam mihi fponfam affu- 
mere , & amans fadus fum formz illius , generofitatem 
illius glorificat, contubernium habens Dei; Sed & om- 
nium Dominus dilexit illam. Sobrietatem enim & pru- 
dentiam docet, & juftitiam , & virtutem, quibus vtilius 
nihile(tin vira hominibus. Propter hanc habebo immor- 
talitatem , & memoriam zternam his , qui poft me futuri 
funt relinquam: difponam populos, & nationes mihi erunt 
fubditz. Timebunt me audientes Reges horrendi : & in 
multitudine videbor bonus,& in bello fortis. ] 

. Animaduerte & intellige , ó Nobiliffime & Clariffime 
Rex , quia fapientia virtusregiaeft , quz inueftigabilitet 
à Regis Regum przdiuite procedit thefauro , & non ne« 
gligentibus aut fuperbis , inuidis aut maleuolis datur ; fed 
mitibus , humilibus, & timentibus Deum conceditur. 
Ver? enim fine dubio fapientia virtus eftregia , ad quos 
fpecialiter , vt difcant fapientiam , fermo Propheticus 
clamitat, Regia namque virtus eft fapientia , quia bené 
operantes Reges juftificat , & lumen fcientiz illis inextin- 
guibile radiat , oculos cordis illuminat , fenfus mentis il- 
luftrat , fubtilem intelle&um miniftrat, falutem corporis 
przítat, honcftatem moribus concedit, thefauros infinitos 
multiplicat , virtutem regni roborat, & participem Dei 
amicitiz conftituit , fpiritum fapientix & intellectüs , con- 
filij & fortitudinis, fcientiz , & pietatis & timoris Domini 
replet, Iuflitiam Regibus & prudentiam , fortitudinem 
& temperantiam donat,virturem & fobrietatem miniftrat, 
ftabiles facit in regno , certosin verbo , dulcesin eloquio, 
hilares in dato, in mifericordia humanos , in refpondendo 
fuaues , in difcernendo fagaces, in profperitate mites, in 
adueritate fecuros , acutos in fenfu; in facto placidos, 
candidos in vultu , & fortes in bello. Sapientia Regibus 
concedit fibi fubdita difcreté difponere regna , & fuauiter 
populos jam fibifacit feruire poffeffos.Exteras etiam gétes 
fortiterfacit debellare minaces , & nationes fubjici diras, 
& Reges calcare feroces, & vt ita dicam, in fapientia 


Lo 2.— 


-— - 


Ibid. 7. 


lbid. 15: 


Conftat regni difpofttio cuncta. Thefaurus etenim maguus 


205.133.1213. 
Ó fen. 


16 Smaragdi Abbatis 

eft fapientia , quam qui inuenerit , inueniet vitam ; & qui 
poffederit , immortalitatis habebit coronam. Thefaurus 
eft enim Dominioccultus, & non omnibus manifeftatus, 
Sic enim de fapientia vir famofiffimus Iob teftatur,dicens: 
[ Sapientia veró vbi inuenitur? & quis eftlocusintelligen- 
tiz ? nefcit homo pretium ejus , nec inuenitur in terra fua- 


. uiter viuentium. Abyffus dicit : Non eftin me , & mare 


loquitur : Non eftmecum. Non dabitur aurum obrizum 
pro ea, nec appendeturargentum in commutatione cjus, 
Non zquabitur eiaurum vel vitrum,nec commutabuntur 
pro ea vafa auri : excelfa & eminentia non memorabuntur 
comparatione ejus : trahitur autem fapientia de occultis, 
&c. Vnde ergo fapientia venit? & quis eft locus intelli- 
gentiz ? Abfcondita eftab oculisomnium viuentium, vo- 
lucres celi quoque latet. Perditio & mors dixerunt : Áu- 
ribus noftrisaudiuimusfamam ejus. Deus intelligit viam 
ejus, & ipfe nouitlocum illius, &c. Et dixit homini : Ecce 


timor Domini ipfa eft fapientia : & recedere à malo in- 


telligentia.].— | : 
Grandis enim hic, Rex Clariffime, vt video, & Ínuc- 
ftigabilis fama de fapientia fonat, regia fine dubio virtus 
eft , cui non comparatur aurum mundum , vel obrizum, 
necadzquabiturargentum clariffimum, nec confertur vi- 
trum perlucidum. In cujus comparatione lapis vilefcit 


. fardonicus , pro nihilo ducitur faphirus , paruipenditur 


Prou. 0.17. 


topazius. Aurea non magnifice feruntur vafcula, mun- 
diffime non appendentur tin&turz , necaliquid pretiofi & 


varijeftimabunturlapilli. Ver& vt video , regia virtus eít 


fapientia , & àRcgibus maxime diligenda. 


Diligc ergoillam , ó Clariffime Rex , vt diligarisab illa: 
taliter enim vox ejus in Prouerbiis fonat : [ Ego diligentes 


me , inquit, diligo : Et qui mané vigilant ad me , inue- 
nient me. ] Tale tuum bonis actibus regium przpara pe- 
&us, vt tuo femper ineffe confilio delectetur. Interniste 
doceat cogitationibus quidquid gerere debes operibus. 
Suum eft enim confilium , & cui vult intimat illud ; fua 
eft prudentia, & cui vult porrigit illam ; fua eft fortitudo, 
& cui vult tribuit illam ; fuum eftregnum , & cui vult , & 

] quantum 


v Via Regia. — y 
quantum vult commendat illud. Sua etenim vox per Sa- 
lomonem in Proaerbiis taliter clamitat : [ Ego Sapientia 
habito in confilio , & eruditis interfum cogitationibus. 
Meum eft confilium & zequitas, mea cft prudentia , mea 
eft fortitudo. Per me Regesregnant & conditoreslegum 
jufta decernunt. Per me Principes imperant, & potentes 
decernunt juftitiam. Ego diligentes me diligo , & qui ma- 
s? vigilant ad me , inuenient me, Mecum funt diuitie , & 
gloria , opes fuperbze, & juftitia. Melior eft enim fructus 
meus auro, & lapide pretiofo , & genimina mea argento 
ele&o. In viis juítitit ambulo , in medio femitarum jadi- 
cij, vt ditem diligentes me , & thefautos eorum repleam. ] 
Ergo Rex , vt terrenos thefauros tibi repleat Chriltus , & 
concedat xternos , clama medullis cordis , clama tota in- 
tentione métis,& cum Salomone non ceffesad Dominum 
fundere preces , ora jugiter, ora frequenter , ora inftanter, 
erainde(inenter Deum,& dic : [Deus Patrummeorum, & 
Domine mifericordiz qui feciftiomnia verbo tuo , & Sa- 
pientiá tud conftituifti hominem vt dominaretur creatu- 
r2, que à te faa eft, vt difponat orbem terrarum in 
aequitate & juftitia, & in dire&ione cordis judicium ju- 
dicet : Damihifedium tuarum affiftricem Sapientiam , & 
noli mereprobare à pueris tuis : quoniam feruus tuus ego 
fum, & Filiusancilla tuz , homoinfirmus, & exiguitem- 
poris , & minoradintelledum judicij & legum. Mitte il- 
lam de calis fan&is tuis, & à fede magnitudinis tux yt me- 
cum fit, & mecum laboret , vt fciam quid acceptum fit 
apudte : Scit enim illa omnia , & intelligit , & deducet me 
in operibus meis fobrié, & cuftodiet in fua potentia, & 
erunt accepta opera mea, & difponam populum tuum ju- 
Rt, & ero dignus fedium Patris mei. ] | 

Vere , Rex, beata eft virtus Sapientie y & qui inuenit 
eim, beatus efficitur ab illa. Sapientia filiis fuis vitam 
preparat, diligentibus fe juftitiam miniftrat , amantibus 
fe prudentiam donat : Qui cenuerit illam, vitam heredi- 
tabir eternam. Diligit enim Deus illum , qui diligit Sa- 
plentiam, In tentatione ambulat cum eo , & in primis eli- 


git eum , & firmabit illum , & iter adducet directum ad. 
C 


Tom. 5. 


Ibid. 4.13, 
Cj 15. 


Sep. 9. t. 


€. Reg. d. f. 


lbid, 24.3. 


Ecclj.21.2.4. 


Eccli, 21.38. 
bid. 38.36, 


Pres. 3t. 9. 


"  (maradei Abbatis 
illum , & denudabit abfconfa fua illi , & thefaurifat fuper 
illum fcientiam, &intelletum prudentim, ^— ^ — 


CAPVT V. 
. De Prudentia, 


T YO: illuminationem ergo Sapientiz, thefaurófque 

fcientiz oportet illum , qui cupitregiam feliciter cur- 
rere viam, Domino donante impleri prudentiá. Regia 
etenim virtus eft prudentia , & à prioribus Regibus ni- 
miüm dilecta; fic enim de Dauid Rege fcriptum eft: 
[Egrediebatur quoque ad omnia quecumque miíiffet eum 
Saül, & prudenter feagebat. ] Prudentia enim quafi por- 
rouidentia dicitur. Porro autem & à longé prouidere 
oportet Regem quid agere debeat , ne poft actum egiffe fe 
poeniteat, Omnia namque quz agit & erga Deum & erga 
homines, prudenter agere debet & prouidé, Omnia ju- 
fté , omnia redé , omnia fapienter & cum prudentia ne- 
ceffe eft vt faciat, ne Regis opera vel confilia vt cztero- 
rum hominum reprehenfionis recipiant linguam. Qui 
enim multa Doming donante gubernat , neceffe eft vt alto 
coní(ilio prudenter cun&ta difponat. Sic enim prudentiffi- 
mus Salomon in Prouerbiis ait : [ Qui fapiens eft , multa 
gubernat prudentia. ] Item ipfe ait : [ Sapientiáà edifica- 
bitur domus, & prudentià roborabitur. ] Grandis enim 
virtus eft, maxim£&in peGorec Regis prudentia , quz cun- 
&a prudenter regna regit atque gubernat. Prudentia nam- 
queornamentum eft omnium virtutum, gloria verbi , de- 
cüíque fermonis ; ficut fcriptum eft : [Ornamentum au- 
reum prudentis doctrina, & quati brachiale in brachio 
dextro. ) Prudentia cuftos eft oris , gubernatio actionis , 
temperantia cordis, moderatio lingue , omniümque fta- 
tera verborum , & ponderatio rerum. Sic enim fcriptum 
cft : [ Verba prudentium in ftatera ponderabuntur. | Ite- 
rumfícriptum eft : [Aurum tuum, & argentum tuum con- 
fla, & verbis tuis fac oftiola , & frenos ori tuo rectos. ] 
Rurfum fcriptum eft : [ Aperi ostuum muto, & caulis 


Le Ks ade» c sd 


"o ^» €€0D UB —» (-— 977 


Cc 
. 


... Fia Regia. I9 
emnium filiorum qui pertranfeunt , aperi os tuum , decer- 
ne quod juftum eft , & judica inopem & pauperem. Quia 
de fru&u oris fui vnufquifque replebitur bonis , & juxta 
opera manuum fuarum zt wii ei.] Malachiasquoque 
ex perfona Domini : [Deleui, inquit, patum meum , 
quod fuit cum eo, vitz & pacis, & dedi eitimorem , & 
timuit nie, &à facie nominis mei pauebat. Lex veritatis 
fuit inore ejus , & iniquitas non eft inuenta in labiis ejus , 
in pace & in zquitateambulauit mecum , & multos auer- 
titab iniquitate, ] Paulus ad Coloffenfesait : [ Sermo ve- 
fter femper in gratia fale fit conditus, vt Íciatis quando 
Oporteat vos vnicuique refpondere. ] 

Dilige ergo, Rex, hanc clariffimam regiámque virtu- 
tem, quz tibi regni gubernationem difponat , & difcre- 
tionem a&ionis conferat ; quz tibi greffus operis dirigat, 
& cogitationis actifs difponat ; quz tibi regiam prolibüf- 
que foecundam zdificet , & adificatam füblimiter robo- 
ret; qua tibi ornamenta virtutum, copiàmque miniftret 
& rerum ; quz tibiregni cornu fublimet , & brachio for- 
titudinem donet ; quz orituo legem veritatis miniftret, & 
cordi tuo intelle&um fapientiz multiplicet ; quz tibi mul- 
tarum gentium colla fubjiciat, & te cun&is amabilem 
reddat ; quz fermonibus tuisaureum ornamentum impo- 
nàt, & argenteum munus labiis conferat ; que operibus 
tuis jugem cuftodiam , congruam miniftret & gloriam. 


CAPVT VI. 


De $implicitate. 
AÁcNA eft quidem prudentiz virtus : fed neceffe 
eft vt fimplicitatis virtute temperetur. Sic enim 
Dominus in Euangelio ait: [ Eftote prudentes ficut fer- 
pentes , & fimplices ficut columbz.] Ambula ergo , No- 
bilifime Rex , de virtute in virtutem, & jugiter profi- 


ciensin melius ab itinere non declines regio ; fed de pru- 


dentia in fimplicitate firmiter pone greffum. Via enim re- 
gia eft (impliciras , & à fan&is Regibus M dile&a. 
No 1j 


Malat., 2. f. 


Colof. 4. 6, 


Matt. 166 


| 20 Smaragdi 44bbatis 

^5r*.  Laudabile eténim de Iob laudabili viro Dominüs dat te- 
ftimonium , dicens diabolo : [ Nunquid confiderafti fer- 
uum meum Iob,quód non fit ci (imilis in terra, homo fim- 
| plex & reus , ac timens Deum , &recedensà malo. ) De 
Na». 1. Moyfe quoque Scriptura commemorat, dicens: [Erat mi- 
 tiffimus fuper omnes homines qui morabuntur in terra. ] 
| Ípecialiter namque Liber fapientie Regibus Regümque 
$^.-  Miniftrisclamat & dicit : [ Diligite juftitiam , qui judica- 
| tisterram , fenrite de Dominoin bonitate , & in fimplici- 
tate cordis quarite illum : Quoniam inuenietur ab his qui 
.. mwontentantillum.] Generaliter autem & de omnibus fan- 
zara CisSalomon in Prouerbiisait : [ Simplicitas juftorum di- 
" . rigeteos, Quiambulat fimpliciter , faluus erit. ] Paulus 
Rw.16.15. VerOait : | Volovosfapientes effe in bono, & fimplices in 
malo. ] Debet etenim electorum corda prudentiainbo- 
num jugiter acucre, & fimplicitasabScumine prudentie 
temperari , ne aut prudentia modum rectitudinis excedat, 

aut lumpliciras ignorantiz fallaciá torpefcat. 

Kegia etentm Via eít fimplicitas, quz Regum fimplici- 
ter dirigit greffas, vcad czleftia per regia gradientes irine- 
ra feliciter perueniant regna. Curre ergo, Rex , firmiter 
pet fimplicitatis itinera , vt ad perennem citiüs perucnias 
vitam , & immortalitatis citó accipias ptzmia , X fola 
induaris pacis & glorie. | | 


CAPVT VIL. 
De Patientia. 


RANs1 iterum, Rex , de virtute in virtutem, & 

de &implicitate in patientiam feliciter pone gradum. 

Poffide patientiam,fi vis tuam dulciter pof&dere animam. 

Sic enim Deusauhor noftz falatis & pacis in Euangelio 

Loc. 2,;,, 2: [ In patientia veftra poffidebitisanimas veftras. [Sa- 
Pre.15.1. lagoon quoque dicit : | D'o&rina viriper patientiam nofci- 
Colf.5.1z. tut , gloria cjas eftiniqua pratergredi. | Paulus quoque 
Of — aie: T Ieduitc vos ergo cut elei Dei , fani , & dilcdà 
— victcra máüítriCordir, benignitatem ,. humnilitacezn ; mo- 


MUNDUS cdd. pou- P a 


NUN e E 
A ——— —À——— MÀ — "m. dh oamPoanm ARE EO 2 snm on 


Via Regia. 21 
deftiam , patientiam, fupportantesinuicem , & donantes 
vobiímetipfis fiquis aduerfus aliquem habet querelam : 
ficut Dominus donauit vobis, ita & vos. ] Nam quód & 
ita virtus Principum virtus fit, Salomon in Prouerbiis te- 
ftatur dicens : [ Patientiá lenitur Princeps, & lingua mol- 
lis frangit duritiem. ] Apoftolus veró ad eofdem Principes 
clamat , dicens: [ Corripite inquietos, cofolamini pufil- 
lanimos , fufcipite infirmos, patientes eftotead omnes. ] 
Iacobus Apoftolusait : [ Patientia autem opus perfectum 
habet : vt fitis perfecti & integri, in nullo deficientes. 
Virtus ergo quz lenit Principes, & docet corripere in- 
quietos , & opus Regumad perfectum perducit , fine da 
bio virtuseft regia. Ambula ergo per eam,Mitiffime Rex, 
& dilige cam , quia currens per eam non habebis offendi« 
culum, fed plenum & zternum in futuro inuenies gau- 
dium, Magna enim eft virtus patientia , que ledentem fe 
non lzdit,fed diligit : Quz injurianti injuriasremittit,non 


mclias mites, tentationes expugnat , perfecutiones tole- 
tat ; ipla eff qus fidei noftre fundamenta fortiter munit; 
ipfa eft quz incrementa fpei noftrz fublimiter prouchit; 


. ipfa nosvttenere poffimus viam Chrifti gubernat ; ipfa vt 


lilij Dei perfeucremus confirmat. 

Hanc ergo ama, Rex, virtutem, hanc dilige, hanc cum 
gaudio & totis viribus amplecti feftina.. Veré enim Regia 
Viaeít, & per fe gradientes feliciter ad regnum perducit 
xternum., Caue ne declinesad dexteram aut ad ftrriftram. 


'Scito quia ficut Domini eft bonum patientia , ita diaboli 


malum eft impatientia. Et ficut ille, in quo inhabitat & 


manct Chriftus; patiens inuenitur ; ita impatiens femper 


Prou. 2$ 1f. 
1. Thef. s 14. 


Lat. 1, 4» 


Siurtm.32. 
te 


Ezech. 9. y. 


Hierem. ». 
34 


22 $maragdi Abbatis 

ille exiftit; €ujus mentem Diaboli nequití4 poffidet. Tu 
vero , Rex , regiam viam tene, & non declines ab ea , fed 
ifta felici beatáque virtute, in eam quz vocatur juftitia, 
actionis tuz feliciter pone pedem. 


CAPVT VIII. 
De luflitia, 


Vop regale fit officium facere juftitiam & judicium; 
Hieremias teftatur, vbi & precepit Dominus, di- 
cens : | Defcende in domum Regis Iuda, & loqueris ibi 
verbum hoc , & dices : Audiverbum Domini , Rex Iuda, 
qui fedes fuper folium Dauid : tu & feruitui, & populus 
tuus,qui ingredimini per portas iftas. Hac dicit Dominus: 
Facite judicium & juftitiam , & liberate vi oppreffum de 
manu calumniatoris, & aduenam, & pupillum, & viduam 
nolite contriftari, neque opprimatis inique : & fanguinem 
innocentem nce effundatis in loco ifto: Si enim facientes 
feceriris verbum iftud, ingredientur per portas domüs hu- 
jus Reges fedentes de gente Dauid , fuper thronum ejus 
& afcendentes currus , & equos, ipfi & ferui, & populus 
eorum. Quód finonaudieritis verba hzc ; in memetipfo 
juraui, dicit Dominus , quia in folitudinem erit domus 
hzc. ] Dilige ergo juftitiam , Rex, fi vis perpetuá frui vi- 
tá, fi vis honorariin perpetuoab ea, Scriptum eft enim: 
[ Si fequeris juftitiam ; apprehendes illam, & induesqua- 
fi poderem honoris, & inhabitabis cum ea , & proteget te 
infempiternum , & 1n die agnitionis inuenies firmamen- 
tum. | | 
Tuergo cüm fis Rex in terra , vt fisfilius Regis in coelo; 
dilige judicium & juftitiam. Imitare operibus quem pa- 
trem clamas fermonibus.Dilige juftitiam & operare in ea; 
quia pater tuus czleftis diligit & operatur in ea. Ipfe enim 
ait per Hieremiam. [ Ego fum Dominus qui facio miferi- 
cordiam & judicium & juftitiam in terra : hec enim pla- 
cent mihi , ait Dominus : | Totis viribustuis debes imitari 
illum , cum quo fperas viuere in eternum. Sic enim Do- 


Via Regia. — 24 
fninus pet Prophetam Ezechielem ait: [ Vir fi fuerit juftus, 
& fecerit judicium & juftitiam , in montibus non come- 
derit, & oculos fuos non leuaueritad idola domüs Ifrael : 
& vxorem proximi fui non violauerit , & ad mulierem 
menftrualem non accefferit; & hominem non conftrifta- 
uerit; pignus debitori reddiderit; & nudum operuerit 
veftimento : panem fuum efurienti dederit; per vim nihil 
rapuerit ; ad vfuram non commodauerit , & amplius non 
acceperit ; ab iniquitate auerterit faciem fuam, & judi- 
cium verum fecerit inter virum & virum ; in przceptis 
meis ambulauerit, & judicia mea cuftodierit vt faciat ve- 


ritatem, hic juftus eft, vità viuet , ait Dominus, ] Dilige 


ergo, Rex, juftitiam & judicium , quz eft Via Regia, & 
à prioribus Regibus antiquitüs trita. Per eam defiderium 
bonum juftis dabitur ; peream deanguftia juftiliberabun- 
tur ; peream femen eorum in xternum fundabitur; per 
illam domus eorum plurimam accipiet fortitudinem. Il- 
lam tenfhdo erit memoria juftis cum laudibus; illam fe- 
quendo Sani diliguntur à Deo ; illam cuftodiendo exal- 
tabuntur ab eo ; illam obferuando honorificabuntur ab. 
€o; in illa fidendo abfque terrore erunt quafileo, Labo- 
rantes ia ea benedictionem confequentur eternam ; Ope- 
rantes cum illa, mercedem accipient fempiternam ; (icut 
fcriptum eft : [Datio Dei permanet juftis , * & benedi- 
io ejus in mercedem ejus feftinac, ] Hzceft ViaRe- 
gia, per quam , Rex , gradiens citó peruenies ad perpe- 
tua regna, Sedtempera juftitiam , & crudelitatis folicite 
caue finiftram, Temperata etenim juftitia Regiam tenet 
Viam. Quód fi cauté non temperetur , in crudelitatem 


citó dilabitur. 
CAPVT IX. 
De ludicto. 
Ep nehoctibi eueniat , falutariterte admonet Scri- 


ptura , dicens : [ In iudicando efto pupillis mifericors 
Vt pater ; & pro viro matri illorum : & eris tu velut filius 


. . s - Br CNPE puero 
MPa er -o-— dA ^ x eee c oin Pn ——XÁ— 


Ezech, 18,6 


Ecc. t. 7. 
Al.* & pro- 
fectusi.lius 
fucceffus 
habebit in 
zternum, 


Eccli, 4. 10, 


feb. 25. E$. 


Pf4l.$13. 


Eccl, 4. 9. 


Isi. 1. 17, 


Jfai. 61. 17. 
Pul, 26,13. 


14. Smnaragdi edbbaris 

Altiffimi obediens,& miferebitur tui magis quàm ma ter.] 
Iob quoque ait : [ Oculus fui czco, & pes claudo : pater 
eram pauperum , & caufam quam nefciebam, diligentiffi- 
mé inueftigabam , conterebam molas iniqui , & de denri. 


busilliusauferebam przdam.Flebam quondam fuper eo 


quiaffli&us erat , & compatiebatur anima mea pauperi. ] 
Nam & hanc Regiam effe virtutem Rex Salomon appro- 


. bat, dicens : ( Rex qui judicat in veritate pauperes;thro- 


nus ejus inzternum firmabitur. | Si vis ergo , Ó Rex, vt 
thronus tuus à Domino firmetur , non ceffes juftificare 
pauperem & pupillum , non ceffes fübuenire viduz & op- 
preffo, non ceffes defendere aduenam & defolatum , fub- 
ueni mifero, eleua jacentem, folida confra&um,, conforta 
& robora laffum , diuitiis non ceffes fulcire mendicum , de 
manu peccatoris non ceffes liberare oppreffum. Audi 
quod Regibus Regámque judicibus Dominus per Dauid 
clamitat dicens : ( Iudicate egeno & pupillo : humilem & 
pauperem juftificate, Eripite pauperem , & egdhum de 
manu peccatoris liberate. ] Huic fententiz concordans 
liber Ecclefiafticüs ait : ( Libera eum qui injuriam patitur 
de manu fuperbi. ] Ifaias nihilorninus przdicans ait : 
[ Quaerite judicium, fubuenite oppreffo , judicate pupillo, 
defendite viduam; & venite & arguite me, dicit Dominus. 
Si fuerint peccata veftra vt coccinum , quafi nix dealba- 
buntur , & fi fuerint rubraquafi vermiculus velut lana al- 
ba erunt. Si volueritis & audieritis me , bona terre come- 
detis.] Vide ergo & diligenter attende, 6 Rex , quid de- 
fenforibus eueniat pauperum ; fe illis effe debitorem ,sé- 
que redditorem pronuntiat Deus, niuis candorem pecca- 
toribus promittit , & albe lanz munditiem pollicetur : 
Poftremó bona terre comedere tribuit , terre fcilicet il- 
lius de qua fcriptum eft : [ San&iin terra fua duplicia pof- 
fidebunt. ] & dequa Pfalmiftaait : [ Credo viderebona in 
terra viuentium. ] Videsquia bona terre zternz illis Re- 
gibus conceduntur , qui hic pauperum defenfores exi- 
ftunt. Illisinefcam fructus zternz conceditur terre qi 
híc pauperes fciunt defendere pi, fru&tus optimos fcili- 
cet Angelorum,fructus aternos ; fructus perpetuos; pm 

| us 


Via Regia. 25 
Gus dulciffimos & amantiffimos , plenos faturitate & pin- 
guedine , plenos lxtitia & gaudio , plenos felicitate & 
gloria. ' | 
Oquàm beata eft vita Regum juftorum , quz & hic tem- 
poralibus rebus fulta nitefcit , & in zternum cum Angelis 
immortaliter requiefcic. Hic terrenis nutritur deliciis , il- 
lic gloriá veftitur decoris : híc populorum conftipatur ca- 
teruis , illic choris comitatur Angelicis : hic hominum 
multitudine dele&atur , illic cum Angelorum choro lzta- 
tur : hic illi militia imperij obtemperar, illic in militia Re- 
demptoris exultat. Hic ftolá veftitus regali nitefcic, illic 
gloria immortalitatis refulget:hic negis diademata portat, 
illic gaudio exultationis refultat. Hic terreni Regis filius 
vocitatur , illic czleftis Regis filius confirmatur. Hic ter- 
reniregni decenter magnam capit hereditatem , illic cz- 
leftisregnifelicem feliciter accipit portionem.Hzc vt tibi 
eueniat , Clariffime Rex, totis viribus laborare non ceffes; 
nullus tc felicior erit, fi tibi hzc, auxiliante Domino, euc- 
nerit ; nullus te tranfcendet ingloria, (i hzc tibi à Domi- 
no feliciter fuerit collata. 


CAPVT X. 
"De Mifericordia, 


Vi enim, Dominoadjuuante, pit cupit pauperes 
| & viduas , aduenas & pupillos defendere mifericor- 
diter , fi valet , eorum inopiam bonis fuis debet abfterge- 
re, & mendicitatem eorum eleémofynis frequenter debet 
fulcire. Sicut fcriptum eft : [ Fili eleémofynam pauperis 
ne defraudes , & oculos tuos ne tranfuertas à pauperc, 
Ánimam efurientem ne defpexeris ; & non exafperes pau- 
petem in inopia fua, Cor inopis ne afflixeris , & non protra- 
has datum anguftianti : rogationem contribulati ne abji- 
Clas : & non auertas faciem tuam ab egeno : ab inope nc 
auertas oculos tuos, Declina pauperi fine triftitia aurem 
tuam , & redde debitam tuum , & refponde illi pacifica in 


BEENDEN ud. ao ^ ^X. OMEN mmm 


manfüctudine. Propter mandatum affume pauperem ; & 154,25.1:. 
| D 


Tom. 5. 


26 Smaragdi Abbatis 
propter inopiam eius ne dimittas eum vacuum. Conclude 
eleémofynam in cor pauperis , & hzc pro te exorabit ab 
omni malo.Süper fcutum potentis , & fuper lanceamad- 
uerfus inimicum tuum pugnabit.] Sed & quód ifta virtus 
fic Regia , RexSalomonin Prouerbiis indicat ; ait enim: 
Pres.204£. | Mifcricordia & veritas cuftodiunt Regem, & roboratur 
clementiá thronus ejus. ] Dauid quoque tam de fequàm 
& deomnibus ele&mofynas mifericorditer facientibusait: 
P/4.4o:. [Beatusvir qui intelligit fuper egenum & pauperem; in 
die malaliberabit eum Dominus. [ Iob quoque fimplex & 
rectusac timens Deum , de fe verax proferens teítimo- 
kby,.:r, nium fiducialiter ait : [ Si negaui quod volebant pauperi- 
bus, & oculos viduz expe&tare feci.Si comedi buccellam 
mceamfolus; & non comedit pupillus ex ea. ( Quia abin- 
fantia mea creuit mecum miferatio, & de vtero matris 
mez egreffa eft mecum, ) fi defpexi pereuntem , eó quód 
aon habuerit indumentum , & abíque operimento pau- 
perem.Si non benedixerunt mihi latera eius, & de velle- 
ribus ouium mearum calefactus eft. Si leuaui fuper pu- 
pillum manum meam , etiam cüm viderem me in porta 
Íuperiorem.: humerus meus à junQura fua cadat , & bra- 
chium meum cum fuis offibus confringatur. | Non enim 
tepidéauttardé necformidando eleémofynas erogare de- 
bet , qui ex illis feliciter thefaurifare fperat in cxlo. Cum 
magma mentis hilaritate pauperibus debemus eleémofy- 
nàs dare, quando ipfi Domino fine dubio datur quod pau- 
peribus hilariter erogatur. Ipfe namque Dominus in judi- 
M«.25.34. Ciohis , quià dextrisejus erunt, di&urus eft: [ Venite be. 
nedici Patris mei, poffidete paratum vobis regnumà con- 
fticatione mundi. Efüriui enim , & dedi(tis mihi manduca- 
re:fitiui, & dediflis bibere ; hofpes eram , & collegi(tis 
me:nudus,& cooperui(lis me:infirmus , & vi(itaftis me : in 
carcereeram, & veniftisad me. ] Illisautem interroganti- 
bus, & quando hzc feciffent fcire volentibus , refpondens 
Dominus ait : [ Quando feciftisvni ex his fratribus meis 


Abid. 40. nr UE gum um 
minimis , mihi feciftis, ] 


Ergo, Rex , vt ab origine mundi praeparatum percipias 


regnum debes pauperibus ele£molynas frequenter por- 


Via Regta. 27 
rigere propter Chriftum. Illum enim in 2ternusmi fenties 
retributorem , ft pro illo pauperibus hilariter porrexeris 
panem; abillozternam confequéris mifcricordiam, fi pro 
: illo plenam pauperibus porrexeris dexteram. Neque enim 
| mereri Dei mifericordiam poterit, qui mifericors & ipfe 
| non fuerit ; aut impetrabit dc diuina pietate aliquid preci- 
L: bus , qui ad precem pauperis non fuerit humanus. Sic fpi- 
ritus veritatis per Salomonem dicit :[ Quiobturat aurem | prosa vr: 
| fuam ad clamorem pauperis , & ipfe clamabit & non exau- 
dictur. | Raphael quoque Ángelusvt eleémofyna libenter 
ac largiter fiat hortatur nos dicens : [ Bona eft oratio cum 74 :5.8. 
jejunio & cleémofyna magis quàm thefauros auri recon- 
|j. dere,quoniam eleémofynaà morte liberat, & ipfa eft quae 
purgat peccata & facit inuenire mifericordiam & vitam 
eternam. | Reuelat Angelus & affirmat. eleémofynis peti- 
tiones noltras efficaces fieri , eleémofynis vitam de peri- 
culisredimi , eleémofynis à morte animas liberari. Quàm 
bonum tibi erit; 0 Nobilifime Rex,quàm dulce & fuaue, 
quondo ipfe creator,redemptor & gubernator tüus coram 
omnibus Angelis & Archangelis, Patriarchis , Prophetis, 
& Apoftolis, totiüfque mundi videlicet celi & terre exer- 
citu congregato , tibi ad dexteram fuam mifericorditer 
conftituto taliter fuerit cum ceteris allocutus; [ Venite M27. 
- benediái Patris mei; Poffidete paratum vobis regnum à 
conftitutione mundi, | | 
Ergo, Mitiffimeatque Clariffime Rex,fide plena, mente 
deuota , operatione continua , Domino Deo tuo obfe- 
' E" prepara : da Chrifto in terra veftimentum , vt ab 
illo czleífte recipias indumentum ; da cibum & potum , vt 
cum Abraham,Ifaac & Iacob ad conuiuium merearis per- 
uenire eternum, Quz illa erit tibi eterna letitia ; quàm 
grandis & fumma gloria, quando tibi cceperit Dominus 
retribuere pro terrenis cxleftia , pro temporalibus fempi- 
terna , pro modicis magna , pro caducis permanentia , pro 
fucatis permanentia * , pro fragilibus firmiffima, protran- * ve 
feuntibus permanfüra ! Ergo Rex de reditibus tuis portio- 
nem fac Domino tuo, poffeffionum terreftrium fac tibi 
paticipem Chriftum, vt & ille coheredem te z Y regno- 
i 


Pros. 14.31. 


Eccl.2.33. 


2* Smaragds Abbatis 

rum Czleftium.Tlle etenim tibiomnia quz habes concef- 
fit , & àtequam tibicentupliciter poftmodüm reddat, in 
pauperibus eleémofynam rogat. Illete facere vult in eter- 
num honorificando fuüblimem , & in pauperibus à te par» 
uum expetit honorem. | 


CAPVT XI. 


Vt operibus "Dominus bonoretur. 


PERIBvs enim mifericordiz honorari Dominus 

comprobatur ,ficut fcriptum eft : [ Qui calumnia. 
tur egentem , exprobrat factori ejus : honorat autem eum 
qui miferetur pauperis. [ Item Salomon ait : [ Fili honora 
Deum & valebis, | IefusfiliusSiracaic: [ Honora Deum 
ex totaaníma tua, & honorifica Sacerdotes , & propurga 
te cum brachiis. Da illis partem,(icut mandatum efttibi, 
primitiarum & purgationis , & de negligentiatua purga te 
cum paucis. Datum brachiorum tuorum , & facrificium 
fanctificationis offeres Domino , & initia fanctorum , & 
pauperiporrige manum tuam , vt perficiatur propitiatio & 


' benedictio tua. | Nam , quód & hzc virtus fine dubio vir- 


Pfal. 40..33. 
Pal. 4$ 15. 


Pros 4.14, 


Cj. 


tusregia fit, Regi Dauid Dominus clamat , & per eum ad 
honorificandum fe alios Reges prouocat , dicens : [ Sacri- 
ficium laudis honorificabit me:& illic iter, quo oftendam 
ili falutare meum. ] Nam ipfe Dauid Rex defe ipfe dicit : 
[Cófitebor tibi, Domine Deus meus in toto corde meo, & 
glorificabo nomen tuum in eternum , quoniá bonum eft. | 
Dignü enim & juftü eftvt pro omnibus hominibus Reges 
honorificent Deum , quia pro omnibus hominibus hono- 
rificantur ab eo. Honorificate, 6 Reges , Deum , quia ille 
prior honorificauit vos. Illius etenim vox per Salomonem 
clamat & dicit : [ Ego fapientia habito in confilio , & eru- 
ditis interíum cogicationibus, Meum eft confiliü & zqui- 
tas, mea eft prudentia, mea eft fortitudo. Per me Reges 
regnant , & legum conditores ju(ta decernunt. Per me 


Principesimperant, & potentes decernunt juftiam. Ego 


diligentes me diligo; & quide mane vigilantad me , inuc- 


— Fia Regia. 29 


nient mc. Mecum fünt diuiriz & gloria. T 
Honorificare ergo , Rex , debes totis viribus Dominum 
Deum tuum ,quitantam jamtibi contulit laudem, & tan- 


tumadhuc promifit honorem. H1c jam tibiregni eruditio-- 


nem, prudentiam pariter conceffic & fortitudinem ; illic 
veró eternz vitz promifit immortalitatem, Hic te terre- 
num euexit in regnum ; illic tibi celefte promifit impe- 
rium, Hic tibi gaudium temporale conceffit , illic gau- 
dium zternum promifit. Hic amplam regni dedit heredi. 
tatem , illic ampliffimam paradift promifit poffeffionem. 
Hic affluentiam in diuitiis füubminiftrat , illic pofteà acci- 
piendam przparat. Hic te jam regaliveftiuit purpurá , illic 
veftiet adhuc immortalitatis ftolà. Hic jam capiti tuo po- 
[uit diademata regia , fed illicadhuc zternitatis ponet co- 


ronam. Hic jam tonceffit lorentia regna , illic dabit gran- 


dia & inenarrabilia gaudia, Hic contulit multiplicia mu- 
nera , illic promifit candida & perpetua regna. Hic fine 
triftitia dedit deducere tempora , illic perenni & fine fine 


dabit viuere vitá. Hic dedit habere virtutem in caftris, il-. 


lic dabit focietatem felicem cum Angelis. Hic terrenas 
multiplicéfque contulit diuitias , illic czleftes commu- 
néfque cum Sandtisomnibus promifit eternas ; illas vide. 
licet , de quibusait Apoftolus : [ Quia oculus non vidit, 
nec aurisaudiuit , necin cor hominis afcendit , quz pra- 
parauit Deus iis qui diligunt illum. [ 


GAPVT XII. 
De Decigis €8 Peimitis. 


ONon 1 r1CA crgo, Rex Clarifime , moribus & 
aCtibus tuis Dominum Deumtuum ; honorifica de- 
cimis & primitiis, & omnibusoblationibus in vitatua Do- 
minum Deum tuum , ficut fcriptum eft : [ Fili, fi habes , 
benefac tecum , & Deo dignasoblationes offer : memor 
efto quoniam mors non tardat. | Nam & in lege Dominus 
przcipiens filiis Ifraél,ait : [ Quando compleueritis deci- 
mam cunctarum frugum tuarum;anno — tertio, 
iij 


I. Cor, 1. » 


Eccis. 14. 1f, 


Deur.2í42, — 


30 Smaragdi dbbatis 

dabisleuite & aduenz , & pupillo & viduz, vt comedant 
intra portas tuas , & faturentur :loquerifque in confpedu 
Domini Dei tui : Abí(tuli quod fanctificatum eft de domo 
mea , & dedi illud leuitz &aduenz , & pupillo ac vidue, 
ficut juífifti mihi : non preteriui mandata tua , nec füm o. 
blitus imperij tii. Non comedi ex eis in lau meo, nec fe- 
paraui eain qualibet immunditia,nec expendi ex his quid- 
quam in re funebri. ] Ipfe iterum Dominus per Malachiam 


3Mec3.10. Prophetam ait :[ Inferte omnem decimam in horreum, & 


4. 
.*€- 


fit cibus in domo mea , & probate me fuper hoc , dicit Do. 
minus :Sinon aperuero vobis cataractas cali, & effudero. 
vobis benedictionem vfque ad abundantiam , & increpa- 
bo pro vobis deuorantem , & non corrumpet fructus ter- 
rz veftrz , nec erit fterilis vinea in agro , dicit Domi- 
nus exercituum. Et beatos vos dicent 'omnes gentes : 
eritis enim terra defiderabilis , dicit Dominus cxerci- 
tuum. [ 

Videergo & prudenter intellige , Clariffime Rex , largi- 
torem banum , optimámque datorem , qui cüm tibi innu- 
merabiles regiáfque dederit diuitias, in horreo inferre juf- 
fictantüm decimas & primitias, Tu eum adhuc in terra 
pofitus decimis honora atque primitiis , ille veróte ince- 
lo collocatum diuitiis ditabit Angelicis. Confidera; Rex, 
quàm dulcis tibi erit focietas Regum juftorum, quàm fua- 
uis collatio Patriarcharum , quàm dulce confortium Pro- 
phetarum , quàm clariffima germanitas Apoftolorum, 
quàmlata dignitas Martyrum , quàm excellentiífima glo- 
ria Virginum ,quàm deledabilis & honoranda zqualitas 
Angelorum , quàm felix vita inextinguibilis manens in 
fxcula fzculorum. Hunctam grandem & inenarrabilem , 
Rex accipies in füturo thefaurum,(i modó decimis & pri- 
mitiis tuum honorificaueris Deum. 


SEeSESE 
eae ' 


- zo 7 aha - Le v "1 5, * &. : ms FORI &—-. ———— 


Via Regra. 3t 


CAPVT XIII. 


Vt sbofsuruse inoelo collocetnr. 


T vtthefaurus rerum noftrafum in cxlo collocetur, 
admonet nos Dominus in Euangelio , dicens: [ The- 
faurifate autem vobis thefauros in czlo : vbi neque erugo 
neque tinea demolitur, ] Ipfe iterum in Euangelio diuiti 


Maty. 4.30, 


ait : [ Si visperfe&tus effe, vade , vendequzhabes, & da. ,5,,:, s;. 


pauperibus, & habebis thefaurumin clo; & veni , feque- 
reme, ] Thefaurum ergo tuum in cxlo pone , Clariffime 
Rex, vbinontimeas hoftem & expugnatorem , vbi non 
timeas occultum furem, atque latronem , quem rapere 
non poffit publicus przdo atque graffator. Patria enim tua 
paradifus eft : In patria enim tua poftmodüm recepturus 
multiplices debes recondere lotos Matos te illic 
charorum numerus expectat ; parentum, fratrum atque 
fororum copiofa turba illic te videre defiderat de fua jam 
immortalitate fecura , fed adhuc de tua falute folicita. 
Chorus etenimte illic Patriarcharum expectat , numerus 
Prophetarum defiderat, Apoftolorum & omnium Sando- 
rum cuneus cernere cupit. O quàm grandis lztitia eft ad 
itorum omnium San&orum peruenire coníortium , ad 
itorum omnium felicem venire complexum! Quàm fum. 
ma & perpetua felicitas illic Apoftolorum gloriofos cer- 
nere choros ; Illic Prophetarum exultantium rumero in- 
tereffe facrato 5 inter Virginum , Martyrum , Confeffo- 
rum & omnium pro Domino triumphantium candidatum 
cuneum intereffe San&orum. Ergo vt ad iftorum merea- 
ris, Rex, felix confortium pertingere , patrimoniorum 
tuorum quotidie in clo thefautos repone bonos, & noli 
condere malos. Sunt etenim thefauri mali, ficut & boni, 
ficut fcriptum eft : [ Bonus homo de thefauro cordis fui 
profert bonum, Et malus homo de malo thefauro profert 
malum. ] Quem enim fuperbia inflat , iracundia inflam- 
mat, rapacitas inquietat , crudelitas ftimulat , ambitio 
deledat , libido precipitat , quid aliud facit quàm thefau- 


Luc. €. 45. 


Ran, 1. 28, 


lbid. 2, f. 


' Gel. €. 7. 


Prou. 44. 


Eccl. M. 1. 


32 Synaragds e/Abbatts 

ros iniquitatis fibi reponit ? Detalibusenim Paulus Apo. 
ftolus ait : [ Tradidit illos Deusinreprobum fenfum , vt 
faciant ea quz non conueniunt, repletosomni iniquitate , 
malitia , fornicatione , auaritia , nequitia , plenosinuidia, 
homicidio , contentione, dolo , malignitate , fufurrones, 
detractores , Deoodibiles , contumeliofos, fupcrbos, cla- 
tos ,inuentores malorum , parentibus non obedientes, in- 
fipientes, incompofitos , du affc&ione , abfque foedere, 
fine mifericordia. | De quibus & fubdit: (Quód fecundum 


. duritiem tuam & impoenitens corthefaurifas tibi iram in 


dieirz & reuelationis jufti judicij Dei. ] 
CAPVT XIV. 


Qualem (9 quantum tbefaurum in ita ftbi bomo 
reconderit , talem (£f tantum pofl mortem 
! inueniet. 


V ALLEM thefaurum & quantum vnufquifque adhac 


viuenshomo in czloreconderit,talem & tantum poft. 


mortem inueniet. Sic enim Paulus ad Galatasait : | No- 
lite errare, Deus non irridetur : Quz enim feminauerit 
homo, hec & metet. Quoniam qui ferinat in carnefua , 
de carne & metet corruptionem : Qui autem feminat in 
fpiritu , de fpiritu metet vitam zternam. Bonum autem 
facientes , non deficiamus; tempore enim fuo metemus 
non deficientes, Ergo dum tempus habemus, operemur 
bonum ad omnes , maxime ad domefticos fidei, ] Salo- 
mon quoque ait : [ Qui feminat iniquitatem,metet mala, 
Qui pronus eft ad mifericordiam , benedicetur. ] Efto, 
Rex, pronus ad mifericordiam vt merearis à Deo accipe- 
re gratiam : femina dando pauperibus in przfenti fzculo, 
quz ipfe cum multiplici fenore metiaris in futuro. Mitte 
panem tuum in efürientium vifcera , vt eum multiplicem 
inuenias in xterna patria. Sic enim Salomon ait: | Mitte 
panem tuum fuper tranfcuntes aquas : quia poft tempora 


multa inuenies illum. ] Quid eft autem fuper tranfeuntes 


aquas 


2 -— am o — 0. - 


ET e esl Mecum Wis. nM m -— Rem "Wie om 


a - 


Via Regia: IE 
aquis mittere panem, nifi pauperibus & egentibus , & de 
hoc fzculo tranfeuntibus eleémofynam dare? Quid eft ve- 
ro , Poft multa tempora inuenies illum ; nifi in futuro fi- 
culo retributionis ex illo largum accipies premium ? 


CAPVT XV. 
Deson fidendo diuitiis. 


T quia tibi Dominus mifericorditer regias conceffit 
|n prafenti feculo & largas diuitias , folerter agere 
debes , vt multas inuenias ex illis in futura patria repofi- 
tas. Neque enim alig veraciter dicenda funt diuitiz , ni 
ilz quz in celefti thefauro feliciter func teconditz. Audi 
ergo , Rex , Ápoftolum , & noli confidere in caducis 
iftius przfentis feculi diuitiis, fed in illis de quibus paupe- 
ribus erogatis celeftem thefaurum edificaueris ; ait enim 
Paulus Apoftolus : [ Diuitibus hujus fzculi precipe non 7.7, 
füblime fapere , neque fperare in incerto diuitiarum , fed 
in Deo viuo (qui przftat nobis omnia abundé ad fruen- 
dum ) bene agere , diuites fieri in bonisoperibus , facil& 
tribuere, communicare , thefaurifare fibi fundamentum 
bonum in futurum , vt apprehendant veram vitam.-] 
Opus enim mifericordiz & juftitiz patrocinatur homini 
polt mortem, non diuitiz, Sic enim Salomonait: [ Non re. ;. 1o 
proderunt diuitiz in die vltionis : juftitia autem liberabit es PR 
à morte. Quia qui confidit in diuitiis fuis corruet : jufti 
autem quafi virens folium germinabunt. ] Dauid quoque 
ait: [ Nolite fperare in iniquitate, & rapinas nolite con- pj4. e, si. 
cupifcere, Diuitiz fi affluant , nolite corapponere. ] Ille 
diuitiis cor apponit, qui in ipfis fingularem effe felicitatem 
credit. Ifte fic illis cor apponit, vt nonvelit res pauperibus 
erogare ,fed magis easambire. Non vult aurum füum ex- 
pendere , fed calcare : patrimonia fua non vult egenis lar- 
giri, fed heredibus congregata feruare. Etideó poft mor- 
tem nihil inueniuntquia invita pauperibus nihil tribuunt. 
De quibus congrue Pfalmiftaait : [ Dormierunt fomnum. Pfal 
fuum, & nihil inuenerunt omnes viri diuitiarum in rani- 

Tom, ;. | 


746 


——— —— nmMÁuunnnnnnmn E 


Kcd. 2, 4. 


I«cob. 1, p. 


Smaragdi AAbbatts 
bus fuis.] Ad huncfinem Salomon de diuitiis fuis compu: 
tatam fententiam produxit , vbi ait : [ Magnificaui opera 
mca ,zdificaui mihi domos , & plantaui vineas , fecihor- 


tos, pomaria , & confeui ea cundi generis arboribus , & 


exítruxi mihi pifcinas aquarum Vt irrigarem fyluam li- 
gnorum germinantium, poffedi feruos & ancilas, multám- 
que familiam habui , armenta quoque & magnos ouium 
greges , vltra omnes qui fuerunt ante me in Hierufalem. 
Et vidiin hisomnibus vanitatem & afflictionem animi , & 
nihil permanere fub fole. ] 

Latgas enim diuitias Pfalmographus habere non dam- 
nat , fed ne cor illis apponatur vetat. Non tibi oberit di- 
uitiarum congregatio jufta , ft adfuerit diftributio larga. 
Ex illis enim munus mifericordiz egenis porrigitur : cx 
illis pauperum nuditas operitur ; ex illis peregrinorum 
inopia fappletur, ex illis pu pillorum miferia detergitur; ex 
llis viduarum folatia tribuuntur , ex illis efürientium fa- 
mes repellitur; ex illis fitientium (itis fugatur ; ex illisin- 
Grmantium defideria fupplentur ; ex illis accipientes à 
miferiis liberabuntur , & illarum fidelis difpenfator in fu- 
turo ditabitur. | 2 


CAPVT XVI. 
De non gloriando in diuitiis , fed in bumilitate. 


R co ille diuitiz , quz in czlefti conduntur thefau- 
ro, permanent in eternum ; & ifte qua tenentur In 


Íxculo caduco, tranfeunt & pereunt. Non gloriandum- 


eft, ficut nec confidendum in perituris diuitiis ,fed potiüs 


lztandum & gloriandum eft in bonis magnífque virtuti-- 


bus. Nam quia oportet diuites non in diuitiis gloriari fed 
in humilitate , Iacobusteftatur dicens : [ Glorietur autem 


frater humilis in exaltatione fua : diues autem in humili-- 


xate fua. | Noliergo in diuitiisgloriari , Rex ,fed in humi- 
litate. Efto humilis, eftoin humilitate fundatus ; quam- 
uis (is füblimis, magnus & fummus,humilitatem tene ; Sic 


xcii. 4.10. enin fcriptum eft ; [ Quantà magnus es; humilia t€ 1p Qm: 


Vja Regia 35. 

nibus, & corám Domino inueniesgratiam : quoniam ma- 
gna potentia Dci folius , & ab humilibus honoratur. ] Vi-- 
desergo , Rex, quia fi humilitatem tenueris , habebis gra- 
tiam , habebis & gloriam , infuper & animztuz inuenies 
requiem. Sic enim Dominus tuus redemptor & doctor 
tuus, creator & gubernator tuus te quem fequi debeas: 
docet, & quid difcere debes tibimet oftendit , dicens: 
[Difciteà me quia mitis fum & humilis corde : &inuenie- ac z,. 
tis requiem animabus veftris. |] Idem ipfe Dominus per 
Prophetam clamat & dicit: [ Ad quemautem refpiciam 1. 6«. 2. 
nifi ad pauperculum , & contritum fpiritu, &trementem 
fermones meos? ] 

Si vis ergo vt ad te refpiciat Deus , fublimem faciat, 
gloriftcet, & exaltet; humilia te in confpedu illius, Sic 
enim Iacobus Apoftolus ait : [FIumiliaminiin confpectu | 4c 4. :o. 
Domini , & exaltabit vos. | Per hanc enim regiam humi- 
litatis viam purpuratus & infulatus fortiffimus Rex Dauid 
& Sacerdos firmiter currens clamabat : ( Domine non eft. 2/4551... 
exaltattm cor meum ; neque elati funt oculi mei ; neque 
ambulaui in magnis , neque in mirabilibus fuper me. Si 
non humiliter fentiebam , fed exaltaui animam meam.] 
Magna enim eft virtus humilitas, & mirabilis genitrix om- 
nium & educatrix virtutum. Sed non hzc virtus humaná 
voluntate à quoquam fumitur , fed mifericorditer à Do- 
mino cui voluerit largitur: quz ideó inter virtutes eximias 
maximé honorata confurgit ; quia cam majeftas diuina di- 
gnanteraffumpfit. Nam quód & hzc virtus regia fit , prif- 
corum Regum ada teftantur. Saülem fuperbum humi- 


- lians Dominusait : [ Càm effes paruulus in oculistuis, :52«1527: 


caput in tribubus Ifraél fa&us es ; vnxítque te Dominus in 

Regem fuper Ifraél. | Et eft fubauditio : Cüm tu te ma- 

gnum exiftimafti in oculistuis, paruus & abje&tus factus 
esinoculis meis, Nam Dauid cüm Michol filia Saülis , eo 

quód fe humiliaffet reprehendit , ait: [ Ludam, & vilior. zer e 2» 
fiam plufquam fa&us fum , & ero humilisin oculis meis. T. 
Vides ergo, Rex, quia vnus ex illis de regni folio per fu- 

perbiam eft deje&us , & aliusad regnigloriam per humili- | 
Giem eft euectus, Vnde & in illis impletum eft: [ Quia. acr 2553; 


Eij 


Hebr.12.14. 


Matt, $. 9. 


[e«n.14. 37. 


Pfal. 33. 15. 


36. émaragdi dbbatis | 

omnís quife exaltauerit humiliabitur ; & qui fe humiliaue- 
rit exaltabitur. ] Vnus ex illis cüm in oculis fuis fuiffet 
eleuatus, in oculis Domini jufté eft humiliatus : Alius 
cüm in oculis fuishumiliter fuiffet defpe&us,in oculis Dei 
decenter eft exaltatus. Humiliateergo , Rex , in oculis 
tuis vc exalterisin oculis Domini , quia quantüm humilior 
fueris in confpe&tu tuo,tantüm gloriofior eris in confpeQu 


Altiffimi, 
CAPVT XVII. 
De Pace. 


E E «0 enim fe apad Deum magis exaltat , quàm 


qui fe apud femetipfüm propter Deum humiliat, 
Ad hoc enim à Domino humilis exaltatur , vt filius Dei 
& heres Ghrifti vocetur. Tantum eft vt pacem fequatur, 
quia pacem quarere debet , & fequi filius pacis. Taliter 
enim nosadmonet Apoftolus dicens: [ Pacem feeuimini 
cum omnibus & fanctimoniam , fine qua non videbitis 
Deum.] Ifpe quoque Dominus in Euangelio ait : [ Beati 
pacifici : quoniam filij Dei vocabuntur. ] Nam & inter fua 
diuina mandata & magifteria falutaria , piffioni jam pro- 
ximus hoc nobis przceptum atque mandatum commen- 
dauit Saluator cuftodiendum. Áit enim : [ Pacem meam 
do vobis. ] Hanc nobis hereditatem afcendens Dominus 
in celum reliquit,& fequi eam per fuum fideliffimum Re- 
gem Dauidatque Prophetam mandauit: [ Diuerteà malo, 
& fac bonum : inquire pacem, & perfequere cam. ] 5i 
hanc enim fincero cordc fequi voluerimus , Chrifti here- 
des erimus; Si autem Chrifti heredes cupimus effc, in 
Chrifti pace debemus verfari. Si filij Dei fumus, pacifici 
effc debemus. Pacificos enim oportet effe Dei filios & hu- 
miles, mente imites, corde fimplices, fermone puros, 
animo innocentes , affedu concordes, fideliter fibimet 
vnanimiter colizrentes, 


uv 


CAPVT XVIII. 
De zelo retlitudiu:s. 


Va Regiam perge, Rex, ne declinesab ea neque 
ad dexteram,nequead finiftram:Sic enim tene viam 
humilitatis & pacisvtà zelo gon declines re&itudinis. Te- 
ne, inquam , Rex, humilitatem & pacem ; & ad Deum 
cum Dauid clama, & dic : ( Zelus domüs tue comedit 
me. ] Quam fententiam in a&ione fua Dominus veraciter 
compleuit, quando vendentes & ementes de templo fla- 
gellatos eliminauit, Nam & Phinees filius Eleazari pro 
zelo reditudinis pa&um à Domino meruit accipere fem- 
piterni fácerdotij. Ait enim Dominus ad Moyfen : ( Phi- 
nees filius Eleazari filij Aaron Sacerdotis auertit iram 
meam filiis Ifrael : quia zelo meo commotus eft eontra 
€os ; vt non ipfe delerem filios Ifrael in zelo meo : idcircó 
loquere ad cum : Ecce do ei pacem foederis mei , & eri 
tam ipi quàm femini ejus patum facerdotij fempiter- 
num , quia zelatuseft pro Deo fuo. ] Etteergo , Miuiílime 
Rex, zelus domüs Domini rationabiliter comedat,in qua 
domo Dei & tu membrum es Chrifti:debent etenim caput 
fequi membra. Siquid forté peruerfum in Ecclefia videris 
Chrifti, fatage corrigere, & emendare non ceffes. Si vi- 
derisaliquem in domo Dei, quz eft Ecclefia , currere ad 
luxuriam , ad ebrietatem : prohibe, veta , terre , fi zelus 
domüs Dei comedit te, Si videris fuperbia inlatum , aut 
iracundia feum, aut violentia temulentum , aut liuore 
fratris inuidum , aut libidine incenfum , aut auaritia ra- 
pine deditum , aut crudelitate violentum , reprime om- 
nes , minareomnibus , & refrzna feueriffimé omnes. Fac 
quicquid potes pro perfona quam geftas , pro minifterio 
regali quod portas, pro nomine Chriftiani quod habes, pro 
vice Chrifti quà fungeris. Noli quiefcere lucrari Chri- 
ftum, quia lucratus es à Chrifto , & perficis inte : ( Zelus 
domüstuz comedit me.] Ifte enim zelus falutem tribuit, 
fidem retinet ; pudicitiam feruat , re&itudinem amat , & 
Ecclefiam Dei gloriofa viuacitate cuftodit. 
E iij 


- Pia Repia: : y 


P(«l, €f. 


Nm. 2 f 11; 


Prou 119 


pres.20. 
24. 


$res.16. 1 f. 


38 Smaragdi Abb atis 


CAPVT XIX. 


De Clementia. 


EMENTO quiafic debes exercere rectitudinis ze- 
lum, vt humilitatis atque clementi non relinquas 
officium. Audi quod fcriptum eft : [ Clementia preparat - 
vitam : & fe&tatio malorum mortem. [ Non enim parui- 
pendenda eft , fed fummoperé quarenda , firmitérque te. 
nenda virtus , quz nobis immortalem & eternam przpa- 
rat vitam. Non enimturbulento animo , fed cum clemen- 
tia debes difponere cuncta.Quamuis ergo auro nitefcas & 
purpurá , humilitatis non debes abjicere clementiam; 
quamuis regali cultu refplendeas , ab humilitatis clemen- 


.tia non recedas. Quamnis populorum fis circumdatus 


multitudine : tu tamen piam clementiam tene : Regalis 
enim virtus eft , & bonorum Regum cuftos eft. Illam enim 
cuftodiendo , illorum prolesferuabitur , & thronus illo- 
rum folidabitur. Sic enim fcriptum eft:;[Mifericordia & 
veritas cuftodiunt Regem, & roboratur clementiá thronus 
ejus. ] Ipfa eft enim quz Iztos Regi facit feruire populos: 
Ipfa eft quz jucundiffime R egisfacit hilarefcere vultum , 
ficut Salomon ait : [In hilaritate vultüs Regis, vita : cle- 
mentia ejus ficut imberferotinus. [Ipfa eftquz omnibus 
in palatio Regis juc 4nditatem miniítrat atque lxtitiam: 
Ipía eftquae cun&is pueris Regis larga dona multiplicat: - 
Ipfa eft quz paruulos & juuenes fenéfque lztificat : Ipfa 
eftqux per canctos palatijangulos letos facit diícurrere 
natos : Ipfa eftquzx nonnullis ofcula , plerifque miniftrat 
amplexus. Voloergo , Clementiffime Rex , vt & in tuo 
jugiter vultu refplendeat clementiz virtus , qua cunctis 
latitiam ; cun&ífque miniftret amorem. 


Via Regia. 39 


CAPVT XX. 
De Confilio. 


Y , T vthecomnia cum confilio agas , Scriptura te diui- 
d naperSalomonem admonet , dicens : [ Aftutus om- 
nia agit cum confilio ; ] Et Iefus Filius Sirac ait :[ Fili, fine 
confilio nihil facias.] Ec vt fapienter & cum difciplina & 
cum confilio femper viuas , idem te Salomon admonct, 
dicens :[ Audi confilium, & fufcipe difciplinam vt (isfa- 
piensin nouiffimis tuis. Quiagunt cuncta cum confílio,re 
guntur fapientiá, Diffipantur cogitationes vbi non eft 
confilium : vbi veró plures funt confiliarij,confirmantur.] 
Ipfe iterum ait : [ Vnguento & variisodoribus dele&atur 
cor : & bonisamici confiliisanima dulcoratur. Cum dif- 
pofitione initur bellum , & erit falus vbi multa confilia 
funt. | Magna etenim res eft confilium , & Regibus valde 
neceffarium , & non paruipendendum , fed fuper aurum & 
argentum con(tituendum. Et hoc idipfum diuina appro- 
bat Scriptura dicens: [ Áutum & argentum eft conftitu. 
tio pedum , & fuper vtrumque confilium beneplacitum 
permanet.] | 
Vides ergo, Rex, quàm regia virtus eft confilium,quam 
fuperaurum & argentum effe przdicat Scriptura , quam 
ficutfontem clamitat afflaenter manantem. Hanc igitur 
virtutem con(ilijomnes dilexerunt regia currentes icine- 
ra, Virtute confilij roboratus conítanter Noé per centum 
annos fabricauit arcam , & in diluuio gubernauit eam. 
Virtute confilij Abraham confirmatus,de cognationis fuz 
genere intrepidus eft egreffus , & inter gentesexteras pru- 
denter eft commoratus. Virtute confilij firmiter credens 


Pros. 1j. 16. 


Eccli.5 3.34. 


Prou.ro. £0. 


Pres.15.24, 


Prou, 37 .9. 


Pron. 1.4, 


Ecchi. go. 5. 


Ifaac benedi&ionem à Domino in fe omnium gentium ac-- 


cepit. Confilium matris audiens Iacob benedi&ionem pa- 
ternam hereditauit ; primogenita fratris accepit,& in duo- 
decim tribubus filiorum largiter excreuit. Per hanc virta- 
tem confíilij nouiffimus Moyfes fexcenta millia per ere- 
pum gubernauit, Perhanc virtutem confilij frater ejus 


Eecli.37 .15. 
€$ 2o. 


Ec. 39..- 


45 Smaragdi "dhbatis 


Aaron fideliter minifterium , facrümque Sacerdotis offi- 
cium regendo peregit.Per hanc virtutem confilij Phinees 


Sacerdotis Eleazari filius zelo Domini plenus Zamrim 
cum fcorto Madianito gladio perforauit,& fzuientem Do. 
miniiram jam fuper populum pendentem retinuit; Vnde 
& benedi&ionem perpetui facerdotij pofteris fuis reliquit, 


Hanc virtutem confilij Iofué à Moyfe nutritore accipiens: 


triginta gentium Reges occidit, illorümque regna deftru- 
xit,Hiericuntinos muros fübuertit,in terram repromiffio- 
nis populum Dei introduxit , & eam illis per confilij ratio- 
nem diftento fune partiuit. Per hanc virtutem confilij Sa« 
mue] populum Dei jufté judicans gubernauit. Per hanc 
virtutem confilij Dauid Goliam interfecit , cum leonibus 
lufit , & regnum acceptum prudenter & fortiter guberna- 
uir. Perhancvirtutem confilij Salomon cum pace genti- 


bus imperauit , & fublime Domino in Hierufalem tem-. 


plum edificauit. Pet hanc virtuté confilij Helias bis quin- 
quagenos czli igne confumpfit , congruo tempore cali 
pluuiam diftulit , & iterum congruo , Domino opita. 
lante , reduxit. Per hanc virtutem confilij Martyres, vt 
eternam à Domino acciperent vitam , morti temporali 
fe tradiderunt. Per hanc virtutem confilij Virgines & 


Confefforesin feruitio Domini vfque in finem perfeueras. 


uerunt. : 
Ettuergo, Rex, omnia quz agis, cum confilio age;quia 
fcriptum eft : [ Et in hisomnibus deprecare Altiffimum vt 


dirigat in veritate viam tuam.. Ánte omnia opera verbum. 


verax precedatte : & ante omnem acum confilium fta- 
bile.] [Si enim Dominus magnus voluerit, fpiritu intelli- 
gentiz replebit te , & ipfe quafi imbres mittet tibi eloquia 
fapientiz, & aperiet in oratione os tuum in bono, & víque 
in fzculum non delebitur memoria tua. ] 


Bus 
vs 


y p »c ai Grm D — ^^ TEN es 


"^ m L am M da——— wv insd 


Via Regia. 41 
CAPVT XXI 


Vt caueat. conufauifque fuperb:am. 


H AÁcTENv s quid, auxilianteDco, Rex , agere de- 
beasordinatim digcffimus. Quid veró deinceps vi- 
tare debeas falubriter proferamus , neque enim minoris 
virtutis eft homo, qui mala folicité vitat , quàm qui bona 


falubriter congregat. Vnde neceffe eft, Clariffime Rex, 


vtinomnibus adüibus tuis viam regiam difcreté cuftodias, 
& peream falubriter ambulans greffus operis firmiter po- 
nas, & dextera feliciter tenens itinera , caute & folicité 
caue finiftra. Dextera enim via eft virtus humilitatis , quz 
Czteras nutrit virtutes , & bene viuentesad vitam perdu- 
cit eternam. Siniftra eft vitium fuperbiz , quz cztera nu- 


trit vitia, & fibi male confentientes eternam perducit ad . 


poenam, Superbia enim primum & fummum vitium eft, & 
ficut fcriptum eftin Ecclefiaftico ; [ Odibilis coram Deo 
eft & hominibus fuperbia. Initium omnis peccati eft fuper- 
bia: Qui tenuerit illam adimplebitur maledictis , & fub- 


 Uerteceüm in finem, Propterereà exhonorauit Dominus. 


conuentus malorum , & deftruxit eos vfque in finem, Se- 
dcs ducum fuperborum deftruxit Deus : & federe fecit 
mites pro eis , radices gentium fuperbarum: arefecit Deus: 
& plantauit humiles ex ipfis gentibus. Terras gentium 
euertit Dominus , & perdidit eas víque.ad fundamentum; 
arefecit ex ipfis, & difperdidit eos, & ceffare fecit memo- 


riam eorum à terra, Perdidit Deus memoriam fuperbo. 


Ectli, 16. 7, 


C$ «4. 


rum, & reliquit memoriam humilium.] Dominusquoque - 


dans de ligno humilibus & fuperbis comparationem per 
Ezechielem ait : [Ec fcient omnia ligna regionis , quia ego 
Dominus humiliauilignum füblime , & exaltaui lignum 
humile : & (iccauilignum viride , & frondere feci lignum 
aridum. Ego Dominus locutus fum & feci. | Dominus 
quoque in Euangelio ait : [ Omnis qui fe exaltauerit , hu- 
miliabitur ;.& qui fe hurniliauerit , exaltabitur, ]Ipfe quo- 


que Dominus per Hieremiam füperbo comminans ait: 


Tom. $5. 


Mat, 3334s 


Icrem.fo. 
A. 


Bec. 2 3.2. 


42 Smaragdi Abbatis 


[Ecce egoadte, fuperbe , dicit Dominus Deus exerci- 


tuum : Quia venit dies tuus,tempusvifitationis tuz , & ca. 
det fuperbus, & corruet , & non erit qui fufcitet eum : & 
fuccendam ignem in vrbibus ejus , & deuorabit omnia in 


circuitu ejus. ] 


Grande malum eft fuperbia , quz diabolum de czlo de- 
2ofuit , & hominem de paradifo projecit ; que & quotidie 
de ftatu re&itudinis miferos ad infima premit , & poft obi- 
tum ad inferna demergit. Superbia priüs in cogitatione 
eleuat hominem , & pofteà elatum extollit in opere ; priüs 
in fecreto cordis tumidum facit , & pofteà in publico prz- 
cipitem reddit. Inde fuperbi extrinfecus cadunt , vnde 
priüs miferi intrinfecus eleuantur.Iufté enim homo pec. 
cato fubftratus jacet , qui authorem fuum fuperbiendo 
contemnit, Tu ergo, Prudentiffime Rex , time tantum 
& caue fuperbie malum. Declina feruilem finiftram , 
& wr dexteram , quz eft regia , velociter curre viam. 
Dilige & tene humilitatem , & quod tibi Dominus per 
Scripturam clamat diligenter attende ; ait enim :[ Re- 
&orem te pofuerunt , nolli extolli ; Efto in illis quafi 
ynus ex ipfis. Curam illorum habe , & fic confide , & om- 
nicura tua explicita recumbe , vt leteris propter illos; & 
ornamentum gratie accipias coronam. ] 


CAPVT XXIL 


De zelo €2 liuore. 


7M ELARE &inuiderealteriusbono non eft paruum, 
fed grande & magnum peccatum. Diabolus interini- 

tia ftatim mundi zeli liuore percudfus periit primus, & fic 
perdidit alios. Poftquàm veró hominem ad imaginem Dei 
fadum confpexit , in zeli liuorem prorupit , & hominem 
miferum fuadendo decepit : Sed .& Ángelicam beatitudi- 
nem, quam habebat , miferrimus ami(tt ; & extunc , vt 


Sep. 2. 14. Ícripram eft, [ Inuidia diaboli morsintroiuit in orbem ter- 


rarum. ] Initanturautem illum qui funt ex parte ipfius, 
Imitatus eít illum Cain iniquus , & per zeli liuorem Abel 


Via Regia. | 43 
fratrem fuum juftum occídit. Per zeliliuorem Efaü fa&us 
elt inimicus fratri fuo Iacob. Per zeli liuorem à fratri- 
bus fuis venditus eft Iofeph. Perzeli liuorem Dauid ini- 
micus & perfecutor factus eft Saül ; & ne longus eam re- 
eenfendo per fingulos , Iudzorum populus per zeli liuo- 
rem interiuit , qui Chrifto maluit inuidere quàm credere. 
Zeli enim liuor , quanquam vnius vitij cenfeatur nomine, 
multiplices per diuerfa initia generat ramos. Radix eft om- 
nium malorum, & fons vitiorum. Inde odium furgit , ani- 
mofitas inde procedit ;auaritiam zelus inflammat , ambi- 


. . * 6 *. * 3 t - d 
tionem zelus excitat. Per iniquum liuoris zelum Dei timor rl s 


exponitur X, magiíterium Chrifti negligitur ; judicij dies 
hon prouidetur , inflarur fuperbia , exacerbatur fxuitia , 
perfidia preuaricatur, impatientia concutitur furit difcor- 
dia , ferucfcit ira , nec fe jam poteft cohibere vel regere 
quifa&us eft fubditus poteftati alienz. Hincomne pacis 
vinculum rumpitur, hinc fraterna charitas violatur, hinc 
adulteratur veritas , vnitas fcinditur ,, ad herefes atque 
fchifmata profilitur , dum obtre&atur Sacerdotibus, Epi- 
fcopis inuidetur. De zelo füuperbus efficitur ; de zelo pet- 
uersé animus mutatur, Non eft cibus talibus letus , non 
eft potus jucundus , fufpirat femper ad alterius bona & in- 
gemifcit, Hinc vultus minax , toruus afpectus , pallor in 
in facie ,in labiis tremor ,ftridor in dentibus. Quid plura 
referam * De zeliliuorefons omnium vitiorum confurgir. 

Tu ergo , Mitiffime atque Nobiliffime Rex ,.dilige om- 
RES , & paterno regalique affectu comple&tere cun&tos , & 
tantum & tam perniciofum odij cauté deuita malum;, 


quia ,vt Iacobus Apoftolusait : [ Vbieftzelus & conten- s». :«. 


tio ; ibi incon(tantia , & omne prauum. ] Vides ergo quàm 
zelifera eft liuoris & inuidiz indignatio, Ipía et qux cun- 
&a virtutum germina concremat ;, ipfa quz cun&a bo- 
naardore peftifero deuorat ; ipfa qua fenfum comedit ;. 
ipfa quz pe&us vrit ; ipfa qua mentem afficit , & cor ho- 
minis quafi quzdam peftis depafcit. Occurrat ergo tibi, 
ó Rex , contra zeliliuorem animibonitas plena munere : 
Aduerfus inmidjam fraterna charitas preparetur , & arma 


dilectionis. Pacem ama cum omnibus , pacem retine cum 


E ir 


BEDNECC———'-——-——————— XT LR am o MERE mr dd Rd 


Prow.20,11; 


Rc. 28.1. 


Rom. 2. 1I. 


Iob. 4.16. 
4t. Ó. 31, 


44. Smaragdi 4Abbaris 


cun&is. In manfuetudine & charitate ample&ere omnes, 


Studein terris à cunctis hominibus dulciter amari, vt 


merearis in celo cum Angelis feliciter latari. 


CAPVT XXIII, T3 


De non reddendo malum pro malo. : | 
i 
ü 
n 


| Iticz proximum ficutte ipfum puro animo,men- 

) te fincera : ita vt fi etiam in te peccauerit dimittas; 
& non reddas malum pro malo ; ficut fcriptum eft. ( Ne : 
dicas: Reddam malum;expecta Dominum & liberabicte.] " 
Ergo & tu ex toto corde in te dimitte peccanti, & expecta. V 
Deum, vtà proprio libereris peccato ; & noli vindicariin h 
homine quiin te deliquerit : Quia fcriptum eft. ( Quivm-. | 
dicarivultà Domino inueniet vindictam , & peccata illius | 
feruans feruabit : relinque proximotuo nocenti te;&tunc 
deprecantitibi peccata foluentur. ] Tu veró cüm fis Rex, 1 
& fummi Regis filius,Patrem tuum bonum imitare peum, |) 
& proximo relinque peccata , vt & tua dimittantur à Do-. : 
mino commiffa.Factu proximo tuo , quod & vis vt faciat ; 
tibi Deus tuus : Noli. querere de proximo vindidam , ; 
neexpetanturàte Domino vindicante delicta, [ Noli vin. ( 
cià malo, fed vincein bono malum. ] Quod nonis vttibi | 
faciat Deus:nolituhomo facere homini.In vtroque Te(ta- . 

mento fcriptum reperitur : [ Quod tibi non vis fieri, alteri 

nc facias. ] Siergo cauet quifquamaalteri facere quod ne- 
quaquam vult ab altero perpeti , cauet vtique ne füper- . 

biá elatus proximum defpiciat ; cauet ne ambitione com- . 

motus fratrem ad iracundiam prouocet , cauet ne inuidiz 

morfu dilaniet. Cüm quifque veró cogitat ea alteri face- 

re qua fibi.ab altero vult fieri, fine dubio penfat vt ma- 

lis bona , & bonis meliora retribuat , procacibus manfue- . 
tudinem oftendat , humilibus gratiam benignitatis de- . 


monftret ; errantibusviam re&itudinis demonftrat , dií- . 


cordes ad pacem reuocat , neceffaria indigentibus mini- 
ftrat ,afflictes verbo confolationis fubleuar, & cundaquz . 
valet proximis fidelirer fubminiftrat, - | 


Ld 


2000 messGoogle d 


| Vía Regia. | 45 
CAPVT XXIV. | 


. De reprimenda Ira. 


Awxquia folet homo homini per irám reddere vin- 
di&am , ideó peccare per iram nos Apoftolus pro- 


Am dene ! .— Ephef. 4 26. 
* hibet dicens: [ Irafcimini & nolite peccare. Sol non occi- j? dpa 


dat fuper iracundiam veftram. Nolite locum dare diabo- : 
lo [Vides ergo ,Mitiffime Rex, quia qui per irá in fratrem 
expetit vindidam ,in corde fuo diabolo facit locum ; & 
verofoli , quieft Chriftus , quantum in femetipfo eft, facit 
occafum. Recté etenim per folem Chriftus , & per tene- 
bras diabolus intelligitur : Neque enim poffunt in vno ho-- 
minis pedufculo fol & tenebra pariter commorari: Habi- 
tante etenim luce fugantur cenebrz, commorantibus tene- 
bris excluditur lux. Neque enim commorari poteft cum 
amaritudine dulcedo , aut cum lumine caligo , aut cum 
pace pugna , aut cum tranquillitate tempeftas.Depone er- 
go, Mitifime Rex ,auxiliante Domino , iram , & noli per 
iram reddere vindidam. Attende diligenter quid Pauli 
nosadmonentis dicat fententia. Ait enim : [ Nunc autem cy, s. 
deponite €& vos omnem iram , indignationem , & mali- 
tiam, ] Iacobus quoque dicit : [ Ita enim viri juftitiam Dei /^* *-* 
non operatur. | Salomonait: [ Zelus & iracundia minuunt. zu. zs. 
dies ,&ante tempus adducet fenectam cogitatus. ] Ipfe 
quoque Dominus nofter totius Eccle(íiz fuz ornamentum 
& decus , predicator & do&or , exemplum & forma, 
creator, gubernator , & recor , ab ira nos fratris omninó 
remouensait : [ Omnisqui irafcitur fratri fuo , reus erit. Manb.g.n; 
judicio. | Cauendum eft ergo maxim& Regibus ad effc. 
Gum fuam perducere iram. Neque enim aequalis eft cu- 
juflibet hominis cum ira Regis. De ira Regis fcriptum eft : 
[ Sicut fremitus leonis , ita ira Regis : | Et iterum : [ Ira Prosa; 
Regis nuncius mortis.] Ergo quantüm validior eft ira Re- !94. 16.54. 
gis ad reddendum vindi&am , tantüm à fideliffimis Regi- 
bus temperata debet effe & cauta. 

Tuveró , Mitiffime Rex,(i vis perhanc p Ícribimus 

iij 


4.6 Smaragdi Abbatis 


Regiam currere Viam , & ad fuperam feliciter regiàmque 
fcandere patriam , manfuetusatque mitiffimus efto , & fi 
proruperit iracundia , reftringe illam ; fi przoccupauerit 
mentem , mitiga eam, fi emerferitanimo comprimeillam; 
fi iracundig furor pulfaueritanimumy,fraternus amor com- 


primat illam , fraterna dulcedo temperet iracundiam , fra- 


terna charitas temperet animofitatem , fraterna dile&io 


mitriget indignationem. Grande enim vitium eft iracun-. : 


. dia. Per iram fapientia perditur : per iram juftitia relinqui- 


Prev. 16.2. 


Ikid. p. 12. 


Ibid, 36.18. 


tur , per irám focietas amoris diffoluitur : per iram pacis 
concordia rumpitur : per iram lex veritatis amittitur. Ira- 
cundis ftimulis agitatum corpustremit lingua balbutit , 
vultus ignefcit, cor palpitans tremulat , & oculi turbati 
ealigant. Hzc ergo , Rex, ne ribi contingant, refrznatá 
irá omnia difpone cum patientia;fermo enim tuus potefta- 
te plenuseft, cui nemorefiftere poteft. Ergo cum pace dif- 
pone quz difponenda funt, & cum tranquillitate rege qua 
regenda funt , vt & regnum bene & jufté gubernes , & 
animz tuz poffeffor in eternum lateris. 


CAPVT XXV. 


Denon con[éeutiendoadulatoribus.. 

Orzwr-T namque adulatores ad reddendum malum 

pro bono (ibi confentientes incitare Potentes , qui & 
fibi eternum przparent incendium , & illis perniciei in- 
ferant detrimentum ;. quos diligenter , Difcretiffime Rex; 
vitare memento, & qui (int illi acutiffimé&& cauté difcu- 
tito ,.& talibus nullo modo nullóque pa&o: confentire di- 
gneris ,. nete laQantes atque laudantes à via diuertant re- 
gia , & greffüm operis tui invia faciant ponere non recta, 
De talibus enimadulatoribus fcriptum eft : [ Vir iniquus. 


Jactatamicum füum ,. & ducit eum per viam non bonam. ] 


Iterum de Principibusqui confentiunt adulatoribus fcri- 


ptum eft: [ Princepsqui libenter audit verbum mendacij,. 


omnes miniftros habet impios; | Item deadularoribus z 
[Lingua fallax nonamat veritatem : & oslubricum ope- 


Via Regia. 47 


ratur ruinas, |Item de confentientibus: (Malusobeditlin- 54, ;;. ,. 


gue iniqua : & fallax obtemperat labiis mendacibus. | Tu 
ergo , Clariffime Rex, caue adulatorum lubricas morti- 
feráfque ruinas , & ne füubamicorum fpecie illorum te de- 
cipiant male fanz fallaciz. Audi quid de illis fcriptum eft: 
[Simulator ore decipit amicum A ] Item de illis fcri- 
ptum eft : [ Qui beatos vos dicunt , ipfivos decipiunt ; & 
femitam pedum veftrorum conturbant. | Te ergo quid in- 
ter talesagere debeas, Spiritus fanus per diuiná Scriptu- 

ram admonet dicens : [ Quomodó probatur in conflatorio 
argentum , & in fornace aurum. fic probatur homo ore 
laudaatis, ] 

Ecce qualis intet laudantium adulantiümque linguas 
juftus & re&us inuenitur Princeps, fcilicet lucidior argen. 
to & clariorauro. Hac illitamen euenient , fi diuinz con. 
cordauerit Scripturz , vbi ait: [ Voluntas Regum labia 
jufta : qui reda loquitur dirigetur. |] Diligenter attende , 
Rex, & videfi in confpe&u fummi Regis ille dirigitur, qui 
reda loquitur, debet & in confpe&u tuo ille dirigi , qui 
nonadulantia fed vera loquitur verba. R efpue ergo ab au- 

, tibustuis fuaforios deceptoriófquefermones, refpue blan- 

dam adulantium linguam ; bene etenim fonant , fed malé 
decipiunt ; fuauiter cantant , fed male maculant ; promit- 
tunt dulcia , fed perduntanimam. | 


CAPVT XXVI. 


De cauenda auaritia, 


T: ergo , Rex, nec pro adulatoribus, nec pro mu- 
neribus, à re&o regióque diuertas itinere , nec ad 
auaritiz malum , re&um regiümque digneris fle&ere gre(- 
fum. Regum etenim fpccialiter inculcans auaritiam fcri- 
pta diuinitus inuenitur fententia. Ait enim Salomon in 
Prouerbiis : [ Rex juítus erigit terram : vit auarus deftruet 
eam. | Item ipfe : [ Conturbat domum fuam quife&atur 
auaritiam : Qui autem odit munera , viuet, |] Dominus in 
Euangelio Diícipulis ait : J[ Cauete ab omni auaritia : quia 


Bbid 11. 9. 
lfa jl 


Pos. 17. 2t. 


lbid, té. 19. 


Pros. 35 «4. 
Ibid. 15.37. 


Luc. 142, 1f4 


— € 


Ecclef. f. 5. 


atbec, 3. 19 


Epbef. s. 5. 


dob. 1g. $4. 


48 ÓSmA ragdi "AhLbatts 

nonín abundantia cujufquam vita ejus eft, ex his quz pof- 
fidet.] Huic fententix concordans Ecclefiaftesait : [ Aua- 
rus nori implebitur pecuniá : & qui amat diuitias, fru&um 
non capiet ex eis, | Ábacuc quoque Propheta dicit : [ V 
qui congregat auaritiam malam domi fuz : vt fit in excel- 
fo nidus ejus, & liberarife putat de manu mali. ] Paulus 
Apoftolus predicat dicens: [ Omnis foznicator, aut im- 
mundus ,autauarus , quod eft idolorum feruitus , non ha- 
bet hereditatem in regno Chrifti & Dei.] 

Tuergo, Largiffime Rex , ama mifericordiam , & fuge 
auaritiam , vt cum Chrifto hereditatem habere merearis 
zternam, Omnibus efto munificus , omnibus largus, vt 
per re non malé deftruatur , fed fcliciter erigatur regni tui 
terra. Nonvtauarus domumtuam conturbes, fed vt lar- 
gus zdifices. Grande enim & ingens malum eft auaritia: 
Ignis enim inextinguibiliter eft ardens, & inceffabiliter 
vrens.De auaritia enim in libro B.Iob fcriptum eft : [Ignis 
deuorabit tabernacula eorum , qui munera libenter acci- 
piunt, [Sicut enim corpus habitat in materiali edificio, fic 
mens habitat in cogitationis confilio : Sed ignis taberna- 
cula deuorat , cüm aftusauaritiz cogitationes mentis de- 
uaftat. Áuaritia modum ignorat , temperamentum nefcit, 
finem habendi poftponit, & cüm cuncta deuoret , faturi- 
tatem penitus nefcit , efurit femper & mendicat , inopseft 
& paupcrtate repleta ; & cüm feralibus cun&a dentibus 
rodat , adhuc fe jejunam horribilis confitetur & clamat; & 
cüm fit vnum nomine tenus vitium , multa ab illoalia pul- 
lulant & emergunt vitia ; (icut fcriptum eft : [ Radixom- 
nium malorum eft auaritia. | Et non folüm occulta pluri- 
ma, fed & aperta generat multa mala, Inde erugata fron- 
te in conuentu inueniuntur falfarij : inde in medio ciuita- 
tis ficarij : inde in publico venefici : inde aperté crimen 
admittitur; indeícelus publice operatur. | 


«3 


CAPVI 


Via Regia: 45 


CAPVT XXVII. 


Vtde impenfts alienis domus non edificetur. 


T. veró, ó Rex,velut mundiffimi Regis filiusab om- 


ni munere nocuo regias excutiens munda manus, 
quia fcriptum eft : [ Qui excutit manus fuasab omni mu- 
nere , qui obturat aures fuas ne audiat fanguinem, & clau- 


dit oculos fuos ne videat malum. Ifte in excelfis habita- . 


bit. ] Ergovt merearis in excelfo federe feliciter throno, 
muneribus pauperum non amplifices tibimet, aut edifices 
domum : quiafcriptum eft : [ Quiedificat domum fuam 
impendiis alienis, quafi qui colligit lapides fuos in hye- 
me, | Hieremias quoque ait : ( V qui zdificat domum 
fuamin injuftitia;& coenacula fua non in judicio; amicum 
fuum opprinret fruftrà , & mercedem ejus nonreddetei. 


ffui. 54. 15. 


Eccli, 21. p. 


Hier, 1a 15. 


Qui dicit : /Edificabo mihi domum lztam , & cznacula 


fpatiofa : qui aperit ibi feneftras , & facit laquearia cedri- 
ni, pingíitque finopide. | Ifaias talibus clamat & dicit : 
[ V2 qui conjungitis domum ad domum , & agrum agro 
copulatis ; vífquead terminum loci. Nunquid habitabitis 
vos oliin medio terrarum? In auribus meis funt hec, dicit 
Dominus exercituum; ] Hoc ipfum & Salomon prohibet 
dicens : [ Ne attingas paruulorum terminos ; & agrum 
pupillorum ne introéas. ] 

Tibi ergo , Rex, omnipotens Dominusampla & florida, 
diuitiifque plena tribuit regna , parenctümque multiplicia 
diuiit & predia; fifcorum plurima dedit vectigalia, & mul- 
torum potentum honorauit munera , vnde regia fabricare 
poffis palatia. Caue ne pauperum lacrymis miferorümque 
impenfistibi domus zdificetur regalis. 


Tom. 5. G 


Ifi. $. 8. 


Prou, 23.19 


JL enfa 6.20. 


Deut.5g. 1g. 


Ts Smaradei "dbbatis 
CAPVT XXVIII. 


Vt pro juflitia facienda nulla a judicibus 
requirantur premia. : 


V p1cisvs ergo tuis precipe, Rex, vt nullum pro 

juftitia premium iftiusfculi requirant. Przcipe vt pro 
jufto judicio temporalia lucra non appetant, fed aterna; 
mercedem non requirant perituram , fed permanfuram: 
Pauper an diues fit , caufam perfpiciant non perfonam ; in 
omnibus veritatem cuftodiant, non ambitionis munera. 
Qi przfentia munera affe&ac , futuram gloriam non fpe- 
rat, Qui cupidus híc recipit pro juftitia dona, vlreriüs 
aeterna gon accipiet premia. Contra delinquentium ju- 
dicum prauitatem per Moyfen dicitur: [ Iufté quod ju- 
ftum eft exequéris. ] Iufté ergo juftum exequitur , qui ju- 
ftitiam propter Deum exercer , non proptcr auaritiam, 
Omnis quirecté judicat,ftateram ia manu geftat: in vtro- 
que penfo juftitiam & mifericordiam portat : fed per ju- 
ftiriam promit peccati fententiam , & per mifericordiam 
peccatitemperat poenam , vt jutto libramine quzdam per 


zquitatem corrigat , quzdam yeró per miferationem in- 
dulgeat, 


CAPVT XXIX. : 
Ne [latera dolofà inueniatur in regno tuo. 


T )Ronuisz ergo, fTuftifüime atque Re&ifime Rex; 
p: ftatera dolofa fit in regno tuo. Audi quid Dominus 
populo Ifrael prohibet dicens: [ Non habebis in facculo 
diuerfa pondera , majus & minus ;, nec erit in domo tua 
modius major & minor ; pondus habebis juftum & verum, 
& modiusazqualis & verus erittibi: vt multo tempore vi- 
uas fuper terram , quam DominusDeustuus dederit tibi. 
Abominatur enim Dominus Deus tuus eum qui facit hec.] 


adio Be mi 


V;a Regia. $1 
$1lomon quoque ait : [ Abominatio eft apud Dominum 
pondus & pondus : Statera dolofa non eft bona. ] Item 
ipfe : [Statera dolofa , abominatio eft apud Dominum, 
& pondus equum voluntas ejus. ] Veré enim grandis eft 
prauitas propter terrena commoda Domini deferere judi- 
cia, Dolus enim occultus & diabolicum opus, pro ter- 
reno lucro juftum & legaliter fancitum fraudulenter mu- 
tare modium , aut diuinitus inftituta commutare pondera 
in deceptione fraterna. A Domino enim traditum , ab il- 
lóque fideliter confirmatum tenemus , quia in dile&ione 
Dei & proximi tota lex pendet, & Prophetz. Ergo qui 
dolosá ftaterá , aut minore modio ponderéque dolose de- 
cipit innocentem , nec proximum diligit, quem fraudu- 
lenter fupplantat, nec Deum,cujusleges ac precepta deíf- 
piciens calcat. Et in hoc conuincitur quia leges & Prophe- 


tas à fe inobediendo procul expellit , quiinobediendo 
pracepta Domini non cuftodit. 


CAPVT XXX. 


Probibendum ne captiuitas fiat. 


KonisE etgo, Clementiffime Rex, ne in regno 
tuo captiuitas fiat, Efto fideliffimus illius Patris filius, 
ad quem quotidie clamas cum czrteris fratribus : [ Pater 


nofter qui es in czlis. ] Quidquid ille amans diligit, & tu 


dilige : quidquid odiens ille prohibet , & tu prohibe. Imi- 
tare illum fideliter , cum quo fperas regnare perenniter. 
Ipfe enim Moyfi przcipiens ait : [ Si deprehenfus fuerit 
homo follicitansfratrem fuum de filiis Ifrael , & vendito 
€o acceperit pretium , interficietur, &auferes malum de 
medio tui.] Ipfequoque per Amos Prophetam clamat & 
dicit: [ Super tribus fceleribus Gaza , & fuper quatuor 
non conuertam eam : eo quód tranftulerint captiuitatem 
perfe&am , vt concluderent eam in Idumaza.] Item ibi: 
ESuper tribus fceleribus Tyri , & fuper quatuor non con- 
uertam eum , eo quód concluferint captiuitatem perfc- 


G ij 


Prou, 20,:;. 


lbid. 11, a1. 


Mat;b. 22. 
4.0. 


Matt. 6. 9. 


Dens 14 17. 


AMmct 1.6. 


C s. 


10id.3. f. 


Jfat. 44. 6. 


Fc. 7. 22. 
2j 


1b.4. 55. 31. 


Hi.r, 34.13. 


52 Smaragdi Abbatis 


aam in Idumza , & non recordati funt foederis fratrum. ] 
Item ipfe : [ Super tribus fceleribus Ifrael , & fuperqua- 
tuor non conuertam eum : pro eoquód vendiderit pro ar- 
gento juftum , & pauperem pro calceamentis. ] 

Vt jufté & re&é erga feruos agatur , & vt liberi di- 
mittantur, Ifaías clamat & dicit : [ Hoc eft magis jeju- 
nium , quod elegi : diffolue colligationes impietatis , 


folue fafciculos deprimentes , dimitte eos qui confracti 


funt , liberos, & omne onus dirumpc. ] Ecclefiafticus quo- 
que : [ Nonlxdas feruum in veritate operantem , neque 
mercenarium dantem animam fuam. Seruus fenfatus fit 
tibi dilectus quafi anima tua, non defraudes illum liber- 
tate , neque inopem derelinquas illum. ] Item ipfe : [ 51 
eft tibi feruus fidelis , fit tibi quafi anima tua, quafi fra- 
trem fic eum tracta, ] Dominus quoque pet Hieremiam 
populo Ifraél de feruis hoc dedit preceptum. Ait enim : 
[Hzc dicit Dominus Deus Ifrael: Ego percuffi fedus cum 
patribus veftris , in die qua eduxi eos de terra ZEgy pti , de 
domo feruitutis , dicens : Cüm completi fuerint feptem 
anni , dimittat vnuíquifque fratrem fuum Hebrezumqui 
venditus eft ei , & feruiet tibi fet annis : & dimittes eum à 
te liberum , & nonaudierunt patres veftrt me , nec incli- 
nauerunt aurem fuam. Et conuerfi eftis vos hodie , & fe- 
ciftis.quod re&um eft in oculis meis vt przdicaretis liber- 
tatem vnufquifque ad amicum fuum. Et iniftis pactum 
in confpe&tu meo , in domo in qua inuocatum eft nomen 
meum fuper eam. Et reuerfi eftis & commacula ftis nomen 
meum : & reduxiftis vnufquifque feruum fuum , & vnuf- 
"ni ancillam fuam, quos dimiferatis vt effent liberi & 
uz poteftatis : & fubjugaftis eos, vt fint vobis ferui & ane 
cille. Propterea hec dicit Dominus : Vos non audiftis 
me , vt przdicaretis libertatem vnufquifque fratri fuo , & 
ynufquifque amico fuo : ecce ego przdico vobis liberta- 
tem , ait Dominus , ad gladium , ad peftem ,& ad fa- 
mem : & dabo vos in commotionem cunctis regnis cerra.] 
Vere obedire debet homo Dco , & ejus praeceptis; in 


quantum ille poffibilitatem dederit, obedire. Ec interalia - 


pracepta falutaria ; & opera re&a , propter nimiam illius 


Lam. ] 


e— — — o t2 n; 


Via Regia. T 
claritatem vnufquifque liberos debet dimittere feruos, 
confiderans quia non illi eos natura fübegit , fed culpa; 
conditione enim zqualiter creati fumus , fed aliis alij cul- 
pà fuba&i. Simul & confiderantes quia fi dimiferitis, di- 
mittetur vobis. Nam & vos; Domine, conditionale Op- 
primit jagum. Honorifica ergo, Iuftiffime ac Piiffime 
Rex, pro omnibus Deum tuum , quia vt fcriptum eft : 
[Pro omnibus honorificauit te,] fiue in feruistibi fuba&is, 
fiue in diuitiis tibi conceffis , ex illis liberos faciendo, & 
cx iftis eleémofynas tribuédo, preceptis illius obedire non 
cefícs, Efto pauperum pater, pupillorum nutritor , orpha- 
norum amator , viduarümque defenfor, peregrinorum 
educator , omniümque fecundum regula minifterium de- 
fenfor & redor. Efto , Chrifto donante , illius gratialar- 
giente , fapientià plenus; efto prudentiá praeditus, efto 


 fimplicitate ditatus, efto patientiá fundatus ; zelo tamen 


rediitudinis ere&us. Omnibus efto mitisatque pacificus, 
fed tamen zelo rectitudinis accenfus. In perquirendo ju- 
ftitiam eftofolicitus indagator, in dijudicando cautiffimus 
executor , ita tamen vt mifericordia femper judicio prz- 
ponatur, Memento quia à Domino mifericordiam acci- 
piet, quifratri mifericorditer indulferit. 

Hzc fi diligenter agens impleueris , Rex ; roborabit 
Dominus regnum tuum, exaltabit folium , & brachium 
confirmabit , quoniam cujus vult Dominus brachium 
confirmat , & ad faciendam victoriam fuum gladium cum 
auxilio przftat. Sic enim per Ezechielem Prophetam ait : 
[ Et confortabo brachia Regis Babylonis, dabóque gla- 
dium meum in manu ejus : & confringam brachia Pharao- 
nis, & gement gemitibus interfecti coram facie ejus , & 
confortabo brachia Regis Babylonis, & brachia Pharao- 
nis concident , & fcient quia ego Dominus cüm dedero 
gladium meum in manu Regis Babylonis , & extenderit 
eum fuper terram ZEgypti. . | 
: Namcujusvult Dominusbrachium debilitat & frangit: 
ipfe enim & hoc ad Ezechielem dicit: [ Fili hominis;bra- 


' chium Pharaonis Regis confregi : & ecce non eftobuolu- 


tum vt reftitueretur ei fanitas , vt ligarctur pannis , & faf- 
| n | G iij 


Ewtch yo.24 


Eccli, 30.21, 


— Pal. 8. 44. 


Ezech, 39. 


Pros. 1 $ 10. 


pfal. 60.1. 


. émaragdi Abbatis 
ciaretur linteolis,vt recepto robore poffettenere gladium. 
Propterea hzc dicit Dominus Deus : Ecce ego ad Pharao- 
nem Regem /Egypti, & comminuam brachium ejus fot- 
te, fed confractum s dejiciam brachium de manu ejus : 
& difpergam /Egyptum in gentibus , & ventilabo eos in 
cerris. | Et in Pfalmo fcriptum eft :[ Auertiftiadjutorium 
ghdij ejus, & nones eiauxiliatusin bello. | 
Quódautem & victoriam, antequam fiat Dominus co- 
gnofcit, ipfe per Ezechielem ait :| Tu ergo, lili hominis : 
Hzc dicit Dominus Deus : Dic omni volucri & vniuerfis 
auibus cun&tifque beftiisagri :Conuenite,properate,con- 
currite vndiquead victimam mcam , quam ego immolo 
vQbis, vi&imam grandem fuper montes Ifrael vt come- 
datis carnem , & bibatis fanguinem ; carnes fortium co- 
medetis , & fanguinem Principum: terra bibetis : arietum 
& agnorum , & hircorum , taurorümque , & altilium & 
pinguium omnium Et comedetis adipem in faturitaté , & 
bibetis fanguinemin ebrietatem,de vidima quam egoim- 
molabo vobis: & faturabimini fuper menfam meam de 
equo & equite forti , & de vidue viris bellatoribus, ait 
Dominus Deus. | 


CAPVT XXXI 
De preffdio Domini vequirendo. 


V ergo , Clatiffime Rex , vt tibi Dominus , & ir 
brachio fortitadinem , & in bello vitoriam donet, 

ipfius femper require folatium , & ad ejus confuge prati- 
dium. Sic enim fcriptum eft : [ Turris fortiffima nomen 
Domini : ad ipfum curtit juftus , & exaltabitur. | Ergo fa- 
Jus non coníiftit in multitudine populi ,. nec in armatura 
multiplici, fed in inuocatione nominis Domini, Stabilis 
enim & inconcuffa tutela eft cxlefte prefidium ; quod 
uia à Regibus folicité fit querendum., Dauid Rex eft 
dulcitesimitundus ;quiDomino humiliter fupplicans ait: 
[ Exaudi, Deus, deprecationem meam : intende orationi" 
mez. À finibusterrz ad te clamaui : dum anxiaretur cor 


meum , in petra exaltafti me. Deduxifti me, Quia fa&us es 
[pes mea : turris fortitudinis à facie inimici. | Petra enim 

tc&tutris Chriftum fignificant : in hac enim petra recté 
fe exaltatum pronuntiat , qui in fide illius fe fundatum 
non dubitat. Et in hac tutre ille defenditur , qui in auxilio 
eius confidens virtutibus armatur, Turris enim ifta virtu- 
tibus eft plena , non gladiis ; pugnat verbo non przlio , nec 
localiter defendit , fed vniu erfalicer inuicta fortitudine 
ele&tos fuos protegit & cuftodit. 


CAPVT XEXXII. 


"De Oratione. 


Aw &hocintuendum eft, quia ad hoc czleftc prz- 
fidium Rex Dauid orando peruénit ; fic enim in- 
choans coepit : [ Exaudi Deus orauonem meam cüm de- 
recor : à timore inimici eripeanimam meam. Protexifti 
me à conuentu malignantium , à multitudine operantium 
iniquitatem , &c. ] Ectu ergo , Fideliffime Rex , vt Domi- 
ni poffis auxilio £altus tuum defendere regnum, ejus ju- 
giterorans require przfidium. Ipfius enim Dauid R egis 
nnumerabilia de oratione in Pfalmis habesexempla. De 
Salomone quoque & hic perpauca ponimus exem pla : Ait 
enim : [ Longe eft Dominus ab impiis; & orationes jufto- 
rum exaudiet. Qui conferuat legem , multiplicat oratio- 
nem. ] Item ipfe : [ Oratio in humilitate penetrabit fuper 
montes. | Dominus in Euangelio ait : | Omnia quzcum- 
que petieritis in oratione credentes , accipietis, Vigilate 
itaque omni tempore orantes vt digni habeamini fugere 
quz futura funt;& ftare ante filium hominis. ] Paulus quo- 
que ait ; [ Orationi inftantes , orantes omni tempore , in 
fpiritu vigilantes in omnt inftantia.] Iacobus autem dicit: 
JOrate pro inuicem vt faluemini : multum enim valet dc- 
precatio juftiaffidua, ] Nam & nos oramus femper cum 
Apoftolo pro vobis vt dignetur vosyocatione fua Deus, 
&impleatomnem voluntatem bonitatis , & opus fidei in 
virtute,vt clarificetur nomen pomini noftri Izsv CrHn1sTI 


Pf4l. 63. & 


Prou 1; 1. 


Ecc. 5$ . 1. 
Ibid, 21. 

Mat.11. 28. 
Luc.11 36. 


Rosa 12.112, 
Ephef. 6. 18. 


Inc. f. 16. 


Epsor3 4. 


$6 Synaragdi Abbatis Via Regia: 

in vobis, & vos in illo, fecandum gratiam Dei noftri & 
Domini Izsv CunrisTI. Confidimus autem de vobis ín 
Domino , quoniam quz przcipimus , & facitis , & facie- 
tis. Dominusautem dirigat corda veftra in charitate Dei, 
& patientia Chrifti. Amen. 


Explicit Liber $mara id; "bbatis, qui dicitur 


Via REGtIA. 


ION E 


$7 
ION tL 

AVRELIANENSIS 

EPISCOPI 


OPVSCVLVM 
DE INSTITVTIONE 


REGIA 


EPISTOLAM EIVS'DEXM 
AD PIPINV M REGEM. 


Donuixo Nobilifimo profapiá , pulchritudine , 
atque fapientia pre jflanti[imo PiperNo Reg 
glortofiftmmo , JoN AS minimus. famulorum 
Chrifii. famulus, prefentis faturaque "Vit 
optans beatitudinem. | 


^n^ '.n 
; h 


V.O D tantüm temporis effluxit , ex quo igni- 
V, rus extiti tantz prudentiz veftre erga regium 
honorem ;tantz deuotionis erga diuinum cut- 
tum , tante voluntatis erga diuinum timorem 
& amorem tanta etiam bumilitatis erga facerdotale mi- 
pifterium , quam vobis nuper gratia adminiftrante inciie 
didici , alij nifimee adfcribo hebetudini. Nec immerito ; 
| H 


Ifai.51.2. 


Prog. 21.1), 


58 lona Zurelianenfis Epifcops 

quippe cum veftrz poteftati , in cujusregnoortus &altus, 
litterifque admodum imbutus , comáque capitis depoltta 
Chrifti militiz fum mancipatus , jure fidelitérque debui 
obfecundare ei quoquo mpdo ; vt pote verendo & deli- 
tefcendo potiüfque fubterfagiendo propter blafphemias, 
& opprobria , atque mendacia quorumdám prauorum ho- 
minum , qui meam extremitatem apud Serenitatem ve- 


ftram aftu diabolico , odio & inuidià pleno perfepé diffa-. 


mauerunt ; me corpore non animo fubítraxerim , non at- 
tendens illud quod Dominus in confolatione corum;quo- 
rum vita maleuolorum ore difcerpitur,per Ifaiam prophe. 
tam loquitur , dicens : Ae £imeatis opprobria bominum , € 
blafphemias corum intucamini , quoniam ficut ionis frc deuorabit 
eos vermis , € ficat veffimentum [rc comedet eos tinea, Salus an 
tem mea in fempiternum erit , e inffitia mea in generationes ge« 
nerationum. Non igitur przfumerem veftrz quidpiam Cel- 
fitudini admonitionis gratià fcribere , nifi fretus extitiffem 
de veftra cernua fublimitate, & experimento didiciffem ca 


quz ad amorem & timorem Dei animarümque falutem. 
pertinent , vos feruenter velle difcere , & libenteraudirc. 


Quoniam memores illius fententiz qua dicitur: Qai obts- 
rat aurem [uam ne audiat legem, oratio eius execrabilis erit , Rc- 
gium faftum deponitis, Creatoríque noftro famufatum cx- 
hibetis , & ad ejus falutifera precepta aurem cordis & cor- 
poris fupponitis. Licet enim donantcà quo eftomne datü 
optimum & omne donum perfe&ü , quid vobis agendum, 

uídve cauendum fit apprime noueritis,& ad id exequen- 
in plutimos famulatores Chrifti confultores in promptu 
habeatis,tamen quia pars illorum fideliffima ex ifto & illo- 
rum collegio meadfcifco , & deinceps totis ni(ibusadíci- 
fci exopto , nonabfürdum debet videri, nec fubficiuum 
haberiexiguum admonitionis munufculum , quod ex mo- 
dico pe&oris mei thefauro vobis Domino meo porrigere 
prefumo. Proinde, mi Domine Rex Sereniffime , officij 
memor , & falutis veftrz , quam plurimüm cupio, fidelis 
atque indiffimulatus debitor exiftens, moneo humiliter 
Celfitudinem veftram , vt feduló perpendatis , qualiter 


tempora mundi perpete curfü preterlabantur ; & quód. 


Opufculum de Inflitutione Regia. $9 
ejusgaudia omhibus mortalibus luctu finiantur , fen quód 
honor , & amor , illius pompa atque dulcedo , omnibus 
amaritudinem géneret : Necnon & illud , quód omnis fi- 
lius Adam vermis fit & putredo : & quód fecundum illad 
quod voce Dominica primo parenti noftro dicitur quód 
puluis fit & in puluerem citó redigatur. Vnde fcribit qui- 
dam: 

, Brachia nonretrabunt fortes nec purpura Reges : 
Sed quicumque venit puluere , puluis erit. 

Quia ergo conftat tam labilem , tam fragilem exiftcre 
hanc vitam , morborum diuerforum generibus, & multi- 
fariarum calamitatum miferijs plenam mortalibus attri- 
butam , debet vnufquifque, dum ei viuere conceditur, at- 
tendere, ne aliquo torpore depreffus , aut qualibet incu. 
ria , aut fecuritateille&us, tempora indulta peenitentiz in 
vacuum deducat, fed magis Propheticis , & Euangelicis, 
atque Apoftolicis falutariter prouocatus eloquiis Crcato- 
rem fuum , à quo peccando receffit , poenitendo requircre 
ftadeat , eümque per dignam poenitentiz fatisfactionem , 
& eleémofynarum largitionem, fibi propitium facerc fa- 
tagat juxta illad Propheticum : Qsrite Deum dum inuc- 
tiri pote/! , iaotate eum dam prope ef. Derelinqnat impius viam 
füam , € vir iniquus cogitationes n2 , €^ tefertatur ad Domi- 
nun , C mifgrebitar eius , £t ad Deumno(rum, quoniam multua 
efl ad ignofcendam. Ec illud : Date Domino veffro gloriam , an- 
tequam cottenebre[cat , € antequam offendant pedes veffri ad 
montes celiginofos, Et illud Euangelicum : 4móulate dum [u- 
cem babctis y ne tenebre vos cofhprebendant. Et illud : ieilate, 
quia ne[citis diem neqae boram. Et illud : Ecce nunc tempus ac- 
ceptabile : Ecce nune dies [alutis, Et multa his fimilia quz la- 
bi Propheticus & Euangelicus & A poftolicus exequitur 

us, | "- 

His itaque falutiferis exhortamentis quifque fidelis ad- 
monitus , & de imis ad fuperna ere&us , toráque fiduciá 
& fpe in Creatorem fuum fufpenfus , proculdubio cauet 
ne non modó mente ruat , fed potiüs Chrifto Redemptori 
fuo , qui ruere nefcit , totis nifibusadhzret , dicens gratu- 
labüdus cum Pfalmographo: Mibi esté — Deo.bonum 

lj 


Ifai.j y. 8. 


ferem, 13. 
16. 


Iosun.12. yf. 


Mat.2f.12. 
4. Cor, a. 


P/al. 22.14. 


P fal. f. 13. 


L. Cor, $. 4. 


1. Cr. 7 ju 


Iec. 9. 4. 


* 


60 Jona Afureltanenfis Epifcopi 
eff : Ponere in Domino Deo fpem meat. Sed & hoc nihilomi- 
nus vnicuique vitandum eft ne tcrram diligat plufquam 
czlum ; Sed neque hanc peregrinationem zrumnis opple- 
tam pro patria diligat, fciátque fe hic peregrinum & ad- 
uenam , alibi ciuem & domefticum futurum effe debere, 
Vnde Propheta Dauid : Qaoniam aduena eco fum apadse, € 
peregrinue ficut omnes patres mei. Et Apoftolus : Scimus. enim 
quoniam [s terreflris domus noffra bujus babitationss dilfoluatur, 
quàd edificationem babemus , domum non manufatlam , eter- 
namin celis. Igitur quia vniufcujufque fragile luteümque 


: habitaculum, quo peregrinatur, citó eft diffoluendum, 


fummoperé cauendum eft ne propter illius amorem &in- 
centiua defideria , vanafque ac noxias delectationes, ani- 
ma quz eft czleftis origo pereat in eternum ; fed itaexte- 
rior homo noxius corruptioni fubjiciatur feruituti, vt in- 
terior de diein diem renouatus ad eternam gloriam feliei- 
ter — preparetur, Satius quippe vnicuique 
mortalium fuerat non fubíiftere, quàm propter deledatio: 
nes carnales , & fumea caducáque gaudia mundi, à fclici- 
tate paradifi San&orum Angelorum & hominum confor- 
tio extorrem fieri. Verüm quia condirio humana , & cur- 
fus iftius mundi ita fe habet, oportet vt idem mundus, 
ejüfque diuitiz non in de(iderio , fed in vfu teneantut; 
juxta illud Apoftoli : Qui vtuntur boc mundo , tagquam nen 
vtantar. Sciatürque quod amicitia illius, tefte Apoftolo 
Iacobo , inimica fit Dei , dicente : Quicumaue voluerit ami- 
cus effe feculi bujus ; inimicus Dei conffituitar. Quibus verbis 
liquidó colligitur , quód nulliamico Dei amicitia hujus 
mundiampleGenda fit , & quàd femper amicis Dei inimi» 
cus fuerit. Miferabilis plane & valdé dolenda res eft, 
quando quis inimici fui amicitie jungitur , & pro noxia 
mortiferaque amicitia, eternum & immortalem amicum, 
Creatorem videlicet fuum amittit. 

Quapropter fümmopcré omnibus qui Chriftiapa profef- 
fione MEME vigilandum & procurandum eft , ne diffe- 
rant de diein diem ad Deum conuer(ionem facere; neque 
vanafe fpe deludant, promittentes fibiaut propter juuen« 
turem,aut propter fanitatem corporis longinquam viram, 


£-2— —3X8N- s ML wt: 7» «—. T2 E— E 


Pd ec» -— 


P E 
AUS 


ES 


Opufculum de Infistuttone Regia. | 6i 
fcientes quód mors nulli atati parcat » & quód omnibus 
Gnisdiei fui incerta fit. Ergo fpreto antiquo hofte , fpre- 
tóque mundo, quiin maligno pofitus eft , fpretífque ejus 


diuitiisatque calcatis ; quotidie de vitiis ad virtutes , de 


vifibilibus ad inui(ibilia ; de tranfitoriis ad eterna falutife- 
rum tranfitum faciant, quatenus finito labentis hujus vitz 
excuría ad eum perueniant , à quo cüm non effent, funt 
creati , cüm periiffent funt recreati  ejüfque fide falutari- 
ter inligniti, & ab eo percipiant ea ; Qu mec oculus vidit , 
nec auris audiuit, nec in cor bominis a fienderunt, que preparauit 
Deus diligentibus fe. 

Hisita pet anteceffum executis , ad te , Kex bone, Rex 
pulcherrime, fpecialiter fermo mediocritatis mez rurfus 
dirigitur. Obfecro itaque & per Dominum fupplico, vt ea 
qui pauló fuprà generaliter dida fant , veftra Excellentia 
fpecialiter fibiaffumere dignemr, Humiliter etiam veftra 
manfüetudini faggero , vt Dominum Deum tuum ficut fe 
diligendum cultoribus fuis precepit, €x toto vidclicer 
corde, & rota anima & ex tota virtute femper diligas, cjüf- 
que amori nihil preponas. Porróquód proximum veftrum 
(icut vofmetipfos diligere debeatis, admonitione mea non 
indigeis, Quia igitur. quantum orthodoxum virum , 

iümque Cafarem, Dominum noftrum , genitorem vc- 
ftrum dilexeritis ; eíque in omnibus fideliter & bumiliter 
fübje&i fueritis , ejüfque dehonorationem agre tuleritis , 
omnibus nobiliter,immó memorabiliter manifeftaftis : in- 
ternis enim precibus Dominum exoro vófque humiliter 
admoneo , vt femper in eadem dile&ione finceriffime Do- 


mino vobis opem ferente permaneais , & nullatenus vos 


qualibet occafione , aur cujuflibet hortatu ; ab ejusamore 
disjungatis,neque eum 1n aliquo contriftetis;quia teftante 
Scriptura diuina inter Cztera » quibus de patre diligendo 


 &amando filium inftruit , hoc jubet , vr filius non contri- 


ftet patrem in vita fua. Quantum denique pater à filio di- 
ligi & honorari debeat Dominus fpecialiter demon(trat ; 
ciim in prima tabula de cultu & dile&ione fua mandata de- 
diffet , in fecunda primum praeceptum de patre honoran- 


do dcdit, ita inquiens ; Zfonera patrem uu?" & matrem 
HE H iij 


t. Cer. 3. 9. 


Deut, 6, f« 


Dent. 6. 5. 


f.* amore. 


Quatuor à 
Rcge ob- 
ferdanda. 


á2 lona 4urelianenfis Epifcopi 
Iucm , vt fts longeuss fuper terran, quam. Dominus Deue 
taus daturus efl tibi. Multa quidem funt legalia, & Euange- 
lica , atque Ápoftolica à Domino promulgata precepta, 
quibus pater à filio diligi & honorari przcipitur ; quz quia 
veftra fapientiz nota funt , idcircó omittuntur hic. Pro 
certo autem fciendum eft , quia quifquis patrem honorat, 
Deum , quiomnium pater eft, honorat ; & qui eum de- 
honorat , illi procul dubio injuriam ingerit ; quia omnium 
pater eft, & à filiis patrem bonorandum fancit, Quid enim 
difpendij , quid malorum , quid moeroris , quid oppreffio- 
nis, quidve miferiarum fimultates & difcordiz , qua prz- 
terito anno, ficut veftra Excellentia nouit , emerferunt , 
populo Dei inflixerunt , regnum hoc miferabiliter exper- 
tum eft, & trripudium diabolo fuífque membris magnum 
factum eft, fed quia vt credo Dominus feruorum fuorum 
precibus pulfatus , & patri veftro propter fua pia religiosá- 
que facia, vobí(que & fratribus veftris Dominis noftris 
propter mutuam diledionem firmandam euidenter pro- 
pirius fa&us, ne fanguis populi Chriftianivobis commiffi, 
quem diabolus plurimüm fitiebat , ciuiliter, & plufquam 
ciuiliter funderetur , bellum quod aftu diabolicointenta- 
batur auertit ; oportet , immó neceffe eft , vt vos & fratres 
veftri, heriles noftri , in mutua dilectione indiffolubilita£ 
con(iftatis , patríque veftro juxta paternam reuerentiam , 
& diuinam ordinationem atque preceptionem , vnanimi- 
ter congruam fubje&tionem impendatis, & debitum ho- 
norem * conferuetis , & indiffimulatum honorem exhi- 
beatis ; qualiter illo , vobífque ei parentibus , temporali 
ter principante, & populus vobis commiffus quiete & 
pacifice viuere , & vos pro officio vobisà Deo commiffo 
ftrenué fidelitérque adminiftrato , cum Chrifto in perpe- 
tuum feliciter mereaminiregnare. | 
Quatuor itaque extant, Domine mi Rex, quz dictu bre- 
via, actu vcró, Chrifti gratia adjuuante , facilia, & ob- 
feruantibus valde proficua , quz à veftra folertia , & liben- 
cer audiri , & inhianter cupio adimpleri. Primüm , vt quo- 
tidie vnufquifque potius animz quàm corpori confulat, 
animz fuz quiddam magnum peculiare acquirat , quod in 


i 


&-- 0x3 BU 58 


£2 


gm *-- 


Opufculum de Tffitutione Regia. — 83 
sternum poffideat : quoniam ficut Euangelico infiruimur 
oraculo , de omnibus vitz noftra temporibus , annis vide- 
licec, menfibus, diebus atquc horis, ex quo Deus dif- 
cretionet boni & mali nobis tribuit, bona operationis 
fru&umà vinea noftra, id eft anima , exacturus eft. 


Secundum , vt Deer exceptáillà , quam facerdoti-» 


bus ad confilium falutis fuz capiendum , Deümque fibi 
propitiandum facit , de omnibus peccatis fuis Creatori 
fuo confeffionem faciat , & peccata fua ante fe confítituat; 
dicens cum Propheta : Quoniam iniquitatem meam £20 £07 
gnofco , C peccatum meum contra me eff femper. Cüm nunc 
quis peccata fua Deo confitendo coram fc ponit , tunc fa- 
lubriter atque veraciter illum verficulum Deo decantat, 
quo dicitur : Zuerte faciem tuam à peccatis meis , C omnes 
iniquitdtes meas dele. Et multa qu de hac confeffione in di- 
uinis eloquiis continentur. - 

Tertium, vt diem mortis fuz quotidie ante oculos fibi 
ponat, vt anima fua irrifionem inimicorum fuorum, quan- 
do pulfata fuerit vtà corpore egrediatur , non erubefcat ; 
fed bonis operibus dicata jillud in ea adimpleatur , quod 
dicitar ; Non confandetur càm loquetur inimicis (uis in porta. 
Quantum nunc illa dies , & illa hora tremenda fit , die ac 
nocte vigilanter perpendendum eft. Propter hoc monet 
Scriptura: Filiin omnibus operibus tuis memorare nouifima t4 
£P in eternum son peccabis, N erüm fi eamdem horam fedula 
meditatione ftuduiffemus, & quia ineuitabilis & jinelu- 
&bilis eft,quantum fit tremenda perpendere curaffemus; 
aut raró aut nunquam peccare przfümeremus, 

Quartum vt diem tremendi examinis , quz à Propheta 
dicitur Die; ire , dies tribulationis € anga/lic , dies calamita- 

tis Qe miferie , die tenebrarum €b caliginis , dies nebule c7 tar- 
binit , dies tube € clangoris , & ceteraque de ea prolixius 
in diuinis eloquiis fcribuntur , quando adftabimus antc 


tribunal Chrifti, & reddituri fumus rationem de hisqua 


per corpus geffimus fiue bona, fiue mala , remota omni 
mortifera fecuritate , & corporis qualibet delectatione , 
femper prz oculis habeamus ,' & mente tradtemus , & ita 
nos Domino adjuuante preparemus ; vt cüm illo ventum 


'Pf4l.g0 4. 


lbid. 13, 


P fal. 126. y. 


Echt. 7. 4. 


Sephon.1. 16, 


D 


64 lona 4Aurelianenfis Epifcopt 
fuerit , non cum reprobis damnari in eternum, fed potiàs 
- cum ele&is benediciin perpetuum , regnum cum eis me- 
reamur fortiri, : | 
Reftant prztereà pluraquzveftrz Cel(itudini charitate 
di&ante fcribenda forent, ni veritus fuiffem & modum 
e epiftolarem excedere , & veftra dignationi quoquo modo 
oneri effe : quz quia hic pretermittuntur , in fequentibus 
ex oraculis diuinis, & San&orum Patrum dicis congefta 
capitulatim ponuntur. Que fi legere,aut ab alio vobisad- 
* f4. 9" miniculante , * quàm profutura fint fatis dici non poteft. 
luid$  — S n&a&indiuidua Trinitas , te Bone Rex , interiüsexte- 
riüfque cuftodiat ; & ab hoftium vifibilium & inuifibilium 
infidiis muniat atque defendat , & poft hanc peregrina- 
tionem San&orum Regum confortem efficiat. 


* 


|. JNCIPIFNT VERSES 2REVITER 
 "DIGESTI, £T :4D DOMINVM 
PIPINV.M REGEM FIDELITER 
|... D IRECTILI. 


E X pie , fumme precor munus quod defero 
parumm, | 
V t tibi [epe libens munera grata feranx. 
Verum [i ceflris fuerit confpetlibus aptum , 
 4ptius € propere nofira Tbalia dabit. 
Nam potiora ferunt do&ti fatis arte Maronis, 
His quia eura manet , ats quibus ampla cluit. 
Qui quondam metricis ludebam prompsus in Odis, 
Corpore nunc quaffo mbil nifi fleve lubet. 
Sit Deus ipfe tibi tutor , fautorque per euum ;, 
Per quem regnare te tuas omnis amat. 
Cnlmina regnandi teneas [fc cautus in aruis, 
"Ut fis poft mortem man[or iu arce poli. 


INCIPIVNT 


65 


JNCIPIVNT CATITUPLA  SEQVENTIS 
OPVSCFVLI. 

CapvT L. Quod Ecclefia corpus Chrifli fet , Qf- in ea 
due (int principaliter eximie perfona : €$ quod pro 
Regibus Sacerdotes [int Deo rationem reddituri. 

Carvr II. Depoteflate Q7 autboritate facerdotal:. 
Carvr III Quid fit Rex , quid effe , quidve de- 

^— btatcauere. 

Ca»vr 1 V.Quid fit proprit miniferium Regis. | 

CapvrT V. Depericulo Regis , £)- quod bene agen- 
tes remunerare , malo «vero agentes fu autboritate 


comprimere , causamque pauperum ad fe ingredi; de- 
beat facere. 


Cav Vl. 9uod equitas iudicij flabilimentum ve- 

gni , &8 inju[Iitia fit eius. euerfro. 
 Carvr VIL Quodregnum non ab bominibus , fed 
& Deo in cuius tmanu omnia regna confiftunt, detur. 


CarvT VIII Quod poteflati regali , que nonnift à 
Deo ordinata efl , bumiliter atque fideliter cunt 
perere debeant fabietz. 


CarvT IX. Quod vbi charitesnon efl , nulla bona 
 ineffe po[[int. 
| CaPvr X. De trangrefforibus preceptorum Dei. 


CarvT XI. Quod multi profefsionem Cbriflianam 
verbis tantum teneant , fed. operibus negligant. 
i 


66 | | 
Casvr Xll. Quod grauis puniantur qui fidem 


Chrifli perceperunt , Q- in malis vitam fmfrunt , 


quám illi qui (mme fide mortui funt. 


Caprvr XIII Quodad Ecclefiam ofandi gratià 
frequenter conueniri debeat , Cic. 


Caprvr XIV. Quod in Ecclefía non frt otioffs tur- 
pibá/que fabulis evacandum , &*- quod qui bec fa- 


ciunt, non folum fibi peccata non minuant ,fed etiam . 


snaiora accumulent. 


Capvt XV. Quid e» inaliis competentibus locis, 

ff locus bafilice procul fuerit , oratio ad Deum , 9 
coufe/sio peccatorum freri posit QF- debeat. 

Caprvr XVI. De obferuatione die? Dominici , €9 


. perceptione Corporis Qj Sanguinis Domini noftri 
Izgsv CHRISTI. 


CapvrT XVII. ui Imperatorum vel Regum «t- 
raciter felices dici pofsint (f debeant. 


&*yo 7 


] 
T47 c 


67 


4X2 032903 0X2 0330709 $332 003 S32 06X32 09 073 X9 037.3 003693 053 0369 0002 52 GEO CEDE 


SEQVITVR OPVSCVLVM 


SCRIPTIS PERMODICVM, 
ORACVLIS-.TAMEN DIVINIS 
PERGRAVIDVM; 


SYISQVE SECTATORIBVS, 
SESEQVE LEGERE VOLENTIBYS 


PROFVTVRYV M. 


CAPVT PRIMVM. 


Quod Ecclefia corpus Chrifiz ffe , (Qi in ea due ffut 
principaliter eximie perfona , &- quod pro Regibus 
Sacerdotes fimt Deo rationem reddituri. 


CizNDvM omnibus fidelibus eft ,quia vniuetfalis 

Ecclefia corpus eft Chrifti , & cujus caput idem eft 
Chriftus,& in ea duz principaliter extant eximiz perfonz, 
Sacerdoralis quz tantó füblimjor eft, quantó pro ipfis Re- 
gibus Deo eft rationem redditura. Vnde Gelafius Roma- eliteps. 
nz Ecclefie venerabilis Pontifex ad Anaftafium Impera- 
torem fcribens : [ Duo quippe funt, Imperator Augufte, 
quibus principaliter hic regitur mundus ; Authoritas facra 
Pontificum , & Regalis poteftas : in quibustanto grauius 
etpondus Sacerdotum , quantó etiam pro ipfis Regibus 
hominü in diuino funt examine rationem reddituri. ] Ful- 
géiusquoque in Lib.de veritase predeftinationis & gratic; 
ita fcribit [Quanrum attinet ad hujus temporis vitam inEc- Fulgene: 
deíia nemo Pontifice potior , & in culo Chriftiano Im- Jur 
peratore nemo celfior inuenitur. ] Ergo quia tantz autho- 
ritatis, immó tanti difcriminis eft minifterium Sacerdo- 
tm, vt de1pfis etiam Regibus Deo fint rationem reddti- 

I ij 


Den. 


Mat.16, 15. 


1d, 18 18. 


Ioan.2 0.23. 


68 Tone e/dure lianenfis Epifcopi 

turi oportet immó neceffe eft , vt de veftra falute femper 
fimus foliciti , vófque ne à voluntate Dei , quodabfit , in 
minifterio quod vobis commifit erretis , vigilanter admo- 
nemus , & fi, quodabfit , ab eoaliquo modo exotrbitaue. 
ritis , Pontificali ftudio humiliteradmonendo , & falubri- 
ter procurando , oportunum confultum faluti veftrz con. 
feramus , vt non de filentio taciturnitatis noftrz damne- 
mur , fed magis dc folertiffima cura & admonitione falu- 
tifera remunerari à Chrifto mereamur. ] 


CAPVT II 


De poteflate €$ auctoritate facerdotali 


V o poteftas & auctoritas abfoluendi & ligandi 

Sacerdotibus , id eftfuccefforibus Apoftolorum, à 
Chrito fit attributa , Euangelica patenter declarat ledio, 
quod & veftrz fapientiz non ignorauit plenitudo. Vnde 
Excellentiam veftram fuppliciter conuenimus, vt per vos 
Proceres, ceterique fideles veftrianomen, poteftaté, vigo- 
rem,&auóctoritatem;atque dignitatem facerdotalé cogno- 
fcant;ne eam ignorantesanimarum quoquo modo fuarum 
periculum fubeant. Qualis igitur fit poteftas & audoritas 
facerdotalis ex verbis Domini facile animaducertitur, qui- 
bus B.Petro,cujus vicem indigné gerimus;ait:[ Quodcüq; 
ligaueris fuperterram , erit ligatum & in celis: Et quod- 
cumque folucris fuper terram , erit folutum & in calis. 
Et alibi Difcipulis generaliter dicitur : [ Quzcumque al- 
ligaueritis fuper terram , erunt ligata & in czlo : & quae- 
cumquc folueritis fuper terram , erunt foluta & in czlis : | 
Et alibi : ( Accipite Spiritum fan&um , quorum remife- 
ritis peccata, remittuntur eis : Et quorum retinueritis , r€- 
tenta funt, ] Et multa his fimilia quz textus Euangelicus 
vberiüs euidenter depromir.Illud quoque ad memoriam, 
jmmó ad exemplum eis reducendum , quód in Eccle- 
fiaftica hiftoria Conftantinus Imperator Epifcopis ait : 
[ Deus vosconftituit Sacerdotes, & poteftatem dedit de 
nobis quoque judicandi , & ideo nosá vobis reáé judica- 


—-— 


Opufculum de Inféztuttone Regia. 69 
mur : Vosautem non poteftisab hominibus judicari ; pro- 
prer quod Dei folius inter vos expectate judicium , & ve- 
ftra jurgia quequz funt , ad illud diuinum referuentur 
examen: Vos enim nobis à Deo dati eftis Dij,& cóueniens 
nonelt , vthomo judicet Deos , fedille folus de quo fcri- 
prum eft :[ Deus ftetit infynagoga Deorum; in medio au- 
tem Deos dijudicat, ] 

Licet enim Sacerdotes moderno temporein multis fint 
negligentes, non funt tamen vitupcrandi ac defpiciendi , 
fed propter illam cujus myfterium gerunt , audiendi & 


congruo honore venerandi. Poft Apoftolos enim ad ipfos 


hzc Domini fententia dirigitur : [ Qui vosaudit,meaudit; 
& qui vosfpernit, me fpernit. JAttendendum quód Chrifti 
Sacerdotum fpretio ad injuriam Chrifti pertineat : Plura 
funtquippelegalia & euangelica precepta quibus Sacer- 
dotibus obtemperari debere przcipitur. Qualis porró vita 
& actio Sacerdotum effe debeat ; quales ipfi effe , quali- 
terad culmen regiminis venire , qualiter viuere , qualiter 
fubje&os dictis & exemplis debeant docere; alibià fanc&tis 
& venerabilibus DoGoribus fatis expreflum eft. Hicau- 
tem de Regibus quorum faluti itbvum Sacerdotum 
folerter profpicere , quorámque armis & protectione Ec- 
clefia Chrifti debet tueri profequendum eft. 


CAPVT III. 
Quidfít Rex , quid offe , quidve cauere debeat. 


Ex àrectéregendo vocatur , fi enim pie , & jufte , & 
mifericorditer regit , meritó Rex appellatur : Si his 


«aruerit , nomen Regis amittit. Antiqui autem omnes 


Reges Tyrannos vocabant; fed poíteà pie , & ju(té , & mi- 
cricorditer regentes Regis nomen funt adepti. Impié vel 
injufté , crudelitérque principantibus , non Regis fed ty- 
rannicaum aptatum eft nomen. Quia ergo Rex à regendo 
dicitur , primó ei ftudendum eft, vtfemetipfum fuámque 
domum Chriftiadjuuante gratia ab operibus nequá ema- 
culet , bonífque operibus exuberare faciat , vt ab ea czte- 
| I ijj | 


P/ul.41.1 


Luc.10.16. 


70 Jona 2durelianenfis Epifcopi 
ri fubje&tibonum exemplum femper capiant , ipfe & falu. 
tiferis Chrifti preceptis fideliter atque obedienter obfe- 
cundet , & re&é agendo cos , quibus temporaliter impe- 
rat , in pace & concordia atque charitate ; ceterorümque 
bonorum operum exhibitione , quantum fibi diuinitus da. 
tur , con(iftcre faciat , & didtisatque exemplis ad opuspie- 
tatis & juftitiz & mifericordix folerter excitet , attendens 
quód pro iis Deo rationem redditurus fit , quatenus ita 
agendo fanctorum Regum , qui Deo finceré feruiendo 
placuerunt , poft hanc peregrinationem confors efficiatur, 
Dc Regeautem qualiseffe. vel quid cauere debear, ita 
Dest.7.14» jn Deuteronomiolegitur : [ Cüm ingreffus faeristerram, 
quam Dominus Deustuus dabittibi, & pofledéris eam , 
habitauerifque in illa,& dixeris:Conftituam fuper me Re- 
gem ,ficut habent omnes per circuitum nationes ; eum 
con(titues quem Dominus Deustuus elegerit, de numero 
fratrum tuorum:non poreris alterius gentis hominem Re- 
gem facere , qui non fit frater tuus, Cümque conftitutus 
fuerit,non multiplicabit fibiequos , nec reducet populum 
in /Egvptum , equitatus numero fubleuatus ; prefertim 
cüm Dominus przceperit vobis , vt nequaquam ampliüs 
per eamdem viam reuertamini.Non habebit vxores pluri- 
mas, quz alliciant animum ejus,neque argenti & auri im- 
menfa pondera. Poftquàm autem federit in folio regni fui , 
defcribet fibi Deuteronomium legis hujus in volumine, 
accipiens exemplar à Sacerdotibus leuiticz tribus , & ha- 
bebit fecum ,legétque illud omnibus diebus vitz fuz , vt 
difcat timere Dominum Deum fuum , & cuftodire verba 
& ceremonias ejus , quz in lege precepta funr. Nec ele- 
uetur cor ejus in fuperbiam fuper fratres fuos , neque de- 
clinet in partem dexteram , vel finiftram , vtlongo tempo- 
re regnet ipfe , & filij ejus fuper Ifrael. ] Attende quód di- 
mor Dci , & cuftodia przceptorum ejus , & humilitas, quà. 
non patitur eum extollere fuper fratres fuos , & juftitizre- 
&itudo , non folum Regem , fed filios ejus longo faciat re- 
gnare tempore. Vt ergo Princeps extollentiam cauere de- 
Edlj*t beat, Ecclefiafticusadmonensait : ] Principem te pofue- 
runt , noli extolli : Efto inillis quafi vnus ex 1pfis.] In Pro- 


Opu[cnlum de Inflitutione Regia. — 71 
uerbiis: [ Rex quijudicat in veritate pauperes , thronus 
ejusin zternum firmabitur.]Item. [ Mifericordia & veri- 
tas cuftodiunt Regem, & roborabitur clementiá thronus 
ejus. ] 

Verüm quia Sanctorum qui cum Domino regnant do- 
cumenta fan&i Spiritus munere prolata , in cordibusau- 
ditorum plus valere, quàm noftre exiguitatis verba non 
dubitamus , idcircó pauca de verbis Beati C v PR TANI 
Martyris Chrifti huic Opufculo paruitatis noftre quedam 
inferuimus , quz veftrz Serenitati prz manibus & haben- 


" 


da, & fxpe legenda, atque tractanda offerimus ; quate- 


nus in ejusverbisquafi in quodam fpeculo , quid effe, quid 
agere , quidve cauere debeatis , jugiter vos contemple- 


mini, cujus verba funthzc : [ Nonus , inquiens , abufio- 


nis gradus eft Rex iniquus : etenim Regem noniniquum 


fed iniquorum corre&orem effe oportet : Vnde in femet- 
ipfo nominis fui dignitatem cuftodire debet : nomen enim 
Regis intelle&ualiter hoc retinet , vt fubje&tis omnibus 
rectoris officium procuret. Sed qualiter alios corrigere 
poterit , qui proprios mores, ne iniqui fint , non corrigit. 
Quoniam juftitiá Regis exaltatur folium ejus , & veritate 
folidantur gubernacula populorum. Iuftitia vero Regis 
eft neminem injuíté per potentiam opprimere , fineacce- 
ptione perfonarum inter virum & proximum fuum judica- 
re , aduenis & pupillis & viduis defenforem effe ; furta co. 
hibere , adulteria punire , iniquos non exaltare , impudi- 
cos & hiftriones non nutrire,impios de terra perdere, par- 
ricidas & perjurantes viucre non finere : Ecclefias defen- 
dere, pauperes eleémofynis alere , juftos fuper negotia re- 
gni conftituere ; fenes & fapientes , & fobrios confilia- 
rios habere , Magorum & Ariolorum, Pythoniffarüm- 
que fuperftitionibus non intendere , iracundiam differre, 
patriam fortiter & jufté contra aduerfarios defendere ; per 
omnia in Deo viuere; profperitatibus non eleuare ani- 
mum, cuncta aduerfa patienter ferre : idem Catholicam 
in Deo habere; filios fuos non finere impie agere , certis 
horis orationibus infiftere , ante horas congruas non gufta- 
re cibum, 7 enimterre cujus Rex eff puer, C cujus Principes 


Prou.29 t «. 
Iisd.i.9 , 14. 


Cyprian. 
lue quis 
alius, Cap. 
de 12. abut. 
feculi, 


Eccli 1016. 


72 lona Aurelianenfis Epifcopi 


mane comedunt. Hxc regni profperitatem in przfentifa- E 
ciunt, & Regem ad czleftia regna meliora perducunt. L5 
. Quiveró fecundum hanclegem non difpenfat , multas ni- tc 
mirum aduerfitates Imperij tolerat. Idcircó enim fzpé- "S 
pax populorum rumpitur , & offendicula etiam de regno nep 
fufcitantur , terrarum quoque fructus diminuuntur, & yd 
feraitia populorum przpediuntur. Multi etiam dolores om 
profperitatem regni inficiunt , charorum & liberorum 
mortes trifticiam conferunt : hoftium incurfus prouincias 
. vndique vaftant , beftie armentorum & pecorum greges 
dilacerant , tempeftates veris & hyemisterrarum faecun- 
ditatem , & maris minifteria prohibent , & aliquando ful- 
minum ictus fegetes , & arborum flores & pampinos exu- 
runt. Super omnia veró R egis injuftitia non folüm prafen- 
tis Imperij faciem fufcat , fed etiam filios fuos & nepotes , 
ne poft fe regni hereditatem teneant obfcurat. Propter 
piaculum enim Salomonis regnum domüs lírael Dominus 
de manibus filiorum ejus difperfit, & propter meritum 
Dauid Regislucernam de femine ejus femper in Hieru- 
falem reliquit. Ecce quantum juftitia Regis feculo va- 
leat intuentibus perfpicué patet : pax populorum eft, tu- 
tamentum patriz ,. immunitas plebis, munimentum gen- 
tis, curalanguorum, gaudium hominum , temperies aéris, 
ferenitas maris, terre foecundiras , folatium pauperum , 
hereditasfiliorum , & fibimetip(i fpes futurz beatitudinis. 
Attamen fciat,quód ficut in throno hominum primus con- 
ftitutus eft, fic & in poenis, fi juftitiam non fecerit , pri- 
matum habiturus eft, Omnes namque quofcumque pec- 
catores fub fe in prefenti habuit , ini modóinilla fu- 
tura poena habebit] 


yugel: — FvliGENTIVS in Libro de veritate predeftinationis 
paso ent &gratiz : [Clementiffimus, inquit , Imperator , non ideà 
—  eftvasmifericordiz in gloriam , quia apicem terreni prin. 
cipatusaccepit ; Sed fi Imperiali culmine recta fide viuat, 

& vera cordis humilitate przditus culmen regia dignita- 

tis fanctz religioni fubjiciat : fi magis in timore feruire 

Dco , quàm in timore dominari populo delectetur : fiin 

co lenitas iracundiam mitiget ; ornet benignitas porefta- 


: : tem; 
H 


Opufculum de Inflitutione Regia. — 73 
tem , ft fe magis diligendum quàm metuendum cun&is 
exhibeat ; fi fubje&is falubriter confulat fi juftitiam fic 
teneat, vt mifericordiam non relinquat ; fi pre omnibus 
ita fe fan&z matris Ecclefie Catholice meminerit filium, 
vt ejus paci atque tranquillitati per vniuerfüm mundum 
prodeffe fuum faciat principatum, Magis enim Chri&ia- 
num regitur ac propagatur Imperium dum Ecclefiaftico 
ftatui per omnem terram confulitur , quàm cüm in parte 
quacumque terrarum pro templi fecuritate pugnatur.] 

IsipoRvs [Quircá£ vtitur regni poteftate,ita fe prz- 
ftare omnibus debet, vt quantó magis honoris celfitudine 
claret, tanto femetipfum mente humiliet, proponens fibi 
exemplum. humilitatis Dauid , qui de fuis meritis non tu- 
muit , fed humiliter fe fc dejiciens dicit : | Vilis incedam, 
€ vilis apparebo ante Dominum qui elegit me.Item Is1ponvs. 
[ Qui intra*fzculum bene temporaliter imperat , fine fine 
in perpetuum regnat , & de gloria hujus fzculi ad ater- 
nam tranímeatgloriam.Qui veró praué regnum exercent, 
poft veftem fulgentem & lumina lapillorum ,. nudi & mi- 
feriad infernatorquendi defcendunt. Reges à re&éagen- 
do vocati funt , ideó quia re&té faciendo Regis nomen te- 
netur , peccando amittitur. ] GREGon1vs in Moralibus: 
[ Nam & viros fan&os proinde Reges vocari in facris 
eloquiis , eó quód re&& agant , fensufque proprios bene 
regant, & motus refiftentes fibi rationabili difcretione 
componant. Rede igitur illi Regesvocantur , quitam fe- 
mctipfos quàm fubje&os , bene regendo modificare no- 
uerunt, Quidam ipfum nomen regiminis ad immunita- 
tem tranfuertunt crudelitatis , dümque ad culmen pote- 
ftatis venerunt, in apoftafiam confeftim labuntur ,. tan- 
tóque fe tumore cordis extollunt , vt cun&os fubditos in. 

ui comparatione defpiciant , eófque quibus. prxeffe con- 
tigit, non agnofcant. ] Et pauló poft: [Dum mundiRe- 
ges fublimiores fe caeteris fentiunt , mortales tamen fe 
effe agnofcant , nec regni gloriam , quà in feculo fubli- 
mantur , afpiciant , fed opus quod fecum deportant , in- 
tendant. ] Item. non poft multa : [ Reges quando boni 


Ifidor. 1:3. 
Sentent. 


Cap. 49. 


3.Reg 6.32. 


lbid. c. 49. 


Siuelfidor, 
lib. 3- fent. 
«ap. 48 


[unt , muneris effe Dei ; quando veró mali , fceleris effe 


Tom. $5. K 


74- Jona Aurelianenfts Epifcopi | 
; .. populi. Secundum enim plebeium meritum difponitur 
Iib. s4.,». Vità ReQorum , teftante Iob : Qui regnare facit. bypocri- 
tam propter peccata popali : Yrafeente enim Deo talem Re- , 
&orem populi fufcipiunt , qualem pro peccato merentur. 
Nonnunquam pro malitia plebis etiam Reges mutantur ; 
& qui anteà videbantur effe boni , accepto regno fiunt 
iniqui. | 
His'ita przmiffis ftadendum eft Regi, vt non folüm 
in fé, verumetiam in fibi fubje&is Regjs nomen impleat , 
prouideátque vt populus fibi fubje&us, pietate , pace, 
charitate ,. juftitia, & mifericordia atque concordia & 
vnanimitate, czterífque bonis exuberet operibus ; vt hzc 
habentes Deum fecum habere mereantur , fciatque cer- 
tiffime, quód non folüm defe , verumetiam de ipfis Do- 
minusab eo fru&um bonz operationis exacturus eft. 


CAPVT IV. — 
Quid fit proprié miniflerium Regis. 


T) EcALE minifterium fpecialiter eft; populum De: 
"Q guberpare , & regere cum — ju£itia , & vt 
pacem & concordiam habeant ftudere. Ipfe enim debet 
primó defeníor effe Ecclefiarum , & feruorum Dei, vi- 
duarum , orphanorum, caterortmque pauperum , nec- 
non omnium indigentium. Ipfius enim terrorac ftudium 
hujufmodi, in quantum poffibile eft, effe debet : Primo 
vt nulla injuftitia fiat; deinde fi euenerit , vc nullo modo 
cam fubfi(tere permittat , nec fpem delitefcendi , fiue au- 
daciam maléagendi cuiquam relinquat,fed fciant omnes, 
quoniam fi ad ipfius notitiam peruenerit quidpiam mali; 
quod admiferint , neque incorre&um aut inultum rema- 
nebit ; fed juxta faQiqualitatem erit modus jufta corre- 
&ionis. Quapropter in throno regiminis pofitus eft ad ju- 
dicia recta peragenda , vt ipfe per fe prouideat & perqui- 
rat, ne in judicio aliquis à veritate & aquitate declinet, 
Scire etiam debet quód caufa , quam juxta minifterium 
 fibicommiffumadminiftrat , non hominum Ted Dei caufa | 


Opufculum de Inflitutione Regia. — 75 
exiftit , cui pro minifterio quod fufcepit, in exaministre- 
mendi die rationem redditurus eft. Et ideó oportet , vt 
ipfe, n judex eft judicum, caufam pauperum adfe in- 
gredi faciat, & diligenter inquirat , ne forte qui ab eo con- 
ftituti funt, & vicem cjus agere debentin populo , injufté 
aut negligenter pauperum oppreffiones pati permittant. 

De minifterio autem Regis ita Iob loquitur : [ Cümque 
federem quafi Rex , circumftante exercitu, eram tamen 
moerentium confolator.] Salomon: ] R exqui fedet in folio 
judicij , diffipat omne malum intuitu fuo. | Item : [ Diffi- 
yat impios Rex fapiens, & incuruat fuper eos fornicem.] 
Item : [Iudex fapiens judicabit populum fuum , & prin- 
cipaus fenfari ftabilis erit. | Item : [| Rex juftuserigit ter- 
ram , virauarus deftruit eam. ] In libro Sapientiz : [ Dili- 

gite juftitiam qui judicatis terram. Sentite de Domino in 
bonitate, & in fimplicitate cordis quxrite illum.] Et Item 
ibi : [ Audite ergo Reges, & intelligite ; difcite judices 
finium terrz. Prebete aures vosqui continetis multitudi- 
nes, & placetis vobis in turbis nationum : Quoniam data 
eftà Domino poteftas vobis , & virtus ab Altiffimo quiin. 
terrogabit opera veftra, & cogitationes fcrutabitur : Quo- 
niam cüm effetis miniftriregni illius , nonre&e judicaítis, 
nec cuftodi(tis legem juftitiz , neque fecundum volunta- 
tem Dei ambulaftis, Horrendé & citó apparebit vobis : 
Qnoniam judicium duriffimum his qui iei fiet. Exi- 
guo enim conceditur mifericordia : potentes autem po- 
tenter tormenta patientur. Non enim fuübtrahet perfonam 
cujufquam Deus , nec verebitur magnitudinem cujuf- 
quam : Quoniam pufillum & magnum ipfe fecit , & zqua- 
liter cura eft illi de omnibus; fortioribus auteni fortior in- 
flat cruciatio. ] . 

Is1poR& vs [Principes feculi nonnunquam intra Ec- 
cle(iam poteftatis adeptz culmina tenent , vt per eamdem 
poteftatem difciplinam Ecclefiafticam muniant.Geterüm 
intra Ecclefiam poteftates neceffarie non effent , nifi vt 
quod non przualet Sacerdos efficere per doctrine fermo- 
nem, poteftas hoc imperet per difciplinz terrorem. Sepe 
perregnumterrenum czlefte regnum proficit; vt qui intra 


K 1j 


Job. 29. 25. 


Prow. 20 €. 
£d 26. 
Eccls. 10. I. 


Prov. 22.4» 


Sp. 1. 1. 


Ibid. €, 2. 


Ifidor. T. v 
fent, €. fi 


Deut. 18. 


lbid. 1. » 


76 Jonace/Aurelianenf[is Epifcopi 
Ecclefiam pofiti contra fidem & diíciplinam Ecclefiz 
agunt, rigore Principum conterantur, Ipsamque difci- 
plinam quam Ecclefie vtilitas exercere non przualet, cer- 
uicibus fuperborum poteítas principalis imponat ; & vt 
venerationem mereatur , virtutem poteftas impertiat. 
Cognofcant Principes fzculi Deo fe debere reddere ratio- 
nem, propter Ecclefiam quam à Chrifto tuendam fufci- 
piunt. Nam fiue augeatur pax & difciplina Ecclefiz per 
fideles Principes , fiue foluatur ; ille ab eis rationem exi- 
get, quicorum poteftati fuam Ecclefiam credidit.] - 
Sunt & alia vtriufque teftamenti oracula copiofa, qui* 
busaffatim adítruitur , quód Rex minifterium fibi com. 
miffum fecundum voluntatem Dei exercere & adimplere 
debet , qua hic ob prolixitatem vitandam pratermittun- 
tur, 


CAPVT V. 


. » | 1 | 
De periculo Regis , € quod bene agentes remunerare, 
male-vero agentes faa autforitate comprimere, 
causamque pauperum ad fe ingredi 


debeat facere. 


D peccatum Regis pertinet , quando judicibus mí- 

niftríque iniquis minifterium fuum implendum 
committit : neque enim minifterium fuum per aliostan- 
tüni adminiftrare , & fe ab eo debet alienare. Non ergo 
dicimus, vt folus jurgia & querimonias populi audiat & 
inucftiget , & definiat , quoniam nequaquam ad hxc fuffi- 
cere poteft, fed magis vt tales füb fe timentes, & auari- 
tiam odientes conflituat, per quos Regem Regum non 
offendat. Quales autem conftituendi fint , Liber Deute- 
ronomij manifefte demonftrat, in quo legitur : [ Iudices 
& magiítros conftituesin omnibus portis tuis, quas Do- 
minus Deus tuus dederit ribi , per fingulas tribus tuas , vt 
judicent populum jufto judicio , nec in alteram partem 
declinent. ] Item ibidem : [ Dixíque vobis illo in tempo- 
re: Non poffum folus fuftinere vos ; quia Dominus Dcus 


Opufculum de Inflituttone Regia.— 77 
vefter multiplicauit vos;& eftis hodie ficut ftellz cali, plu- 
rimi ( Dominus Deus patrum veftrorum addat ad hunc 
numerum multa millia , & benedicat vobis ficut locutus 
eft ) nonvalco folus negotia veftra füftinere & pondusac 
jurgia. Date ex vobis viros fapientes & gnaros, & quorum 
conuerfatio fit probata in tribu busveftris. [Iob:] Quando e. 17. » 
pracedebam ad portam ciuitatis , & in platea parabant 
cathedram mihi. Videbant me juuenes , & abfcondeban- 
tur; & fenes affurgentes ftabant. Principes ceffabant lo- 
qui, & fuperponebant digitum ori fuo.] 

Cum quibus etiam Rex pondus regiminis fui partiri 
debeat, Liber Exodi demonftrat, in quo legitur : | Proui- Exe... 21. 
deautem de omni plebe viros potentes,& timentesDeum, 
in quibus fit veritas, & qui oderunt auaritiam , & confti- 
tuecx eis Tribunos & Céturiones, & Quinquagenarios & 
Decanos , qui judicenz populum omni tempore : quid- 
quidautem majus fuerit referantad te, & ipfi minora tan- 
tummodó judicent : Leuiüfque fit tibi partito in alios 
onere, Si hoc feceris , implebis imperium Dei , & prz- 
cepta ejus poteris füftenrare : Et omnis hic populus reuer- 
tetur ad loca fua cum pace. ] Quibus auditis , Moy fes fe- 
cit omnia quz ille fuggefferat : & ele&tis viris ftrenuis de 
cun&o Iíraél, conftituit eos Principes populi, Tribunos 
& Centuriones, & Quinquagenarios & Decanos , qui ju- 
dicabant plebem omni tempore: Quidquid autem grauius 
erat referebantad eum. 

Quàd veró Rex.caufam pauperum ad fe ingredi facere, 
&diligenter debeat inquirere dat intelligi illud quodle- 
gimus antiquitus, Iudices idcircó in porta ad judicandum 
fediffe , vt nullus accedendi difficultatem , aut quifpiam 
duium vim aut calumniam neceffe haberet fu(tinere, 
Ide & Hierufalem ciuitas jufti vocata eft, quam diü in ea 
exercebantur judicia , quod non permittebatur in ea Re- 
&oribus permanere, Quód veró Kex bonos fublimare, 
quód malos debeat comprimere Apoftolus Petrus docet 
dicens : [ Subditi igitur eftote omnihumanz creature pro- Pet, 2.5; 
per Dominum , fiue Regi quafi praecellentt ; (iue Ducibus 
tanquam ab co miffisad vindiGam SE DEC mjlaudem 

iij 


Beda in ek- 
pof. eiuídé 
epift. 


Virgil. 
€. /Encid. 
eirca fine. 


lüdor. lib. 
3.Ccap. 44 


7$ lone durelianenfis Epifcopi 
veró bonorum.] Quz verba ita Beda exponit : Non quód 
omnesquià Regibus mittuntur Duces vel malefacientes 
punire, vel benefacientes laudare nouerint : Sed que de- 
beat effe actio boni Ducis fimpliciter narratur , hoc eft vt 
malefacientes coerceat , & beneagentes remuneret.Hinc 
in hiftoria Gentilirefertur moris fuiffe Romanis [ Parcere 
fubjedis , & debellare fuperbos. | Quód quando prauiju- 
dices populo Dei praferuntur,ad delictum illius pertineat 
àquo con(tituuntur, dicta Ifidori manifeftant, quibus ait : 
[ Ad deli&um pertinet Principum , qui prauos judices 
contra voluntatem Dei populis fidelibus praeferunt. Nam 
ficut populi deli&um eft , quando Principes malifunt ; fie 
Principis eft peccatum , quando judices iniqui exiftunt. 
Bonus judex ficut ciuibus nocere nefcit , ita prodeffeom. 
nibus nouit. Alios veró praftat cenfura juftitiz , alios bo- 
nitate judicij (ine perfonarum acceptione fufcipi, Non in- 
firmat juftitiam auaritix flamma , nec ftudet auferre alteri 
quod cupiat fibi.Boni judices juftitiam ad folam obtinen- 
dam falutem zternam fufcipiunt, nec eam muneribus ac- 
ceptis diftribuunt , vt dum de jufto judicio temporalialu- 
crà non appetunt , przmio aterno ditentur.]His quz prz- 
miffa funt declaratur , quod bi qui poft Regem populum 
Dei regere debent , id eft Duces & Comites , necefle eft 
vt talesad conftituendum prouideantur, qui fine periculo 
cjus , àquo conftituuntur , conftitui poffint , fcientes fe 
ad hoc pofitos effe , vt plebem Chriftifibi natura zqualem 
recognofcant , eàmque clementer faluent , & jufté regant, 
non vt dominentur & affligant, neque vt populum ftum 
zftiment , aut ad fuam gloriam fibiillum fubjiciant,quod 
non pertinet ad juftitiam , fed potiüs ad tyrannidem & ini- 
quam poteftatem. Valde enim exigit neceffitas , vt quia 
ipfe procul dubio Rex zquiffimo judici de commiffo übi 
minifterio rationem redditurus eft, vt etiam finguli qui fub- 
co conítituti fünt miniftri diligentiffimé ab eo inquiran- 
tur , ne ipfe pro eis judicium incurrat diuinum. Ipfis etiam 
miniftris denunciandum eft , quod quidquid judicauerint 
in eosredüdabit, juxta illud quod in libro Paralipomenon 


Jegitur. [ Habitabat ergo Iofaphat in Hierufalem; rursüf- 


ERU I d 


e Ux *- T7» C€—? Wa. wm 4» — 


- 


Loma mb. Nm 


— o— — — 
" is E 


Opu/culum de Infliitutione Regia. — 79 
que egreffus eftad populum de Berfabee víque ad mon- 
tem Ephtaim , & reuocauit eos ad Dominum Deum Pa- 
trum fuorum, Conftituttque judices cerrz in cundis ciui- 


tatibus Iuda munitis per fingulaloca, & praecipiens judi- - 


cibus, Videte, ait , quod faciatis, non enim hominis exer- 


cetisjudicium fed Domini, & quodcumque judicautritis, 
invosredundabit. Sit timor Domini vobifcum , & cum 
diligentia cunda facite : Non eft enim apud Dominum 
Deum noftrum iniquitas , nec perfonarum acceptio, nec 
cupido munerum. ]Hzc, & his fimiliaqua przlibata funt, 
Rex ejüfque miniftri non defidiosé , fed diligenter debent 
perpendere, & ftudium de minifterio fibi commiffo tale 
adhibere , vt non pro eo eternaliter damnari , fed potiüs 
à Domino mereanturfeliciter remunerari, — — 


CAPVT VI. 


Quod equitas judicij , ffabilimentum regni , 
Q* injuflitia fft ejus euetjfro. 


O Vopperjuftitiam ftet regnum , Salomon in Pro. 
uerbiis adftruit , ita inquiens : [ Fuftitia eleuat gen- 
tem : miferos autem populos facit peccatum. ]Item:[ Au- 
fer impietatem de vultu.R egis, & firmabitur juftitia thro- 
nus ejus. ]Item : [ Facere mifericordiam & judicium ma- 
gis placec Domino , quàm victimz., ] Et infrà : ( Rapine 
imptorum detrahent eos , quia noluerüt facere judicium. ] 
Item ibidem : [ Qui fequitur juftitiam & mifericordiam , 
inueniet vitam , juftitiam , & gloriam. ] 

Quód veró per injuftitiam cadat , Ifaias demonftrat: 
[Tuenim, inquit, terram tuam difperdidifti , tu popu- 
lum tuum occidiíti: non vocabitur in eternum femen pef- 
fimorum, Przparate filios ejusoccifioni in iniquitate Pa- 
trum fuorum : non confurgent nec hereditabunt terram, 
neque implebunt faciem orbis ciuitatum.] In ÀÁ mos: [Ec- 
ceoculi Domini Dei fuper regnum peccans, & conteram 
illud à facie terrz: Verumtamen conterens non conteram 
domum Iacob , dicit Dominus. ] Daniel loquitur ad pal- 


Prou.14 34. 
Ib;4. 2f. f. 
Ibid.i1. » 
Ibid. 7. 


Ibid, 21 


Ifa.14. 26, 


edi mos 9. 8, 


-——— — o — 


$0 Jona Adurelianenfís Epifcopi 


De, f, 1:4. thafar : [O Rex , Deusaltiffimus regnum & magnificen- 


tíam , gloriam & honorem dedit Nabuchodonofor patri 
tuo: & propter magnificentiam quam dederat ei , vniuerfi 
populi , tribus & linguz tremebant , & metuebant eum; 
quos volebat interficiebat ; & quos volebat , percutiebat, 
& quos volcbat , exaltabat ; & quos volebat , humiliabar. 
Quando autem eleuatum eft cor ejus , & fpiritus ejus ob- 
firmatus eftad fuperbiam , depofitus eft de folio regni fui, 
& gloria ejus ablata eft : & à filiis hominum ejectus, fed & 


Ecs.10,75, corejus cum beftiispofitum eft. ] In libro Sapientia : [Se- 


Bid. 14. 


des Ducum fuperborum deftruxit Deus , & federe fecit 
mites pro eis. ] Item :[ Radicesgentium fuperbarumare- 
fecit Deus, & plantauit humiles ex ipfis gentibus. 

Quibus verbisliquidó claret , quód pietas , juftitia & 
mifericordia ftabiliant regnum; & lzfiones viduarum & 
pupillorum , calaumnizque miferorum , violentáque judi- 
cia, & peruerfio juflitiz euidenter illud euertant. Vnde & 
multorum regnorum collapfio, quia pietatis, juftitie & 
mifericordie non habuerunt ftabilimentum , his que 
premiffa funt patenter fidem attribuit, 


CAPVT VII. 


Quod regnum non ab bominibus , fed à Deo incujur 
| maAHnu omnia regna, confrffunt , detur. 


ÉMoO Regum à progenitoribus regnum fibi admi- 
niftrari ,fed à Deo veraciter atque humiliter cre- 


Pas. 1£. dere debet dari , quidicic: [ Meum eft confilium & zqui- 


tas, mea cít prudentia , mea eft fortitudo. Per me Reges 


regnant,& legum conditores jufta decernunt. J| Quód non 


ab hominibus , fed à Deo regnum terrenum tribuatur, 


Den. 4.14. Daniel Propheta teftatur , dicens : [ In fententia vigilum 


decretum eft , & fermo San&orum , & petitio , donec co- 
gnofcant viuentes , quoniam dominatur Excelfus in re- 
gno hominum, & cuicumque voluerit , dabit illud , & hu- 
millimum hominem conftituet fuper illud. | Item "m 

c 


Opu[/culum de Inflitutione Regia, 8I 
de Nabuchodonofor ad Balthafar ; [ Donec cognofceret , 
inquit , quód poteftatem haberet Altiffumus in regno ho- 
minum : & quemcumque voluerit, fuícirabit fuper illud.] 
Et per Hieremiam : [ Hzc dicit Dominus exercituum 
Deus Ifrael : Hzc dicetis ad Dominos veftros : Ego fcci 


terram , & homines , & jumenta quz funt fuper faciem 


terra , in fortitudine mea magna, & in brachio meo exten- 
to : & dedieam ei qui placuit in oculis meis. | Hiveró qui 
à progenitoribus fibi faccedere regnum terrenum , & non 
potiüs à Domino dari putant , illis aptantur , qux Domi- 
nus per Prophetam improbat , dicens : [ Ipfiregnauerunt, 
& nonex me ; Principes extiterunt , & non cognoui. | 
Ignorare quippe Dei , procul dubio reprobare eft. 
Quapropter quifquis cateris mortalibus temporaliter 
imperat , non ab hominibus , fed à Deo fibi regnum com- 
miffum credat. Multi namque munere diuino, multi etiam 
Dei permiífu regnant ; Qui pié & jufté & mifcricordi- 
ter regnant , fine dubio per Deum regnant ; Qui veró fe- 
cus , non ejus munere fed permiífu tantüm regnant. De 
talibus Dominus per Prophetam : [ Dabo, inquit , tibi 
Regemin furore meo. ] Et Iob : ( Quiregnare facit homi- 
nem hypocritam D peccata populi, | Vt enim Ifido- 
rus exponit:[ Iracente Deo talem Rectorem populi fufci- 
piunt , qualem pro peccato merentur. | Conftat ergo quia 
non aftu , non voto, neque brachio fortitudinis humanz , 
fed virtute , immó occulto judicio difpenfationis diuinz 


regnum confertur terrenum , & idcircó cuicumque ab co* 


committitur, ita illud fecundum ejus voluntatem difpo- 
nere & gubernare procuret , quatenus cum eo,à quo illud 
fufcepit , feliciter in perpetuum regnare valeat , quoniam 
nihil prodeft cuiquam terreno regno principari , fi ( quod 
ablit ) contigerit eum aterno extorrem fieri. 


Po 
ux 


Tom, s. L 


Jdem f. 4h 


Hrerem. 27. 
f- 


Ota. $. 4. 


4dem.13 10, 


lIob.34. 3. 


lfidor.l. s. 
Sent, c 48. 


Mat. 21.21. 
I.Petr. 2.19. * 


Ibid, 17. 


Rem.r3. 1. 


Tit. 3. 1. 


82 Jota ZAurelianenfis Eptfcops 
CAPVT VIII. 


Quod poteflati Regali , que uonnif£ à Deo ordi- 
nata eff, bumiliter atque frdeliter cunéti parere 
debeant. 


OusTAT regalem poteftatem omnibus fibifubje- 

&is fecundum zquitatis ordinem confultum ferre 
debere ; & idcircó oportet vt omnes fubjeài fideliter , & 
vtiliter , atque obedienter eidem pareant poteftati ; quo- 
niam qui poteftati à Deo ordinatz refiftit, Dei vtique or- 
dinationi , juxta Apoftoli documentum , refiftit. Sicut 
enim fubje&ià Regefibi volunt pie & jufté opitulari, ita 
fpecialiter ei primüm ad falutem animz fuz procuran- 
dam , deindegeneraliter ad honeftatem , & vrilitatem re- 
gni fecundum Dei voluntatem difponendam, atque admi- 
niftrandà, indiffimulanter atque irretractabiliter folatium 
oportunü debent exhibere. Quod cüm faciunt:& diuinum 
preceptum adimplere, & fidem Regi debitam euidenter 
probantur conferuare. Hujufcemodi ergo obfequiü à fub. 
je&tis regie poteftati impendi debere ; & legalia precepta 
aperte teftantur,& Dominus in Euágelio ad monet,dicens: 
[ Reddite quz funt Czfaris Cafari,& qux funt DeiDeo.] 
Petrus quoque ait : [Subje&i igitur eftote omni humanz 
creatura propter Deum , fiue Regi quafi przcellenti , (iue 
Ducibus tanquam ab eo miffis.]Et non poft mulca:[Deum 
timcte, Regem honorificate. ] Paulus etiam Apoftolusin 
idipfum concordans ait : [Omnis anima poreftatibus fub- 
limioribus fubdita fit. Non eft enim poteftas nifi à Deo: 
quz autem funt , à Deoordinatz funt : Itaque qui refiftit 
oteftati , Deiordinationire(iftit ,] & cetera , quz de hu- 
jufmodi poteftate Apoftolicus fermo exequitur. Idem 
etiam fcribit ad Titum : [ Admone illos Principibus & 
Poteftatibus fubditos effe, | Ittm ad Timotheum , quanti 
pendat caufam & falutem Regis, demonftrat ita fcriben- 


Opufculum de Infiitutione Regia. 83 
do : [ Obfecro igitur primó omnium fieri obfecrationes, 
orationes , poftulationes , gratiarum actiones , pro omni- 
bushominibus , pro Regibus , & omnibus qui in fublimi- 
tate funt, vt quietam & tranquillam vitam agamus , in 
omn: pietate & caftitate. Hoc enim bonü eft & acceptum 
coram Salauatore noftro Deo, qui omnes homines vult fal- 


uos fieri , & ad agnitionem veritatis venire. [Si enim Hie- 


remias Propheta Dei pro vita idololatre Regis Nabucho- 
donofororare admoner,quantó magis pro falute Chriftia- 
norum Kegum ab omnibus Ordinibus Deo eft humiliter 
fupplicandum. Qualiter igitur regiz poteftati parendum , 
qualiter ejus faluti confulendum eft , breuiter ex auctori- 


tatibus diuinis di&um fit. Quapropter neceffe eft, vt vnuf- 


* quifque fidelistantz poteftatiad falutem propriam , & ad 


honorem regni fecundum Dei voluntatem , vt pote mem- 
brum capiti opem congruam ferat ; plüíque in illo ge- 
neralem profectum , & vtilitatem atque honorem regni 
quàm lucra quarat mundi , quatenus his faluberrimis opi- 


tulationibus fibiviciffim fuffragantes , aeterno regno pa- 
riter mereantur perfrui felices, 


Quod vbi charitas mon ef? , nulla bona 
. ine[fe po[[unt. 
M ÁcNvM invtroque ordine Clericali videlicet & 


Laicali periculum effe cognofcimus , quód chari- 
tas, qua Deuseftac decus Chriftianitatis , & in qua fum- 
mà totius fidei noftre confiftit ,in multis vtriufque Ordi- 
nis ( quod non fine magnoanimi dolore dicimus) non re- 
gnare conuincitur, Quz virtus charitas fit, & Euangelica 
& Apoftolicale&io , & fan&orum Patrum expofitiones 
pleniffi.ne docent. Exprefiffimé namque Ioannes Apofto- 
lusait, quód Deus charitas eft :[ In hoc apparuit charitas 
Dei in nobis : quoniam Filium fuum vnigenitum mifit 
Deusin mundum , vt viuamus per eum. Inhoc eft chari- 


L ij 


1. Tom. 2.1, 


r. Ioan... 6, 


C$ feqa. 


t4 Jona Adfurelianenfis Epifcops 
tas : non quafi nos dilexerimus Deum , fed quoniam ipfe 
prior dilexit nos ; & mifit Filium fuum propitiationem pro 
peccatis noftris. Chariffimi , fi (ic Deus dilexit nos : & nos 
debemusalterutrum diligere; Deum nemo vidit vnquam. 
Si diligamus inuicem , Dcus in nobis manet , & charitas 
ejus in nobis perfecta eft. In hoc cognofcimus quoniam in 
eo manemus , & ipfe in nobis , quoniam de fpiritu fuo de- 
dit nobis , & nos vidimus & teftificamur , quoniam Pater 
mifit Filium fuum Saluatorem mundi.Quifquis confeffus 
fuerit quoniam Iz svs eft Filius Dei , Deus 4a eo manet, 
& ipfe in Dco.Et nos cognouimus & credidimus charitati, 
quam habet Deus in nobis, Deus charitas eft , & qui ma- 
net in charitate ,in Deo manet , & Deus in eo. | Perpendac 
quifque fi in charitate manet , Deum manere in fe ; fi cha- 
ritatem non habet , non Deum , fed hoftem animz fuz ha- 
bitare in fe, Cum charitate quippe cuncta bona, fine cha- 
ritate veró nulla haberi poffunt , neque etiam digne Án- 
gelicum hymnum charitate carens Domino decantare v2- 
let.Sed quaritur quare ? Attende quare : quia non eft bo- 
nz voluntatis ; definitio quippe charitatis eft ( vt DoGores 
noftri tradunt ) bona voluntas. Ergo quicumque bonam 
voluntatem non habet , charitatem non habere compro. 
batur : & ideó pacem qui Chriftus eft , qui bona volunta- 
tis non eft habere non meretur. ( Gloria ( inquit multitu- 
do czleftis exercitüs ) in excel(is Deo , &in terra pax ho- 
minibus bonz voluntatis. ] 
Miferabiliter plané decipiuntur plerique ,qui (ine cha- 
ritate aut Deo placere ; aut ad eum fine illa fe putant per» 
uenire. Verüm fiin nobis charitas non eft; fed odium , € 
inuidia , & auaritia & difcordia , & fimulatio, & luxuria, 
& cetera mala regnant, que omnia à Chriftianitatis pro- 
pofito abhorrent ; mirum non eft , (ianimaduerfiones di- 
uinz nos interiüs exteriüfque diuerfiffimis malis feriant, 
& impetum inimicorum. aduerfum nos commoueant. 
Quapropter fi pacis tempora quiete & tranquillé ducere 
volumus , pacis & charitatis amatorem diligamus & ti» 
meamus , ejüfque preceptis humiliter colla fübmittamus. 
Hiautem, qui palatinis honoribus fulciuntur, (uc Clerici 


Opufcylum de Inflistutione Regia. — 85 
fint ,fiue Laici , dignum eftvt vinculo charitatis conne- 
&antur ; nec alterutrius injuriam aut dehonorationem 
contra fas meditentur ; ne defides aut dolofi ad inuicem 
exiftant,ne forté qui dolofi funt incidant in illud Pialmifte 
dicentis : [ Qui loquuntur pacem cum proximo fuo , mala 
autem in cordibus eorum, Da illis, Domine ,fecundum 
opera eorum , & fecuadum nequitiam adinuentionum 
eorum, ] &c. Qui veró defides exiftunt , patenterab vna- 
nimitate , quam in Chrifto Paulus habitare docet ,fcin- 
duntur.Caueántque hypocriíin Iude proditoris Domini. 
Sunt & alia huic rei conuenientia , que longum eft nume- 
rare, Cetté càm dignitatis palatinz hujufmodi homines 
honoribus fuffulti morfibus inuidiz fe viciffim lacerant,& 
in proximi ruinam & dehonorationem zítuant,& Deo cu- 
jus muneribus vtunturin proximi aduerfitatibus injuriam 
inferunt , & R egi , cui familiariter inhzrent , & adjutores 
fecundum Deum effe debuerunt, debitam fidem non fer- 
uant , & honorem palatinum , malum exemplum aliis 
dantes , commaculant , & quod iis indecentius eft, ad ini- 
micos nominis Chrifti magnum tripudium tranfmittunt. 


CAPVT X. 
"De Tran(zre[foribus mandatorum Dei. 
M A LAquibus Deus offenditur , vel periclitatur re- 


gnum , fi quis liquidó vult cognofcere , diuinam , 
id eft, legalem , propheticam & euangelicam , atque apo- 
ftolicam perfpiciat au&oritatem , vbi plené inueniet om- 
nia mandataatque precepta , quibus Dei adimpletur vo- 
luntas , ibietiam inueniet quz Deus fieri prohibuit ; pro 
quibus ad omnem ordinem diuinz comminationes multe 
fant , & in quibufdam qui audire contempferunt , vltio 
diuina completa eft, Primus quippe homo ptopter tranf- 
greffionem diuini precepti de paradifo ejectus , & exilio 
damnatus , & morte mul&atus eft ; quod malum adhuc 
hodie genushumanum quafi natura fibi infertum experi- 
tur, Indefa&a cftalia generalis damnatio in diluuio , quae 


L iij 


Palm 17. 3. 


86 Jona edfurelianenfis Epifcops 
multiplicatis vitiis & diuerfis malis naturalilege corruptá 
eueni(fe manifefte probatur. Quàm fit etiam prfumptio 
grauis & periculofa qua ex contemptu praceptorum Dei 
nafcitur , edificatio turris , & confufio linguarum prodit. 
Sodomaautem & Gomorrha & finitimz ciuitates, quibus 
flagitiis deleta , & quomodó eterna damnatione in exem. 
plum humani generis fint perdite manifeftum eft,& tamen 
in comparatione earum Hierufalem duplum malum fe- 
ciffe legitur , eó quód notitiam & pracceptum Det habuc- 
rit , & feruare contempferit , fecuta propria voluntate. 
Nam iniquitas fodomitica juxta Prophetam fuit fuperbia, 
faturitas & abundantia , & otium , & quód egeno & pau- 
peri manum non porrigebant : vnde receffit obliuio Dei , 
& operati funt adhuc abominationes. Qbduratio quoque 
ZEgyptiotum , qui nullis fignis nec prodigiis , fed neque 
flagellis corrigi potuerunt ,ad quem finem peruenerit no- 
tum eft : nam Dathan & Abironatque Core cum fociis eo- 
rum ,quicumiis perierunt , quàm horribili terra hiatu , 
propter contemptum & inobedientiam contra Deum 
confumpri funt manifeftum eft. Quomodó etiam multi- 
cudo populi Dei perierit in deferto propter concupifcen- 
tiam & contemptum & peruerfas confuetudines à Deo il- 
lis prohibitas ; donec diueríis cladibus confumerentur;ita 
vt nulluseorum ad terram peruenerit repromiffionis prz- 
ter duostantüm obedientes.voci Domini , omnibus per- 
fpicuum eft. 

Quoties autem acciderit populum corruiffe,vel regnum 
interiiffe propter vnius peccatum vel inobedientiam, fiue 
Praelati , fiue fübjecti longum eft enumerare : ficuti conti- 
git in Saül, pro cujus inobedientia regnum ab eoablatum, 
alteríque datum legimus. Nam & Filius ejus Ionathas , in 
cujus fidei fortitudine vi&oria data eft de aduerfariis , po- 
fteà fanctificationis votum tranfgreffus , licet ignarus con- 
cupiuit , &, victoriam totius populi perturbauit. Sed & 
Heli de ordine facerdotali quia filios fuos non fatis corre- 
xit, decidit ; immo filiis fuis merito fuz iniquitatis cor- 
ruentibus corruit , facerdotiümque de progenie ejus fub- 
latum eft ; quorum negligentia & iniquitate populus in 


Opu[culum de Infiitutione Regia. — 87 
bello fugatusac cafus eft, & gloria cum Arca Dei de If- 
rael tranflata cft , fimul & locus eorum diffipatus cít. 
Achan veró propter concupifcentiam inobediens fa&us 
totum populum perturbauit. Pauca quippe de multis pro- 
fecati fumus , vt diligenter animaduertatur , fi tot diuinis 
vltionibus , tótque periculis , tot etiam damnationibus 
fübjacuerunt contemptores mandatorum Dei , quorum 
infinitus eft numerus , & non folum illi qui precepta fu- 
Íceperant,verumetiam qui naturalem legem corruperunt, 
quanto putasreatui fübjacebunt gratià Chrifti redempti , 
&ab eodem Domino in viam juftitie edocti & inftructi, fi 
praceptis ejus obedire contempferint. Proinde neceffe cft 
vt vnufquifque in ordine fuo pro viribus ftudeat, & quan- 
tum Deusamauerit* , quz juffit adimpleat , & quz ve. 
tuit Caueat : vt non cum contemptoribus damnari,fed po- 
tiüs cum executoribus diuinorum preceptorum valeatre- 
munerari , quoniam non eft dubium , quin propter inobe- 


dientiam & contemptum przceptorum Dei, regni pericli- 
tatio ; & animarum proueniat damnatio. 


CAPVT XL. 


Quod multi profeffionem Chriflianam «verbis tantum 
tentant , [ed operibus negligant. 


I mundanarum legum jura ob jurgiorum forenfium 
negotia dirimenda à mortalibus edita homines auidif- 


fime difcere & intelligere acutiffime fatagunt, vt hisbene 
notis quod verum , quod falfum , quod juftum , quódve 
injuftum fit in hac terra. morientium liquidó difcernere 
queant; quantó magis jura caleftiaà fummo opifice Deo 
omnium Oreatore hominibus promulgata falubritérque 
collata, quibus cauendum malum, faciendümque bo- 
num perdocctur. Quz ctiam fe&atores fuos ad terram 
prouehunt viuentium , cun&is fidelibus difcere & intelli- 
gere intentioni effe deber. Lex itaque Chritti non fpecia- 
liter Clericis, fed generaliter cun&is fidelibus eft à Do- 


nuer:t. 


Totum 
propt vi- 
debis hoc 
Caputin 
lib. 1. c. 20. 
de Inftit. 
laic. tom 1. 
Spicilegij 
no(ti, 


88 Iona Auvelianenfis Epifcopi 

mino attributa ; licet in Euangelio quxdam fint precepta 
Ípecialia, qux: folummodó contemptoribus mundi, & 
Apoftolorum fe&atoribus conueniant; cetera ramen cun- 
&is fidelibus , vnicuique fcilicet in ordine, quo fe defer- 
uire Deo deuouit, indiffimulanda & obferuanda cen- 
fentur. 

Quod veró fides fola neminem ad regnum prouehat 
czlorum jam in fuperioribus capitulis demonftratum eft. 
Verüm profeffio Chriftiana à multis & in multis propter 
dele&ationes carnales, & propter diuerfiffimas hujus fz- 
culi vanitates , & peruerfiffimas confuetudines miferabili- 
ter negligitur,quibus quantó plüsinaniter inferuiunt,tan- 
tó minüs operibus Chriftianz profeffionis vacant. Quàd 
fi ^&a Apoftolorum relegamus,& deuotionem Chriftianz 
plebis, quz fub eifdem Apoftolis floruit , fubtiliter ani- 
maduertamus, multüm noftri feculi Chriftiani populi 
deuotionem ab illorum diftare reperiemus ; & quanto illi 
ardentiüsac deuotiüs eam funt fe&ati , tantó nonnulliab 


tiüs timebant nealius efuriret. Nunc autem , vt idem De2- 

jjj. tus Auguftinus ait , ita alter de alterius inopia non cogi- 
tat , vt illud fit, quod dicit Apoftolus : ] [ Alius quidem 

1. Corr.121. efürit, alius ebrius eft. ] Et pauló poft : [ Nunc eft, in- 
Im quit, illud tempus quod Dominus in Euangelio ait : 
fpa. — [Abundabit iniquitas, & refrigefcet charitas multorum : 
Mii.3417. modó enim abundatauaritia & iniquitas , qux ante largi- 


tatis bonitate ceffabat ; & refrigefcit fraternitatis charitas, 


quz 


I e CON. 02 


Opufculum de Inffitutione Regia. — $9 
Que prius Chrifti amore feruebat. Tunc fub Apoftolis 
tanta fraternitatis dile&io fuit, vt in conuentu fuo nulla 
inucniretur indigentia : tanta autem modó Chriftianitatis 
diffimulatio eft,vt incoetu noftro vix inuenias locupletem: 
locupletem autem vix inueniri dico, non facultatibus, 
fed operibus: Ait autem Apoftolus: [ Diuites (int in ope- 
riBus fuis bonis; | locupletem in Ecclefia intelligi voluit , 
qui diues in Chrifto eft. Et idem poft pauca : [ Raro igitur 
in hoc tempore in Chriftiano populo inuenimus locuplc- 
tem ; & fi pleriquein domibusauro fint diuites : in Eccle- 
fia tamen funt mendici : dum enim circa pauperes , non 
pro eo quod praualent, operantur, nec hoc cft gratum 
quod offerunt , nec illud eft fanabile quod referuant. ] Di- 
xit autem Dominusad Cain, cum offerret muncra ; [ Si 
recte offeras , recte autem non diuidas, peccafti,quiefce.] 
Sic tu, Chriíliane, non re&é diuidis, qui de tanto auro 
tuo majorem partem mammonz feruas, quàm Deo lar- 
gi ris. 

In primordio igitur fanctz Dei Ecclc(iz circa credentes 
ardor fidei ita vigebat , vt perfeucerarent in doctrina Apo- 
ftolorum & communicatione fra&ionis panis & orationi- 
bus, & haberent omnia communia , & fumerent cibum 
cum exultatione & fimplicitate cordis , collaudantes 
Deum. Nunc autem deuotio Chriftianitatis apud plerof- 
que longe aliterfe habet : quoniam à quibufdam doctrinz 
Apoftolorum preponitur amor terrenorum negotiorum , 
communioni fractionis panis, frigor charitatis & cupidi- 
tasambiendz reialienz , potiüs quàm propria largiendz, 
orationibus delectatio carnalis, curiofitas rerum , folici- 
tudo mundi,& multimoda mentisin diuerfa vagatio. Quz 
autem illis erant communia, nunc quibufdam ita funt pro- 
pria , vt perraró in alteriusex iisquidquam retorqueatur 
vfum, Illifumebant cibum cum exultatione & fimplicita- 
tecordis collaudantes Deum; nunc vero vix à quibufdam 
fümitur cibus fine detra&tione , fine fimulatione , fine in- 
fultatione , fine hiftrionum faltatione, & obfcoena joca- 
tionc , & turpiloquiis, & fcurrilitatibus , & ceteris innu- 


metis vanitatibus quz animum Chriftianum à vigore fui 
Tom. 5. 


Ibid. 


Gen, 


Sep. 1.1. 


Mat t,11.29. 


90 Jona eduvelianenfts Epifcopi 
ftatüs emolliunt. Illi in fimplicitate cordis , ifti 4utem 
contrario fubdolo & duplicianimo, cüm Scriptura dicat : 
[Sentite de Domino in bonitate , & in fimplicitate cordis 
quarite illum. ] Illi fumentes cibum Dominum collauda- 
bant ; ifti diuerforum ciborum genera ad fuum libitum 
exigentes, erga lautiffimos fibi cibos preparatos artem 
collaudant coquotum. : 
Eft & aliud in Chri(tiana religione magna admiratione 
dignum ; có quód leges , qux plerumque peccare volen- 
tibus terrorem potiüs quàm Chrifti precepta incutiunt, 
majorem vim quàm diuinz habere videantur , cüm vtique 
illz fibiparentes àtemporali , he quoque ab zterna libe- 
rent poena. Cüm nunc quifpiam regiz aut imperialis di- 
gnitatis apicem tenens ceteris mortalibus temporaliter 
imperansaliquod edictum proponit , quod à (ibi fubditis 
& audiri diligenter , & impleri fideliter fagacitérque ve- 
lit; quis, rogo, fubditorum non inhianter obaudit , il- 
liüfque juffionibusobtemperare fatagit? Quis veró in tan- 
tam audaciam prorumpere audet, qui id nifi ad fuum 
difcrimen contemnere prafumat. Vnde fatis mirari non 
poteft, cur homines tanta caecitate percuffi exiftunt, vt 
Creatoris fui legem tam temerario aufu poftponant. Ho- 
mines condunt leges, & à fübditis cuftodiuntur ; Deus 
Creator omniü aeternaliter imperans , qui noftro augmen- 
to non crefcit , in cujus manu ita fumus , ficut lutum in 
manu figuli , dedit legem ob falutem animarum capeffen- 
dam,& audiri contemnitur : & fiaure corporis auditur;au- 
re cordisnon percipitur ; & fi aure cordis percipitur, ope- 
renon impletur. Quid autem excufationis Chriftiani Do- 


mino adferre poterunt, qui mundanzlegis cenfuram ob 


mundialem metum fufcipiunt , & jugo Chrifti , quod 
fuaue & leue eft, & ad vitam ducit zternam , colla fub. 
mittere renuunt? Dominus dicit : [ Venitead meomnes 


- quilaboratis, & onerati eftis , & ego reficiam vos : Tollite 


jugum meum fuper vos , & difciteà me, quia mitis fum, 
& humilis corde ; & inuenietis requiem animabus veftris. 
Iugum enim meum fuaue cít, & onus meum leue]: Et 
veniread talem tantümque vocantem ; & ab eo humilita- 


Opu/culum de Inflitutione Regia. — 9 
tem & manfuetudinem difcere , ejüfque jugum füfcipere 
recufatur. Hocqui faciunt, quid aliud faciunt , nif1à fa- 
lute propria deficiunt? Quod quàm miferabile & exitiale 
fit, explicarinon poteft, Perfpicué fané animaduerti po- 
teft, quód profeffio Chriftiana modernis temporibus à 
plerifque non fic deuote ac religiose colitur ficut à prif- 
cis colebatur Chriftianis. | 

Hanc iraque fidei regulam , de qua fuperiüs breuiter, 
& in memoratis A&is Apoftolorum pleniffimeé dictum eft, 
Apoftoli , immó per Apoftolos Chriftus tenendam fideli- 
bus cenfuit. Si igitur hanc Chriftus docuit, vt quid tot 
tantífque peruerfis confüetudinibus ad votum quorum- 
dam repertis contemnitur ? Quz quamuis Deo annüente 
veraciter percipiatur , operibus tamen à nonnullis diuer- 
fis negligitur modis, & idcircó accRliffe cognofcimus, 
quia irrepfit inter quofdam nimium deflenda confuetudo, 
qui vtique, legibus diuinis quibus fe per fidem fubdide- 
runt non vt oportet animadueríis , quod libet , & licitum 
non eft , fed & quodlicet , nontamen expedit, legem fibi 
faciunt , & fecundum id quod libitum fuerit , viuere fe 
poffe inculpabiliter credunt. His ita pr:emiffis neceffe eft , 
vcvnufquifque fidelis penetralia cordis fui rimetur , & fi 
fidem Chrifti, quam percepit , operibus non exornat, pa- 
&iquod cum Deoin baptifmate fecit , fe preuaricatorem 
effe cognofcat. Dum ergo tempus habet, Chriftiadjuuan- 
te gratia, viam falutis non verbis tantüm , fed operibus 
repetat, Non ergo mirum eft fi mucro diuinus graffetur, 
vbi fides Chrifti non veraciter, fed fimulanter tenetur. 
Sempet enim dicimus nos Deum velle quzrere, & de 
prateritisadmiffis ab eo veniam poftulare , & mentimur; 
quia quod dicimus, adimplere differimus. Quotidie etiam 
dicimus viam Dei à qua peccando exorbitauimus , nos 
quarere velle , per quam ad Dcum reuertamur , & Deus 
ftrauit eam in confpe&u oculorum noftrorum , & per cam 
ingredi conremnimus. Quis ratione vtensignorat nos de- 

ere femper potiora eligere , & viliora contemnere ? Di- 
uerfis diuine vltionis cladibus mcrito noftra iniquitatis at- 
terimur ; & ad eum à quo percutimur , reuerti contemni- 


M ij 


92 Jona Aurelianenfis Epifcopi 


l/fai. 9. 15. 


Idé caput 
in Inftit, 


Ja1cali c.19. 


lib, 1. vbi 
fupra, 


mus;adimplentes illud Propheticum:[ Et populus non eft 
reuerfus ad percutientem fe, & Dominum exercituum 
nonexqui(ierunt.Verendum porró fatis eft ne nobis toties 
à Domino per legales & prophericas , atque euangelicas 
& apoftolicas denunciationes fiue comminationes , ad- 
monitis & flagellatis, & ad Deum veraciter redire con- 
temnentibus illud tandem proueniat , quod Ifraélitico 
populo Prophetis Domini infultanti , & ad Deum reuerti 
contemnenti prouenit , quorum iniquitates Dominus dià 
patienter pertulit , & ad extremum iis propitiari nolens, 
eos in Áffyriorum captiuitatem migrare permifit. Affyrij 
namque Dominus fignificant , & interpretantur captiuan- 
tes. Vnde fatis vigilanter prouidendum eft, ne ficut illi 
corporaliter , itanos , quod abfit , fpiritualiter in eorum 
deueniamus captiuftarem, 


CAPVT XII. 


Quod grauius puniantur qui fidem Chrifli percepe-. 


Vunt, C9 in malis cvitam finierunt , quam illi qui 


fne fide mortui fwnt , €2 tamen bona opera ege- 
yunt. 


Ici folet à nonnullis Chriftianis , quód hi qui in 
Chrifto renati funt , quamquam fceleraté viuant , 

& in malisoperibus diem extremum claudant , diuturno 
atque purgatorio, non tamen perpetuo fint igne puniendi. 
Cüm mulüihocafferant , & nullas id verum effe diuinis 
oraculisadítruere valeat , canendum eft vt hoc folüm non 
credant, verumetiam ne ex ore proferant , ne forte hoc 
dicendo , & fe & alios quodammodó vana fecuritate de. 
laudant. Quód ergo neminem fola fides Chrifti fine operi- 
busad regnum prouehat eternum , in precedentibus jam 
dicum eft. Quód autem in flagitiis viuentes , & hzc nec 
poenitentiz lamentis , nec eleémofynarum largitionibus 
redimentes, fed in eis potiüs perfeuerantes diem obeunt , 
atrociora fint tormenta paffuri , quàm illi qui licet laua- 


cro Chrifti in Ecclefia nequaquam (fint baptizati , bona ta«. 


- 


Opu[culum de Inflitutione Regía. — 93 


men opera fecerunt , fubter teftimonia collecta declarant. 


Ait itaque Petrus : ( Melius enim erat illis non cognofcere 
viam juftitiz , quàm poft agnitionem retrorfum conuerti 
abeo, quodi illis traditum eft , fancto mandato. Contigit 
enim eis illud veri prouerbij : Canis reuerfus ad fuum vo- 
mitum , & fus lota in volutabro luti, ] Et Dominus in 
Euangelio : [ Cüm immundus, inquit , fpiritus exieric de 
homine , ambulat per loca inaquofa querens requiem & 
non inueniens , dicit : Reuertar in domum meam vnde 
exiui : Et cüm venerit , inuenit eam fcopis mundatam & 
ornatam. Tunc vadit & affumit feptem alios fpiritusfecum 
nequiores fe , & ingreffi inhabitant ibi. Ecfiunt nouiffima 
illius hominis pejora prioribus. | Origenes quoque in ho- 
milia de initio decalogi:[ Habitauit enim in nobis immun. 
dus fpiritus antequàm crederemus , antequàm veniremus 
ad Chriftum, cüm adhuc fornicaretur anima noftra à Deo, 
& effet cum amatoribus fuis demonibus. Sed poftea- 
quàm dixit; Reuertar ad virum meum priorem, & venit 
ad Chriftum quieamab initio ad imaginem fuam creauit, 
neceffarió locum dedit adulter fpiritus, vbi vadit adlegi- 
timum virum. Sufcepti ergo fumusà Chrifto, & mundata 
eft domus noftra à peccatis prioribus , & ornata ornamen- 
tis (acramentorum fidelium , que nouerunt qui initiati 
funt. [ Item idem poft pauca: (Non enim domus tantüm, 
led templum effe debet , in quo habitet Deus. Si ergo ac- 
ceptam gratiam negligat , & implicetfe negotiis feculari- 
bus , continuó ille immundus fpiritus redit, & vendicat 
fibi domum vacantem ; & ne iterum poffit expelli, alios 
[:cum feptem fpiritus adhibet nequiores , & fiunt hujuf- 
modi nouiffima hominis pejora prioribus. ] Et Beda in ex- 
politione Euangelij Luce : [ Qu eset nunc poft ba- 
ptifma , fiue prauitas heretica , feu mundana cupiditas ar. 
ripierit, mox omnium profternet in ima vitiorum. Vnde 
rede nequiores tunc fpiritus dicuntur ingreffi , quia non 
folüm habebit illa feptem vitia , quz feptem fpiritualibus 
funt contraria virtutibus : Sed & perhypoctifim ipfas fe 


A — — 


mnl RPM 


4, Pet, a aL, 


Origen. 
Homil. 8. 
in Exod. 


fub med, 


Ibidem, 


Beda in 
Expof c tr. 
verf, 16. 


virtutes habere fimulabit, & fiunt nouiffima hominis illius. 


pejora prioribus. | [ Melius quippe erat ei viam veritatis 
M iij 


4. Pet. 1. an 


— — | — -— , 


Matt. 25.13. 
2.Per 3.10. 
lonn. 12.35. 


2, Cer, é, 


Eadem re^ 
feruntur 
lib. t. de 
Inft. laie, 
Cap. 11, 


2. Paralip. 
7.12, 


04. Iona AAurelianenfis Epifcopi 
non agnofcere quàm poft agnitionem retrorfum con- 
uerti, | 

Quapropter procurandum eft, vt dum in hac vita viui- 
tur , bonis operibus infiftatur. Admonet quippe Domi. 
nus in Euangelio : [ Vigilate & orate ; quia nefcitis diem 
neque horam.] Item : [ Dies Domini,ficut fur in noGe,ita 
veniet. ] Item : [ Ambulate dum lucem habetis, vt non 
vos tenebrz comprehendant. ] Et Apoftolus : [ Ecce nunc 
tempus acceptabile, ecce nunc dies falutis. | His docu- 
mentis perdocemur , quód indulta tempora poenitentiz 
invanum non fint deducenda; & quód fides Chrifti bonis 
Íemper operibus fit exornanda. 


CAPVT XIII. 


Quod ad Ecclefíam orandi gratiá frequenter 
conueniri debeat. 


V14 moderno tempore Chriftiani populi deuotio 

à deuotione plcbium fidelium , quz fub Apoftolis 
exutic , longe fit impar, in precedentibus jam comme- 
moratum eft. Procul nempe quorumdam Chriftianorum 
deuotio , ficut & in nonnullisaliis , ita & in eo quód Ec- 
clefiam tepidé conueniunt , ab illius plebis religiofa deuo- 
tione diftat. Verüm ficut funt plerique, qui pio religiosó- 
que ftudio, orandi gratiá, Ecclefiam fzpiffim& frequen- 
tant ; itaé contrario exiftunt quidam , qui licet € vicino 
habeant Bafilicam , id tamen perraró , quod emendatione 
dignum eft,faciunt. Vt ergo templa diuinis cultibus man- 
cipata frequenter adiri , ibíque Deum conftanter & deuo- 
té oporteat inuocari, diuine Scripturz tcftimonia fubrer 
collecta teftantur. Legitur itaque in libro Paralipomenon: 
[ Apparuit autem ei Dominus no&e, & ait: Audiui ora- 
tionem tuam , & elegilocum iftum mihi in locum facrifi- 
cij. | Et paulo poft : [ Oculi quoque meti erunt aperti, & 
aures mea credtz ad orationem cjus quiin loco ifto oraue- 
rit : Elegi nunc & fan&ificaui locum iftum , vt fit nomen 


ui 


Opufculum de luflitutione Regía. — 3 
mcum ibi in fempíternum , & permaneant oculi mei ibi, , 
& cor meum ibi cundis diebus. ] Et in Euangelio Lucz : 
[ Et factum eft dum benediceret illis , rece(fit ab eis , & 
ferebatur in celum ; & ipfiadorantesregreffi funt in Hie- 
rufalem cum gaudio magno, & erant femper in templo 
laudantes & benedicentes Dominum. | Ec in. Actis Apo- 
ftolorum : [ Erant autem perfeuerantes in doctrina Apo- 
f'olorum, & communicatione fra&ionis panis & orationi- 
bus, | Et pauló póft : | Quotidie quoque perdurantes vna- 
niniiter intemplo , & frangentes circa domos panem , fu- 
mebant cibum cum exultatione & fimplicitate cordis, 
collaudantes Dominum , & habentes gratiam ad omnem 
plebem. ] Item ibi : [ Petrus autem & Ioannes afcende- 
bant in templum ad horam orationis nonam. ] Origenes 
quoque inhomcelia de Rebecca : [ Vereor , inquit, ne fi- 
tis matri noftre Ecclefie adhuc intriftitia & gemitu , cum 
non conuenitis ad audiendum Dei verbum, & vix feftis 
diebus ad Ecclefiam proceditis,, & hoc non tam defiderio 
verbi quàm ftudio folemnitatis , & publice quodammo- 
dó remiffionis obtentu. Quid igitur ego faciam , cui dif- 
penfatio verbi credita eft ? Vbi vel quando veftrum tem- 
pusinueniam? Plurimum ex hoc immó pene totum mun. 
danis occupationibus teritis ; in foro aliud , aliud in ne- 
gotiatione confumitis ; alius litibus vacat , & adaudien- 
dum Dei verbum nemo aut pauci admodum vacant. Sed 
quid vos de occupationibus culpo ? quid de abfentibus 
conqueror ? przfentes etiam in Ecclefia pofiti eftis inten- 


. ti, fed communes & ex vfu fabulas teritis , & verbo Dei 


vel le&ionibus diuinis terga vertitis: Vereor ne & nobis 
dicatur à Domino : Conuerterunt ad me dorfa & non fa- 
cies fuas? [ Et poftaliqua in eadem : [ Dicite mihivos, qui 
tantummodoó feftis diebus ad Ecclefiam conuenitis; cz- 
teridies non funt fefti? non funt dies Domini? Iudzorum 
eft dies certos & rarosobferuare folemnes , & ideó ad eos 
dicit Deus : Quia neomenias & fabbata & diem magnum 
non fuftineo , jejunia & ferias , & dies feftos veftros odit 
anima mea. Odit ergo Deus eos qui vna die putant effe 
fcílum Domini. ] | 


Lac, 24. ft- 


AG, 1, 42. 


Ibid. 44. 


Ibid, J. Te 


Origen. 
hom, de 


Reb. 


Idc hom. 
Io,1n Gen. 
med. 


IfAg 1.14. 


A]. 48. 


JDent.123. f. 


Ibid, 13. 


Concil. 
Laodic. 
Cap ;$. 


96 Iona Aurelianenfis Epifcopi 
.. Quia ergo Chriftianiinftar templi Hierofolymitani, vbi 
fanguis brutorum animalium effundebatur , Bafilicas in 
amore & honore Dei conftruunt , vbi non jam fanguis 
taurorum effunditur , fed Sanguis & Corpus Chrifti con- 
ficitur, & à Fidelibus percipitur, & Deus tam euidcntibus 
oraculisloca nomini fuo dicata inhabitare , ibique fuppli- 
cum preces fe exaudire polliceri dignatur , & Pontifices 
fubtanta inuocatione eas Deo dedicant , vt omnes qui il- 
luc deprecaturiveniunt , de quacumque tribulatione eum 
reclamauerint,confolationis ejus beneficia confequantur; 
oportet vtremoro negligentiz tepore hujufmodi loca ad 
Deum exorandum fibíque propitium faciendum frequen- 
ter ac deuoté adeant , dignófque fe afpectibus Angelo- 
rum ,quorum conuentus ibi minimé adeffe dubitantur, 
exhibeant. Quód fietiam memoratum templum , in quo 
ecudes mactabantur , tante venerationi habebatur, vt 
adillud nonífolüm Iudzi diuinz legis notitiam habentes, 
verüm etiam nationes à teftamento Dei longé remotz 
orandi gratiá concurrerent , ( ficut habes in A&is A pofto- 
lorum , de viro /Éthyope Eunucho, qui venerat adorare 
in Hierufalem ; & dum reuertebatur , à Philippo catechi- 
zatuseft & baptizatus, ) quantó magis templa Chrifti, 
vbiejus caro & fanguis immolatur , à Fidelibus funt reli- 
giofisobfequiis veneranda , & affiduis precibus inexcufa- 
biliter frequétanda? Non igitur ficut fe habet quorumdam 
reprehendenda & emendanda confuetudo, propter xdicu- 
las , quasfibi ad votum fuum confliuunt , ibíque facrifi- 
cium offerri poffe & debere contendunt , templa per Sa- 
cerdotum minifterium nomini diuino dicata penitüs funt 
negligenda ac relinquenda ; przfertim cüm Dominus di- 
cat in Lege :[ Ad locum , quem elegerit Dominus Deus 
veíter , de cun&is tribubus veftris , vt ponat nomen fuum 
ibi, & habitet in eo , venietis , & offeretis in loco illo holo- 
caufta & vi&imas veftras.| Et poft pauca:[Caue ne offeras 
holocaufta tua in omniloco quem videris , fed in ceo quem 
elegit Dominus , invnatribuumtuarum offercs hoftias. | 
In facris Canonibus , in Concilio fcilicet Laodicenfi eft 
inftitutum , [ Quód non oporteat in domibus oblationes 
ab Epifcopis & Presbyteris fieri. | CAPVT 


[n 


Opu/culum de Infltuttone Regia. — 97 
CAPVT XIV. 
Quod ín Eccleffa Chrifli non fftotiofís turpibí/que fa- 


bulis cvacandum ; Et quod qui bec faciunt , non 
folum fibi. peccata non minuant , fed (QF 


maioraaccumulent. 


Vt'ri Ecclefiam ingreffi non ad Deum puram 

fimplicémque orationem dirigunt : quoniam qui 
ore precantur , hocetiam mente non meditantur. De ta- 
libus Beda in homilia 17. [ Sunt , inquit , qui intran- 
tes Ecclefiam multis pfalmodiz vel orationum fermoni- 
bus prolongant ; fedalibi corde intendendo , nec ipfi quid 
dicant recolunt ; ore quidem orantes, fed mentem foris 
vagantem omni fe orationis fructu priuant;putantes à Deo 
precem exaudiri , quam nec ipfi qui fundunt , audiunt, 
quod antiqui hoftis inftin&u fieri nemo cft qui animaduer- 
tere nequeat. Sciens enim vtilitatem orandi , & inuidens 
hominibus gratiam impetrandi , immittit orantibus mul- 
timoda cogitationum leuium,& aliquando etiam turpium 
nocentiümque phantafmata,quibus orationem impediat, 
adeó vt nonnunquam tales tantófque difcurrentium cogi- 
tationü flu&us proftrati in oratione toleremus, ] Sunt ita- 
que plerique quibus potiüs cordi eft vanis & obícoenis 
confabulationibus vacare ,quàm lectionibus diuinis au- 
remaccommodare , quibus etiam nunquam tam delcàa- 
bile videtur effe fufurrationes aliorumauribus ingerere , 
cachinnis ora diffoluere , quàm in Ecclefia Dei vbi eum 
humiliter & deuoté debaerant inuocare , & peccata fua 
deflere : Sed & hoc ejufdem antiqui hoftis inftinQu fieri 
non dubium eft. : 
. Quód autem domus Dei non fit hujufcemodi illicitarum 
a&ionum , fed potiüs orationum,Dominus docctin Euan- 
gelio dicens: [Domus mea , domus orationis vocabitur : 
vosautem feciítis illam fpeluncam latronum. ] Origenes 

Tom. à* N 


Ionashzc 
habet in 
prafato lib. 


Cap. 13. 


Dominica 
2,in Qua- 
dragef. fub 
finem, 


Mattbi3.13- 


| 98 Jona e/Aure lianen[is Ept[copi 

Oügees | quoque ,vbi de velamine Moyfis fcribit , ita dicit: [Di- 
Yxod p cendumnobis priüsquid fithomo auerfus à Domino , vc 
milzzpoft fcire poffimusquid fit conuerfus. Omnis qui cüm recitan- 
x tur verbalegis, communibus fabulis occupatur , auerfus 
eft. Omnisqui cüm legitur Moyfes, de negotiis feculi,de 

pecunia , de lucris folicitudinem gerit;auerfus eft. Omnis 

qui poffeffionum curis ftringitur, & diuitiarum cupiditate 

. diftenditur ;quigloriatur feculo, & mundi honoribus ftu. 
det,auerfus eft. Sed & aliusquiab iis quidem videtur alie- 

nus , affiftirautem & audit verba legis, & vultu atque ocu- 
lisintentus cordetamen & cogitationibus euagatur, auer- 

fus eft. Quid ergo eft conuerti? Si lis omnibus terga ver- 

titis , & (tudio ac mentis folicitudine verbo Dei operam 

detis ,inlegeejusdie ac no&e meditemini , hoc eft con- 

uerfum effe ad Deum. Aliqui veftrüm , vt recitari audie- 

rint quz leguntur , ftatim difcedunt nulla ex his quz le- 

&a funt inquifitio ad inuicem , nulla collatio , nufquam 

memoria mandati illius , quo te diuina lex commonet : ] 

Deur3117. | Intetroga Patrestuos, & dicent tibi ; Presbyteros tuos 
& nunciabunttibi.] Alij ne hoc ipfum quidem patienter 
expectant , quód leGiones in Ecclefia recitentur : Alij ve- 

r9 nec fi recitentur fciunt , fed in remotioribus dominice 

domüs locis , fzcularibus fabulisoccupantur : de quibus 

egoaufus fum dicere , quia cüm legitur Moyfes , jam non 

velamen füper cor eorum , fed paries quidem & murus eft 

pofitus] 

Auguin. — Auguftinus in homiliaad populum : ( Quando conue- 
de ^^. nitis, inquit, ad Ecclefiam pro peccatis veftris orate , no- 
aute. med, literixas committere , nolitelites & fcandala concitare, 
aut otiofas fabulas dicere. Qui ad Ecclefiam veniens hac 

fecerit ,ibi felitigando vulnerat , vbife orando fanare po- 
tuerat.In Ecclefia ftantes , nolite verbofari, fed le&iones 
diuinas patienter audite. Qui enim in Ecclefia verbofari 
voluerit , & pro fe & proaliis redditurus eft rationem dum 
verbum Dei nec ipfe audit , nec alios audire permixtit.] 
Item idem : [ Pluresfunt de quorum perditione nimiüm 
contriftor , illos dico qui venientes ad Ecclefiam , magis 


Ibidem, 


NEM 


Opufculum de Inflitutione Regia. 99 
litigare cupiunt , quàm orare , & quando debent leQiones 
diuinas in Eccleíia intentis auribus & tota pietate füfcipe- 
re , tunc foris caufas dicere , & diuerfis fe ftudent calum- 
niis impugnare : Aliquando etiam , quod pejus eft, aliqui 
nimiüm iracundiá fuccenduntur , amariffimé rixantur , & 
turpiter fibi conuitia & crimina injiciunt , & calcibus & 
pugnis inuicem colliduntur. Melius enim fuerat talibus 
ad Eccleíiam non venire , quàm tot malis contra fe diui- 
namiram prouocare.Iíti enim & fi cum minoribus pecca- 
tisad Ecclefiam veniunt , cum multis criminibus de Ec- 
clefía reuertuntur. [Item idem : [ Sunt namque aliqui m 
in natalibus San&orum , aut in qualibet feftiuitate , caufas 
aut dicere aut audire volunt ; & quod pejus eft , non pro 
veritate , fed proauaritia & cupiditate. Debent enim cau- 
fas dicere , & cum juftitia deliberare , fed aliis diebus, 
alio tempore,non in San&orum folemnitate ; quando om- 
nes homines magis debent Deovacare , quàm fe diuerfis 
litibus impugnare. ] Item idem : [ Quando ad Ecclefiam 
conuenitis , nolite vostalibus fabulis occupare , vnde pof- 
fitis peccata acquirere:nolite vosoccupare ad litigandum, 
fed potiüsad orandum , non vt rixando Deum offendere , 
fed fupplicando gratiam illius poffitis acquirere. ] Beda in 
homilia Euangelij vigefima. [ Cüm feciffet Dominus qua- 
fi fagellum de funiculis ,omnes ejecitécemplo : | [ Quid 
ergo, fratresmei ? Quid , putamus , faceret Dominus fi 
rixis diffidentes , fi fabulis vacantes , (1 rifu diffolutos , vel 
alio quolibet fcelere reperiret irretitos, qui hoftias, quz 
fibiimmolarentur , ementes in templo vidit , & eliminare 
feftinauit? Hzc propter illosdiximus , qui Ecclefiam in- 
greffi , non folàm intentionem orandi negligunt, verüm 
etiam ea pro quibus orare debuerant ,.augent ; infuper & 


arguentes fe pro hujufmodi ftultitia , conuitiis odiifque,. 


veletiam detra&ionibus infequuntur , addentes videlicet 
peccata peccatis , & quafi funem longifámum incaute eo- 


rum augmentatione tenentes , nectimentes ex eo diftrii 
fudicis examinatione damnari. Nam bis quidem in fancto: 
Euangelio legimus ; Quód veniens in templum Dominus 


N ij 


Ibidens, 


Ibidern, 


Lou. 2.15. 


Beda cap. 
in Buang. 
tom. 5. 


I0O Iona ce durelianenfrs Epifcopi 
hujufmodi negotiatores ejecerit ; nunc vltimo , id eft, ter- 
tioante paffionem fuam anno , ficut ex hujus Euangeliftz 
fequentibus fcriptis agnofcimus ; & ipfo quo paffus eft an- 
no,cüm ante diesquinque Pafchz fedens in afino Hieru- 
falem veniffet. Sed hocidem eum in templo fan&z Eccle- 
[iz & examine quotidianz vifitationis agere omnis qui fa- 
pit, intelligit. Vnde multüm tremenda funt hec,dileGif- 
fimi , & digno expauefcenda timore , feduláque preca- 
uendum induftriàne veniens improuifus peruerfum quid 
innobis , vnde meritó flagellariac de Ecclefia ejici debea- 
mus , inueniat ; & maximéinilla ,quz fpecialiter domus 
orationis vocatur ; obferuandum , ne quid ineptum gera- 
LC 1as, InuS ,ne cum Corinthiis audiamus ab Apoftolo :[ Nun- 
.. quid domos habetisad agenda vel loquenda temporalia, 
aut Ecclefiam Dei contemnitis? ] 

Quapropter fummopereé omnibus Fidelibus procuran- 
dum eft, vt nihil in Ecclefia inhoneftum , aut cogitatione 
aut di&o aut fa&to gerant , ne forte peccatis , pro quibus 
abfoluendis confluxerunt , peccata accumulantes,non ab- 


folutionem peccatorum acquirant , fed magis funes ,qui- 
bus ligentur , fibiaccumulenr, 


CAPVT XV. 


Iüdem Io- Quod en in aliis competentibus locis , fr locus Bafrlice 
uas 1n Ia- ] e " . 
Rolb,  — procul fuerit, oratio ad Deum , (Q- confefsio pec- 
us catorum fieri pofsit (9 debeat. 


Icv T nonnulli , qui orandi gratià Ecclefiz limina 

frequentare negligunt , ita é contrario exiftunt pleri- 

que,qui pro eo quód Bafilicas adire nequeunt, & Reliquias 
Sanctorum przíto non habent , idcircó vota precum fua- 

rum ad Dominum , vt oportet , fupplici deuotione non 
fundunt , nonanimaduertentes quód Deus non fit minus 

in parte quàm in toto , fed vbique totus , vbique prafens, 

Pf. 1.7. Vbique mirabilis, Vndeait Pfalmifta ; [ Quó jbo à fpiritu 


Opufculum de Inflitutione Regia. — Yox 
tuo : & quó à facie tua fugiam ? Siafcendero in celum, tu 
illic es: (idefcendero in infernum , ades. In omniloco do. 
minationis ejus , benedic anima mea Domino. | Legitur 
itaque inlibro Regum : [ Si egreffus fuerit populus tuusad 
bellum contra aduerfarios fuos , per viam in qua miferis 
eos , adorabuntte contra viam in qua ciuitas hec eft quam 
elegifti,& domusquam zdificaui nomini tuo ,.tu exaudies 
de clo preceseorum , & obfecrationem, & vlcifcaris. Si 
auté peccauetint tibi(neq; enim eft homo qui non peccet) 
& iratus fueris eis , & tradideris hoftibus , & captiuos du- 
xerint eos in terram longinquam , vel certé quz juxta eft, 
& conuerfi in corde fuo in terra , ad quam captiui du&i 
fuerant , egerint peenitentiam , & deprecati te fuerint in 
terra captiuitatis fuz , dicentes : Peccauimus, iniqué fe- 
cimus, injufte egimus , & reuerfi fuerint ad te in toto cor- 
defuo , & intota anima fua , in terra captiuitatis fuz , ad 
quam du&i funt , adorabunt te contra viam terre fuz, 
quam dediíti patribus eorum , & vrbis quam elegifti , 
& domüs quam zdificaui nomini tuo , tu exaudies de cz- 
lo , hoceft , defirmo habitaculo tuo preceseorum , & fa- 
cies judicium eorum. [Et in libro Daniel : [ Quod cüm 
Daniel comperiffet , id eft, conftitutam legem , ingreffus 
in donium füam ; & feneftris apertis in coenaculo contra 
Hierufalem ,tribus temporibus in die le&ebat genua , & 
adorabat , confitebatürque coram Deo fuo , ficut & ante 
facere confueuerat. ] Apoftolus quoque ait : [ Volo ergo 
| Virosorarein omniloco ,leuantes puras manus fine ira & 

difceptatione. | Hieronymus ad Euftochium:[ Egredien- 
teshofpitium armet oratio : regredientibus de platea ora- 
tio occurratantequàm feffio, nec priüs corpufculum re- 
quiefcat , quàm anima pafcatur : ad omnem actum,ad om- 
neminceffum manus pingat crucem. 


moe 


Pf. 162.22, 


3. Reg 8.44. 
£6 2. Pera- 
lip.6 .3 4. 


€$ feqq- 


Damiel,é, 
16. 


I. Trm. 3,2 


Hieron ep. 
aa (ub fine, 


102 Jota Idurelianenfis Epifcopi 


Jon, é. A 


CAPVT XVI. 


De obferuatione diei Dominici , €9 perceptione 
Corporis Qf- Sanguinis Domini noftri 
. lEsv CunIisrTr 


AM&inhocobnixé deprecamur , vt in obferuatio. 

ne diei Dominici , quo Deus lucem mundi condi- 

dit , & quo Author vitz à mortuisrefurrexit , quo etiam 

Spiritum fan&um paracletum de calis Apoftolis mifit , 
ficuti dudum genitorem veftrum admonendo deprecari 

fumus , debitam adhibeatis curam , & tanto dici de- 
bitum impendatis honorem ; fcilicet vt ipfa die, quan- 

tum poteftis , à curis & folicitudinibus mundanis vos 
exuatis , & quod tanti diei venerationem comperit , & 
vos faciatis , & veftros exemplo veftro ad id faciendum 
erudiatis & agere doceatis. Ád perceptionem veró fa- 
cri Corporis & Sanguinis Domini noftri Izsy- CHu1sTI , 
nihilominus monemus , vt ficut Chriftianz religioni ex- 
pedit , congruis temporibus falubriter preparetis ; at- 
tendentes illud Euangelicum : [ Qui manducat meam 
carnem , & bibit meum fanguinem , habet vitam zter. 
nam : & ego refufcitabo eum in nouiffimo die. Caro 
mea vere eft cibus & fanguis meus veré eft potus. Qui 
manducat meam carnem , & bibit meum fanguinem , 
in me manet , & ego in illo. Quatenus id exequentes 
veftro exemplo vobis famulantes vt hoc faciant inftrua- 
tis. 


XX 
aun 


Opufculum de Inffitutione Regia. 
CAPVT XVII. 


Sui Imperatorum vel. Regum veraciter 


felices dici. pofsint (Q- debeanz. 


O c Opufculum , Optime Rex , ob amorem falutis 
veftra digeffimus , humiliter deprecantes , vt illud, 


icut jam in precedentibus di&um eft, libenter legere 
& audire dignemini , quatenus libentiüs atque frequen- 
tis deinceps Serenitativeftrz ea , qux ad falutem ani- 
mé veftre , & honorem regni pertinere cognouero , 
alacri animo ícribam. Quod tamen Opufculum non 
meis fed Beati Auguftini Do&oris eximij verbis finien- 
dum ratum dignümque duxi , vt in eis perfpicue co- 
gnofcatis , qui Imperatores , quíve Reges felices dici 
poffint & debeant, Scribit autem in Libro s. de Ciuitate 
Deiinter cetera , ita : [ Neque nunc nos Chriftianos quof- 
dam Imperatores ideó felices dicimus , quia vel diu- 
tiüs imperárunt , vel Imperatores filios morte placida 
reliquerunt , vel hoftes Reipublice domuerunt , vel 
inimicos ciues aduerfus fe infürgentes , & cauere , & 
opprimere potuerunt. Hzcenim & alia vitz hujus xrum, 
nofe vel munera vel folatia quidam etiam cultores da- 
monum accipere meruerunt , qui non pertinent ad re- 
gnum Dei, quo pertinent ifti ; & hoc ipfius mifericor- 
dià fa&um eft , ne ab illo ifta , qui in eum crederent, 
velut fumma bona defiderarent : fed felices eos dicimus, 
fijufté imperant, fi inter linguas fublimiter honorantium, 
& obfequia nimis humiliter falutantium non extollun- 
tur, fed fehomines effe meminerunt , fi fuam poteftatem 
ad Dei cultum maxime dilatandum , Majeftati ejus famu- 
lam faciunt : fi Deum timent , diligunt, colunt : fi plus 
amant illud regnum , vbi non timent habere confortes : 
fi tardiüs vindicant , facile ignofcunt : fi eamdem vin- 
didam pro neceffitate regenda , tuendeque Reipubli- 


Auguft].;, 
deCiuit, 
Cc3D.24. 


104. Jona Zfurel. Eptfc.Opufc. de Infiit. Regia, 


cz , non pro faturandis inimicitiarum odiis exerunt : 
fi eamdem veniam non ad impunitatem iniquitatis , fed 
ad fpem corre&ionis indulgent : fi quod afperé plerum- 
que coguntur decernere , mifericordiz lenitate , & be. 
neficiorum largitate compenfant : fi luxuria tantó eis 
eft caftigatior , quantó poffit effe liberior : fi maluntcu- 
piditatibus prauis , quàm quibuflibet gentibus impera- 
re : & fi hec omnia faciunt non propter ardorem ina- 
nis glorie , fed propter charitatem felicitatis aternz: 
fi pro fuis peccatis , humilitatis , & miferationis , & ora- 
tionis facrificium Deo fuo vero immolare non negligunt. 
Tales Chriftianos Imperatores dicimus effe felices , in- 
terim fpe, pofteà re ipfa futuros, cüm id quod cxpecta- 
mus aduenerit. ] Deo gratias. : 


— TG 


"a "^ VITA 


ft w—— 


c. 
oc 


UTE S Ie S reato 2e Sene ert Seo p SIE ee 
TESTAMENTVM 


PERPETVI 
Turonenfis Epifcopi. 


N nomine Izsv-CunisTi, Amen. EgoPER»PETVVS pec- 

cator Turonic2 Ecclefie Sacerdosabire nolui fine te- 
ftamento , ne fraudentur pauperes iis qua. fuperna gratia 
mihi non merito liberaliter & amanter contulit ; & ne, 
quodabítit , tranfeantad alios quàm ad Ecclefiam Sacer- 
doris bona. | 

Presbyteris , Diaconibus & Clericis Ecclefie mez pa- 
cem Domini Izsv- Cua 1sT1 do, lego, Amen. Confirma 
hoc Domine quod operatus es in nobis , nefciant fchifma- 
ta , ftabiles in ide permaneant;quicunque regulam Euan- 
gelijfuerit fecutus , fit benedictus omni benedi&ione fpi- 
rituali in fupernis per CHa1srvM IzsvM, Amen, Et Domi- 
nus [gsvs occidat impium vento oris fui, Amen, Amen. 
Pax Eccle(iz , pax populo, in vrbe, in agro à Deo & Patre 
Domini Izsv- Cu&is T1 , Amen, Veni, Domine,& noli fa- 
finere , Amen. Vobis itaque Presbyteris , Diaconibus & 
Clericis Ecclefie mex cum confilio AcrL ours Comitis 
fepeliendum cadauer mortis hujus vbicunque elcgeritis , 
permitto ; fcio quód Redemptor meus non moritur , & in 
carne videbo liberatorem meum , Amen. Tamen fi indi- 
gno mihifeceritis mifericordiá,quam fupplex poftulo, op- 
tatem ad Domni MaariNI pedes in diem quiefcere judi- 
Cij, videritis , judicabitis, eligetis ; volo , ftatuo. Ratum. 
jubeo quod vobis dominis & fratribus meis placuerit, — 

Inprimis itaque ego PrRPETvvs , volo liberos effe libe- 
ráfque homines & foeminas quotquothabeo in villa Sapo-. 


naria , quosemi de mea pecunia , vt & pueros, quos in die: 
Tom. 5. 


o ccu Pune 


J'we* vrceos 


106 d eflamentum Perperui 

difceffus mei non manumifero in Ecclefia : ita tamen vt 
libere feruiant,quandiu vixerint, Ecclefie mez,fcd abíque 
feruitute ad heredes tranfmiffibili & glebatica. 

Do etiam Ecclefiz mez agrum, quem ÁAligarius mihi ven- 
didit in dicta villa Saponaria,cum ftagno.Item molendina 
fupra Carum prope di&am villam ; necnon pecuaria & 


 prataipfi Ecclefiz mez do , lego. 


Villam de Bertiniaco cum fylua & omni teditu , ea con- 
ditione , quá mihi à Daniele Diacono vendita eft, Ecclefie 
mez pariter do ,lego. Itatamen vt de eorum prouentibus 
oleum paretur pro Domni Martini fepulcro indeficienter 
illuftrando : quód fi fuerit negle&um , & voluntas mea, 
quod non fpero, caffa , di&a villa de Bertiniaco cum ad- 
junctis, heredibus meis mox nominandis cedat , volo, ftz- 
tuo, jubeo. | 

Quidquid & quoquo in loco , & à quacu nque perfona 
fuerit mihi debitum, quo die abíceffero , debitoribus ipfis 
do , lego. Exigere quod dimitto nullus prafumat , vo- 
lo, ftatuo. 

TibiFratri & Confacerdoti dile&ifimo E v rk o 10 
thecam exargento de Reliquiis San&iorum do, lego. Illam 
intelligo quam deferre folebam ; nam deauratam aliam 
qu eft in capfario meo , cum duobus calicibus aureis, & 
cruce fimiliter aurea , quam Mabuinus fecit; Ecclefiz mee 
do ,lego. Simul & omnes libros meos, prater Euangelio- 
rum librum,quem fcripfit HrrAn1vs quondam Pidauien- 
lis Sacerdos , quem tibi EvrkowrO Fratri & Confacerdoti 
dilediffimo cum przfata theca do » lego , volo , flatuo: 
Memor efto mei , Amen. 

Ecclefie S. Dionyfij de Rambafciaco , calicem argen- 
teum;& crucem fimiliter argenteam in cu jus manubrio eft 
Reliquia deeodem S. Dionyfio do lego. 

Ecclefix de Proillio fimiliter calicem argenteum & vr- 
£cos * argenteos do lego. Similiter & AwALAn1O ibidem 
Presbytero capfülam vnam communem de ferico, item 
perifterium , & columbam argenteam ad repofitorium;ni- 
fi maluerit Ecclefia meaillam quá vtitur eidem Amalario 


E cx "- 
IM "id Lad 


ET €x ngo 


Fm 
£—3 


« » «v 
ped 


F 2 A 


Qaem — 


—E— o. 


T uronenfis Epifcopi. 107. 
tranfmittere , meam retinere : tibi Ecclefie mez eligen- 
dum permitto volo, ftatuo. 

Sorori mez Fipre Ivrie PeRPETV.E Crucem paruam 
auream ex emblafmare , in qua funt de Reliquiis Domini, 
do, ego. Quam tamen obnixe rogatam velim ,vt fi forte, 
jabente Domino, eam contingat migrare ante D A p o 1. e- 
nam Virginem , Ecclefie mez ei poffidendam relinquat. 
Te etiam rogo foror DApoLENA , vt moriens eam Eccle- 
fiz qux libuerit addicas , ne veniat ad indignos. Quód f 
tranfeat DaporLgNA ante te , fit tibiliberum , cariffimafo- 
ror FiD1A IvriA PeRPETVA , predictam crucem cui vo- 
lueris Ecclefiz relinquere, volo , ftatuo. Memor efto mei 
dilectifima , Amen. | 

Tibi Ac1irowri Comitiob egregia tua in Ecclefiam 
meam , & pauperes filios meos merita, & vt pergas corum 
defenfionem robufte fufcipere ficut ceepiftieequum meum 
parabilem , & mulum quem elegeris do , lego. Memor 
efto mei fili dile&iffime , Amen. | 

"Ecclefie S. Petri periftromata , qux ei ad vtendum in 
Natali ejufdem fzpe conccffi , omninó & abfolute do, 
legó.- 

Tibi Fratri & Confacerdoti cariffimo, de quo Dominus 
prouidebit regendz poft difceffum meum Ecclefie nunc 
mez , tunctuz , aut potiüsnec mez nectuz , fed Chrifti, 
do quicquid ad vfüm Epifcopalem de rebus meis volueris 
eligere in camera & facrario vicino. Quod nolueris, here- 
dum meorum nominandorum eíto. Presbyterum de 
Malleio , cümque de Orbonaad gradus vnde meritó de- 


.je&ifunt, nunquam reftitue. Sportulam tamen habeant 


quandiu vixerint fuper parte redituum meorum de Pres- 
laio; quod fupererit, cum parte illa quam vtendam fruen- 
dam illis conceffi , poftquàm obierint , & tibi vtendum 
fruendum relinquo : poft difceffum tuum Ecclefie mez 
do,lego. Attu , Frater & Confacerdos cariffime , Pres- 
byteros , Diaconos , Clericos, Virgines , meos ,tuos , 
ama, exemplo juua , beneuolentia przucni ; fac vt fciant 


fe tibifilios non feruos,te illis Patrem non dominatorem, 
rogo , volo, ftatuo. 


O ij 


108 T eflamentüm Perpetus- 

At vos vifcera mea , fratres dilectiffimi , corona mea, 
gaudium meum , domini mei , filij mei, pauperes Chrifti, 
cgeni, mendici, egri,viduz, orphani. Vos; inquam, here- 
des meos fcribo , dico , ftatuo. His qus fupra detra&is, 
quicquid in bonis habeo, fiue in agris, pafcuis , pratis, 
nemoribus , vineis, manfis, hortis , aquis, molendinis, 
fiue inauro ,argento , & veftibus, cxterífque rebus, de 
quibus me difpofuiffe non conftabit , heredes effe vos ju- 
beo. Et vt omnia per difcretionem adminiftrentur , volo 
vt diftrahantur quamprimüm obiero , & fieri poterit , & in 
pecuniam redigantur, cujus tres partes fiant. Hominibus 
cgenis duz diftribuantur , vt placuerit AckAR1O Presby- 
tero , & Comiti ÁciLONr. Tertia viduis & pauperibus 
foeminis , vti placuerit Virgini DADOLEN , difttibuatur, 
volo , rogo , ftatuo. 

Teftamentum hoc manu propria fcriptum relegi &fub- 
fcripfiego PERPETvvs , Calend. Maias poft Confulatum. 
Lronuis Minoris A. Illud tu Dzr Mari filiapud te depofi-. 
tum ferua ; & cum alio fimili mea pariter manu fcriptum 
& fubfcriptum , quod apud DEporruwaAw depofui, 
ActLoNI Comiti coram Fratribus meis Presbyteris , Dia- 
conibus & Clericis aperiendum & legendum trades , in 
nomine Domini volo , rogo , ftatuo , fixum ratümque fit, 
Benedic Domine : veni Cuna 1sTE Ixsv. 

Ego PeRPETVVS in nomine tuo , Amen, 


X ek 


Z5 x. d 


T uronenfis Epifcopi. 109 
EPITAPHIVM 


EBIVSDEM PERPETVI 
EPISCOPI. 


VLMINA fublimi tollunt que vertice criftaa 

| Eximius meritis PERTETVVS dederat 

"Domuo MARTINO ,cujus (ab marmore pau/ant 

Offa , veneratur que pia plebs precibus. 

Heredem fcripfit Cbriflum , atque aurea multa 
Sacrando Domini vafà cruore dedit. 

Tranfmifit celo , que plurima ce[fit egenis , 
Fecit €8 anté [uas [candere diuitias. 

Clarus auis , ataui/que potens , fuit atque Senator: 
Clarior at [ua dum pauperibus tribuit. 

Sed ueque MARTINO foli tam grande [opulcrum 

* Conflruxit tumulum fecit &9. effe fuum. 

E: licetante pedes M ARTINI contumuletur , 

— |n celo (fimili gaudet oterque loco : 

Refpice de aperia aper boc , bone Paftor , ouili, 
PERPETVV sque tuam perpetua patriam. 


SA P^ 


20 4$ 


IIO 


ee SEES E ERE e CE ew 
, COLLATIO 


"» EPISCOPORVM. 
PRAESERTIM AVITI 

VIENNENSIS EPISCOPI, 
CORAM REGE GVNDEBALDO 


Adueríus Arianos. 


y RovipENTE Dom.Ecclefie fue,& in fpirante pro 
Se Exp falutetotiusgentis cor Domni Remigij, qui vbi- 
OU que altaria deítruebat Idolorum,& veram fidem 
*gupg,. POtenter cum multitudine fignorum amplificabat, fa&um 
bado. — Cft vt Epifcopi plures non contradicente Rege * congre- 
garentur , fi fieri poffet , vt Ariani , qui religionem Chri- 

ftianam fcindebant , ad vnitatem poffent reuerti. Quod vt 

 meliüs fierct , videretürque id non confilio accidiff fed 
occafione,Domnus STEPHANv S Ícripfit ad Epifcopos mul. 

tos , & inuitauitillos ad feftiuitatem S.Ivsri quz inftabat, 

in qua ob frequentiam miraculorum ficbat concurfüs plu- 

rimus populorum. Venerunt Itaque dc Vienna Auitus, de 
Arelate /Eonius , de Valentia...... de Maffiilia..... 

-. ius, & pluresalijomnes Catholicz profeffionis &lau- 

dabilis vitz in Domino. Quiomnesad falutationem Regis 

cum Domno Stephano ad Sarbiniacum ; Vbi tunc erat, 
Aranidu- profecti fant. Erant quidam inibi de potentioribus Arianis 
.. cumeo;,qui fi potuiffent, prohibuiffent noftrorum accef- 

fum ad Regem , fed , Domino cooperante , nihil profece- 

runt. 

Poft falutationem fa&am , Domnus Á viTvs, cui, licet 

non effet fenior nec dignitate , nec xtate ; tamen pluri. 

mim deferebatur , dixitad Regem : Si excellentia veftra 


REN -—* —3 -a—À 0 0— mE —€ 


Collatio Epifcop. aduerfüs Arianos. — Yi 
vellet procurare pacem Ecclefiz parati famus fidem no- 
ftram tam claré demonftrare effe fecundüm Euangelium 
& Apoftolos , quód nulli dubium erit, illam quam reti- 
netis non effefecundüm Deum & Ecclefiam. Habetis hic 
de veftris qui funt inftru&i in omnibus fcientiis , jubeatis 
vt nobifcum colloquantur, & videant fi poffint refpondere 
rationibus noftris, vt parati fumus refpondere rationibus 
eorum. 

Adquz nexrefpondit:Si veftra fides eft vera,quare Epif- 
Copi veftri non impediunt Regem Francorum , qui mihi 
bellam indixit , & fe cum inimicis meis fociauit vt me de- 
ftruerent : nam non eftfides vbi eft appetentia alieni , & 
fitis fanguinis populorum ; oflendat fidem peropera fua. 

Tunchumiliter refpondit Domnus Auitus faciem ha- 
bens Angelicam vt & fermonem :Ignoramus, ó Rex ,quo 
confilio & qua de caufa Rex Francorum facit quod dici- 
tis ; fed Scriptura nos docet , quód propter dereli&ionem 
legis Dei fepe fübuertunturregna , & fufcitantur inimici 
omniex parte , illisqui fe inimicos aduerfus Deum con- 
ftituunt. Sed redite cum populo veftro ad legem Dei , & 
ipfe dabit pacem in finibus veftris; nam fi habetis pacem 
cum illo,habebitis & cum cateris, & non przualebunt ini- 
mici veftri. | 

Cui Rex : Nonne legem Dei profiteor ? fed quia nolo 
tres Deos, dicitis quia non profiteor legem Dei. In Scri- 
ptura fanda non legi plures effe Deos , fed vnum. 

Ádque Domnus Auitus: Abfit, ó Rex, vt plures Deos 
colamus , nus eff Deus tunsà Ifrael ,fed ille vnusDeusin 
eífentia , eft trinus in perfonis ; & Filius , & Spiritus fan- 
&us non funtalij Dei , fed vnus Deus , cujus prima perfo- 
na eft Pater, fecunda Filius , tertia Spiritus fanctus, fed 
Patrinon eftalia fubftantia quàm Filio , & Spiritui fancto 
non eftalia quàm Patri & Filio ; & ille Deus qui olim lo. 
cutus eft per Prophetas , nouiffimé locutus eftin Filio , & 
adhuc loquitur quotidie in Spiritu fan&o. Et quamuis 
olim per Prophetas , mox per Filium , nunc perSpiritum, 
vnusidémq; Deus loquitur;fed fic dicitur ad diftin&ioné 
. perfonarum ; cüm reuera fint cozternz & confubfítantia- 


Probat 
Auitus 
Vuü Deum 
in effentia, 
Trinum in 
períonis, 


Aui*l verba 
Regis men- 
tem infle- 
xerunt. 


112 Collatto Epifcoporum 
les. Hoc profitemur & parati fümus oftendere. 

Et cüm videret Regem pacificé audientem , protelauit 
fermonem & dixit : O fi vellet fagacitas veftra cognoícere 
quàm bené fandara fit noftra fides , quantum bonivobis 
& populo veftro inde proueniret ; nam & cazleftis gloria 
vobis non deeffet & pax & abundantia in turribus veftris, 
Sed veftri cm (int inimici Chrifti füper regnum veftrum, 
& fuper populum , iram defuper accendunt, quod ,vt fpe- 
ramus ,non cflet (i velletisaudire monita noftra , & jubere 
vt veftri Sacerdotes de his nobifcum colloquantur coram 
fublimitate veftra , & populo veftro, vt fciatis quia Domi- 
nus Izsvs e(t eterni Patris aeternus Filius , & vtrique coz. 
ternus Spiritus fan&us , vnus Deus benedidus in fecula; 
fimülquc ante omniatempora & abfque vlloinitio, — 

Cüm hec dixiffet procidit ad pedes Regis, & ample- 
Genseos flebat amare, procubuerunt & omnes Epifcopi 
cum co ; vnde Rex valdé commotus eft , & inclinans fe 
víque adeos, erexit Domnum Auitum cum cateris, qui- 
bus amicabiliter dixit fe refponfum daturum illis fuper pe- 
titionibusillorum. 


Quod & craftina die fa&um eft : nam Rex per Sagonam 


rediés ad vrbem mifit ad Domnos Srephanum &' Auitum, 
vt venirent apudillum : qui cüm veniffent , Rex dixit ad 
illos : Habetis quod poftulatis , nam Sacerdotes mei para- 
ti fünt vobisoftendere quód nullus poteft effe cozternus 
& confubftanrialis Deo, Sed nolo vx id fiat coram omni 
populo , ne turbz excitentur ; fed tantiim coram Senatori- 
bus meis , & aliis quos eligam , ficut vos eligetis ex veftris 
quos volueritis ; fed non in magnonumero, & id fiet die 


Alis Sio craftina in hoc loco. Quo dicto Epifcopi falutato Rege dif- 


indicta ad 
diem fefti- 


cefferunt & reuerfi funt , vt omnia intimarent aliis Epifco- 


uam $anái pis. Erat autem vigilia folemnitatis S. Iufti, Et licet Opta- 


lutti, 


uiffent quód hoc fieret die folemnitatem fequenti , nolue- 


runttamen propter tantum bonum ampliüs procraftinare. 
Sed vnanimiter decreuerunt apud S, Iufti fepulcrum per- 


noctare , vt illointercedente obtinerent à Domino peti- 
tiones cordis fui. | NS 


Euenit 


--- — e—— —— 1 —— 


E WA 
— — €——». X 4 oc-s 


—-—  —9 — «4. E—3 


/ 


"dduerfnt zdrianos. 113 
Euenitautem vt ea no&e cüm Le&or fecundüm morem 
inciperet lectionem à Moyfe, incidit inilla verba Domini: 
Sed ego iudurabo cor ej&s , €» mnltiplicabo figna € offenta mea 
interra 4Egypti, C non audiet vos, Deinde cüm poft Pfalmos 
decantatos recitaret ex Prophetis,occurrerunt verba Do- 
mini ad Efaiam dicentis : ade € dices populo bsic , audite 
audientes C nolite intelligere C videte vifenem C nolite cogno[- 
cere. Exceca cor popslicjas , C aures ejus agorama , € ocnlos 
ejus claude ne fertó videat oculis (nis, nee atdiat Cr intel- 
ligat [uo corde, € congertatur,C [anemesm. Cümque adhuc 
pfalmi fuiffent decantati, & legeret ex Euangelio incidit 
in verba quibus Saluator exprobrat Iudais incredulita- 
tem : Pee tibi Corrazaim ,vetibi Betzaida ; quia (in Tyro C 
in Sidene virtutes fatte e[Jent , quee [unt fatfie in vobis , jamda- 
dumin cilicio & cinere penitentiam egiffent. Denique cüm le- 
&io fieret ex Apoftolo , pronunciata funt verba illa : fn 
diaitias bonitatis ejus C» patientie C lenganimitatis contemnis? 
ignorar quoniam fuflinentia Dei ad penitentiam 1e adducit? fe- 
candàm antem duritiam tuam C impernitens cor tbefamrizaa tibi 
iram in tempore ire. Quod cüm ab. omnibus Epifcopis ob- 
feruatum fuiffet , cognouerunt ledtiones illas fic occurriffe 
volente Domino , vt fcirent. induratum effe cor Regis, 
Deümque illum in fua impoenitentia relinquere ;ad often- 
dendum diuitias juftitiz fuz , vnde valde triftes effe&ti, 
nodem inlacrymis tranfegerunt. Non deftiterunt tamen 
veritatem noftre religioniscontra Arianos afferere. 
Igitur tempore quo Rex jufferat , conueniunt omnes 
Epifcopi & fimul ad Regiam vadunt cum multis Sacer- 
dotibus & Diaconibus , & quibufdam de Catholicisjinter 
quos erant PLAcIDvs & LvcANvs qui erant de pracipuis 
militiz Regis. Venerunt etiam Ariani cum fuis. Cüm er- 
go fediffent coram Rege Domnus Avirvs pro Catholicis, 
BowirAcivs pro Árianis, fermonem habuerunt. Sed poft- 
quàm Domnus AviTvspropofuit idem noftram cum te- 
ftimonijs facrz Scripture , vt erat aker Tullius, & Domi- 
nus infpirabat gratiam omnibus quz dicebat ; tanta con- 
fternauo cecidit fuper Arianos, vt qui fatis amicabiliter 


audientiam prebuerat BoNiracivs nihil omninó refpon- 
Tom. 5. 


Exodi cap. 
J. 


Efe cap. 6. 


Matib. e. 1t, 


"td Rom. 1. 


Congref- 
fuscum 
Arianis, 


Seffio. 3. 


I4 Collatio Epifcoporum 

dere poffet ad rationes Domni Avrrr, fed tantüm quazftio- 
nes difficiles proponeret , quibus videbatur velle Regem 
fatigare , fed cümab Avr TO vrgeretur , vt refponderetad 
antedicta , promittens fe etiam refponfurum ad ea quz 
propofuerat,non potuit refpondere ad vnam de rationibus 
quz fuerant à Domno ÁviTo propofitz , neque vllam pro 
defen(ione fuz partis allegare; ed tantüm os fuum in con- 
uitiis aperiebat , & dicebar Catholicos effe praftigiatores, 
& colere multitudinem Deorum. Quod folüm cüm dice- 
ret , viderétque Rex confufionem fuz fe&z , furrexit de 
fua fede , dicens quód in craftinum refponderet BowtrA- 
civs. Difcefferunt ergo omnes Epifcopi : & quia adhuc 
dies non erat inclinata , iuerunt (imul cum cateris Catho- 
licisad Bafilicam Domnilufti confitentes Dominum quo- 
niam bonus , & laudantes eum qui dederat illis talem vi- 
&oriam de inimicis fuis. | 

. Sequenti veró dieiterum ad Regiam profeài cum his 
quiin ptzcedentiaderant : cámque ingrederentur , inue- 
nerunt ÁREDIVM ,qui eis perfuadere volebat vt regrede- 
rentur; dicebat enim quód tales rixz exafperabantanimos 
multitudinis , & quód non poterataliquid boni ex eis pro- 
uenire, Sed DomnusSrEPHANvs, qui Íciebat illum fauere 
Arianis vt gratiam Regis confequeretur , licet fidem no- 
ftram profiteretur , rcibondit eiquód non timendum erat 
nerixz procederent ex inquifitione veritatis , & amore fa- 
lutis fratrum fuorum , imó nihil effe vtilius ad jungendos 
animosin fan&a amicitia ,, quàm cognofcere apud quos 
effet veritas, quia vbicunque eft , amabilis eft, & profef- 
fores ejas reddit amabiles. 

Addiditinfüper omnes hüc veniffe fecundüm juffionem 
Regis, contra quod refponíum non eftaufus Arediusam- 
pliàs refilire.Ingreffi funt ergo , & cüm Rex eos vidiífet, 
furrexitin octürfum eorum , mediüfque inter Domnum 


STEPHANYM & Domnum ÁvrTvMadhuc multa locutus eft. 


contra Francoram Regem , quem dicebat folicicare fra- 
trem fum contra fe, Sed cim refponderent prafati Epif- 
Copi, quód nóneffet melier via ineundi pacem, quànt con- 
cordarein &de ; & operam fuam ,(i gratam haberet,polli- 


"Aduer[us Ldrianos. iij 


terentur pro tàm fano fcedere conciliando , nihil am- 


plius locutus eft, fed vnufquifque locum quem preceden- 


ti die tenuerat , occupauit. 


Cüm itaque fediffent,Domnus Avr1vs tam lucidé pro- 
bauit quód Catholici non plures Deos adorabant , vt fa- 
pientiam ejus tam Catholici quàm aduerfarij cum ftupore 
mirarentur. Id autem fecit vt refponderet conuitiis quz 
BonrrAcivs in noftram fidem jecerat. Poftquàm ergo 
conticuit , vt locum daret refponfionibus Bonifacij , nihil 
aliud potuit ille dicere , quàm quod precedenti die fece- 
rat , & conuitiis addens conuitia, tanto impetu clamabat, 


vt prz raucitate non poffet ampliàs loqui , & quafi fuffoca- 


Quod cim Rex vidiffet & fatis diu expedaffet , tandem 
furrexit vultu indignationem prztendens contra BonrrA- 
civM. Tunc Domnus Ávirvs dixit ad Regem: Si fublimi- 
tas veftra vellet jubere vt hi refponderent propofitionibus 
noftris , vt poffet judicare quanam fides effet retinenda. 
Sed nihil Rex refpondit , neque cateri Ariani qui erant 
cum illo, adeó ftupefa&i erant de do&rina & fapientia 
Domni Ávi11. Qui cüm videret eorum filentium fubjun. 
xit : fi veftri non poffunt refpondere rationibus noftris, 

uid obftat , cur non omnes fimul conueniamus in eadem 

de. Tunc murmurantibus illis, de fua fide fecurus in 
Domino addidit : Si rationes noftre non poffunt illos con- 
uincere, non dubito quin Deus fidem noftram miraculo 
confirmet ; jubeat fublimitas veftra vt tam illiquàm nos 
camus ad fepulcrum hominis Dei Iufti, & interrogemus 
illum de noftra fide , fimiliter & Bonifacius de fua, & Do- 
minus pronunciabit per osferuifui in quibus com placeat. 
Rex attonitus annuere videbatur : fed inclamare caepe- 
runt Áriani, & dicere fe pro fide fua manifeftanda facere 
nolle vt fecerat Saül, & 1deó maledi&us fuerat ; aut re- 
currere ad incantationes & illicita, fufficere fibi fe habere 
Scripturam,quz fit fortior omnibus praftigiis, & hzc fem- 
per repetentes, & boantes potiüs quàm vociferantes ; 
Rex qui jam furrexerat accipiens per manus Domnum 
STEPHANVM & Domnum Avrrva duxit eosvíque ad cu- 


P 1j 


Confufic- 
ne & pudo- 
re (utfu 
funt Aria- 
ni. 


Vrget eos 
Au:tus. 


Biade Rex 
eft ample- 


xatus Epif- 


T6 Collatio Epifcoporum 


copot Ste- biculum fuum , & cüm intraretamplexus eft eos , dicens 


phanum 
& Auitum. 


' vt orarent pro eo, Cognouerunt quidem illi perplexita» 
tem & angufítias cordis ejus , fed quia Pater eum nontra- 
xerat, non potuit venire ad Filium, vt veritas impleretur: 
AN'on efl volentis , neqne feflinantis , fed miferentis Dei. Et ex 
ea die plurimi Arianiad poenitentiam venerunt , & poft 
aliquot dies baptifati fuerunt : & magnificauit Dominus 


fidem noftram pet intercefüonem Domni Ivsriin confpc- 
&u omnium, 


Nr ut-u 


—— —— 


MR omm TNAM NRR——— MMtüÜ— -—— 77 


I7 : 


SEXGEEGEEESGEG X EG Gg 
THEODVLFEI 


AVRELIANENSIS 


EPISCOPI 
FRAGMENTA 
SERMONYM ALIQYO T. 


*HAEC ET QVJARÀ SEQVVNTVR ww. 
Capita | 
 TusopvLeHVs Epifcopus edidit. 


ANE D virtutes difficile confurgimus , ad vitia finela- 
BN bore dilabimur. Ifta enim prona, illa ardua funt. 
95S Grandes enim fudores perpetimur vt ad celum 
confcendere valeamus. Quemadmodum ad virtutum ten- 

dentes culmen non à fummis inchoant, fed à modicis, vc 
| fenfim ad altiora pertingant ; ita & qui dilabuntur ad vitia 

non ftatim à magnis criminibus incipiunt , fed à modicis 

adíuefcunt , & fic in maximis proruunt. 

. Nihil prodeftadmixto malo agere bonum , fed prius eft 

cohibendum à malo , deinde exercendum bonum. Hoc 

enim indicat Propheta càm dicit : Quie/cite agere peruer;à , I/ *. 1^ 

difcite benefacere. Pris vitia extirpanda funt in homine, 

deinde inferendz virtutes. Nam coharere & conjungi 

non poteft veritas cum mendacio, pudor cum petulantia, 

fides cum perfidia , caftitas cum luxuria ; luxuria veró 

carnis ideó notabilis eftomnibus , quoniam ftatim per fe 

turpis eft , & tamen penfante Deo , ('iperbii minor eft: fed 

| P iij 


Quantum 
malum fu- 
perbia, 


Eft origo 
omnium 
criminum. 


Ex humi- 


litate cafti- 
tas. 


n& ——— Fragmentum "I beodulph: 
qui detinetur fuperbià & non fentit , labitur carnis lu- 
xurià, vt pro hac humilietüir, & à confufione furgat 
& à fuperbia : omnis peccans fuperbus eft , eo quód 
faciendo vetita , -contemptim habeat diuina pracepta. 
Rc&e ergo initium omnis peccati, fuperbia , quia nifi 
precefferit mandatorum Dei inobedientia , tranfgreffio- 
nis non féquitur culpa. Superbia ficut origo eftomnium 
criminum, ita ruina cun&arum virtutum. Ipfa eft enim 
in peccato prima, ipfa in confli&u poftrema. Hzc enim 
aut in exordio mentem per peccatum ptofternit , aut no- 
uiffime de virtutibus dejicit. Inde & omnium peccato- 
rum eft maxima, quia tam per virtutes , quàm-per vitia, 
humanam mentem exterminat : ex culpa fuperbiz ple- 
rumque inabominandam carnis immunditiam itur : nam 
alterutn pendet ex altero. Sed ficut per fuperbiam men- 
tis itur in proftitutionem libidinis , ita per humilitatem 
mentis falua fit caftitas carnis. Deus autem nonnun- 
quam dejicit occultam menus füperbiam per.carnis ma- 
nifeftam ruinam : libidinis nafci immunditiam de animi 
occulta fuperbia , exemplo primi hominis aperitur ; qui 
mox vt per fuperbiam contra Deum tumuit, ftatim car- 
nis libidinem fenfit , & pudenda operuit. SEP. 
. Nonnunquam gemino vitio Chriftianus à diabolo ap- 
petitur , &occulto per elationem, & publico per libidi- 
nem ; fed Dei feruus difcreté vtrumque penfans fic ca- 
uet libidinem , vt non incurrat elationem, & fic tremit 
elationem , vt non refoluat animum ad libidinem. Lo. 
xuriofis atque fuperbis demones plus fautores exiftunt , 
dümque in czteris vitiisfpiritus maligni deferuiunt , his 
tamen maiori familiaritate iunguntur , eííque amplius 
iuxta defiderium famulantur , principaliter. his duobus 
vitiis diabolus humano generi dominatur, id eft, per fu- 
perbiam mentis & luxuriam carnis. Vnde & Dominus ad 
Iob loquitur de Diabolo dicens: Ssé vmbra dormit , in fe- 


hb. 40. creto calami, in locis bumentibus : per calamum enim inanis 
16 


fuperbia ; per loca humentia carnis demonftratur luxuria: 


—HÁ 


efureltanenfis Epifcopi. 119 
per hiec enim duo vitia diabolus humanum poffidet ge- 


nus, vel dum mentem in füperbiam erigit , vel dum pet : 


luxuriam carnem corrumpit, Ex corde enim primum 
fornicationes funtauferendz , vt non prorumpant in ope- 
re, Hinc eft quod per Prophetam dicitur : 4icingite ium 
bos vefros (aper vbera veffra ; hoc eft in corde libidines 
refecate, Quando ergo impulfu daemonum mens ad de- 
le&ationem fornicationis impellitur, diuini iudicij etiam 
& zterni tormenta incendij ante oculos proponantur , 
quia nimirum omnis poena tentationis grauioris fupplicij 
formidine coércetur , recordatio ardoris gehennae ardo- 
rem excludit luxuriz. 

À Deo datur continentia, fed petite & accipietis. Tunc 
autem tribuitur, quando Deus gemitu interno pulfatur. 
Amanda eft pulchrítudo caftitatis , cuius guftata deleca- 
tio dulcior inuenitur quàm carnis. Caftitas enim fructus 
fuauitatis eft, pulchritudo inuiolata San&orum , fanitas 
corporis, fecuritas mentis. Nam qui fe continentiam 
habere confidit , & ab aliiscerrenis defideriis fe non fub- 
trahit, quamuis hunc luxuria carnis non polluat , diuerfa 


tamen mundanz conuerfationis operatio maculat. Om- 


netamen peccatum per poenitentiam recipit vulneris fa- 
nitatem, Non poteft quifquam fpiritalia bella tranfire, 
nifi prius edomauerit ardorem cupiditatis. Non poteft 
ad contemplandum Deum mens effe libera , qua cupidi- 
tatibus huius mundi incumbit. Omni peccato peior eft 
auaritia, & amor pecániarum. Vnde & per Salomonem 
dicitur : Vibil ef (celeflius quàm amare pecuniam , cupidi- 
t4s omnium criminum materia eft, Vnde & Apoftolus 
ait: Radix omniam malorum eff cupiditas, Si ergo fucci- 
ditur radix criminum , non pullulant czterz foboles pec- 
catorum, Cupiditas enim Chriftum vendidit, vendidit 
Vitam, comparauit mortem ; nec mirum, quia morientes 
inferniignibus deputantur ,,qui viuentes flammam cupi- 
ditatisfuz non extinxerunt. — — 

Vale eft cauere gulam,ciborümque concupifcentiam. 


la. 3X. 15. 


Cafticas à 
Deo tri- 
buitur. 


1 Tim, 
6, 10. 


Ciborum 


anu DO Fragmentum *I beodulpb; 
tizftudens- Quid enim tam noxium , quàm vt animus feruiat ventri 
dum, & eícis, qua funt deftruenda , teftante Apoftolo : Des; 
1 Cor. 6, n, Atem C bunc € bec defraet. Non ad luxuriam , nec ad 
Louis fatieratem ,fed tantummodo vt corpus fuftentetur ad 
ea opus Dei , epulis eft vtendum. Sicutenim omnescarna« 
les cupiditates abftinentià refecantur , ità omnes animz 
virtutes edacitaris vitio deftruuntur. Neque enim po- 
teft quifpiam virtutum perfectionem adtingere, nifi priüs 
edomauerit ventris ingluuiem. Nemo poteft dominari 
ceteris vitiis, nifi priüs reftrinxerit vicium gulz. Non po- 
teft quifquam à femetipfo facilé fpiritus immundos ex- 
pellere, nifi per abftinentiam gulz. Tunc enim hoftes, qui 
extra nos funt, à nobis fortius fuperantur , cüm priüsquz 
intra nos funt vitia extinguntur. Nam fruftra foris agit 
bellum, quiintus habet periculum ; efc ctapulam, potus 
ebrietatem generat, | 
Que vi-  Ebrietas autem perturbationem gignit mentis, furorem 
LS " cordis ; lammam libidinis. Ebrietas ita mentem alienat, 
'" vt vbi fit nefciat. Vnde & in Prouerbiis : Potente: , in- 
Prou, y. j, QUIS iracundi funt y vinum non bibant, ne cümbiberint, obli- 
si[/caniur f[apientiam. Plerifque laus eft multüm bibere & 
non inebriari. Audiant hi aduerfum fe Prophetam di- 
lfá, s, 23, Centem : Je qai potentes effis ad bibendum vinum , € viri 
fortes ad mi/cendam ebrietatem, Vino multo deditos, & lu- 
Didi, — xuriose viuentes , Efaias ficarguit dicens : 7/2 qui con/ur- 
gitis mané ad ebrietatem (etlandam , € potandum v[que ad 
ve[peram , vt vino effuetis. De talibus alioin loco dicitur: 
Ecl.10.16, V && tibi ciuitas , cuius Rex iunenis" eff , €» cnius Principes 
«*Mutr.— ene comedunt. Multietiam à mané víque ad folisoccubi- 
tum ebrietati & gulae voluptatibus feruiunt, nec intelligüt 
cur nati funt , fed confuetudine belluina detenti , luxuriz 
tantüm tota die epulífque inferuiunt; Clamax Ioél Pro- 
pheta his qui ebrietati feruiunt, dicens : Expergifcimi- 
ni cbrij € flete , € vlulate omnes qui bibitis vingm in dulce- 
dine. | ZUM 
Solicité igitur cum difcretione moderanda eft carnis 
cura, 


hureltanenfis Epifcopi. [21 
cura , ne quid nimis : nam quicquid nimis & vltra modum 
eft, perniciofum eft ; quicquid autem cum modo & tem- 
peraméto fit, falutare; in omni opere ergo modum & tem- 
peramentum oportet habere. Ideóalia funt precepta que 
dantur fidelibus communem in fxculo vitam degenti- 
bus, atque alia feculi hujus renunciatoribus. Illis enim 
dicitur , vt fua omnia bene gerant , iítisvt fua omnia de- 
relinquant : ad perfectum enim non fufficit abnegatis om- 
nibus fuis, ni(i & feipfum abneget , fecundum Euange- 
lium ; id eft , nifi voluntates proprias relinquat , ac mori- 
bus prauis renuntict , vt qui erat fuperbus, fit humilis; 
qui erat adulter, fit caftus; qui erat iracundus, effc ftudeat 
manfuetus ; qui erat animofus, patiens effe contendat ; 
qui auarus , (it largus ; qui contra proximum fuum odio 
velinuidià tabefcit , dile&ionem Dei & proximi puram 
io corde retineat, Sícque fingulis vitiis fingulas virtutes 
contrarias opponat, & bonis fe moribus adornare ftu- 
deat , vt de vitisveniam , & de bonis actibus premium 
mereatur. Namque Dominus ait : Qui vult venire pof me, 
abneget [emetipfum. Ergo qui non rigida intentione profef- 
fionem Monachi fe&antur , quantó füperni amoris propo- 
fitum diffolutéappetunt, tantó procliuiàsad mundi amo- 
rem denuó reducuntur. Nam profeffio non perfecta prz- 
fentis vitz repetit defideria , in quibus etfi nondum fe ope- 
re jam alligat , tamen cogitationis amore, ideo malis eft 
boaum cogitationibus fortiter repugnare, Qui enim ad 
hoc profeffionem fanaitatis praetendit, vt aliis quando- 
que przeffe defiderct, ifte non Diícipulus Chrifti, fed pra- 
uitatis fectator exiftit , quia non pro Deo, fed pro fxculi 


amote portare ftudet crucis Chrifti laborem. Qni mun- 


dum deferunt , fed tamen virtutes przceptorum fine cor. 

dis humilitate fequuntur , ifti quafi de excelfo grauiter 

cortuunt, quia deterius per virtutum elationem deji« 

ciuntur , quàm per vitia prolabi potuiffent. Omnis Dei. 

feruus de fais meritis non debet attolli, dum poffe videat 

ex inferiotibus fibi. prlatiores. alios fieri; femper con» 
lom. $5. Q. 


Alia p:x« 
cepta lai- 
cis , alias 
qui (zculo 
renuncia- 
uere. 


122 | Frag: mentum q beodulphi 


/ fcientia feruiDei humilis effe debet & triftis , fcilicet, vt 


Exercitia 
veti Reli- 
gioi 


€uris pro- 
pinquorü 
vacare non 


debent. 


Tripettitü 
vniufcujuí- 
ue profe- 

Cum. 


per humilitatem non fuperbiat , & per vtilem moerorem 
cor ad lafciuiam non diffoluat. 

Dei (eruum fine intermiffione legere & operarioportet, 
ne forté mentem otio deditam fpiritus fornicationis fubri- 
piat. Cedit enim labori voluptas , animum autem vacan- 
tein citó przoccupat ; Contuere Salomonem per otium 
multis fornicationibus inuolutum , & per fornicationis 
vitium vfque in idololatriam lapfum. Hi veró quipro Dei 
timorefzculorenunciant, & tamen curis rerum fecula. 
rium implicantur , quanto fe rerum ftudiis implicant, 
tantó fe diuinz fubtrahunt caritati. Qui fimul & terrenis 
parere curis & diuinis fe excercere ftadent , vtrumque 
complecti non valent , ficut Chriftusait : Nemo poteff duo- 
bus dominis fersire: ni(i enim priüsà fecreto cordis expel- 
latur importuna fzcularium multitudo curarum , anima 
quz intrinfecus jacet , nequaquam refurgir. 

Arguitur eorum tepor , qui Dco vacare volentes , mun- 
dóque renunciant, & curas proprias afpernantur , fed 
dum propinquorum vtilitates procurant , à Dei amore fe 
feparant. Vir fpiritualis prodeífe debet fuz propinquitati, 
tamen cauere ne dum illis gratiam carnis preftare ftudet, 
ipfe à fpirituali propofito non declinet. Multi enim Mo- 
nachorum amore parentum non folüm terrenis curis , fed 
etiam forenfibus jürgiis inuoluti , & pro fuorum temporali 


falute fuas animas perdiderunt. Sicut noftra nobis non 


odienda e(t anima , fed cjus carnalesaffectus , ita nec pa- 
rcntesà nobisodiendi funt , fed corum impedimenta, que 
nos ab itinere recto prepediunt. Dum tamen Dominus 
ita precepit à nobis parentes odiri , ficut animas noftras. 
Ncmo enim perpendere poteft , quanti fit ponderis decli- 
nare àbono & facere malum , ni(i priüs toto mentisanni- 
fa conuertitur ad Deum. 

Tripertitum defcribitur effevniufcujufque conuerfi pro- 


fe&um , ideft, primum corrigendi à malo , fecundum fa- 


ciendi bonum, rertium  confequendi boni operis pre- 


LU 


VNt* i ztoc4e- CET 


- 3X 
t2 fX. 


La 
MER 
— 


L 2 d 
a. cem 
Lr 


"urelianenfis Epifcopi. 123 
mium.Ideóque feftinare debet ad Deum poenitendo vnuf- 
quifque dum poteft, ne (i dum poteft noluerit, cum tarde 
voluerit, omninó non poffit. Proinde Prophetaait : Que- 
rite Dominum dum inueniri potefl , inuocate eum dum prope eff : 
Et vbi inueniri poteft , nifiin hac vita , in qua etiam prope 
eft omnibus inuocantibus fe in veritate IEsvs- CHRtIsTvs 
Dominus nofter , qui omnibus in fe veraciter fidelitérque 


credentibus vitam & gloriam fempiternam prapara- 
bit? | (— 


Ifes. 5$. 6. 


124. Fragmentum Tbeodulphi 


DE OMNIBV S5 ORDINIBF $5 
: bujus feculi. 


" VoNIAM peccatum quodcumque deleàat aut 


Laus vir- 
ginitats, 


Nuoptis lo- 
quitur. 


| fubripit, fit nobis in memoria ; quód jam deleta 
funt peccata noftra, non perdamus premium fanguinis 
Chriíti, nec maculemus ftolam animz per iniquitatem , 
aut rapinam , aut concupifcentiam. Iacuimus , jam eredi 
fumus; vulnerati fueramus, jam fumus fanati, non erit 
excufatio, qualefcumque diabolusad malum poteft inui- 
tare , non poteft trahere , deleGationem infert , non po- 
tefítatem , confilium ingerit, non conflidum. Nunc 
ergo propter partum Beate MA&1 £, fit mihi fermoad 
virgincs , liue ad viros , fiue ad foeminas , fiue ad viduas, 
fiue potentes , ftue pauperes, fiue feruos, noneftapud 
Deum nifi meritorum diícretio, Audite me itaque qui- 
cumque dono Chrifti in corpore Virgines eftis , gene- 
raliter loquor ad omnes. Audite me itaque quicum- 
que fe agnofcit effe quod dico , (tudeat vt & corde fit Vir- 
go, fic gaudeat de lucro corporis , vt non habeat damnum 
animz , gaudeat tamen de tam pretiofo dono Chrifti, 
gaudeat cum humilitate, fleat cum pictate , agat gratias 


quia tantam felicitatem in integritate portat , laetetur - 


quia fecuturus eft Agnum quocumque jerit : fi tamenin 
ore ejus, ficutlegimus in Apocalypíi, mendacium nonin- 
ueniatur:oret pro perfeuerantia, vt non illi qualifcumque 
dele&atio fzculi , aut inuidia diaboli, tantum donum 
tollat, tantam claritatem innubilet , tantum nitorem in- 
fufcet ; teneat fortiter, non perdat rem irreparabilem, 
non vno momento deleGationis amittat gratiam corpo- 
ris, non cótrahatturpitudinem animz per pulchritudinem 
forma corrupte , nonillum concupifcentia vincat. Sime 
audierit , permanet ; quod fi non audierit amiffurus e(t 
quod nunquam reparaturus. 


Iterum ad vos mihi fermo eft. Qui conjuges habetis, 


»"- 


"durelianenfis Epifcopr. 125 


moneo vt cafté habeatis. Nam Elifabeth , qs longzuie 
temporibus caflé cum marito vixerat, & ambo fideles ante 
Deum fuerant , meruit jam demortuo femine habere fi- 
lium , qui & fan&itatem parentis ornaret , & predicatio- 
ne multos infideles conuerteret. 

Iterum vobis loquor quz eftis viduz , cuftodite viduita- 
tem , non eftoteverbofz , fed cum filentio expectate Do- 
minum, qui pupillum & viduam fufcipiet, fed bona vidua 
illa quz in oratione eft, & in humilitate , in eleémofynis 
pon Si certé vnde faciat non habet, voluntatem 

onam & finceram cogitationem habeat. Mulieres non 
maledicite , non jurate , non eftote prompte adloquen- 
dum. Forté dicitis importunum effe quod ifta dico : non 
mihi facere licet , plus timeo illum qui jubet , quàm illum 
qui detrahit. Ego dico , quiagnofcit , emendet, quiin fe 
non recognofcit, gaudeat & teneat, vt aliis pro falute 
dicere poffic. | 

Nunc jam ad vos loquor peenitentes, qui peenitentiá in 
Ecclefia accepiftis & agitis , perfeueratein fletu , in com- 
pun&ione dod plangite. Quid e(t do&é plangite : non 
quzrite in oratione temporalem rem , fed sternam beati. 
tudinem , remiffionem peccatorum : qui fic orat, ipfe 
do&é plangit. Non cadant ad terram inanes lacrymz ve- 
ftr» , quia verax eft ille qui per Prophetam dicit : P ofni 
lacrymas meas in confpetia 120. Vos modó fatis debetis 
Deum amare , & de timore jam ad dilectionem traníire. 
Quia legimusin Euangelio de peccatrice illa , csi »u/tum 
dimittitur , multam dilexit ; & ideó multum debetis diligere 
Deum, qui vos expecando , & non puniendo , ad poeni- 
tentigm perducere dignatus eft. | 

Nunc veró ad vos fermo eft;pauperes,. Vos dico pàupe- 
res qui mendicatis , quide ele&émofynis Chriftianorum vi- 
uitis, confolamini , tribulatio veftra conuertetur in.1»- 


. titiam , & dolor vefter in gaudium. Non vobis fit ingra- 


tum quod mendicatis , nec ideó in corde veftro aliquid 
contra Dominum dicaris, Quia ille juftus & pius e(tin 


Qi 


Vidais. 


Doenitétee 
alloquitur. 


Pauperes. 
Setuor. 


Setuos. 


126 .- — Fragmentum *1 beodulphi 

omnibus operibus füis , & teideó fecit pauperem , vt fuf. 
ferendo inopiam , xternam vitam adquireres, & diuitem 
ideó fecit , vt dum tibifuperflua daret , remedium pecca- 
tis adquireret : & idcó patientes eftote, expectate Do- 
minum, 

Etiam ad vos mihi fermo eft , ferui , quicumque domi- 
nos carnales habetis , quicumque feruitij conditionem 
habetis , obedite dominis veftris , diligite ex corde non 
ad oculum feruientes , fed minifterium ex amore facien- 
tes. Quia & illos Deus conftituit , vt vobis dominentur, 
& vos vt feruiatis ; bene feruite, quia de bono feruitio 
mercedem habebitis:fi boni fueritis, meliorcs eritis domi- 
nis malis. Quia apud Dominum anima vniufcujufque 
non eft de nobilitate difcernenda , fed opere ; nec genere, 
fed actione. Ideó nunc ad omnes mihi fermo fuit , quia 
Chriftus pro nobis mortuus eft , & ideó feruate quz dixi 
vtde vobis fructum habeam, & vos omnesin caleftibus 
horreis , vbifrumenta congreganda funt , mifericorsDo- 
minus intromittat , qui viuit & regnat in fecula fzculo- 
rum, Ámen. | 

Visnunc ,cariffime frater Defideri, vt tibiquafi delu- 
minaribus firmamenti, quz toto mundo refulgeant, pau- 
ca de fcriptoribus qui nobis multa de obfcuritatibus , qus 
propter carnalem intelligentiam impediunt, ad fplendo- 
rem conf(iderationis fpiritualem proferre potuerunt mani- 
feftiffimé ? Dicam vt vereor Sufannz Helciz filiz in me 
fcntentiam , iuiquo judicio Prefbyrerorum dicentis ne 
impleatur: Anguftiz funt mihivndique : & mihi figiliter 
funtanguf(tiz ; 1 enim voluero ex his reprehendere , ad- 
uerfarios atque inimicitias vbique concitabo.. S1 autem 
voluero, quod .poftulafti nunquam inuenies, fed cujus 
tam voluntatem condemnari , quàm multorum confilium 
tranfire , vel defpicere effe videtur, Qui vnufquifque eo- 
rum ia Scripturis fan&is diligenter laudare meruit. Sed 
omnces leniter leuitérque cum omni amore tanquam vt 
xuumque pacificé impleam , auguftiffimus Epifcopus. 


"Ahurelianenfis Epifcopi. 11y 
volans per montium culmina,quafi aquila,e2 quz in mon- 
tium radicibus fiunt, non confiderans, multa cxlorum 
fpatia , terrz fitus, & aquarum circulum , claro fermone 
pronuntiet. Qui enim in lignum fruduofum afcendere 
vult, paulatim ad fuperiora & majora carpere fcftinat , ra- 
mos autem proximos paruulis relinquunt. Nos autem 
piruulifumus. Obfecro vos, fratres diledtiffimi , vt erga 
fabditarum plebium profectum & emendationem, vigi- 
lantiffima cura laboreus *. | 


* Mwlt« A. 
defidereri 
videntur. 


kN CH3. 


128 


BKOHEDID EUH AB QUERER 


CONCILIVM 
SENONENSE 


PRESIDE GVILLELMO 


ARCHIBPISCOPO, 
CELEBRATVM PARISIIS 
IN DOMO EPISCOPALI 
ANNO M. CCCXLVL 


Ey q3y N nemine Domini , Ámen. Vniuerfis prefentes 
0/9  D-3 literasinfpe&uris , GvirrgrMvs miferatione di- 
3 Ke uina Archiepifcopus Senonenfis falutem in eo 

me quieft omnium vera falus. Paftoralis cura folici- 
tudinis nos inuigilare , & intendere , ac vacare fubje&to- 
rum noftrorum commedis , & remediis , ae tranquillitati, 
quieti , profpetitati , & paci ; eorumdémque fuübditorum 
periculis & incommodis obuiare, animarum ipforum fa. 


luti prouidere , fcandalàque remouere , & deformatorum 


reformationi profpicere folicitat & eompellit : hoe cft 
quod profe&ó delideranter exquirimus , & ad id mentis 
noftrz feduló deftinamus affectum. Ea propter repertis 
per nos aliàs tam vifirando noftras Dioecefim & Brouin- 


ciam , quàmaliter multis cafibus & negotiis totas Dicece- 


fim & Prouinciam nof(tras, ac ftatum ipf2rum tangenribus 
feu. concernentibus : auditis etiam & iotelle&is tunc & 
aliàs , necnon in Concilio , dequo infrà fit mentio, plu- 
ribus oppreffionibus , malitiis, grauaminibus & injuriis , 
qu& quotidie nobisac noftris fubdizis inferuntur. Inqui- 
bus & aliis exceffibus juftitia leditur , prorogatur iniqui- 
tas, & vniuerfi Cleri decoloratur honeftas , tam per vfus 

literarum 


p e wo. ev c(—. rJ p4 €» € (t Q£44A— 9c o I? 


paa 


Concilium Senonenf(e. 129 
fiterarum falfarum , & abufus etiam literarum , quàm pcr 
vocationes, feu citationes , captiones, & detentiones 
Clericorum , & perfonarum Ecclefiafticarum , ac fuorum 
bonorum;mobilium;necnon fzcularium illicitas & inde- 
bitas exactiones fcu extoríiones,& totius jurifdictionis Ec- 
clefiaftice perturbationes , ac immunitatis feu libertatis 
Ecclefiaftice infra&iones , feu violationes : & per inhone- 
ftos geftus,habitus, & mores prauos, ac regimina mala ip- 
forum Clericorum , & ipfarum perfonarum Ecclefiaftica- 
rum , ac etiam Religiofatum : & circa diuinorum celebra- 
tionesac per alios multos modos , quibus licet aliàsfalu- 


briter fit in. parte prouifum tam per facras canonicas, 


quàm prouinciales , etiam & publicatas in prouincialibus 
Conciliis fan&iones. Quia tamen nulla fanctio quantum- 
cunque perpenfo digefto confilio ad humanz naturz va- 
rietatem , & machinationes ejus inopinabiles fufficit, & 
prafertim quod veftrz adeó , aliquid certum clarümque 
ftatuitur , quin ex caufis emergentibus quibus jura & fta- 
tuta jam fada mederi non poffunt in dubium reuocetur: 
quia etiam ab adolefcentia viri procliuisad malum fenfua- 
litas humana. declinat, per quod morum fíubuerfio in 
Clero & populo frequenter obrepit ; neceffaria eft fupe- 
rioris auctoritas , vt per cultoris prouidi farculum extir- 
pet vitia, virtutes inferat , exceffus corrigat , fcandalis 
feu periculis & incommodis obuiet , fubditis prouideat,. 
moréíque reformet.. 

. Hinc eft quód nos GvrzrELwvs predictus cupientes 
adhibere fuper his , provt ad nos pertinet remedium opor- 
tunum, Ánno Domini millefimo trecentefimo quadrage- 
fimo fexto , die Mercurij poft Dominicam qua cantatur 
Letare Ierufalem videlicet quarta decima die menfis Mar- 
tij, continuata de die in diem, à die Veneris precedenti in 
noftro facro prouinciali Concilio, vnà cum venerabilibus 
fratribusSuffragancis noftris, B.Parifiéfi, P. Autiffiodoren- 


fi; I. Meldenfi, I. Trecenfi , & B. Niuernenfi Epifcopis,ac 
" Tom. 5, | | R 


1346. 


130 Concilium Senonen[(e. 
Vicariis, & Procuratoribus venerabilium Fratrum Suffra- 
ganeorum noftrorum Carnotenfis & Aurelianenfis Epif- 
coporum , czterífque perfonis Ecclefiaíticis noftrarum 
dicecefis & prouinciz , quz potuerunt commode intereffe 
ad ordinandum , ftatuendum , & reformandum ea quz 
effent ordinanda, ftatuenda, eriam reformanda, celebrato 
Parifiis congregati codem approbante Concilio ftatuimus 
& ordinamus facras conftitutiones canonicas , & etiam 
prouinciales circa pramiffa editas, & alias in. Concilio 
prouinciali publicatas, effe inuiolabiliter obferuandas, 
fub poenisin eifdem contentis. Et infuper quód contra- 
rium facientes, feu eas non feruantes, per fuosSuperiores 
ordinarios judices Eccle(iafticos , poená arbitrarià pu- 
niantur. | 
Verüm quia ex di&is prouincialibus conftitutionibus, 
& aliis jamdudum in prouincialibus Conciliis publica- 
tis, nullus aut rarus fru&us , feu profe&us prouenit, quia 
forté ad multorum notitiam non venerunt , feu propter 
hominum labilem memoriam , vel propter Conciliorum 
raritatem , feu etiam paucitatem , aut propter temporis 
longinquitatem feu diuturnitatem ,0mnces confítitutiones 
pradi&as prouinciales , & cateras in aliis prouincialibus 
Conciliis publicatas, eodem approbante Concilio inno- 
uamus , & volumus easquz etiam per vitium fcriptorum 
erant malé fcriptz, & reliquas quz fequuntur , in hocle. 
gi Concilio & etiam publicari. Statuentes quód in Con- 
ciliis prouincialibus qux fient de catero legantur ac 
etiam publicentur ; quódque noftri omnes Suffraganei, 
Abbates , Priores, Conuentuales , & etiam Procuratotes 
Capitulorum, ipías omnes recipiant & habeant citiüs 
"quàm poterunt, ac in fuis Synodis, Curiis, Conuenti- 
bus & Capitulis legi & publicari faciant & procurent. 
Cazterüm quia quz generaliter omninó dicuntur, nifiali- 
qua fpecialiter exprimantur ; neglecta videntur, quafdam 
de di&is prouincialibus conítitutionibus, quarum aliqua 
fuerunt fa&z per bonz memorie Dominum przdeceffo- 


LL —l-——— 
——M ———À—— — epum 


Concilium. Senonenfe. 131 
rem & patruum noftrum dominum GvriLLELMvM , qui- 
buídam verbisadditis & detra&is hic duximus fpecialiter 
fub hac forma exprimendas , & etiam iníerendas. 


CAAPFT I. 


Lraricrs , & perfonis Ecclefiafticis , laicos infeftos 

opido traditantiquitas , quod & przfentium experi- 
menta temporum manifefte declarant , dum fuis finibus 
non contentinituntur in vetitum , ad illicita frena rela- 
xant , nec prudenter attendunt quód fit eisin Clericos& 
perfonas Ecclefiafticas interdi&a poteftas, nihbilominüs 
ipfos & ipfas de die in diem capit , feu capi facit juftitia fze- 
cularis , & captos feu captas in prifionem feu carcerem de- 
trudit , feu detrudi detinet, feu detineri , & quod grauius 
eft, torquet feu torqueri, vltimo fupplicio tradit , feu 
etiam tradi facit in przjudicium jurifdi&ionis Ecclefiafti- 
cz & libertatisejufdem. Nosigitur talibusiniquis actibus 
obuiare volentes, facro approbante Concilio , ftataimus 
acetiam ordinamus,vt fi contingat Clericum feu perfonam 
Ecclefiafticam in villis , feu caftris, aut locis dicecefis & 
prouincie Senonenfis capi per judicem fecularem , feu 
detineri, vel vltimo tradi fupplicio , ludex requifitus, feu 
monitas dereddendo eundem Clericum , feu illam per- 
fonam. . . . . . . ipíius, fuo judici Ecclefiaftico non 
reddiderit, feu reftituerit , vel reddereaut reftituere no- 
luerit, feu recufauerit , aut plus debito diftulerit ,in fua 
malitia perfeuerans ceffetur à diuinis , celebratióque di- 
unorum, ac diuine laudis , organa . . .... .. 
di&is villis, caftris, feulocis , quandiu detinebitur, ne 
dum inilla Ecclefia infra cujus ce detinetur, (ed etiam 
in aliis Ecclefiis in dictis villis, caftris, feulocis , fi plures 
Ecclefiz (int ibidem ; necnon in parochia in qua huiuf- 
modi Clericum , feu perfonam . . . . . aut transferricon- 
tigerit , & etiam in parochia feu parochiis , in qua feu qui- 
bus capiens , feu detinens ; aut vltimo fapplicio tradens, 

ij. 


Deimmu- 
nitate Cle- 
ricorum, 
feu Eccle- 
fiafticarum 
períona- 
rum. 


Dehabitu 
Clericorü. 


132 Concilium Senonenfe. 

capi, detineri , aut vltimo fupplicio tradi faciens , vel pro. 
curans morabitur, feu habebit domicilium, aut . . ... 
s. aliis quibufcamque, quandiu in Eccle(ia prefens 
erit quoufque hujufmodi Clerici feu perfonz Ecclefia- 
fticz fuerit facta reftitutio debita, (udiciens, integra & 
perfecta, Quod &ad Religioforum Ecclefias & Monafte- 
ria in diis villis, caftris , feu locis confiftentesfeu confi- 
ftentia , & adalias Ecclefias eifdem contiguasextendi vo- 
lumus ; nefi in quibufdam & non aliis ceffaretur , ceffa. 
tionis & fufpéfionis hujufmodi interdictio valeat vilipédi; 
& predictas ceffationes ac fufpenfiones au&oritate prz- 
fentis Concilij ab omnibus tam exemptis quàm non exem. 
ptis , cüm de jure ad hocetiam teneantur , volumus ob- 
feruari. Et nihilominus precipimus & mandamus, vt Cu- 
rati tales capientes , detinentes , transferentes, feu vlti- 
mo fupplicio tradentes, capi, detineri, ttansferri feu tradi 
vltimo fupplicio facientes,feu etiam procurantes, excom- 
municatos à Canone denuntient publice fingulis diebus 
dominicis & feftiuis in Ecclefiüis eorumdem. 


CAPFT II. 


RgrEREA cüm fit certum eos , quiabjc&is veftibus 
p proprio conuenientibus Ordini, alias affumere & in 
publico portare , rationabili caufa ceffante prefumunt, fe 
indignos reddere przrogatiuá illius Ordinis profefforum; 
ftatatum prouinciale per ditum dominum Guillelmum 
factum , prohibens Clericis beneficiatis & Prefbyteris vti 
publice caligis rubeis , viridibus , fcatatis , .... ... . .. .* 
& comam nutrire , barbamve prolixam, feu tonfuramin- 
honeftam , autà parteexteriorialmutias de cendeto, feu 
de velueto deferre , imponens poenam priuationis medie- 
tatis diftributionum , quantum ad beneficiatos poft moni- 
tionem canonicam ... ... .. . .. . fiftentibus,& aliis arbi- 
trariam, codem approbante Concilio extendimus ad Cle- 
ricos beneficiatos , & Religiofos in Ecclefiis feu locis fuo- 


»— 
«-» ta 


t3. e T3. 


TJ pup — —-— PETER  1—3 


Concilium. Scnonenfe. . 135 
tum beneficiorum , vel Monafteriorum , & ad Prefbytc- 
ros vtentes palam per vias incedendo veftibus fronífatis, 
nimiüm fiffis ............ capuciis, aut capellis fuper 
capita, vel raffis ; & corrigiis inhoncftis , feu annulis in ma- 
nibus , aut fotularibus ad boucletas argenteas , fiue longis 
manicis vel cornetis. Item vt vniformitas in almuciis be- 
neficiatorum de quibus füpra , ...... ..... prouifione 
Concilij duximus ftatuendum , quód Canonici Cathe- 
dralium & Collegiatarum Ecclefiarum vtantur almuciis 
nigris , forratis minutis variis : & alijBeneficiati in dictis 
Ecclefiis, etiam nigris , non tamen forratis minutis variis, 
fedà... .. .... .. . priuationis medietatis diftributionum, 
quantum ad Canonicos , & quoad alios poenam arbitra- 


riam, lapfo fefto Beate Marie Magdalene proximo im- 
ponentes, 


CAPPT III. 


T£M cüm per di&um Dominum Guillelmum in pro-  Quidcirca 
A uinciali Concilio ftatutum fuerit, quód fi excommuni- £97 
catus & aggrauatus auctoritate ordinaria per annum fíiC agendum. 
Tleterit, & monitus, vt infratres menfes continuos poft 
didum annum faciat fe abfolui, hoc nonfecerit , ex tunc 
contra ipfum vt fufpe&um de harefi procedatur. Et in 
quadam conftitutione canonica, publicata in quodam 
Concilio & aliàs, caueatur quód fi fufpe&us de harefi, 
vocatus vt de fide refpondeat , excommunicationem in 
camlatam,;pro eo quod parere fuübterfugit aut contumaci- 


ter fe abfentat , per annum fuftinuerit, velut hareticus 
condemnetur. 


bor 
"v d M 


R iij 


Contra he- 
Ieticos, 


134. Concilium Senonenfe. 
CAPFT IF. 


T infuper quód Ordinarij poffint capere feu capifa- 
b hzreticos , feu de hxrefi fufpectos, & etiam ju- 
dices fzculares , feu dominitemporales ex parte Ordina- 
riorum fuper hoc requifiti , eos capere feu capi facere te- 
neantur fecundüm legitimas & canonicas fan&tiones. Eo- 
dem approbanre Concilio ftatuimus, quód fi didi judices 
feu domini ex parte Ordinariorum fuper hoc requifiti eof- 
dem hazreticos , feu de herefi fufpectos , infra tempus ab 
Ordinariis przfigendum , capere feu capi facere cüm po- 
tuerint , & captos reddere diftulerint , feu recufauerint 


| aut neglexerint , excommunicati (int auGtoritate facri pro- 


Legata Ec- 
clefie non 
aliis vfibus 
applicáda. 


vincialis Concilij , abfolutione , premifsá fatisfadione ; 
Ordinariis referuata. 


CAPFT F. . 

] T£M cüm ad eaquzad certum vfum deftinata funt , ad 

illum debeant , non ad alium conuerti ; & in ftatutis 
prouincialibus contineatur,quód ea quz legantur, vel de- 
bentur ad emendos redditus , illi ad quos pertinet reci- 
piant à debitoribus,& deponant in vuilitatem Ecclefiarum 
conuertenda , nec invfus Sacerdotum proprios reuertan- 
tur. Nos eodem approbante Concilio ftatutum hujufmodi 
declaramus fic , quód hujufmodi debita vellegata inqua- 
dam arca in Ecclefia deponantur , cujus arce vnam cla- 
uem habeant Decanus Chriftianitatis, Archipresbyter vel 
Sacerdos, & aliam Matricularij feu Prouifores; quódque 
citiüs quàm porerit fieri, in redditibus, vel aliàs fecun- 
düm Dicecefanorum arbitrium.conuertantur. ——— 


Ao 
E 


Concilium Senonenfe. 135 


CAPFT FI. 


I ciim in ftatutis prouincialibus caueatur fpecia- 
liter & exprefsé pus illi quiad prouinciale Concilium 
venire tenentur, ít propter impedimentum canonicum 
remaneant, fe excufent per idoneum nuntium literatorie 
deftinatum , qui poffit facere fidem per juramentum dc 
impedimento canonico; fuper quo etiam debet habere 
mandatum ; quódque lirerz aliquorum in Concilio nul- 
latenus admittantur nit fcribant cum obedientia debita. 
Nos ftatutum hujufmodi innouando , ipfum taliter decla- 
ramus , quód in procuratoriá fic fcribatur : Reuerendo in 
Chriflo Patri ac Domino , Domino , Cc. recommendationem € 
obedientiam debitam , cum omni remerentia € bonore. 


CAPFT FILI 


| Pe cüm per literas citatorias de Rogamus multi quan- 
doque vexantur indebité & injufté, nos facro appro- 
bante Concilio ftatuimus , quód litterz hujufmodi non 
tranfeant , nifi contineatur in eis , quod pars impetrans, 
vel Procurator fuus fidem per juramentum , vel aliàs fece- 
rit de contractu, & fignetum Officialis, feu ejus locum 
tenentis, cum figillo Curiz ineis fit appenfum, 


CAPVT VILI. 


1 eodem approbante Concilio przcipimus & etiam 
ordinamus , quód Prioratus , & Ecclefie parrochiales , 
in quibus non funt fufficientes redditus , vniantur juxta 
canonicas fan&iones : quódque per Dioecefanos przfen- 
tatisper quafcumque perfonas Ecclefiafticas prefentandi 
ad aliquas Ecclefias jus habentes, de prouentibus Eccle- 
fiarum hujufmodi portiones debite affignentur , prout & 
fecundüm quod in facris conftitutionibus Canonicis fu- 
per hzc editis continetur. 


Excufatio- 
nes abíen- 
tium à $y- 
nodo, 


Literz cita- 
toria. 


Vniones 
Beneficio- 
rum. 


136 Concilium Senonen(c. 
CAPFT IX. 


Xenodo- infuper, quód antique conftitutiones, & nouz 

died dat | bios is tam in antiquis decretalibus,quàm in Cle. 

eleémoff- mentinisintitulo de Religiofis domibus fituata , mentio- 

sHU* — nem de xenodochiis , leprofariis, & eleémofynariis fa- 
cientes , inuiolabiliter ac integré obferuentur. 


CAPFT X. 

Reftauran- 7 TEM facro approbàte Concilio inhibemus Abbatibus; 

ie Bene j| Prioribus, Curatis & Bencficiatis aliis, ne permittant 

clefiz. Monafteria fua , vel Ecclefias , feu domos ruere, aut hz- 
reditagia inculta remanere ; & fi non poffint intetum refi- 
cere vel colere, ftau *mus & etiam ordinamus , quód fal- 
tem quolibet anno. ponant in refe&iones & culturas hujuf- 
modialiquam quotam partem,Dicecefaniarbitrio limitan. 
dam , qua per deputandos à Dioecefano in refediones & 
culturas hujufmodi conuertatur , nifi ad reparationes , vel 
refe&tiones predictas aliusteneatur.. 


CAPFEFT XI. 


Redius — Y)RoniBENTES etiam Przlatis Regularibus , ne Prio- 
Ades ratus , Ecclefias , Adminiftrationes, aut Beneficia ad 


Bencicio- eorum difpofitioné fpe&antia,que non funt de menfa fua, 
vu aid fed fpeciales Priores , Adminiftratores fcu Re&ores con- 
Preai,  füeuerunt habere, applicent menfis fuis , vel penfiones 
yeteresaugeant , aut nouaseis imponant ; ipsífque przci- 
pimus , quód facta in contrarium ad:ftatum pri(tinum re- 
ducantur. Et nifi moniti per Dicecefanos hoc fecerint., 


er eos arbitrarié puniantur ; & nihilominus. attentata 
* cus , inftatu debito reponantur.. 


: " 
ae 2e 


CAD. 


LM mem medi rte ds m 


Concilium Senonenfc. 137 
CAPprYT XII. 


TM eodemapprobante Concilio precipimus & etiam 

ordinamus , quód Conftitutio Clementinain titulo de 
Iudiciis pofita, quá cauetur , quódin caufts matrimonia- 
Iibus,vfurarum, & decimarum, ao quibufdam caufis aliis 
ibiexpreffis , & eas quoquo modo tangentibus , fumma- 
rie , fimpliciter , & de plano, ac fine ftrepitu & figura ju- 
dicij procedatur, vniformiter ab omnibus obferuetur, 
przfertim quando Curati, vel viri Ecclefiaftici habent 
fuper heclitigare : Quódque ad rectam & integram prz- 
ftationem decimarum fine dedudtione aliqua talibus fa. 
ciendam illi , qui tenentur ad. eas, monitione pramiffa, 


per cenfuram Ecclefiafticam compellantur; & vt libentius. 


hoc faciant, conftitutionem primam fitam in titulo de 
Decimislibro fexto , hic duximus publicandam, & etiam 
inferendam , quz fratribus Predicatoribus & Minoribus 
dirigitur per bunc modum : Difcretioni veftrz. manda- 
mus , diftrictiüs inhibentes, netalia ,qua audientes de- 
cimarum , vel aliarum rerum Ecclefiis debitarum folutio- 
nc retrahant , vel aliàsanimos corrumpantaudientíum , in 
fermonibus veftris, velalibi de cetero proponere przfu- 
matis ; quinimó verbo & opereinformetis eofdem vt ad 


folutionem przdi&orum proprix voluntatisanimo fint in» 


tenti,. 
CAPFT XI11LI. 


| Hosiesssiees di&ài Concilij precipimus, quód ob- 


feruetur 4nuiolabiliter ordinatio fa&a per fanàx me-- 


morie Ioannem Papam vicefimum fecundum,de dicendo 

tet /ge María tempore feu horáignitegij; in qua ordi- 

natione conceditur certa indulgentia dicentibus ter 24ue 

Maria , ditistempore & horá & cum hoc ipfo facro ap- 

probante Concilio, omnibus tuncorantibus pro ftatu pro. 
Tom. $; E S: 


De Matri- 
monio, 
víura,& de- 
cimis. 


Indulgen- 
tizin reci- 
tatione fa- ^ 
lutationis 
Augclica. 


"Ec Peter & 
«4 ue, 


18 Concilium Senonenfe. 
fpero Ecclefis & Regni, ac pro pace, Dominis Rege & 
Regina, liberífque ipforum , ac dicentibus tunc Pater 
nofler & Aue Maria,concedimus indulgentias quz fequun- 
tur ; videlicet fingulis diebus auctoritate noftra triginta 
dies , & cujuflibet Suffraganci viginti dies in prouincia 
Senonenfi. | 
In quorum omnium & fingulorum premifforum tefti- 
monium figillum noftrum, vnà cum di&orum Suffraga- 
neorum noftrorum prafentium figillis , hujufmodi literis 
duximus apponendum. 
Datum & adum in domo Epifcopali Parifien(i , anno 
& die przdi&is, ......... | 
G. Parifienf. P, Autiffiodorenf.' I. Meldenf, 
I. Trecenf, B. Niuernenf. 


a— — 


119 
FRAN UAE UO D UESRUD QEON 
INVENTIO SANCTORVM 


| A 
DOMNO DEODERICO 
PONTIFICE* REPERTORV M. 


Atque adciuitatem Metenfen tranílatorum. 
| CAPFT Lr. 


QoS NNo IucARNATIONIS DouriNicAE 


NJ [73 M) Czíare Augufto OT TONE, cum zquiuoco 
QuCSA NS fuo admirabilis indolis adolefcente filio 
TOR zqué Augufto, fimülque magnarum virtu- 
tum.coniuge ÁDELHEIDE , quà nihil vnquam iuftius, 
maníuetius , prudentius, nec magis pium quicquam po- 
tuit effe, Italie fceptra pio iuftóque moderamine paci- 
ficé ac folidé vfque in fines Calabriz gubernantibus, 
Domnus & venerabilis fand Mettis Epifcopus Dxo- 
DERICV5, ipfi magnifico Imperatori fanguineac mira di- 
ledione atque familiaritate coniunctus , cuiüfque con- 
fultu pro mira fapientiz przrogatiua , cuncta Palatina 
agebanrur negotia : in eadem Italicá expeditione confti- 


tutus, in quatriennium feré militauit ;. dum diuino prz- 


cipu& cultu deditus, queque ad honorem , decorémque 
feu munimentum fuz fanctz fedis , certatim exquircret, 
& efficaciter votis eius cuncta fuppeterent , corporum 
Sanctorum maximam copiam ex diuerfis Italiz locis , 
diuina fe gratia adiuuante, , colle&am , digno fe cultu ac- 


S ij 


"i Dcccc. rxx, magno & gloriofiffimo 


* Metenfi, 


/ 


140 Tnuentio Santtorum 
que honore alibi przftantius veneranda , eidem fuz fan- 
étz fedi Mettenfi inuchere ftuduit. Horum primum fan- 
&um & venerabilem Chrifti Confefforem ErpiDivM ex 
Maríorum prouincia fumpfit , concedente ÁrsaicO, 
ipfius Marfiz Epifcopo, ex quadam Ecclefia fedi Epif- 
copali proxima:quz fedes fuper lacum Fucinum fita, quid 
olim fuerit, ruin vrbis, & plurimarum circa Ecclefiarum 
ac Monafteriorum frequentia arteftatur. Huncnobis ipfe 
Epifcopus, ceteríque incolz retulerunt, fuiffe ex Colle- 
gio quorumdam Seruorum Dei , qui tempore antiquiore 
ex patribus Grzciz ,numero LXX. in eandem Marfio- 
rum prouinciam aduentantes , ac diuerfis circumquaque 
locis vel ciuitatibus vniuerfis mirabilium fignorum la- 
mine fulgentes , vbicumque in fan&a conuerfatione finis 
vitz aduenerat venerabili fepultura reconditi , multá vi- 
cinorum longé latéque reuerentiá , pro affidua miraculo- 
rum iucunditate coluntur. Horum tres, quorum hicter- 
tius fuit , in eodem Cimeterio quiefcebant, CALr1s- 
TRATVS , EvrycHivs, & hic ErPtpivs. | 
Porró EvrvcuivM Imperator fuftulerat , & ne quain 
accipiendo paffetadhiberi fallacia, fepulcro intacto, fa- 
tífque munito, nec à die repofitionis vlla violationis fi- 
na monfítrante, priufquàm ab aliquo incolentium prz- 
fite » Epifcopo tantüm Ársnico , & paucis cius 
Clericis affftentibus, Presbyter nofter Trvpo, cum 
Presbytero Imperatoris HzgrwAnpo , arcam fandi, 
quod nifi altari defuper effra&to nequiuerant, aperiunt; 
ipsíque per facra offa miri candoris , nec minus flagran- 
tis odoris , omnia numero ac quantitate integra, exci- 
piunt, fcrinióque recondunt. ( huius diem XVI. Ka- 
lendarum Octobrium celebrem habemus ) Veniens pro. 
xim& abhinc in territorium Ámiterninz vrbis, que & 
ipfa ruinas tantüm oftendit, ab eodem Albrico Epifco- 
po de Monafterio , fuz ditionis Reate fubje&o, pretio- 
fiffimnum Martyrem EvrvcuivM accepit, cuius beati 
focij Vicro&INI iam anno fuperiore Reliquias eme- 


«4. Deoderico Mett. Epifcopo: 14.I 
raetat , fimülque & partem fan&i Manowrs pariter paf- 
fi; quorum & loca paffionis apeximus , & ipfas aquas 
Cotilas, * fedo odore fpirantes , in quibus verío capite 
fufpenfus fuerar Martyr. Paffionem denique eorum 
Ícripta retinent fan&orum Nerei & Achillei : hunc ip- 
fe venerabilis Domnus Deodericus ibidem affi(tens, ex 
ipfa arca marmore fortiter munitá , mirá cum exultatio. 
ne ac veneratione excepit VIII. Kal. Ocobris. Hos 
duos Adhelardus filius Gerardi in patriam afportauit. 

Fulinias, caftrum non proculà Spoleto, Felicianus 
magno vndecumque concurfu hominum affluente cor- 
pore facro tuebatur , eum BeNeDic Tvs eiufdem fuli- 
nienfis caftri Epifcopus malto cum fletu largitur per 
Bz&TRAvM Diaconum , & HEkrwARDvM Presbyterum 
IIII, Nonas O&obris,ex intimo ipfo antro fuftollitur. 
Palio eius defcripta eft. In falta qui Collis dicitur , qui 
Perufiz adiacet ciuitati, vbi tunc Imperator autumnali 
exercebatur venatu , Monafterium erat antiquiffimum 
fuper fluuium Tiberim , qui ibi mediocrivado prater- 
fluens , fui exinde vfque ad vrbem Romam pelagi pro- 
funditate augetur. Hoc fepulcro quondam opere mar- 
moreóque ornata , vt videri dabatur , exftructum , fed 
tunc vetuftateconlapfum , Martyris egregij Afclepiodo- 
ti membra yenerabiliter humata tencbat , cuius tumbam, 
forti nimis faxorum & terre congerie obclufam , dum 
cum magna tandem difficultate Theudo, Bertraus, Ro- 
thardus penetratam,marmore fan&to corpori proximiore, 
nudaffent, inueniunt monumentum, imó ie profun- 
dum dimiffum. Et per medium à «apite vfque ad pe- 
des ; quodam limite, exipfo naturaliter faxo quafi diui- 
fum, quod tamen diligentius iafpe&um , vnum , conti- 
nuümque conftabat , Beati veré corporis medium hinc, 
medium illinc , membris altrinfecus vnum contra alte- 
rum appofiris, excepto capite folo, quod in vnam inte- 
gram partem iacebat diligentiffim?à collocatum. Hoc 
JEdituus & reliqni dixerunt , indicio voluiffe antiquita- 

| S iij 


I ef, * Ca- 
tilias, 


14.2 —. Znuentto Sanctorum 
tem fignare, quod & ipfi vere affeuerabant , eundem 
Martyrem crudeli genere paffionis, medio corpore vi- 
uum exíectum, eíque atteftandz ita in monumento diui- 
duo pofitum. Hunc pariter digno, vt par fuerat , hono- 
re fublatum VII. Kal. O&obris venerabilis Pontifex fuf- 
cepit. Diem Natalis eius ab. incolis I X. Kal. No- 
"- uembris didicimus. Nam gefta eius miniméab Epifcopo 
* Menad, 


fubeft me- decifa * ad quem. locus pertinebat , quiuimus extor- 
men led. quere. 


CaPVT II. 


AwcTISsSIMA Virgo SgRgNA apud Spoletum in Mo- 

nafterio fancti Martyris Sauini, foris muros vrbis, vbi 
& pluribus miraculis corufcabat , quieuerat. Ad quam 
pene quotidie magnus populorum veniebat concurfus,. 
ita vt no&es quoque peruigiles turbae cum lucernis cete- 
riíque donariis ibi peragerent, Hanc quoque cum inte- 
gris toto corpore offibus, miffo illuc Rothardo Diacono 
cum aliis fibi fidelibus viris , venerabilis Pontifex effet 
adeptus : Reliquias quoque Beati Martyris GREGORIL 
Spoletini ibidem obtinuit, cuius paffio fcripta eft. Beatz 
Serene I quod in paffione fancti Sauini reperimus;. 
eam ipfum Beatum. Martyrem tumulaffe, nihil plus ge- 
ftorum perquirere potuimus , quae tamen tam affiduis fe 
virtutum commendat infignibus , vt viua harum lectione 
oculis obje&a geftorum atteftatione , quid fucrit in vi: 
non egeat. Dies eius X. Kalendarum Decembrium, 
eodcm quo & fandiSauini Martyris celebratur. 

Inter hec Romam miffo przdi&o Diacono Rothardo, 
dono Domni Pape Ionanwis, quitertius. decimus in co 
nomine erat, partem non modicam Catenz Beati Petri 
in Balilica , qus dicitur ad Vincula, eandem portionem 
exfecante , promeruit : cum ea quoque priuilegium Mo- 
natterij fancti Vincentij, cum dalmatica & fandalijs Ab- 
bati eiufdem loci A poftolicá przrogatiuá. conceffis, idem. 


A "Deoderico Mett.. Epifcopo. 143 
Domnus Papa direxit. Hzc omnia Adelbertus Cleri- 
cus cüim CouoNz Comite, tranftulit. Beatum Marty- 
rem Magnum & Leuitam VINCENTIVM in ciuitate qua- 
dam anriquiffimá , que ad folum vfque iam longo tem- 
pore diruta fuerat, nomine Corduno, quas ab Arretio 
XII. millibus diftat , ex Monafterio proximo fatis pulcro 
ornatu, quod multa itidem frequentia venerabatur,Ber- 
traus Diaconus , comitante fecum quodam  Clerice 
Epifcopi Árretini , ( ci nomen Crifulfus) Indice loci; 
cum magna licet difficultate , vitz quoque non minimo 
periculo faftalit, Hunc ex Hifpania in Iraliam deporta- 
tum, firmiter afferuerunt, Cuius modum Translationis 
pofteà Domno Prefule Beneuentum veniente, dum Nu- 
rui Imperatorie à Grecia venienti obuiam miffus effet, 
pleniüs cognouimus : juxta Capuam fiquidem Monaíte- 
rium iam pené dirutum, nomine Sani Vincentij repe- 
rimus , quod grandi & miro opere quondam à tribus fra- 
tribus nobilibus cóftru&um, Veteratini*qui ibi tunc pau- 
ci Monachi vifebantur, dixerunt. Et corpus fan&i Vin- 
centij poftea à duobus Monachis ex Hifpania ibi clam de- 
portatum , atque multis deinceps temporibus maxima 
veneratione habitum , donec à paganis eodem Monafte- 
rio valtato, corpus fanctum inde fublatum , & ad prazdi- 
&am Cordunenfem ciuitatem effet translatum. 

Tunc etiam Epifcopus Arretinus non modicam por- 
tioné fanguinis Beatiffimi Protomartyris Stephani in vafe 
cryftallino, optimé auro gemmifque compofito,& de fan- 
guine Innocentum in alia pixide , & de capillis fan&i Pe- 
tri; breuiculis per fingula appofitis , quamuis inuitus , & 
fummo in difcrimine apud Imperatorem fui rerümque 
fuarum pofitus dedit. Et quia redemptionis fux facul- 
tas eum anguftiabat , precatorem fui noftrum venerabi- 
lem Przfulem per hoc, & per corpus S. Vincentij, para- 
uit; atque fic in gratiam Imperatoris, eo interueniente , 
vix redijt. De hoc ipfo Beato Martyre plures Italorum 
Epifcopi iam ante fzpe tentaueranc, vt id acquirere pof- 


f. * Vetera- 


144. Jnuentio Santiorum 

fent; ia quibus AMBnosivs Bergamenfis, pro eo quód 
fedes Epifcopatus fui in honore San&i Vincentij effet, & 
ante breue tempus cum quibus potuerat , diem quo eum 
excepturus ftatuerat : fed Domino ordinante , vt incra- 
ftinum ille condixerat, nocte przcedentià noftris przoc- 
cupatum eft. Hoc Clerici de Monte Romaric tulerunt, 
]n Sabinis regione, non procul ab vrbe Romá, miliario 
| fere XL. fan&i Martyres PRoTvs & HvAcINTHVS erant 
reconditi, aliquantó negligentiore cuftodià. Hos Abbas 
quidam de Monafterio Sandàx Manzz , quod dicitur 
Farfara , venerabili Pontifici noftro, dum de caufía fua 
eum apud Imperatorem fibi fieri intercefforem rogaret, 
quia nullo tattüm munere eum cognouerat dcledari, 
partem primó obtulit, fed pofteà mirá przftantiá Domni 
Prafulis, quidquid inde reperire potuit, adjecit. Ipfe 
cum fuis Monachis dans fuper fan&a Euangelia facra- 
mentum, , vere ea offa fantorum PaoTr. & HyAciNTBI 
exiftere, Hoc poft natale Domini, dum Romáreuertc- 
remur, in vicinio. Hortz ciuitatis eft a&um.. 


CdApbPprET 1I. 


(Ep Roma tunc nobis conftitutis , munere Domni 

Pape IoHANNiS; pignora fanctarum Dices & Ewr- 
&1T.A,quarum corporain porticu Ecclefie Beati Mar- 
celli Martyris funt recondita, quz eft ante Sanctos Á po: 
ftolos ; fimul & alias fingillatim repofitas , cum proprijs 
annotationibus , diuerforum San&orum reliquias acce- 
pit ;in quibus & fandalium Sandi Stephani :hzc omnia 
per W'illàrdum Monachum Mauri Monafterij miffa funt; 
Alterum fanctum Vincentium Epifcopum ex Monafterio 
quodam in Comitatu Vrbini , à Rauenna milliario fere 
L. iuxta Petram-pertufam , ab Abbate rebus neccífa- 
riis nimis attrito, quia aliud quod daret pro. releuatione 
loci; non habuerat, partem primo offerente ; fed Bertrao 


f*Totum ; : A : x. - 
en " illug mitfo, multáquearte ftrenué agente * , . percepit rd 


Lon do C C n ——R————————— 


-* C e» 


j$ 


e/4 "Deoderico Mett.. Epifcopo. 14.5 


jos paffionem defcripfimus , hic per Ia«oNgM Comi- 
tem miffus eft. | 


Ciuitas Vincentia eft non longé à Venetia, ad quam 
olim Longobardi, dum Italiam inuadcrent , primam vr- 


bium veniffe dicuntur. In ea Martyr LrzowTivs Mona- 


fterio celebri venerabatur. Huius Epifcopus loci Reli- 
quias noftro Reuerentiffimo Prafuli, fi pro caufá fu Im- 
peratoriam interpellaffct Majeftatem , repromifit, Mox 
miffo illuc Rothardo Diacono, cüm Epifcopus nimium 
fc feciffet dif&cilem in dando , preter quod duntaxat pro- 
miferat, tandem continuá exigentis victus inftantiá , pre- 
ter pauca fibi pignora retenta , reliquum corporistotum 
largitus eft. Hunc & Beatum CanroronvM Roma paí- 
fos, ab eadem ciuitate non longa ante tempora tranfíla- 
tos, incole affeuerabant : vbi & nobile quondam Mona- 
fterium fana Felicis vifebatur, vbi & primó rcconditi fe- 
rebantur, fed eo ab Vngris, qui pent locorum ipforum 
vicini funt , exufto, atque affiduaincur(ione eorum repa- 
rationem prohibente , ad fedem Epifcopalem infra vr- 
bem fub altare depofiti vnde & prefatus Rothardus Dia- 
conus, fanum quidem Leontium totum , fandi veró 


Carpofori reliquias non modicas ab ipfo quo claude- 


bantur fumpfit altari , effracto fepulcro. Paffionem co- 


rum incendio deperiffe dixerunt, Natalis eorum xurr.. 


Kal. Augufti celebratur. Teudo eos detulit magná & 
vniuerfali Ecclefie celebritate. 


CAPFT IF. 


MP ABiLIS Virgo & Martyr Lvctia Syracufana,. 
. V À quo ordine ad Religiofiffimi Prafülis noftri aui- 


difimam deuotionem peruenerit , W icER1cvs Presby- 
ter nofter tunc Cantoris, nunc Cuftodis Beati Srephani 
officium gerens , qui ea facra offa manibus , ab ipsá quà 
non leui munimine artabatur extulit vrná,quem fatis tu- 


:z fidei conftat,quibit exponere.Ea in confinio * , quz ve- Ee 


Tom. 5. 


* Coifi- 


f. * Appo£- 
ta manu. 


146  Inuentio $5. à Deoderico Mett. Epifc. 


tus olim ciuitas fuerat, nunc totá dirutá , quiefcebat : Ad. 


quem locum de Sicilia cam fuiffe tranflatam à FAROAL- 
p.o quodam Duce Spoletino, veré nobis affertum eft. 
Hanc ipfam Syracufanam effe , de qua refponforia &an- 
tiphonz generaliter cum Miffà vbique canuntur ; ipséque 
Epifcopus loci, manu fua fan&o Euangelio appofitá, con- 


firmauit. Cüm iam Romá, regijs psa ibiingenti glo-- 


ria , pera&is , reditum in patriam dilponeremus , vltimo 
beneficio, eóque pluribus copiofiore , venerabilem Pra 
fulem Domnus Papa de quatuor portionibus craticul 
fancti LAVRENTII focupletiffime cumulauit, Eas W'ige- 
ricus cum Iohanne Monacho, ab ipfa facra crate excude- 
runt : hec veró füerunt capita virgarum quz per traní- 
uerfüm iacuerant coftis exterioribus infixa; nam virge 
omnes , qug fex in ea fuerant , iam inde à diuerfis Ápo- 
ftolicis, à vetuftotempore quibufque Regibus erant dono 
collatz; é quibus vna, que adhuc ante paucos annos fu- 
pererat,magno Imperatori Ottoni ab OcrAvtANO con- 
ceífa cft : hz dum excuderentur coftas propiüs intrinfe- 
cus , capita quz infra fortiter tenebantur, remanferant : 
quz tamen ferro appofito manu " percuffo , licet laborio- 
fo.conamine , funt difcufla. 


147 
VITA 
SANCTI ELIGII 
EPISCOPI. 


INCIPIT PROLOGFS BEATI 


AVDOENI EPISCOPI ROTHOMÁAGENSIS 
LN VIT A $.. CONFESSORIS CHRISTI ELIGII 


NOVIOMENSIS EPISCOPI. 


! (ign lixis pompare ftylis , & fzua nefandarum reno- 
EN: £3 uent contagia rerum; ac plurima Niliacis tradant 
mendaciabiblis,eorümque vana tantüm difcurrat gloria, 
quá vererum nectunt mendacia; cur nos Chriftiani faluti- 
feri taceamus miracula Chrifti, cüm poffimus fermone 
vel tenui edificationis hiftoriam pandere plebi; prefertim: 
cum Ecclefiaftica traditione & Apoftolica admoneamur 
authoritate , de Sanctorum geftis fcu virtutibus nonnulla: 
commemorare, vt fcriptum eft : Moemeria Santdorsm * 
cum laudiba;. Et illud : Zasudemus viros oloriofos qui vicerunt 
regna mandi, vt fit memoria eorum in benedilfiene , &- nomen il. 
lorum permaneat in «eternum, Quotiefcumque ergo Sancto- 
rum folemnia anniuerfario circulo celebramus, aliqua ex: 
eorum geftis ad aedificationem Chriftianz plebis conue- 


Prenu. 16. 7. 
«l, * lufti 
Ecclt. 4 4. t. 
Heb. 11... 93. 
Ecc. 46.15. 


nientia in: Chrifti laudibus recitare debemus : quoniam . 
reuera Chrifti. muneris eft quidquid. in Sancuis ejuslau-.— 


dabile eft. — | 


Quia igitur omnium pene miracula Confefforum , vt. 


multiplices vi&orieMarryrum , literarum jam monimen- 


tis habentur indita , multique nobilium ex geftis corum - 


T 1 


143 Uita fandi Elig 

reliquére molem voluminum, nos modó vel exiguum iux. 
ta qualitatem ingenij aptare tentauimus librum inquo de 
ortu, viteque curfu, & gloriofo obitu Sancti & Beatiffimi 
Confefforis & Epifcopi EL1G11, quemad plenum exper- 
ti fumus , adjuuante fuperna gratia , explicandum fuüfce- 
pimus. Id eriam ante nos jam factitatum ab aliquibus 
eruditiffimis comperimus , fed quia illi curis obligati fz- 
cularibus , vt & ipfi profitentur, cum feftinatione finiére 
fermonem , indignum duximus, vt tam larga bonitas, 
támque eximia fandtitas arto parcóque attenuaretur af- 
fatu. Quamuis ergo & nostantz rei narrationi minus fimus 
idonei, indignüq; videatur tam laudata hiftorie exiguum 
pufillümque fieri Authorem , tamen quoniam mihiolim 
voti eft; & Fratrum charitas eadem frequenter expofcit , 
fi Dei juuerit fauor, quz mihi comperta funt , queque ad 
memoriam Dominus reduxerit, quamquam imperito di- 
geram ftylo, non leporem fermonis. inquirens , fed Sandi 
fimplicem vitam fimplici feraione , iplius animatus pre- 
cibus, enarrare tentabo, ejüíque vitz curfum , licet fer- 
mone inculto, ingentitamen amoris obtentu, ferre cona- 
bor in publicum; vt cujus eft vite cum Chrifto memoria, 
gloria relatu celebretur in mundo, breuíque vitz fpatium 
zrerna memoria compenfet in fzculum , atque in homi- 
num ore, dulci commemoratione viuat in terris , qui cum 
fupremis beate viuit in calis. 

Et fi quidem velitquisomnem ejus ordinem vitz lite- 
rarum tradere monimentis,certum eft quia tanta funt quz 
& volumen magnum requirant & otium, At ego cüm fim, 
ficut fum profeffus, imperitus fermone , & cüm excellen- 
tius fit virum fanáiffimum mirari quàm loqui ; cüme. 
tiam doctiffimi quidquid de eo dicere potuiffent, minus 
procul dubio fit quàm meretur , tamen ardore dile&ionis. 
plus in illo quid velim , quàm in me quid poffim contüde- 
raui: nam cüm fim debitor decem millium talentorum, 
vel exiguum mez rufticitatis reddere debitum conatus 
fam ; culpam fcilicet mctuens filentij incurrere, fi agnita 


(00 oseÉGooge —— | 


Eptfcopi Noutomenfrs. 0149. 
miracula vt piger feruus filendo occulerem, ne vel vníus 
talenti creditam quantitatem dum nitcrer cautius cufto. 
dire, culpa defoffe pecuniz non carerem ; idcircó opti- 
mum fore arbitratus fum, vt pecunie commercium quod 
3b Omnipotente accepi , in laudibus Omnipotentis ex- 
penderem, atque id quod ab eodem adeptus fum iri- 
gnus eidem conferrem fubje&us:vndeLectorem obfecro, 
vt vilitatem noftri fermonis non vfquequaque defpiciat , 
quia etíi vtcumque eloquenter poffit oratio promi , ita 
ftylum placet corrigere , vt nec fimplicibus quibufque 
Grammaticorum fe&ando fumos difpliceat , nec Schola- 
fticos etiam nimía contentos* rafticitáte offendat , fed fene 
perpaucis operta, cun&is prorfus retexat aperta: nam & 
Ecclefiafticum dogma etiamfi habeat eloqui venuftatem, 
ita eam diffimulare debetac fugere , vt non otiofts Philo- 
fophorum fectatoribus , fed vniuerfo loquatur hóminum 
generi; nec enim opus eft diuinz do&rinz fophiftice aut. 
eloquenter fignare fermones, cüm fcriptum fit : Qai fo- — — 
phiflicà loquitur odibilis eff :non enim e( data illi à Dominogratia, "Yr 
Quid enimlegentibus nobis diuerfa Grammacicorum at- 
gumenta proficiunt , càm videantur potiüs fübuertere, 
quàm edificare? Quid , inquam , Pithagoras, Socrates, 
Plato, &Ariftoteles nobis philofophando confulunt?Quid 
fÍceleratorum nzniz Poétarum ; Homeri videlicer, Vir- 
gilij & Menandrilegentibus conferunt ? Quid , inquam, 
Saluftius, Herodotus , & Liuius , Gentilium texendo hi- 
ftorias, Chriftianz profunt familie ? Quid Ly(ias, Grac- 
chus , Demofthenes, & Tullius arti oratoriz infiftendo 
Chrifti puris atque przclaris poffunt * comparari doctri- 
nis ? Quid Flacci, Solini, Varronis, Democriti, Plauti, 
& Ciceronis , aliorümque fo]ertia, quos enumerare fu- 
peruacaneum puto , noftras juuat vtilitates? 

His itaque omnibus cum fuis vanis ftudiis omiffis ad 
fimplicem propofitz properemus hiftoriz feriem : Adeft 
ille Plafmator qui linguas infantium fecit difertas, cujus 
grariam nobis adeffe fupplicesoptamus, vt ipfoannuente 

T iij 


«i. * po(cüt. 


e 


150. Uta fancti Eligg 
Confefforis fui palmam gradatim narrare poffimus, Qua-. 
propter Lectores obíecramus, & pergloriofum Chrifti 
aduentum obteftamur,vt fi quis hzc legens amore captus 
exemplare voluerit , fyllabarum detrimenta fummoperé 
obferuet, & dudum conícripta exemplaribus rurfus con- 
ferat corrigenda, vt queque cum ftudio & folicitudine 
[cripta funt , cum cura & diligentia ttanfcribantur : hxc 
idcircó , quia plerumque videmus nonnulla volumina, 
& przcipu& Sanctorum gefta; ita fcriptorum vitio depra- 
gata, vt ftudiofis quibufque non folüm le&itare , verüm 
etiam manibus fit contingere faftidium  : at noftra 
hzc fi placet oratio per incolumen ftatum Catholic 
 feruetur Ecclefie ; nam premium laboris noftri vltima 
confido penfabir dies. Sed ne prolixa prafatio priüs 
fatidium generet , quàm Lector fupercilium hiftoriz. 
inclinet , licet cum verecundia Fratribus quidem obe. 
dientiam & illi impendo ,, de quo non digne loquor , 
injuriam , fed tribuat veniam : confido enim quód de- 
uotionc non offendo. Nunq veró hac prima infronteex. 
cjus vita propono. 


Epifcop: INoutomenfis. — 151 


CAPITVLA LIBRI PRIML 


ERERTEUUEDNEGUE D ECCE EPpE 


L - 2Deprofapia S. Eligii C loconatinitatis ejns. 

IL. De prefagio qmod fenfit mater de puero. 

IIL — Demoribss quibus optimis accre[cebat. — 

IV.  Reli/apatriá Franciam petiit. 

V. — Quo ordine ad notitiam Regis peruenit. 

Eidem Rex juramentum extorquere nifuseff. — 

VII. Quo ordine penitentiam ge[ferit. 

VIII. Diuinitu: remiltonis indicium accepit. | 

IX. — De morte Lotbarij, €? quanta familiaritate vir [an- 
Ens babitus fit apud. Principes. 


X. Quanto f/udio in Dei timore , c mifericordize operibus 
profecerit, | 

XI.  Qasantum pamperibus € peregrinis prebuerit. obfc- 
4uium. pi 

XII. JDejfriptio babités € forme ejus : Cv jugitas oratio- 
fiis. 2E 


XIII. Aritanniam adiens pacem cum Principe fecit.— 
XIV. Qaanta facilitate apud Regem Dagobertum quid4aid 
pgopo[ciffet obtinserit. 
XV.  Quoordine Monaflerium Selemniacenfe edificauit. 
XVI. Qsxa infantia Regularem di[ciplinam iu eodem Mo- 
tiaflerio cufflodinit. | 
XVII. Quo ordine Parifins edncillarum Dei cenfiruxit Mo- 
nafferium. 

XVIII. Zeatorum. Panli € Martialis fundasit. Eccle- 
fram : € de carcere aperto. 

XIX. De incendio Vrbis Parifíace. 

XX.  Qnanto fiudio quotidie in melims vir fantius profc- 
cerit. 

X XI. — Quo ardore deuotionis Canobia peragrauerit. 

XXIL  Qmsod pedefri labore ad loca fantia properauerit : 

: C de cura egenoram. 


152 Vita fancii Eligij 

XXIII. Zn nataliS, Dionyfi claudum fanauit. 

XXIV. Manum aridam iocabiliter [anauis. 

XXV. Ex modico vini plures pauperes potamit. 

XXV I. Conralium in Bafiica S. Germani [anauit. 

XXVII. Gamappio vico claudum erexit. 

XXV LII. De metallo auri in (im& reperto. 

XXIX. JDececo Parifus illuminato. 

XXX. De Bafilita vafata , € fpoliis refitutis. 

XXXI. Debomine feminece vite reffituto. 

XXXIII. Quid multas Santlorum fabricauit tmmbat. 

XXXIII. De morte Dagoberti Regis , € Concilio apad Vr- 

bem Romam [ub S. Papa Martino. 
XXXIV. De multimodis Martini Pape tormentis , ejé[que 
vita per martyrium ffüita. 
XXXV. 2De Cenülio apud dureliatis Gallie vrbem y € 
| beeretico à finibus Gallie expalfo. 
X XXV I. Quid plures Jpoffatas vir (antlus a(futi [uà de- 
prehendit atque notauit. 
XXXVII. y e femper dileHionem erga pauperes ba- 
uerit. 

XXXVIII. Quanta bonitate peregrinos fouit 5, quantímque 
in fe juciter profecerit. - je 

XX XIX. Zau: cjus prolixits babita. MEM 

XL. Prafatiuncula in calce Libri, fiue Epilogus. 


.— Expliciunt Tituli Libri primi. 


E INCIPIVNT | 


: 


v ovis 
rr og km 


Epifcopi INouiomenfis. 
JINCIPIVNT TITVLI 
LibRr II. 


153 


I. De bereft fimoniaca Gallias peruagante. 
De ordinatione Epifcopatus ejus, —— 

III.  Quantá infantia plebem fibi commifJam traxit ad viam 
falutis. 

IV. — Delaudeeius prolixà defcripta. 

V. De Ceonobio Nouiomo confirutlo. 

VI. | Demuliisab eo Santlorum prolatis corporibus : e de 
ingentione mirabili S. Quintini. 

.. Deinuentione S. Piatonis , aliorémqme Santlorum. 

V III. Quanto labore apud Barbaros defudauit. 

IX. Quá detirina in populo polleret , quibus precipsé fforc- 
retvirtutibut. 

X. Zn Prouincie partes demoniacum liberauit. 

XI. | Quemodó invilla '4mpsno demoniofam liberauit. 

XII. Cognitam in fpiritu caufam furti indicauiz. 

X ILL. Qua demum inflitutione femetipfum excoluit. 

XIV. Patriamreuifeny Bituriges reos carcere liberauit. 

XV. Quibus moniti exbortans euangelizabat popule. 

XVI. Quimpulchré exhortationem terminans populo ccntefla- 


batur. | 
XV IL. Demiraculo vini , vbi vas vacuum , pof repletus ,in- 
Menitur. 


XVIII. Qsania [enerites ejus verbum comitaretur : €? de inte- 
ritu infaufli viri. 

X IX. Depotentatu verbi : & de demoniacis liberatis. 

XX. Quidin Bafllira quadam Cerfum vel Oblationem in- 
terdicit celebrari. 

XXI. Arin[culanucarij arefatia. 

XX II. Demoniaci ad ejui imperium (tuerunt. 

XXIII. Famulum à ftia [anauit. 

XXIV. Leuitam à lateris dolore abfolnis. 

X X V. De Presbytero ab eo excommunicato , €? mortno. 


XXVI. Degratia prophete eidem collata : € de morte Ercc- 
noaldi. F 


Tom. 5. V 


154. Vita fantii Eligg 
XXVII. Demorte Flanadiab eo anto preditia, 
XXVIII. Devifone Epifcopatus Simplicij. 
XXIX. — Deviffon: difperfronis Canobij. 
XXX. Cuidam Deifamulo futura predixit. 
XXXI. Ortum Lotbarij Regis olim predixit 5 & alia com- 
1E 7777 
XXXI]. Quanta moderatione fefe vir [antlus difpenfalat: 
.. €"quid populis exemplum dabat. 
XXXIII. Oébitum [uum dudum praedixit. 
XXXIV. Quo ordine de feculo micrauit. 
XXXV. JMaleditlio & oratio vitia : C de miraculo egre- 
dientis anime vifo. 
XXXVI. Sanguis ex naribus ejus faxit : Cr corpus ejus magno 
! pondere agerauatar. 
XXXVII. Pompa funeris ejus : & laus beatitudinis. 
XXXVIII. Devirtutibu: quibus pofl obitum claruit. 
XXXI X. Cuidam Cellano apparens siraculum declaraait. 
XL. Cuidam in palatio vifus Reginam commoere. 
XLI. . Defepulcbro ejus fudante. 
XLII. |. Demedicina ex eodem liquore prouifa. 
XLIII. JQeidamvinitor [uper ejus morte exultant percufus 


| ef. | 
XLIV. Qumdvintlirei contra ejus Báfilicam [olnantur. 
XLV. .JDetatena atte ejus [epulcbrumrupta. 
XLVI. Deequoviri fant. 
XLV II. Demiraculis intrdfmigratiene corporis ejus offenfa. 
XLVIII.Dececis € puellafanata. — — 
XLIX. .Demiracalo in cicendilo offenfo. 


L. De puero contraíto fanato. 
Ll. |  JDefemina muta ,€7 ceca [anata. 
LII. De alia puella [militer muta ab eo [anata. 


LIII. — Decladt Parifas , € vocatione duree atbbatife. 
LIV. De portento Garifredo preoffenfo. 

LV. De puero Ebroini filio [anato. 

LVI. De viro perjuro cujus vifcera diffufa funt. 
LVII.  Deintrituviriquiagram Bafilice innaftt. 
LVIII. Zzemde alio pejerante mortuo. mE 
LIX.  . Debeminerabiofo [anato. 


] E -s *- IM 
Pita - : foam rimo Loi Lir PA MR aia 


Epifcopt INoutomenfis. 155 
LX. Demuliere à pufiula fanata. 
LXL — Deinterim filij qui patrem criminabatar. 
LXII. JI leprofo mandato. 
LXIII. Dr claudo [anato. ; 
LXIV. 2Defurein Baflica comprebenfo. 
LXV.  Phivir beatus cuidam nimis anxio C auxilium à fe 
^o pofcenti apparuit. 
LXVI. DeMoenatboà pufula anato. 
LXVIIL. Demiraculo Reliquiarum Turonisofen[o. — 
LXVILI. rem fimillimum Noniomo fígnum premonfiratum. 
LXIX. Je Monacho per ampbibalum à morbo [anato. 
LXX.  Jtemde alio à tertianoiypo fanato. 
LXXI. Pbi Clericus qnidam 5 antli pignora venditans in- 
cendio cireumsa latur. 
LXXII.. Dececo C claudo [anatis. 
LXXU I.De Zeuita fanato. 
LXXIV. De Monacho à dolore pedis [anato. 
LXXV. Demiraculis ad letlum eius offenfis. — 
LXXVI. "— Regis Lothar , € dolore ab eo fab- 
te. 
LXXVII. bi puella perjurans defungitnr. 
LXXVIIL 2e miraculo fimiliter ad alium eius letldm offenfo. 
LXXIX. Demultimodis miraculorum fignis que quotidie ad 
ejus ol'enduntur memoriam. 


LXXX. 4pologeticum in calce libri. 


C APYT I. 
De proía- 
pia S. Eli- 
^ gii,&loco 
natiuitatis 
cius, 


n6 


GIILILIDIEPIEILIILEEPLPTDE TEE: 
INCIPIT VITA SANCTI ELIGII 
EPISCOPI NOVIOMENSIS. 


LiBER PnRIMvYs. 


IS 1 Tv & Eligius Lemouicas Galliarum vibe , que ab - 


Oceano Britannico feré ducentorum millium fpatio 
fejungitur , invilla Catalacenfe quz à przdida vibe fex 
circiter millibus adSeptentrionalem plagam vergit,oriun- 
dus fuit, Eft itaque prafata ciuitas partibus fita Armori- 
canis in vlteriore Gallia,primáque Áquitania,quz ad pla- 
gam refpicit Occidentalem , cui contigua eft ab Oriente 
prouincia Lugduneníis, Galliáque Belgica : habet etiam 
in Euro & Meridie prouinciam Narboneníem : à Circio 
autem ambitur Occano:porró ab occafu habet Hifpanias. 
In hac ergó regione parentibus ingenuis , atque ex longa 


| profapia, Chriftianis , Eligius natus atque altus eft : cujus 


CA» II. 
De praría- 
io quod 
fenfitmater 
de pucto. 


pater EvCHER1VS, mater veró TeRRIGIA vocitata eft. Ipfe 
autem diuina gratia prefciente congruum fibi ac velutifpe- 
culum mentis fuz Eligius nomen accepit. Ergo cüm pro- 
pofitum fit de his que geffit, immó ea quz Dominus per 
eum operari dignatus eft, ficut gefta conftant , narrare: 


.tamen id quod priufquam naíceretur ad indicium fandi- 


tatis ejus oftenfum eft , quódque magnorum virorum te- 
ftimonio didici, omittere non debeo. 
Cüm adhuc Vir beatus matriseffet aluo inditus , vidit 
genitrix ejus vifionem quz hujufmodihabetordinem. Vi- 
debatquafi aquilam valdé pulchram fupra fuum volitan- 
tem ftratum, ac fe tertió inclamantem , fibíque quid 
nefcio pollicentem:cümqueeéx reciproca voce euigilaffer; 
perterrita nimis coepit mirari quanam effet hzc vifio. In- 
terea venit tempus pariendi, & prz magnitudine doloris 
coepit mater periclitari : vocaueruncautem quemdam re- 
ligiofum Prefbyterü boniteftimonij virum , vt pro eadem 


Ebpifcopt INoutomenfrs. 7 

orare deberet ; qui cüm veniffet ad eam quafi prophetica 
mox vfurpans verba, ait ad illam : Noli inquiens , mater 
timere,quoniam benedi&um partum tibi Dominus digna 
bitur largiri, erit enim vir fan&usac de gente fua eletus, 
vocabitirque magnusia Ecclefia Chrifti Sacerdos. 
. Igitur EttGrvs nutritus eft in fide recta , atque imbutus 
à parentibus Chri(tianis religione Catholica : exinde igi- 
tur pueritiz annos excedens zuum adolefcentiz cum in- 
duftria gerebat , & quidquid operis fux ztati congruum 
arripuiffet niira agilitate petficiebat. Cüm ergo videret 
pater ejustantum filijingenium , tradiditeum ad imbuen- 
dum honorabili vigo, ÁssoNr vocabulo , fabro aurifici 
probatiffimo , qui éo tempore in vrbe Lemouica publicam 
fifcalis monetz officinam gerebat ; à quo in breui hujus 
officij víu pleniffim& do&us , ccepit inter vicinos & pro- 
pinquos in Domino laudabiliter honorari : gerebat enim 
fimplicitatem colambz, ne cuiquam machinaretur dolos; 
habebat & ferpentisaftutiam , nealiorum fupplantaretur 
infidiis; dignum quoque in cundis habens ingenium & 
facilé loquebatur & pure; Ecclefiarum etiam conuenticu- 
lis frequenter intererat, quecumque ibi cx diuinis Scri- 
pturis recitabantur aurem libenteraccommodans auidiffi- 
mé hauriebat , atque ita in cordis fui menoriam reconde- 
bat, vtetiam cümabfens effet , ea quz didicerat medita- 
tione intentiffimé ruminarct. 

Interea poftaliquot annos extitit quzdam caufa, diuiná, 
credo , gubernante prouidentia, vt reli&à patrià & pa- 
rentibus Francorum adiret folum , vbi paucis degens 
diebus fa&us eft notus cuidam Regis Thefaurario , Bos- 
BONI vocabulo , virohonefto & manfueto, cujus fe patro- 
cinio committens, füb ejus ditione degebat : ftrenue enim 
adomne opus feaptabat , & omnes cum quibus colloqui 
potuiffet in fuo amore anne&ebat. 

Poft aliquod autem temporis interuallum peruenit ad 
notitiam CLo ARI! Francorum Regis hujufmodi ex cau- 
fa. Volebat enim idem Rex fellam vrbané auro gemmíf- 
que fabricare , fed non inueniebatur in ejus Palatio qui 


hujufmodi opus, ficut mente conceperat, poffet opere 
V iij 


CAP.III. 
De mori- 
bus quibus . 
optimis 
accreíce- 


bat. 


Car. I V. 
Relictà pa- 
tria Fran- 
ciampctiit' 


CA» V- 
Quo ordi- 
ne ad nori- 
tiam Regis 
peruenit, 


«l. * operis 
aruficium, 


al. * fra-. 


gmina. 


"Car. VI. 
Eidem Rex 
iuramenti 


158 'Uita fancii Elrgri 

perficere. Cüm fciret ergó prafatus p Thefaurarius 
Eligij induftriam , ccepit eum explorare 1quominus opus 
pptatum poffet perficere , & cüm facileid apud eum fieri 
intellexiffet , ingreffused Principem indicauit ei inueniffe 
fe artificem induftrium , qui difpofitum (ine cun&amine 
aggrederetur ejus opus *. Tunc Rex mente gratiffima 
tradidit ei copiofam auri impenfam , fed & ipfe nihilomi- 
nus tradidit Eligio : at illeacceptam opus cum celeritate 
inchoauit , atque cum diligentia celeriter confummauit. 
Denique quod ad vnius opiftcij acceperat vfum , ita ex eo 
duo compofuit, vr incredibile foret ómnia ex eodem pon- 
dere fieri potuiffe : nam abfque vlla frapde vel vnius etiam 
filiquz imminutione commiffum fibi patrauit opus , non 
czterorum fraudulentiam. fe&ans , non mordacis lime 


 fragmen* culpans, non foci edacem flammam incufans, 


fed omnia fideliter complens geminam feliciter meruit 
felix remunerationem. Opus ergó perfe&um defert pro- 
tinus ad palatium , tradítque Regi quam donauerat fcl- 
lam, alterá penes fe quam gratuitó fecerat ,referuatá. Coe- 
pit tunc Princeps mirari fimul & efferre tantam operis cle- 
gantiam, jufsítque illicó fabro tribuere mercedem laboris 
dignam, Tunc Eligiusaltcrá ex occulto in medio prolatá; 
quod fuperfuit , inquit , exauro ne negligens perdcrem , 
huicoperiaptaui. Confeftim ftupefaétus Clotarius, & ma- 
jori admiratione detentus , fcifcitabatur opificem ti cun- 
cta ex eodem penfo facere potuiffet, & cüm confequenter 
juxta id quod fuerat fcifcitatus refponfum accepitlet , in- 
genium ejus fublimi fauore attollens ; ex hoc jam , inquit, 
ctiam in maximis credi poteris. Porró hoc fuit initium, 
necnon & teftimonium in palatio Regis, honorandi cre. 


dendíque Eligium : ex hoc nempe ad altius confurgens.- 


fa&us eft aurifex peritiffimus, atque in omni fabricandi 
arte doctiffimus , inuenítque gratiam in oculis Regis, & 
coram cunc&is Oprimatibusejus, Dominóque juuante ro- 
borabatur in fide,& à Rege prouocatus crefcebat quotidie 
in melius. | 


Me igitur przfente nefcio quam ob caufam, nifi quód | 


facile datur incelligi fidelitatis obtentu dum apud Regem 


Epifcopi INoutomenfis. | 13$9 | 
puerulus habitarem ; quadam die Rotoilo in agro accito extorquere 
Rcx Eligio coram Reliquiis San&orum prazcipiebat eivc ^ ^ 
impofitione manuum facris pignoribus donaret facramen- 
tum; fed ille diuinum intuitum verens , recufare humiliter 
omni nifu tentabat : cámque inftantiüs id facere compel- 
leretur, anxius valdé coepit mox vbertim lacrymas pro- 
fandere metuens fcilicet R egem offendere,feptuplümque 
pauens fan&tis pignoribus manus imponere. Intuens ita- 
que Rex ejus timorem fimülque miranstantam viri deuo- 
tionem , defiit eum vltrà cogere , fed magis blandé leni- 
térque demulcens latiffimo eum vultu dimifit , pollicens 
fepluseum ex hoc jam credirurum , quàm fi multimoda 
tunc dediffet juramenta. el. | 

. Non poft longum fpatium cüm jam Eligius virilem Car. ME 
ageret etatem,cupiens fe vas Deo exhibere fan&ificatum, bites 
ac metuens ne aliqua fuum delicta pedus fuftrarent , om- geflait. 
niaab adolefcentia fua'coram Sacerdote confeffus eftacta; 
sícque fipi aufteram imponens poenitentiam , coepit for- 
riter colluctationi carnis , fpiritus feruore refiftere , inla- 
boribus fcilicet fecundum Apoftolum , in vigiliis , in je- 
juniis, in caftítate , in patientia multa , atque in charitate 
non fi&a:proponebat namque fibiaduerfus pr fentes car- 
nis ardores futuri fupplicij ignes , ac memoria ardoris ge- 
hennz ardorem excladebat luxurie. Orabat jugiter pro 
donis caleftibus, precabatur Deum diebus ac noc&ibus, 
illud ex libro Iob crebriüs reuoluens : £22, inquit, depre- 19.5.4. C4 
calor Dominum , C» ad. Deum ponam eloquium meum : Qui fa- /*91- 
cit magna eh infcrutabilia e? mirabilia ab(que numere. Qui - 

ponit bumiles in fablime Cj marentes erigit fo[pitate. Adimebat 
fibi faturitatem panis, vt czleftem poffet promereri pa- 
nem. Oraquidem ejus jejuniis pallebant , corpus aridum 
marcefcebat; fed mensacriüs femper xeterna patri amo- 
re z(tuabat ; & vnde grauiora recordabatur , inde paticn- 
tius leuiora portabat : femper enim przfentis vitz cermi- 
num intuens, futuram Dei fententiam ac metuenda judi- 
cia formidabat ; fciens fcriptum : Beate bomo qui femper Pre 18.14. 
eff panidus, Ec illud Apoftoli : Cum timore € tremore veffram 2.C0r245* 
. falaiem operemini, Necnon &illud Iob dictum: Semperenim 14, ,.. .,.. 


160 Vita fancti Eligg 

quar tumentes [uper me f/atius timui Deum. Ad Domini fui 
pedes noctibus jacebat , manibus pe&us tundens , genas 
 lactymis irrigans , moderatóque fufpirio oculis ad celum 
leuatis, illum femper refpiciebat, quem fortaffe delin- 
quendo offendiffe timebat ; ac lacrymabili voce hac cre- 
P/4l, o, j. DIiüs verba geminabat : £i foli peccati, miferere mei fecum- 
157,2, dummagnammifericordiam tuam, Ecillud Beati Iob : Me- 
$16. mento , inquiens , qsia ventus ef vita mea. Et, Parce mihi, 
nibil enim (unt dies mei. Et ex fe quodammodo egrediens il- 
ludante fuam pingebat mentem , Qaod sec oculua vidit , nec 
auris , audiuit, nec in cor bominis a[cendit , que preparagit Deus 
diligentibus fe : Idcircó ifta jugiter meditando quantó plus 
proficiebat , tantó plus humiliabatur ; vt quantó plus hu. 
miliatus fuiffet , tantó amplius proficeret. Cujus quanta 
fuit moeftitia , tanta fuit & venia ; & quantum fe humiliter 
afflixerat , tantum clementer fublimarià Domino meruit. 
O profunda benignitas Dci; fit velocior venia , quàm of- 
fenfa ! O felix poenitentia , quz tam velociter ad (e Chrifti 
traxit mifericordiam ! quzque non prius affiduo fletu dcli- 
corum flammas extinguendo, frequentíque jejunio pec- 
catorum virus excludendo deftitit , quàm mifericordiam. 
quam pofcebat à Domino impetraret, De talibus quippe 
Mes, 2, 5. per Malachiam Prophetam Dominus dicit : Dedi ei timo- 
yem , e timuit me , 6$ à facienominis meipauebat, Hincitem 
| Ícriptum eft : Zmor Domini expellit peccatum. Ex rurfus : 
Ecl. 13. Quitimet Dominum nibil trepidabit , &- non gautbit , quoniam 

ipfe efl [pes ejus. | 
CA». VIII. Denique quodam tempore interpellans pleno pectore, 
Diuinitms. fide exigebat vt fi effet accepta à Deo ejus poenitentia , 
indidum — quoquo ei modo dignaretur dare notitiam, Habebat ita- 
accepit — quein cubiculo, vbiaffidué cubitare folitus erat , mulco- 
rum pignora Sandorum in füpremis dependentia , fub 
quorum facro velaminc reclinato in cilicio capite orare 
confueuerat nocte ; quo nimirum in loco , cüm ex more 
quadam node in oratione proftratus fuper cilicium 1n- 


cumberet , fomno ingruente oppreffus velati tranfeundo 


1, Cer. 3, 9. 


in momento obdormiuit , visümque eftei aftitiffe repente 


quemdam , atque dixiffe; Ecce : Eligi, exaudita funt pre- 
| ccs 


... Epifcopi INoutomenfis. — 161 
cestuz , indiciáqueolim quzfita nunc tibi conceffa. Mox 
illeexcicatus odorem haulit gratiffimum, fení(it etiam ex 
gerulo Reliquiarum guttas fuauiffimas fuper fuum leniffi- 
mé defluere caput; ex quo nimis attonitus furrexit velo- 
citer, & folicite confpiciens vidit quafi balfamum diftil- 
lare de chrifmario & pallio quo erat opertus: tanta quippe 
fragrantia odoris fuauiffimi totum illud replcuerat cubi- 
culum , vt ipfe vix ibi fubfiftere quiuiffet, Tunc memor 
füz petitionis, nimiümque largitatem bonitatis Dei mi- 
ratus , altiüs ingemifcens fidelem retributorem ex imo 
corde benedicebat Chriftum , qui nunquam dereliquit 
fperantes in fe. Hoc ergo fuit initium virtutum ejusjimmó 
omnipotentis Dei, per quem omnes omnia poffunt. Quod 
cüm vir fan&us fodali fio AvbpoeNo nomine, cogno- 
mento Dapont , quem ficutanimam fuam diligebat , fc- 
cretiüs enarraffet , viciffim ab eo exegit ne víquequó ipfc 
in corpore maneret, eadem cuiquam indicaret. At ille 
hzc audiens coepit continuó animo compungi , ceepttque 
fecretaarcanorum ejus vis quedam interni amoris accen- 
dere : jamque ex hoc fpretis fzculi blandimentis cupiebat 
ex ftudio Eligium aemulari ad bonum ; accito etiam ger- 
mano fuo ÁpowEin con(íilio communi : erant enim viri in- 
clyti Optimates aulz, filij fcilicet Av THAR1I1. Hi ergo 
habito communi confilio coeperunt imitari quz ab Eligio 
gerebantur ; erátque eis familiare confortium ; & cor 
vnum in Domino atqueanima vna. | 
" Inuenitergo Eligius gratiam coram Deo , € coram Re- 
gibus Francorum, & ferebatur ejus ab omnibusteftimo. 
nium , in tantum vt copiofam molem argenti & auri vel 
gemmarum abfque vlla penfa à Regeacciperet : crefce- 
bátque ei honor cum magno fauore de die in diem , & 
omni ex parte probatus vernabat , in aula deuotus, Mor- 
tuo intereà CrorAR1IO Rege Francorum , DaAco- 
BERT s filius ejus Monarchiam Regni folus obtinuit, 
quo .Eligias tanta familiaritate habituseft , vt plu- 
rmorum ejus felicitas ingens gigneret odium. Siqui- 
dem oderant eum praui quique , quoniam magnope- 
r& oderat ipfe füperbiam, diligebat veritatem ; & cum 

Tom, 5. X 


mou c M AEN. LIC T C RE Goo Moss SERES 
-— i [Dea-E^Ams La d UP AE TI TNMETET M — A cM 


C4» IX. 
De morte 
Lotharii; & 
quanta fa- 
miliaritate 
habitus fit 
apud Prin- 
cipes, 


062 ' Fita fancli Eligij 

effet ftrenuus ; jugis ei erat contraeorum vefaniam pugna 
perpetuümque certamen : fed plane illum boni omnes 
admirabantur & diligebant , quia nouerant Catholicam 
hominis fcientiam ac patriz cxlefti mentem jugiter inten- 
tam , fempérque a&ibus bonis przparatam. Sectabatur 
itaquc jugiter charitatem , manfuetudinem , & longani- 
mitatem : diligebat Deum ex toto corde, & ex tota anima, 
atque ex tota virtute:erat quoque tranquillus moribus, & 
ferenusafpe&u, gerebat vultum planum, moderatam fpc- 
ciem, ornatum afpe&um , quietum fenfum ,animum lz- 


tum, humilem fapientiam , femperoperabona fads am- 


plis quàm verbisoftendebat. Corpus fame caftigans , je- 
junium potiüs quàm epulasamans ; dolentem confolans, 
fpem füam Deo committens, orationi frequenter incum- 
bens , nihílque amori Chrifti przponens ; quod credebat 
docens , quod docebat imitans : femper enim ante oculos 
ejus dies vltimus verfabatur , fempérque mens ejus pra- 
cepta czleítia meditabatur : orabat autem frequenter 


quia didicerat quód oportet fine ceffatione Dominum 


rogare: fatagebat magnopere ne fecundus cuiquam in 
operibus bonis inueniretur. Erat etiam erga famulos Dei 
valdé humanus atque benignus : charitatem veró fuper 
omnia & ipfe diligebat, & omnibus feruare mandabat; 


- exiftebat vtique in cunáis cafibus firmus , omniaque ad- 


uerfa patienter ferebat ; pericula aliena in fe pertimefce- 
bat, aliorümque cafus fuos effe laqueos judicabat. Finem 
quoque vitz folicité femper confiderabat , metuens neíe 
tanquam far hora illa inermem cóprehenderet. Camope- 
re etiamlectioni vacabat, fciens quód lectione fenfus au- 
getur & intelleus tribuitur;& quód lectio docet quid ca- 
ueatur. Erat veró erga omnes humilis nimiümque in hu- 
militate fundatus, nulli fe przponens, nulli fuperiorem fe 
deputans; fciens & illud : Quia fi quis perfecta contentus 
faerit humilitate , habebit ex illa gloriam. Et quantó quis 
humilior fuerit , tanto eum altitudo gloriz fequetur. 
Habebat enim temperamentum in profpetis , patien- 
tiam in aduerfis, mentémque nec gaudio nec meerorc à 
Chrifti vnquam amore reuocabat. Irafcentem quoque pá- 


de] 


| Epifcopi Nouomenfrs: 163 
tientiá definiebat , & blandimento iracundiam furentis 
temperabat; ac fic alienam miferiam tanquamfuam luge- 
bat , erátque ei in ingreffu fimplicitas , in motu puritas, 
ingeltu grauitas , in inceffu honeftas, in jejunio hilaritas; 
animus enim ejus in modeftiffimo corporis habitu apparc- 
bat:erat etiam parcus in fermone, blandüfquein eloquio; 
ttitem immóque dolentem dalci confolabatur affatu. 
Hoc proferebat ex labiis quod mentem zdificaret au dien- 
tis ; fiebátque ejus fermo expe&ationi Ecclefiz vtilis , ni- 
hil enim ex omnibus quz egiffet bonis meritis fuis tribue- 
bat, nihílque in viribus fuis vnquam przfumebat, fed 
omne opus fuum ad Deum femper conferens; in cundis 
a&ibus ejus auxilium implorabat. Bonum quod didicerat 
docebat , verba tamen operibus przcedebat ; fciens quo- 
niam non eft laude dignum quod docet quis, nifi dictis fa- 
&a conjunxerit; fed potiüs fi quod docet & facit,tunc glo- 
riofus habebitur : vnde & Apoftolus: N'e «2m «liis pre- 
dicagerimyipfe reprobus efffciar. Hoftem praterea inuifibilem 
orationibus & precibus repellere jugiter contendebat, pu- 
gnansore non gladio , orationibus non telo ,precibus non 
ferro. Cun&isautem diebus , cun&is horis Dei flagitabat 

rzfidium, vt dignus poft mundi luem poffet peruenire ad 
auium. Restemporales tribuebat egenis, vt pro eifdem 
mercaretur Paradifi delicias. Deuitabat quidem fuper- 
biam , ample&ebatur humilitatem : Deifemperauxilium 
rogans, finem jugiter felicem poftulans. Quis enim illo 
tempore hümilitatem ejus cernens, non protinus com- 
pungeretur? Áut quisamator pecuniz,ejus humanitatem 
& parcimoniam , deuotionem quoque & ftudium aípi- 
ciens, non confeftim admirando obítupefceret ? nam 
quidquid bonorum in principio arripuit , vfque ad finem 
vite nullis negotiis paffus eft implicari, fed integrum & 
fan&um propofitum feruans, in nullo caeptam regulam 
commutauit : fub habitu enim alterius femper alteri mili- 
tauit , & quidquid habere potuit in mundo Chrifto tradi- 
dit ex toto. | 
Pollebat itaque magis 1€ magis in vigiliis, in jejuniis, 
atque in charitate : fabricabat in vfum vp" 


BONN. a. Merci dca üben 


1.Cor.9.17. 


CA». X. 
Quanto 
ftudio im 


Dei timo- 
re, & mife. 
ricordiz 
operibus 
profecerit, 
«4l, Thillo. 


164. Vita fancti Eligtj 
quamplurima ex auro & gemmis : fedcbat fabricans in- 
defefsó , & contra eum, THILLE * vernaculus ejus, ex 
genereSaxonico,qui Magiftri fequens veftigia & ipfe poft- 
modüm venerabilem vitam duxit. Sedens ergo EttGivs 
adopus predictum, codicem fibimet prz oculis przpara- 
bat apertum , vt quoquo genere laborans diuinum perci- 
peret mandatum : ficigitur duplum gerensofficium , ma- 
nus vfibus hominum , mentem víui mancipabat diuino. 
Fragrabat ejusvbique fama , in tantum , vt (1 qui ex Ro- 
mana, vel Italica , aut Gothica, vel qualicumque pro- 
uincia legationis foedere, aut alia quacumque ex caufa Pa- 
latium Regis Francorum adire pararent , non priüs Regi 
occurrerent , quàm Eligium aggrederentur , vel juuamen 
alimonix ab eo pofcentes , vel certe confilium falubre 
quzrentcs , confluebántque ad eum vndique viri Reli- 
giofi, aduenz quoque & Monachi , & quidquid militare 
poterat aut. eis in eleémofynam dabat ,:aut certé captiuo- 
rum in pretia diftrahebat : habebat enim maximum in hu- 
jufmodi opere ftudium ; fané vbicumque venundandum 
1ntellexiffet mancipium, magna cum mifericordia & fefti- 
natione occurrens , mox dato pretio liberabat captiuum; 
interdum etiam víque ad viginti & triginta , feu & quin- 
quaginta numero fimul à captiuitate redimcbat ; non- 
nunquam veró agmen integrum , & víquead centum ani- 
mas cüm naui egrederentur vtriufque fexus, ex diuerfis 
gentibus venientes pariter liberabat , Romanorum fcili- 
cet , Gallorum , atque Britannorum , necnon & Mauro- 
rum , fed przcipué ex genere Saxonorum , quiabundé eo 
tempore velutigregesà fedibus propriis euulfi in diuerfa 
diftrahebantur : quód fi contigiffet vt copiofus vendito- 
rum numerus menfuram pretij excederet , cunctis prater 
corpus proprium quz habere poterat , vfque ad cingulum 
& amphibalum , necnon & victum neceffarium , fed & 
víque ad calceamenta fe expoliabat , tantummodó vt ca- 
ptiuis fubueniret. | 
Id etiam & in peregrinos Chrifti fzpiffimé faciebat. O 
quotiens debitor effe voluit , vt debitoribus fubueniret? 
Quotiens brachileaureum , pungam * quoque auro gem- 


^o 


Epifcop INoutomenfis. 165 
mifque comptam fibi furripuit, tantüm vt mifcris fuc- 
curreret. Vt autem breuiter comprehendamtantam ca- 
priuorum multitudinem per fuccedentia temporum fpatia 
à duro dominorum abfoluit jugo , tantáfque eleémofynas 
diuerfo hominum generi vtriufque fexus , diuer(íis Eccle- 
fiisac Monafteriis diftribuit, vc nullusea orator quamuis 
ftudiofus , quamuis eloquens ad plenum snnidh fhiciat: 
Redemptos enim captiuos protinus coram Rege ftatuens 
jacatis ante eum denariis chartas eis libertatis tribuebat ; 
deinde trinam ipfis optionis proponebat electionem , id 
e[t.vtfiqui velint jam liberiad propriamremeare patriam, 
ipfe eis in quantum fuppetebat przberet fubfidium ; fi 
quiautem cum ipfo velint permanere,libens valde accom- 
modabat affenfum , ita duntaxat non jam vt ferui , fed po- 
tiüs vt fratres cum eodem degerent ; porró fi quibus fua- 
dere poterat vt venerabilem Monachorum vitam arripien- 


tes clauftra Coenobij expeterét, hostanquam dominos in- 


figniter honorans , veftimenta etiam & quaque erant ne- 
ceffaria tribuens, illicó Archifteriis cum exultatione de- 
ftinans, cum grandi demum folicitudine eorum gerebat 
curam. Habebat praterea fecum plures vernaculos in fuo 
contubernio degentes , fibíque neceffarió jugiter obtem- 
perantes , dequibus erat BAvpE&1cvs ejufdem liber com- 
prouincialis , quiin omnibushonefté valde ejus curam ge- 
rebat. Erat etiam Tt TvENvs genere Sueuus , fidelis cu- 
bicularius laicus, qui pofteà ad mercedis cumulum per- 
uenit interemptus , necnon & BvcHrNvs ex gentilicon- 
uerfus , qui & ipfe pofteà venerabilis extitit, ac Ferra- 
rienfi Coenobio przfuit. ANpREAs quoque & MaRTINVS 
atque IoANNEs , qui eo etiam procurante ad Clericatum 
peruenire meruerunt : fed & alijquamplures quos enume- 
rare perlongum eft , quidie noüque in ejus camera cum 
omni ftudio folemniter canonicum adimplere ftudebant 
curfum, 

Multitudo preterea pauperum ficut apes ad aluearium 
vndique quotidie ad eum confluebant, in tantum vt fi 
quis ignotusaut peregrinus EL1G1: inquirens domicilium 


L 


CAr. XI, 
Quantum 
pauperibus 
& peregri- 


cüm ex eo interrogaret quempiam , id ab coreciperet ref-. nis przbue- 


X 11j 


tit ebfe- 
quium. 


1. Tim. 6.8. 
lbid, 9. 


f * dorfa 
mantilibus 
leuians. 


166 — 'Usta fancti Eltgij 

ponfum : Vade , inquiens, illam in plagam , & vbi pau- 
perum ceetus confpexeris,illic vtique & Eligium reperies: 
ficut enim, vt di&um eft, apes circumdant fauum, ita affi- 
dué turbis pauperum conftipatus incedebat Er1Givs,qui- 
busaut per fe, aut per famulum alimoniam pariter & eleé- 

mofynam ttibuens, benigniffimé quotidie refouebat :ha- 
bebat enim & loculos vbiaurum diftribuendum fecum ju- 
giter portare confaeuerat, ne ficubi pauperem fortuitu 
obuiaffet , dilatio vel parua porrigendi intercederet : cui. 
quot pauperes obuiant, tot fportella vicibus peruulfa ( vt 

fimpliciter dixerim ) trita , immóque polita de beato di- 
gito videbatur, Quid plura ? Quidquid habuit, excepto 

tegumento & vi&u , totum egenis & Monafteriis difperfit, 
fciens A poftoli effe preceptum : FZabentes viffum et vefi- 


. tum bis contenti fémus $ Ec, Qui volunt diuites ficri in boc mando 


incidunt in tentaiionem , €?- laqueum diaboli , €. defideria mal- 


ta €) inutilia , €» nociua , que mergunt bominem in interitum C — 


perditionem. Nam cüm vefpertinis horis fzpe poft biduum, 
nonnunquam veró poft triduum , paratum accederet fu- 
mere cibum, deftinatis in diuerfa famulis omnes quos in- 
uenire potuiffent egenos , & peregrinos , feu mendicos, 
ac languidos;fibimet adduci precipiebat : hoc etiam cun- 
&is diebus ( exceptishisquibus & ipfe reficiebatur ) facie- 
bat ; raró enim aut certé nunquam contingebat, vt cum 
co pauperes minime conuiuarentur , quibus addudis ipfe 
proprie famulorum intercipiens officium , eorum neceffi- 
tatibus alacriter valde inferuiebat,aucllens ab humeris far- 


cinas, detería mantibulis leuigans *, aquam manibus - 


fundens, merümque fcypho refundens, ipfe bibere por- 


 rigens, buccellam ipfe przbens, omnes poftremó in or- 


dine faciens menfz difcumbere , ipfe panem frangens, ci- 
bum ijfdémque inferens ; poftremó his peractis omnium 
jam famerefecta , fic ipfe aut ante eos ftans , aut certe ad 
cornu cartibulz vilifellula vtens , valde exiguum , atque 
ex comedentium fumebat fragmine cibum; plerumque 
enim egenis ad menfam juxta morem vocatis cüm & 
ipfi effet congrua hora cibum fumere , menía allata nec- 


non compofita, manibus etiam lotis, ne vnus quidem 


- -———— — - —— —— P 


USERCTEELETEPEN A z E 
e *  -0 —á —— 


0 ert M7 


Epifcopi Noutomenfis. 167 
füpererat qui illicó inuitatis apponi debuiffet panis., om- 
nibusvt fzpé contingebat , cadem die víque ad victum, 
aut in eleémofynis redactis, aut in pretia captiuorum 
abfumptis : fed cüm quidam ex famulis circumftantibus 
hec fepiüs videntes irriderent; nonnulli etiam humi- 
liter inopiam Compaterentur vniuerfos fimul vir beatus 
co&rcens, atque refouens, ajebat ; Quid molefti eftis mo- 
dicz fidei? nunquid qui Heliam & Ioannem in deferto 
pauit , nobis modó in medio coetuum fuum fraudabitbe- 
neficium. Credo, inquit, in Creatorem meum , quoniam 
etfi nos non meremur, hi tamen pauperes Chrifti refocil- 
lati hodie ipfius dono ab hocrecedent tabernaculo. Nec 
mora, aliquando priufquàm verba compleret, pulfabant 
viri veftibulum domüs , panes, cateráque neceffaria af- 
fluenter deferentes,quosaut Rex ,vt fepe confueuerat,aut 


diuesquidam , aut deuota mittebat perfona : omnesenim 
jam compertum habebant & quibus EL1G1v$ indigeret, & 
quibus fui juris fubftantiam difpergeret : vndecumque 
ergo veniret, Eligij tamen fides eum nunquam fefellit 


quoniam veraciter dicit Scriptura : Qsia 


hilarem datorem 


diligit Deus: Et hoc fané non tranfitorie ; aut ad momen- 
tum fecit , fed omni pene vitz fuz tempore id agens , tale 
Gallis exemplum reliquit. Sed dum vidi hominem , cur 


etiam non & formulamejus depingam ? 


Erat enim ftatura prolixus , & facie rubicundus ; gere- 
bat czfariem formofam , & crinem quoque circillatum, 
manus habebat honeftas & digitos longos, Angelicum 
vultum , fimplicem & prudentem vifum:vtebatur quidem 
in primordio auro & gemmis in habitu , habebat quoque 
zonasexauro & gemmis comptas , necnon & burfas ele- 
ganter gemmatas; lineas veró metallo rutilas,or&fque far- 
carum auro opertas , cunda quidem veftimenta pretio- 


fiffima , nonnulla etiam holoferica , fed 


his omnibus ad 


oftentationem fugiendam primo tempore vtebatur in pa- 
lam ,intrinfecus verà ad catnem cilicium geftabat ex con- 
faetudine; poftea veró,cüm adaltius profecit, cücta orna- 
menta in egentium neceffitatibus confumpfit. Videres 


plerumque ire funiculo cin&um, vilibus 


veftibus cectum; 


—— rn 


I. Cer. 5.7. 


CA». XII, 
Deícriptio 
hibitus & 
forme eius: 
& 1ugitas 
Orationis. 


GT ——— 


f. * otnatos 


163 Uita fanti Eligij 


quem videbas dudum radiantis auri & gemmarum mole. 


opertum ; nonnumquam veró cüm videret eum Rex ob 
deuotionem amorémque Chrifti expoliatum , furripiens 
fibi ipfi dabat ei proprium & indumentum & cingulum; 
dicebat enim non effc dignum hos qui fzculo militarent 
incedere inornatos * , &hosquiob Chriftum cuncta fibi 
auferrent effe inglorios. 

Idémque apud Regem habitans habebat manfionem 
affidue fubjun&am cum DADONE , ficut enim animam 
fuam ita diligebat illum, de cujus quidem exemplis multa 
fumpíimus , quz nec à longe vtique narrare fufficimus, 
Habebat itaque in cubiculo fuo multa Sanctorum depen- 
dentia pignora , necnon & facros librosin gyro per axem 
plurimos, quos poft pfalmodiam & orationem reuoluens, 
& quafi apis prudentiffima diuerfos ex diuerfis florcs le- 
gens, inaluearium fui pe&orisoptima queque recondebat. 
Erat ci confuetudo in noctibus cilicium ante lectulum fter- 
nere , séque aut à primo crepufculo , aut poft paululum 
quietis citiffimé lectulo excutiens, fuper illud fubmiffo 
capite proftratum orare , sícquc plerumque noctem totam 


excubiis infiftendo cum lacrymis ducere : grandisenimei : 


attributa erat gratia lacrymarum , nam diuerfis modis , in 
quantum humana permittere poterat natura , jugiter infi- 
ftebat, vt omne no&is fpatium in Dei confumeret ferui- 
tium ; cüm enim prolixé oraret, pro quodam leuamine in- 
termittens orationem ,pfalmos concinebat ex otdine, qui- 
buslonge cantatis ad le&ionemillicó accedebat;dümque 
facra verba percurreret , videres repenté fuppliciter ocu- 
losad cxlum leuare , fufpiria fufpiriis jungere, fletum le- 
&ioni mifcere , fingultibus pectus quatere, atque ora la- 
crymis vberrimé perfundere, & cüm plerumque inter ipfa 
diuina verbafomno veheméter ingruente grauaretur,ex ip- 
fis quodámodo le&ionis verbis etiam per fomnum medi- 
tabatur:cümque fubitó excitus lectionem expleret, rurfus 
fe fecandüm morem conferebat ad orationem , in quo 
opere tantum filentio ftudebat, nufquam caput reflectens, 
nihílque aliud intendens , vt vix halitum fpiraminis ejus 
quifquam audire poffet ; fané frequenter diuerfis ex E 


o ,—-—— n 


i 
| 


Epifcopi Noutomenfis. 169 
& noQu & maturiüsin Regis cameram vocatus nullatenus 
pergebat , etiamfi miffi affequerentur miffos, priufquàm 
fuum propofitum in Chri(ti compleret obfequium : egre- 
diensenim domo;orationis & crucis muniebatur figno,re- 
grediens veró domum ,oratio occurrebat ei priufquàm 
feffio. Taliter nempe agebat cunctis diebus vitz fuz , & his 
exercitiis ad zternam patriam jugiter anhelabat. Erat ita- 
queomninó affabilis atque fubtilis , corde pius , & animo 
etiam ad belligerandum fortis. 
. Deniquealiquando rogatus à Regelegatione fungi par- 
tibus Britanniz , nihil ille cundtatus perrexit tam ocyüs, 
quàm Chrifti charitate fecurus. Quó. cüm perueniffet , 
Britannorum Principem adiit , caufas pactiindicauit , pa- 
cisobfidem recepit ; & cüm nonnnulli jurgia eos vcl bella 
mutuó fibi indicere zíftimarent ,tanta praefatum Princi- 
pem benignitate & manfuetudine ac lenitate attraxit , vt 
etiam fecum eum adducere facile fuaderet. Commoratus 
ergo ibidem aliquandiü , rediens demüm perduxit fecum 
Regem cum multo exercitu generisfui , eümque Crioilo 
in villa Regi Francorum prafentans , pacificé confeedera- 


uit ; qui copiofa munera intulit , fed vberiüs muncratus 


ad propria rediit. Sed quis plené fufficiat enarrare quantas 
in eodem itinere eleémofynas Eligius fecerit? nam prz- 
ter aurum czteráfque opes quas di(tribuit , etiam fuum 
cingulum aureum elegantiffimé aptatum , pauperibus ac 
neceffitatem patientibus difperíit ; vt apté eiPfalmifte 
vox poffet congruere : Difper[it dedit pauperibus , yuflitia eius 
manet in [eculum feculi. Semper enim vbicumque pergeret, 
fententiam Á poftoli meditabatur , dicentis : FIabentes vi- 
Eum € veflitum , bis contenti fimus : IN amqui volant dmites 
fieriyimcidunt in tentationem € laqueum diaboli, Ex hec ju giter 
con(iderans faciebat fibi amicos de mammona iniquita- 
tis; quife reciperent in eterna tabernacula : atque ita fa- 
tagebat , vt cüàm hec omnia faceret , oftentationem peni- 
tus fugeret,ne in hoc fzculo laudes humanas fuo pro opere 
reciperet:nam nunquam pro excellentia fua eft inflatus in 
fuperbiam , nunquam feruos fuos obducta fronte contem- 


pit ; fed cundtisipfe amabilis , Principes diligebat vt fra- 


Tom. 5. 


CAP XIII. 
Britanniam 
adiens pa- 
cem cum 
Principe 
fecit. — 


Pfal. 111, 8, 


A Tin € 08S 


), 


420 Vita fantii Eligy 
tres, venerabatur vt dominos, eotum etiam miniftros , ac 
vniucrfum Palatij ordinem ,quo regalis frequerttatur am- 
bitio , concordiffimo fibi charitstis conglutinauerat vin- 
culo. | 
Ca» XIV,  Porró Rex DAcosgz TVstOrrens , pulcher , & inclytus, 
At ita vt nullus ei fimilis fuerit in cunis retró Francorum 
Eu Regibus , intantum diligebat eum , vt frequenter cateruis 
quidquid Principum , Optimatum quoque, & Ducum atque Epif. 
pro se^ coporum fe fübtrahens , Eligi) fecreta peteret conciliabu- 
| la : nam quidquid eidem Eligius poftulaffet , abfque vlla 
dilatione impetrabat , quidquid veró adipifci pocuiffet, in 
eleémofynas egentium , in pretia captiuorum , in reme. 
dia debilium expendebat, vnde & ipíe Princeps liben- 
tiffim? preftabar quod fciebat non vni fed un pro- 
deffe. 
CarXV.  Deniqueinter cetera expetiuitab eo villam quamdam 
Quo 95 inzure Lemouicino cognominante Solemniaco , dicens ; 
fterium $o- Hanc mihi, Domine mi Rex, Serenitas tua concedat, 
lemanci*: quó poffim ibi & mihi & tibifcalam conftruere, per quam 
» . . mereamur ad czleítia regna vterque confcendere. Quam 
ejus peticionem libenter Rex ficut folebat annuit, & quod 
popofcerat fine mora dato precepto conceffit, Erat enim 
tempus quo cenfus publicus ex eodem pago Regis the- 
fauro exigebatur inferendus ,fed cüm omnis cenfus in 
ynum colle&us R egi pararetur ferendus, ac vellet dome- 
fticus fimu] & monetarius adhuc aurum ipfum fornacis 
co&ione purgare vt juxta ritum, puriffimum ac rutilum 
2ulz n egis przfentaretur metallum: (nefciebant enim prz 
dium effe E 1610 conceffum ) toto nifü atque conatn 
per triduum vel quatriduum labori in(iftentes , nulla po- 
terant ; Deoid przpediente ; arte proficere , vfquequo ab 
EL1ic1IO przueniens nuncius , opus coeptum interciperet , 
Ídqueejus dominio reuocaret. Mox ergo vt hoc nuncia- 
tum eft;cundis loci illiusaccolis exultantibus,& opus per- 
fe&um eft, ejüfque ditioni commiffum. Quo in loco pri- 
mum ac potiffimü virorum Dei conftruxit Monafterium : 
vbi etiam Abbate conftituto multos ex fuis vernaculis 
mancipauit,plures quoque ex diuerfis prouinciis,vfque ad 


- o eR as CEETLLOE 


Epifcopi Noutamenfirz 171 


*entenarium , quem quinquagenarias füpergreditur nu- 


merus , Monachos congregauit , redditus eriam terre qui 
affluenter fufficere poffent delegauit.Ipfe verb tanta fe de- 
totione, tantóque amore eodem loco diffudit , vt quid- 
quid habere potuiffet , vt quidquid Regi auferre , quid. 
quid digné comparare , quidquid etiam gratuitó ei à Po- 
tentibus largitum effet , cun&a predicto loco deftinaret : 
videres plauftra vehere onera copiofa , vaícula vtique vfi- 
bus neceffaria , zrea fimul & lignea : veftimenta etiam [e- 
Quaria aclinteamina menfalia, necnon & volumina facra- 
rum Scripturarum quamplurima ,fed & omnia qua erant 
Monafterij vibus neceffaria in tantum vt praui quique in- 
genti ex hoc fuccéderentur inuidia : cogitabat enim & ipfe 
demum eodem fe mancipare Monafterio , nifi eum alio in 
loco Dei obligaffet difpenfatio. 

Quo in loco ipfe quoque acceffi, & tantam facrz I egu- 
Iz obferuantiam vidi , vt pené fingularis fit vita eifdem 
Monachis prz czteris Gallie Monafterijs. Eft autem Con- 
gregatio nunc magna diuerfis gratiarum floribus ornata : 
habentur ibi & artifices plurimi diuerfarum artium periti, 
qui Chrifti timore perfe&ti femper ad obedientiam funt 
parati. Nullus ibi quicquam proprium vendicat , fed , vt 
jn A&ibus legitur Apoftolorum , funt omninó omnia om- 
nibus communia, Qui locus tam fertilis, tàmque jucun- 
dus exiftit , vt cüm quis ibidem diuerterit;inter pomorum 
nemora & hortorum amoenitate virentia in hzc ei libeat 
protinus prorumpere verba. Qsám bene domus te Iacob , 
€ quàm pulchra tabernacala tua Ifrael ! tanquam nemora 
obumbrantia , & tanquam cedti juxta aquas , & quafi pa- 
radifus fuper flumen : de talibus nempe per Salomonem 
dicitur : FZabitacula jufforum benedicentar. Ek autem idem 
Conobium haud procul à Lemouica vrbe fitum , fex cir- 
citer millibus ad plagam diftans meridianam :ambitur ve- 
ro infpherico* muro , non quidem lapideo, fed foffato: 
fepi munitum * decem fere ftadiorum habens* fpatium in 
circuitu ; ex vno quidem latere munitur optimo flumine, 


Car. XY. 
àln- 
a re- 
ularem 
difciplina 
in eodem 
Monafte- 
ro cufto- 

diuit. 


Nam, 34. «x. 


Prou. 9. 95i. 


al. * Splie- 
rio. 

.* munie 
to, 


fuper quem mons excelfus fyluá opertus , ac praerupta, f." bab&e: 


valde eminet rupes : omneautem fpatium Monafterij ar- 
Y ij 


C.X VII, 


Quo ordi- ' 


ne Parnifius 
Ancillarü 
Dei con- 

A ftruxit Mo- 
nafterium. 


2 Vita fantli Eligg. 


bufta diuerfi generis pomifera occupant : sícque illic fe- 


gnis animus recreatur ac fi partem amoenitatis paradi(i fe 
occupaffe gratuletur. | 

I(to igitur Coenobio in omni opere perfe&o , omnique 
ex parte cum folertia ftabilito , cogitabat Pariftus in vrbe 


fabricare xenodochium ,fed excellentiore confilio , Deo 


infpirante , concepto , caepit intra domum fuam ,quam 
in eadem vrbe ex munere Regis perceperat , Virginum 
Chrifti edificare domicilium : in quo opere dii multüm- 
que inftantifimé defudans , dignum tandem fan&arum 
Virginum conftruxit Archifterium, vbi diftrictam Regul 
difciplinam conftituens vfque ad trecentarum numerum 
puellarum ex diuerfis gentibus tam exancillisfuis , quàm 


ex nobilibus Francie matronis congregauit ; quibus & 


Abbatiffam Deo dignam puellam , nomine ÁvnzAM ,fi- 
liam fcilicet Maurini & Quirie , conftituit : terre etiam 
redditus copiofos delegauit,atque ex integro omne fuum 
illuc ftudium conuertit. Videres & illuc trahere vndique 
veluti vtilifimam apem cuncta Monafterio neceffaria vafa 
fimul & veftimenta , necnon & facra volumina , aliaque 
quamplurima ornamenta:nam quidquid huicfexui cógrué 
neceffarium foret , vt piiffimus Pater fatis folerti in omni- 
bus diligentià ac folicità curá prouidit, Cámque omnis 
opera, cuncteque domus neceffariz in prefato loco exple- 
tz effenratque perfe&z , vnum adhuc reftabat , vile qui- 
dem , fed neceffarium xdificandum domicilium ; & cüm 
non haberet terre copiam , omnia etiam effent domibus 
occupata ; adjacebat ei ad opus neceffarium area quedam 


fifcalisexigua: precepit ergo metiriterram,vtfciret quan- 


tum effet , & confeftim ad Principem perrexit , fuggeffit 
aream , & fine mora obtinuitquod petierat. Cümque re- 
uerfus locum adiiffet , ac lineá ja&atá amplitudinem há- 
bitaculi conüderaret , inuenit ampliüs quafi pedem in ter- 
re amplitudinem quàm ipfe nuntiaucrat Regi : ex quo 
triftiseffe&us , quippe qui nulli volens mentiri , Regi effet 
mentitus, reli&o protinus opere ad aulam repedat mc- 


ftus , & mox vt Principem adiit , folo illicó corruit, men- 
.dácium indicauit; aut veniam aut mortem popofcit ; fed . 


e» 


METER p e co —T—M — mM, ——9 


| Epifcopi INouomenfís. 173 
cüm Rex tam paruiffimz rei caufam agnouiffet , magis in 
fluporem verfus , ejusinjuriz condoluit , móxque ad cir- 
camftantium conuerfus multitudinem , infit : Ecce quàm 
preclara & venerabilis Chriftifides: Duces mei & dome- 
ftici fpatiofas furripiunt villas , & Chrifti famulus propter 
fidem quam habet in Domino,non palmum quidem paffus 
eft celare de humo : fic ergo clementer Eligio confolato 
duplicauit donum quod dudum tribuerat pufillum. Ex 
quo fa&o liquidó patet quantum vir fan&us mendacij cul- 
pam pertimuit , qui tam viliffimz rei confcium fibi piacu- 


lum minimé referuauit : talis eum fides ad celum euexit, 


hzcillum fidelitas & Deo carum & hominibus fecit pra- 
clarum. 

Igitur cun&oopere Monaíterij peracto, atque omnibus 
zdificiis Ancillarum Dei expletis , pro quibus mercedem 


 laborisadeptus eft , edificauit poftremó Bafilicam in ho- 


nore S. Pauli Apoftoli ad Ancillarum Dei corpora fepe- 
lienda , cujus tecta fublimia operuit plumbo cum elegan- 
tia; quà in Bafilica Beatusquoque Quintilianus jacet Ab- 
bas humatus. /Edificauit etiam , immóque renouauit Ba- 
filicam in henore S, Martialis Lemouicenfium Pontificis 
& Confefforis , quà vtique vrbané ftabilitá , plumbo ejus 
cooperuit teda, vbi cüm ejufdem Reliquias fatis deuotus 
cum magno triumpho magnóque vtriufque fexus comita- 
tu , cum melodia Pfalmorum ac dulci modulamine Anti- 


phonarum , chorus deferret pfallentium , miraculum Do- 


minus declarauit memoria dignum : ob hoc enim & Eli- 
gius eamdem viam arripi fecerat cum pignoribus , cüm 
potuiffet prorsüs aliunde pergere rectius, Erat igiturhaud 
proculà tramite clauftrum carceris tetti , vbi tenebantur 
feptem virifiue innocui fiue noxij , fub tertia cuftodia ab. 
diti; cüm ergó Eligius veluti quondam Dauid ante Ar- 
cám exültans atque tripudians , cum Reliquiis & prafato 
agmine in voce exultationis prateriret , mox vt contra er- 
galtulum effe cceperunt , repente geftator pignoturn graui 
pondere depreffus folo reftitit fixus ; quem cüm finguli 
compellerent greffum quantociüs mouere,id fe poffe nul- 
latenus voce publica eft confeffus; dàümque ita ftantes fin- 
| mM Y iij 


C. X VIII. 
BB.Pauli 
& Martia- 
lis fundauie 
Ecclcfias : 
Ecde car- 
ere aperte. 


C. XIX. 
Deincen- 
dio vrbis 


Parifiacz, 


CA». XX. 

Quáto ftu- 
dio quot- 
diein me- 
Jius vir fan- 
&us profc- 
ceris 


17 4. Vita fantli Eligyj 

guli obftupefcerenteuentum rei , coepit vinis in carcere 
quafi leue tonitru audiri,& ftatim vis quedam cum magno 
impetu adueniens totum validé nimis concuffit carcerem 
ab imis , confeftim feris omnibus effra&tis , nexibüfque 
diffipatis , oftia obferata patuerunt inclufis ; illicó ergó 
veftigia deprefTa ferentes pignora leuigarunt , & rei carce. 
rem egreffi Ecclefiam petierunt.Omnes igitur quiaderant 
in ftuporem verfi coepcruntattollere nouitatem miraculi , 
ac merita duorum conjuncta fimul , San&orum Martialis 
laudem , Eligij predicare fauorem ; cun&i etiam hac vi- 
dentes Chrifto Domino vberes laudesqui fuis operatur in 
feruis, vocibus efferebant continuis. 

Poftaliqua temporis curricula coeperat vrbs Parifiaca 
fzuiffimo cremariincendio ; nam cüm tota pené arderet 
ciuitas víquequaque vis flammz edacis ferebat glomeran. 
tesquaqua in parte fauillas ; tunc Eligius moeftus cüm vi. 
deret jam füpra fuum Monafterium predictàámque Eccle- 
fiàm flante vento globos flammarum cum axibus & carbo. 


 mibusferri, grauiter ingemuit, jam enim inualefcente igne 


in promptu erat vt etiam tegumentum Bafilice funderetut 
vivallantis incendij. Attollens ergo Eligius vocem cum 
gemitu dixit : O fan&e Martialiscur domui tuz modó 
non fuccurris,certé enim noueris quód fi te hodié non cu- 
rante crematur,nunquam jam ab Eligio in zuum reftaura- 
bitur. Confeftim igitur affuit Domini gratia , & aliam in 
partem vento flammas impellente , & Ecclefia , & totum 
ejus Monafterium remanfit incolume. 

His itaquetranfaais jugiter vir fan&us intentus manc- 
bat dfuinis officiis: erat enim in eleémofynis largus, invi- 
giliis fedulus , in oratione deuotus , in charitate perfe&us, 
in humilitate profufus , in doGtrina przcipuus, in fermone 
paratus, inlocutione cautus , in conuerfatione fanatiffi- 
mus, in nullo mundi compede catenatus , in obfequiis 
feruorum Dei fuccinctus , in redemptione captiuorum 
folicitus , inegenorum largitione diffufus , in duris paffio- 
nibus fortis, in bonis operibus hilaris , in centatione tu- 
tiffimus , in hofpiralitate latiffimus ; inter opprobria fecu- 
rus , inter odia bencficus, in profpetris etiam & in aduerás 


-—9 ,. *£—9» 


p 4» ——9 ws, 555 -——————— B— 70.077» 7o 9— o R9 


Epifcopi? INoutomenfrs. 175 


. czlofemper intentus;non enim poterat in eo inuenire hu- 


mani generisinimicus nec quod fraus deciperet,necquod 
fimulatio fufcaret ; (inceritatem quidem mentis vultus fe. 

renitate monftrabat , & pietatem clementiffimi cordis 
oftendebat in lenitate fermonis , nihil quippe ejus animo 
clementius , nihil illius feueritate jocundius , jocunditate 

nihil feuerius , nihil rifü grauius , nihil prorfus triftitia fua- 

uius:fi pauperem vidiffet fuftentabat ,í1 diuitem ad bene- 

pee ai. cohortabatur , Deum teftem inuocans pro ejus 

fe nomine cuncta hzc facere ; nemo enim ab eo paupe- 

rum yacuus reuerfus eft aliquando , iftud jugiter mente 
replicans quod Dominus in Euangelio dicit : Beati miferi- Mattb. 5. 7. 
cordes : quoniam ipfe mi[ericordiam confeqmentar. Necnon & —— 
illud : Sicet aqua extinguit ignem , ita eleémo/yna extinguit pec- E939 
catum, Ec illud: 'erumtamen date ele&mofynam, € ecce omnia: verbis : ü(- 
msnda [unt vobis. Nam ficut de beato Iob dicitur , januz 4em tamen 
ejus omni aduenienti patebant , vt & ipfe cum Iob poffer pIesiíeue 
vocelibera proclamare : Offium meum viateri patuit. Erát-. Parribus. 
quepes claudorum & oculus czcorum , orphanorum pa- 57,4. 
ter ,ac viduarum confolator ; quíque non carcere claufis, 

non egritudine fatigatis , vnquam fuum , in quantum fa- | 
cultas fuppeditauit , negauit auxilium , fed omnibus mi- | 
fericorditer confulens miferis femper praebuit adminicu- 

lum. Quem enim cecum non fuum vocauit heredem , auc 

quem debilem non ejus fuftentauit manus : fores quippe 

ejus jugiter à miferis obfeffz expeditum ei ad bellum prz-, 
parabant folatium : hoc jugiter comitatus incedebat exer- 

citu , in his Chriftum confpiciens fe ampleai geftiebar, ac- 

que his indumenta tribuens, Chrifti fub inopis vefte fe ce- 

gere membra credebat : hoc certe fe reputabat perdere 
quidquid in eleémofyna non abfumeret ; id fe tutiffim& 
congaudebat recondere , quod egentium fibimet dura ne- 
ceffitasauferret : valde quippe deuotus in eorum vfibus 
fubítantiz exaggerabat pondus, vt quó pauperior feculo 

effet , locupletior Deo fieret ; confiderabat quidem quia 
quotidie deeffe non poteft quod peccetur ,ideó nec quo- 

udianz eleémofynz non deeffent , quibus piamina tergc- 

rentur ; & ob hoc cum Domino fuo pecuniam diuidens 


176 Vita fanthi Eligij 


CA» XXI. 
Quo ordi- 
ne Coeno- 
bia pera- 
grauerit. 


j. * Luxo- 
uium, 


fubítantiam fuam gaudebat fociare cum Chrifto, faciens 
cum fibi poffeffionum terreftrium participem , vt & Chri- 
ftus faceret illum (ibiregnorum cxleftium coheredem; illi 
fcilicet affignabat facultates, vt ipfi effet cuftos perpetuus, 
fciens quàd patrimonium Deo creditum nec Refpublica 
eripit , nec fifcus inuadit , nec calumnia aliqua forenfis 
euertit ; fciens etiam fcriptum effe , quód ea bene heredi- 
tas reconditur , quz Deo cuftode feruatur. Hujus nam- 
que apud fuos monita nihil fuerunt aliud , quàm magifte- 
ria diuina , fundamentafcilicet corroborandz fidei, nu- 
trimenta fouendz animz , gubernacula dirigendi itineris, 
przfidia obtinenda falutis : dignum ergo eft, vt eumboni 
imitentur & diligant , plebs colat, noxijtimeant , quem 
ita diuina virtus illuftrauit , vt fub laicalietiam habitu ha- 
buerit à Deo collata dona dodàrinàmque mellifluam, & 
Spiritu fan&o conditam , de detiderio Chrifti falitam , de 
eterna femper beatitudine folicitam, quíque fic religiofus 
extitit ac timens Deum , vt feculi oblitus dignitates, om- 
neconfortium cum egenis haberet & Monachis. 
Denique cüm & frequenter ad eum Monachi religioft 
quique confluerent , nec fic nimirum corum fatiabatur 
alloquio, fed aliquando etiam nimis fan&z conuerfationis 
zítuans defiderio ipfe quoque properabat ad Coenobia, 
maximeque Luffedium * quod erat eo tempore cunctis 
eminentius atque diftri&ius,neque enim tam crebra erant 
adhuc in Galliis Monafteria, & ficubi effent,non fub regu- 
lariquidem difciplina , fed erant prorsàs in malitia fer- 
menti veteris fzcularia : preter Luffedium ergo , quod 
folum , vt di&um eft , diftridionem regulz folerter tene- 
bat , Solemniacenfe Monafterium in partibus occiduis 
hujus religionis extitit caput , exquo demum multi fum- 
pferunt & initium & exemplum , adeó vt nunc quoque 
propiua diuinitate innumera per omnem Franciam & 
Galliam habeantur fub regulari difciplina, alma vtriufque 
fexus Coenobia, Itaque vt dicere coeperam , quis valeat 
enarrare cum quanta Eligius deuotione,quantáque humi- 


litate predium Monafterium adiens , inter Fratres ince- 


deret? Videres eum cüm januam ingrederetur Monafte- 
rij; 


| 
MPH EE NET LL 


"M dad da GEN AMUENMS erc qUUES [^ — Uo an 2?" Lom. Jii 


Eptfcops INoutomenfis: 177 
rij, deje&o in terram vultu , depreffis luminibus, folo 
capite humi inclinato, toto etiam fubtili corpore cum ma- 
gna grauitate inter Fratres incedere, fingulífque Mona- 
chisfe pené terre profternere , atque ab omnibus deuotif- 


fime benedictiones haurire, quibus ipfe copiofam tribuens : 


eleémofynam, viliffimam panis tortam ab eis egrediens 
pro benedictione fibimet vendicabar,quam vtique pro ma- 
gno munere ample&ens , diebus fingulis yen que durare 
incorrupta potuiffet,eulogias ex ea veluti facram commu- 
nionem jejunus fumebat. | 

Nam & hanchabebat confüetudinem, vt vbicumque iter 
ageret, fi fciret eadem fe no&e velad monafterium, vel 
ad qualemcumque Ecclefiam , fiue etiam ad religiofum 
quempiam virum poffe attingere , nullatenus cibum fu- 
meret , etiamfibiduanum vel triduanum jejunium exple- 
ret, priufquam ad locum deftinatum quamuis defeffus 
pertiügeret ; fed etfi noffet venerabilem ad quem perge- 
batlocum effe;eje&o fe concité de equo per tria vl qua- 
tuor millia pedeftri labore conficiebat iter Hn. iet o ad 
fandailla poffet attingere limina ; cümque ad manfionem 
ventum effet , priufquàm tabernaculum introiret , mitte- 
bat pueros fideles qui omnia laté vagantes fcrutarentur lo- 
cà manfionis, & ficubi poffent mendicos , egrotos , vel 
peregrinos inuenire , omnes quos reperiffent ad feaut ad- 
duci, aut certé deportari jubebat , quibus ipfe occurrens 
fi morbidum videret , medebatur ; fi putridas habentem 
carnes, ipfe faniem radebat , vt cum Iob dicere poffet : 
Flébam quondam fuper eum qui affltlus erat 5 € compatiebae 
iar anima mea pauperi. Porró fi hotrentia confpiceret ora, 
proprio palatum perfricans digito dolorem leniter mulce- 
bat morbidum ; fic nimirum omnia cum cura & diligentia 
perficiens , componebat cun&os fuos federe per ordines, 
& priufquàm ipfe quidquam fumeret ex cibo, omnibus 
manu propria & eícam praebebat & merum , poftremo ip- 


 fegratias Deo a&itans , vnà cum eis fumebat cibum , fed 


plufquam illi exiguum : denique cüm ipfi carnibus vte- 

tentur ac vino, is pane pro cibo, & pauxillüm aceti cum 

aqua mixtum vtebatur pro potu: fiquidem o&o aut decem 
Tom. $- | Z 


CAPYT 
XXII. 
uod pc 
deitrilabo- 
1e ad loca 
fancta pro- 
perauit : Et 
de cura 
egenorum, 


lob.30. s 2, 


* * inclare- 
ret tniracu- 
Jis. 
CAPVT 
x XIIL 
In natali S. 
. Dionyfij 
claudum 
fanauit, 


178 Vita fancti Eligyj 

fluxére anni quibus nufquam vinum haufit in poculo : de 
carnibus veró meliàs tacere puto quàm aliquid dicere, 
quandoquidem eas poft propofitum nec edere paffus fir, 
nec attingere; & cüm in praedico annorum fpatio vna 
tantüm die eum meminerim propter hofpitem caritate 
exigente de volatilibus modicum quid guítaffe. Czterüm 
peracta refe&ione fingulis , quorum anteà capita lauerat 
& manus,demum abluens pedes deofculabatur extergens, 
ac poftremo ftratisimpofitis & thoris ipfe diligéter ad ca- 
pita componebat puluillos; deinde feipfum fpoliansindu- 
mentis collocare difcubitum ftmulabat , fed cüm cunctos 


cerneret alto fopore quiefcere , adhibitis fecum paucisfi- 


diffimis famulis fi effet ciuitas , caftrum , vel vicus , omnia 
orationum loca profunda jam nocte circuibat pené inui- 
fus ; & fi omnimodis occurrere potuiífet ante lucem ad 
proprium conucrtebatur defeffus ftratum : quódfi Eccle- 
fia in loco hofpitij non haberetur , completo , vt didum 
eft, vefpere omniofficio fimulabart fe quiefcere ftrato fed 
mox vt ejus cubicularij obdormiffent, eje&um feà le&ulo 
totum profternebat in pauimentum , ibíque omni nodis 
fpatio tranfa&o cüm aurora diei daret initium, iterum fe 
Andebat thoro. Fic autem agebat ob oftétationem decli- 
nandam , illi foli cupiens palam fieri , qui dixit : Ora Pa- 
arem tusm in ab[confo 5 € pater tuus qui videt in ab[con[o red- 
det tibi. Sic quippe faciebat Eligius & in itinere & in pro- 
pria domo ; & hic ei perpetuus mos fuit cun&is diebus vi. 
tz fuz. His igitur eum beatis actibus intentum , in tan- 
rum diuina prouexit clementia, vt adhuc in laico habitu 
Domino largiente declararet miracula *, 

Denique quodam tempore cüm anniuerfaria Parifius 
fan&i Dionytij Martyris celebraretur paffio , dum vigilia 
à Clero caneretur in choro , egreffus Eligius templo 
deambulabat in atrio, vidítque eminus virum cundis 
membris contractum contra San&i fepulchrum jacerein 
pauimento , à Deoforté infpiratus egri mox aftitit lateri, 
blandéque eum compellans coepitab eo inquirere & tem- 
pora claudicationis , & caufam fuz zgritudinis ; fcifcitans 
an haberet fpem in Chrifto; fi fe crederet quandoque 


- T 
PS E AST 


em TTE ILC 


- 
-— ——— -7.» — ——. —L—9 ——r—- €^» 3*9.  -— ONCE m -—-— 9 c-. 


bl. d ERE Aem. Hai LOMA o om 
Los -X "o 4. x "BR u 
E€* e d l5 .5* . B To. 4 
- ——- [ WX 3 » x * ES 


b 
—» 


* 


4 o 


hu 
&. 


Epifcopi Nouiomenfis. 179 
fanandum , an etiam crederet fe poft mortem refür- 
re&urum , & premia vel poenas ob. meritorum qualita- 

. tem recepturum : cümque ille ejus fecutus verba cun- 
Qa hac fe credere fateretur , rurfus Eligiusinfit : 51 ergo 
hzc ,vc aftruis , credis , cur hic inaniter jaces ; roga magis 
huncSanctum , vt intercedens apud Dominum reddat tc 
protinus fanum? Et cüm ille ob id fe illic excubare dice 
ret, intuens eum Eligius ait : Et credis quód poffit hec 
San&us ifte apud Dominum obtinere? At ille chm cadem 
ptofequeretur, dixit iterum Eligius : Si ergo haec ficut 
polliceris , credis, promitte modó Deo te deinceps fer- 
uiturum , & videne trepidet fides tua , & abfque mora fa- 
nabitte Domnus ifte ? Illo autem in omnibus fidem dante, 
fixit genua Eligius fuper terram, & prolixe orauit , deinde 
oculos pariter & palmas ad czlum tendens , Dominum 
IxsvM fidc plenus promiffionis fuz fideliter admonuit,qua 
dicit : Quidgaid credentes petieritis ffet vobis. Et, Si babueritis arc. .n5. 
fidem,majera borum facietis. Cümquehxc pleno pe&tore,fi- M«rai27. 
de, ac deuotione depofceret , conuerfus ad grum , ap- 
prehensáque dextera ejusait : Si indubitanter credis ficut 
promittis, in nomine Izsv CuRisr1 furge, & fta fuper 
pedes tuos, Hzc dicens attraxit eum ad fe fortiter , &illi- 
có nexibusartuum refolutis eleuatus eger ftetit, & mox 
confolidati funt pedes ejus & membra , & fanatus eft ex 
ipfa hora; cuicomminans & conteftans precepit Eligius, 
vt fi nollet rurfus talia pati , nullum aliud fanitatis verbum 
cuiquam ediceret , nifi quód Dominus Izsvs per fanum 
Dionyfium eum fanaffet. 

Quodam iterum tempore cüm prztereunte Eligio co- C4»vr 
piofa pauperum turba eminus confederet , accedensille NAE 
ad cos fingulifque propinquans vt folebat, fanctisdigitis aidam jo- 
eleémofynam fingulis includebat in pugnis ; cümque ad ct 
vnum ventum effet qui contractam aridàámque habebat ^ 
manum, ipfam non valens extendere , alteram tendebat 
ad munera : Non hanc , inquit, Eligius fed alteram prz- 
bequantociüs : quam cüm arefattam oftenfurus expelle- 
ret; apprehenfam ille coepit Chriftum corderogare, dàm- 
que vlnam palparetà cubito; protinus vt n^ m extraxit, 

ij 


CAr»PYT 
X X V. 

Ex modico 
vini plures 
pauperes 
potuit. 


CA»PVT 
XXVI. 

Contractü 
in bafifica 


S.Germa- 


ni faijat, 


180 Vita [andis Eligg 


illicó neruis remiffis digitos curuos direxit; sicque oleo 
allato perun&a confeftim folida fanáque eft facta ficut erat 
& altera ; fed cüm hzc videntes Eligij afcriberent fauori , 
ille gratiá humilitatis contentus , cauté fatistentat eadem 
occulere dicens : Ego putauiideó illum fingere vt à me fa- 
cilius eleémofynam poffet percipere. 

Alio preterea tempore cüm iter quoddam in proximo 
carperet, habuit obuiam pauperum turbam fua jam opi- 
nione colle&am , quibus eleémofyná ficut folebat datá, 
voluit infüper fiti fatigatis laborem téperare itineris, Goe- 
pit ergó quzrere in miniftris quis haberet potum fub fellis, 
cümque finguli,ficut eratyminime fe habere dicerér, vnus 
tandem reperitur qui paruum cum vino vafculum fe habe- 
re profitetur ; quod protinus allatum vir fan&us benedi- 
xit, & vt pauperibus mifceret illicó imperauit : fed quid 
erat tam exigua menfura , ideft quafi tria cotyla, inter 
tantam pauperum turbam? Cüm ergo pincerna pauxillum 
mitteret in fcyphum , vt pote cüm nec mediis poffet fuffi- 
cere merum , mox increpatus ab Eligio vafculum mifcere 
juffuseft plenum , cui cüm puer exiguitatem flafconisob- 
tenderet, ftatim ille fignum Crucis opponens : Eia, in- 
quit, eia , mifce crateram plenam ; quoniam larga & ma- 
gnaDomini eftclementia.Sic ergo fa&um eft,vt ex eadem 
quantitate & vniueríilargiffimos hauferint meros , & exi- 
guitas non defecerit potüs, ita vt inillo vafe quod vir fan. 
&us fignauerat, liquor vini non quidem augeretur, fed po- 
tiüs nafci crederetur. | 

Alio rurfus in tempore cüm Parifius loca orationum 
circuiret , veniensante Bafilicam fan&i GERMANI Con- 
fefforis viditquemdam claudum carruca vehentem, que- 
rulisfe vocibus inclamare : ad quem accedens cüm valdé 
mifertus ei vellet manus imponere , humilitatis priftinz 
recordatus, protinus fe ab eo fubtraxit, alteri potiüsquàm 
fibi fauoris gloriam volens tribuere : precepit camen mi- 
niítris vt auferentes zgrumà carruca in Ecclefiam depor- 
tarent, ac juxta cancellos prefati S. Germani projicerent: 


quod cüm factum fuiffet ingreffus EL1G1vs Bafilicam pro- 


lixé orauit , monuítque claudum irreuocabiliter in fide 


Eptfcopt Noutomenfis. 181 
perfiftere vfquequo eum Dominus fanari juberet : nec 
mora poft hec coepit claudus vociferari , totóque cor- 
pore contremifcere , cámque omnes procul aftantes ad 
fpedaculum concurrerent , confeftim claudus refolu- 
tisneruorum vinculis liber à pauimento furrexit , & ita in- 
columis ab Ecclefia proceffit : fuerat enim annis nouem 
claudicationis impedimento aftri&us, Tunc Eligius ex 
intimo corde Chrifto gratiasreferens , iter coeptumlatus 
jam peregit. 

Álio quoque tempore fub laicali adhuc habitu carpebat c 4»v« 
itercum pueris fuis de villa regali , qua vocatur Sterpinia- e 
cus : Cümque perueniffet Gamapio vico ingrediensillicó 4:5 c2uaá 
Bafilicam inuenit quemdam pauperem claudum pro fo- erac 
ribus jacentem, qui vifo Eligio ccepit clamare , alimoniam 
ab co , velaliquam poftulans confolationem : tunc Eligius 
fciens fort& donum S. Spiritus acceffit ad eum dicens : 
Rogemus Deum pariter fi forté teincolumem reddat : & 
mox introducens eum in Ecclefiam, precepit enixe oratio- 
niinfitere ; ipfe veró profternens fe in terram diutiffimé 
orauit : deinde paululüm fe erigens cüm adhuc viderct 
claudü jacere, rurfum orationi incubuit,& lacrymabiliter 
precem fundens tam prolixe orauit , tantáfque lacrymas 
effudit , vt partem pauimenti vbertas lacrymarum hu- 
meGaret;ac veluti riuulum de torrente in terram efficeret. 

Tandem roboratus fide erexit fe, & cum magna fiducia 
ad zgrumacceffit , ac manu ejus apprehenfa dixit : In no- 
mine Domininoftri-Igsy CrunrsT1 filij Dei excelfi, furge 
&ambula; & confeftim profecuta eft falus verbum homi. 
nis Dei, & inualuit ger & furrexit : nam omnes quiade- 
rant,audiebant cum magno ftupore jun&uras & neruosat- 
que omnia offa claudi illius crufcire ac folidari,. Sanus er- 
gofadtuseft ex illa hora , & anibulabat exiliens & benedi- 
cens Deum cum omni alacritate ; faerat enim ex multis 
jam annorum fpatiis vinculis artuum aftri&us , atque ex 
hoc magis occupabat admiratio cunctos , quód tam celer 
fieri ejus potuiffet curatio, Dedit ergo eielcémofynam vir 
beatus & dimi(it eum in pace; & ille adorans & glorificans 
Dcum , reuerfus eft in locü fuum. Tunc Eligius ccepit ter- 


L iij 


CArvr 
X XVIII, 
Dec merallo 
auriin finu 
1eperto. 


CA»PYT 
XXIX. 
De caco 
Parifins il- 
luminato. 


132 'Uxta fancti Elrgij 

ribiliter conjurare pueros & cunctos comites fuos, ne 
quouíque ipfe in corpore maneret rem geftam cuilibet ho- 
mini indicarent , magnoperé metuens ne in virtute fadi 
mens ejus humanis laudibus grauaretur. 

Quadam veró die cüm copiofa pauperum multitudo ad 
cum confluxiffet , totum pene quidquid in auro habere 
poterat eifdem erogauit. Cümque his difcedentibus alij 
aduentaffent , loculo auri folicité perfcrutato atque ex- 
cuífo , nihil penitus reperit quod eifdem tribuere dcberet; 
deinde ab vno ex fuis familiaribus auri quantitatem fufce- 
pram pauperibus dedit; quibus difcedentibus poft aliquot 
horarum fpatia, ecce fuperueniunt & alij : tunc Eligius 
anterioris horz minimé recordans, aliàs forté mente in- 
tentus protulit quam priüs fcrutatus erat fportellam , & 
vbi ante nihil repererat , mox vt eam aperuit , metallum 
auri inditum reperit , atque pauperibus illicó tribuit : síc- 
que demum prioris facti admirando recordans nomen lat- 
gitoris Chrifti cum ingentiexultatione glorificauir. 

Quadam iterum die cüm Parifius commorarcetur ac ne- 
ceffarió quemdam locum adire pararet, explorantes egeni 
per quod iter tranfiret , parauerunt fe cundi juxta morem 
in ponte : quó cüm Eligius aduentaffet , fingulifque vt fo- 
lebat figillatim manibus eleémofynam includeret , deue- 
nit inter ceterosad quemdam czcum querulis valde voci- 
bus clamitantem; cui cüm eleémofynam manu imponere. 


| vellet, fubtrahens ille manum clamabat virtute qua po- 


terat : Domnte, inquiens, Eligi habe in me pietatem, ocu- 
lis crucem imprime , quod magis defidero praebe. Tunc 
ille valde compofité diffimulansac fübridens : Tu, inquit, 
amice nonte nofli fignare ? Nouerat enim vir fanctus ja- 
&antiam virtute fugere, in quo non poterat gratia conceffa 
latere : fed cüm is eadem ingeminans importune clamita- 
ret : Tu , inquiens, Domne , tu figna. Illefidem hominis 
cernens , fignum Crucis impreffit , & , ó mira Chrifti po- 
tentia ! ftatim fignum fanguinis vnda fequuta , diu claufas 
illicó referauit fub fronte feneftras , atque ingrediente die 


fecit difcedere noctem : sícque homo duplo munere re- 


cepto adorans Chriftum difceffit laudans Eligium. 


P 1 ——AnnMM4NRRRRRSS B 


Epifcopi Mhouimenfs. — 183 

Alio rutfustempore dum apud Parifius commoraretur, C A?vT 
quadam die mane confugit ad eum cremebundus cuftos p. piálics 
Pafillice S. Columbe Virginis; prouolutüfq; pedibusejus vafa, & 
nuntiauit eidem fe quiefcente noce vaftatam omniorna- ERE 
tu fuiffe Bafilicam : quod Eligius audiens triftisadmodum 
effeQus , citó tamen ad folita fpei prafidia recurrens cle- 
menter refouit cuftodem , deinde ad fanáz Colambze 
oratorium pergens , oratione premiffa, hzc loquebatur 
verba, Audi , inquit , fancta Columba quz dico : Nouit 
meus Redemptor nifi citó ornamenta tabernaculi hujus 
farata reduxeris, equidem fpinis allatis faciam hanc Ja- 
nuam ita obferari, vt nunquam tibi in hocloco veneratio 
prabeatur ab hodie. Dixit hec & difceffit,& ecce fequen- 
ti die cuftos maturiüs furgens inuenit omnia vela vfque ad 
minimam pallam, ficut priüs fuerant, reftituta; tunc con- 
cito curfu quantó pridie truculentior , tanto nunc ltior 
nuntiauit Eligio ; atque ille accedens , omniaque ficut 
dudum fuerant, fais in locis compofita cernens,Martyrem 
quidem laudauit, fed Chrifti Domini nomen ficut & fem- 
per vberiüs cum hilaritate magnificauit. )] 

Intet cztera autem. infinita bonorum fuorum opcra » C4»vr 
etiam hoc apud Regem obtinuerat; vt omnia humana XXXI 
corpora quz vel Regis feueritate, vel Iudicum cenfura Did 
diuerfis ex caufis per multimoda argumenta perimeban- vire ref 
tur, Vbicamque inuenire potuiffet fiue per ciuitates fiuc "^ 
per villas, licentiam haberet & de bargis * , & ex rotis, & * 4 eff, ra- 
de laqueis fepelire depofita. Delegauit ergo ex comitibus misarborü, 
fuis vefpelliones, Gallebodum fcilicet atque Vincentium 
cum fuis collegis , qui hujufmodi cure infifterent , & vbi- 
cunque pergerent fiue in proximas vrbes , fiue in longin- 
quas, jugiter fecum farculos portarent , vt ficubi cadauer 
inueniffent , continuó ipfum humo tegerent. Igitur cüm 
quodam tempore in comitatu Regis Auftriz partes pera- 
grarent , deuenerunt ad vrbem quamdam , quz Strato- 
burgo vocatur , cümque haud proculab vrbe effent, con- 
fpicientes eminus vident hominem ipfa die vita laqueo ex- 
torta dependere ; ad quem protinus accedentes laqueo 
deponunt, vt fcilicet juxta rirum fepultur traderent : fed 


CA»PvVT 
XXXII. 
Quód mul- 
tas fabrica- 
uittumbas, 
f* Luciani 


al. " ab co 


184. Vita fantit Eligij | 

vir venerabilis fenfit forte operandum ; & dum fepultura 
paratur ,feftine appropians ipfe corpori ccepit eum à fum- 
mis víquead ima mulcendo palpare : nec mora , cüm jam 
fentiret adeffe animam , compofite valde à fe virtutem fa- 
Qirefellens, dixit : O quàm grande fcelus ! nifi Dominus 
jauiífet , nunc perpetrare poteramus vt corpus hoc humo 
tegeremus, cüm anima cjusinipfo fit: hzc dicens, cun&is 
mirantibus juffit eum veftimentisoperiri & paululum re- 
paufari : deinde recreato fpiritu vir ille furrexit € terra , vt 
pote nullam paffus injuriam. Quod faàum cümi in vrbem 
percrebuiffer, mox currentes ejufdem infectatores im. 
portuné eum iterum rapere ac mortitradere conabantur ; 
quem Eligius vix eorum manibus ereptü Regi pro eo fug- 
geffit , chartámque eifecuritariam apud Regem impetra- 
uit, atque ita eum defendit : qui non poft longum fpatium 
ita fe fubtraxit ab ejus contubernio, Eligio fortaffis con- 
fcio , ne rcs gefta ampliüs crebrefceret in populo , & 
vt nufquam miniftrorum ejus ampliüs appareret confpe- 
&ui. Sed dehis ifta fufficiant , Deo foli fufficit de his que 
in abfconfo , vel fubfzculari habitu , vel fub venerabili & 
A poftolica tonfione gefferit non latere : nunc interim ad 
caqua opere manuum egerit accedam , eáque quanta va- 


leobreuitate percurram. | 


Hicidem Vir beatus inter cetera bonorum operum in- 
fignia,multa San&orum auro argentóque & gemmis fábri- 
cauit fepulcra, id eft, Germani , Seuerini , Piatonis, 
Quintini , Lucij* , Genouefz, Columbz , Maximiani , & 
Loliani, ac Iuliani, adhuc autem & aliorum multorum, 
fed precipue B. Martini Turonis ciuitate, DAGOBERTO 
Rege impenfas prebente, miro opificio ex auro & gem- 
mis contexit fepulcrum , necnon & tumbam fandi Bri- 
&ionis , & aliam vbi corpus B. Martini dudum jacuerat 
vrbané compofuit ; magnum infuper beneficium eidem 
Ecclefi» apud Regem obtinuit : namque pro reuerentia 
fanctiConfefforis Martini Eligio rogante omnem cenfum; 
qui Reipublicze foluebatur, ad integrum DacosrzRTVs 
Rex eidem Ecclefie indulfit, atque per chartam con- 


tempore, firmauit :adeó * auté omne fibi jusfifcalis cenfus Ecclefia 
i vendicat, 


Epifcopi INouiomenfts. "T 


vendicat, & * vfque hodie in eadem vrbe per Pontificis f.' vc 


literas Comes conftituarur. Pretereà Eligius fabricauit 
& maufoleum fandi Martyris Dionyfij Parifius ciuitate , 
& cugurium fuper ipfum marmoreü miro opere de auro & 
gemmis : criftam quoque & fpecies de fronte magnifice 
compofüit,ngcnon & axes in CIT CUJtU altaris auro operuit, 
& pofuit in eis poma aurea rotundilia atque gemmata : 
operuit quoque & le&orium & oftia diligenter de metallo 
argenti ; fed & tectum throni altaris axibus operuit argen- 
teis:fecit quoque & repam inloco anterioris cumuli, & al- 


tare extrinfecus ad pedes fan&i Martyris fabricauit ; tan- 


tümque illic fuppeditante Rege fua exercuit induftria  at- 
que ita fuum diffudit fpecimen , vt pené fingulare fit in 
Gallisornamentum , & in magna omnium admiratione 
vfquein hodiernum diem. 

His operibus mirifice perfectis, atque omnibus circum- 
quaque gentibus fedaris ; ferociffimis etiam Vaceis di- 
tioni propriz hoftili gladio fubactis , mortuus eft Rex ma- 

nus & inclytas DAGOBERTVS ; & fepultus eft in eadem 
an&i Dionyfij Bafifica fub arcu in latere dextro : cui fuc- 
ceffit in regno filius ejus «tate jiuenculus , vocabulo 
CLopovzvs, Sub hujus regni principio nefanda hzrefis 
partibus Orientis coeperat pullulare; C oNs TA N TINO 
tunc Romani [Imperij apicem gubernante; coeperunt crgo 
prafate harefiarches * nequiter Ecclefiafticam regulam 
violate, & peregrina quedar à veritate docere & pradi- 
care , afferentes Dominum & Saluatorem noftrum IgsvM 
Cun1sTvM minime habere fecundü * formá ferui; & neq; 
eum ex Man1A veram afsüpfiffe carné, prophanis vocibus 
garriebant ; qu res plurimos in Ecclefia conturbabat , & 


CA»?YT 
XXXIII. 
De morte 
Dagoberti 
Regis: & 
Concilio 
apud vrbé 
Romaá fub 
Papa Mar- 
tino. 


* haerefiar- 
chz , ve, 
rzfatze 
zzreíes. 
dele * Íe- 
cundàüm. 


plerofque jam contagium hujus peftiferz affertionis infe- : 


cerat,non folüm in vrbibus quibus morabantur ; fed & vr- 
bem qui eft caput omnium Romam paulatim jam eorum 
B penetrauit*, Erat autem €o tempore Romz Prz- 
ul Beatiffimus Papa MARTINVS ; qui folicité ac viriliter 
E hac caufa inuigilans , immóque pugnans, multa pro- 
tà & aduería ab hereticis fuftinebat vnde tandem per- 
motus , cüm& Imperatorem & plures cerneret eorum aí- 
Tom. 5. Aa 


4l. * pene- 
trabat. 


186 Vita fancti Eltgij 

fertionibusobfecundare, intento fatis animo Congregauit 
Concilium Sacerdotum compefcendi causá , immó de- 
lendihujus prauitatem dogmatis :in quo Concilio omni- 
bus Orthodoxis confentientibus edidit contra hereticos 
fidem magnifice valde atque accurate , quam etiam cum 
fubjunca epiftola Galliarum partibus deftinauit , man- 
dans & obteftans Regi Francorü , vt fi effent ejus viri Ca- 
tholicé eruditi , hos fibiadminiculum ob hzrefim compri- 
mendam faceret deftinari : vbi tunc Eligius cum fodali li- 


bentiffimé perrexiffet , nifi eiquadam caufa impedimenti i 
- fuiffet. | 1 
Carvr — Sedinterim dilatione intercedente inimicus humani ! 


RXXIV: generis acris incitatus pulfabat fortiter contra murum | 
mods ^ Ecclefi:e per homines perditos , ac.turrim validiffimam | 
Pai, Omnioppugnationis genere fatigabat , Martinum ,fibiju. 
menis,  giteraffligendo inclinare cupiens Epifcopum : fed quan- 
c/ifque vi- quam impurus fpiritus omni nifu pugnaret armatus , ta- 
per mar- : Pe : . 
yriumf. men refiftebat Martinus Chrifti gratia & virtute repletus, 
nita, ac veluti fi faxum immobilevndaallideret, ita virili ani- 
mo dida refpuebat garrientium : jubebatur ei Imperiali 
decreto fidem Patribus edere contrariam , fed ille cui 
facra fides venerabiliserat , abnegabat fe poffe impia con- 
tra Deum proferre verba , confultiüs fore judicanstem- 
poralem ponere vitam , tantüm vt ei confcientia fidei du- 
raret illefa. Nouimus quemdam Fratrem à partibus 
Orientis venientem , qui ea quz narro fe coram pofito 
gefta effe teftabatur. Igitur cum nullo fuafionis genere | 
Martinusà Catholica refle&eretur fide , multiplicibus in- 
juriis affectus , diüque coram populo flagellatus , demum 
reuinctis poft cergum manibus velut electusaries , cuncta 
: Vibe lamentante exilio truditur ; sícque Conftantinopo- : 
lim perdu&us, ibíque exilio relegatus, fola illic oratione 
meruit czco lumina reddere ; vbi exulans ac delitefcens 
poft multa tormenta claram valde & nobilem vitam opti- 
mo & venerabili fine conclufit, Simulent nunc haretici 
quantum volunt, confundantur & erubefcant à fe Marty- 
rem fadum, quamuis eum pacifict animam exhalaffe 


clamitent , quamuis non à fe interemptum , fed propria 


pem EN p moe— 0e d —M——— — "NC 


" — —ü a — 


M n Ro RR IDEE Ere LLL Es EG 


| Epifcopt INowtomenfis. . ' 187 

I fingant morte defe&um * , qua(i non eum poena confum- /* 4.fv»- 
pferit, in quo pcena confumpta eft, qui fiin prefenti nunc n 

* adeffent , hec à me pro Martyre verba audirent : Et fi, in- 


3 quam ; imminente carnifice gladio mortuus non fuerit , in 
1 confeffione tamen Catholicae fidei exilio relegatus, poft 
M continuam & indefeffam profeffionem gloriofum mortis 
4 exitum meruit , síÍcquead Deum fuum redeuntem czleftis 


h aula Martyrem fufcepit : neque enim virtus ejus, aut ho- 
| nor minor eft, quominus Beatis Martyribus aggregetur, 
lt quia quantüm in ipfo fuit, zquanimiter tolerauit quid- 

| quid e1aducrfitatis oblatum eft: nam ficut Scriptura tefta- 


n tur, Non eft inferior gloria , fed potius excellétior fuftinere 
i martyrium pro eo,ne fcindatur Ecclefia fallaciis hzeretico- 
n rum,quàm eftilla ne immoletur idolis impulfu Paganor(: 
" in Paganorum namq, perfecutione vnufquifque tantü pro 
" fua anima, in hereticorum veró pro vniuerfali patitur Ec- 
1 clefia : & ideircó eum potiorem dixerim , quia proculdu. 
3 bio excellentior atque eximior comprobatur. Fic pauca 
" de tanti viri memoria , Eligijvita fibi contineat fübnexa, 
r ' loquatur & vbicumque pergit per fzcula,quantó Martinus 


claruerit fidei dogmate : quz nos dile&tionis gratiá huc vf- 
que narraffe fufficiat , vt tam eximij viri memoria , qui vti- 
que collegis mcis in vrbe Romana multa impendit bona, 
quamuis in Oriente frequentetur ,non víquequaque in 
Occidente obliuioni tradatur. 

Per idem feré tempus quo apud vrbem Romamtalia C^*77 
gefta funt, vnushzreticorum pulfusà partibustranfmari- p. cond. 
nis, Galliarum prouinciam petiit; quiaggreffus illicó ci- lio spud. 
uitatem quz olim Edua , nunc autem Áuguftidunus vo- Cre 
catur , adiit; ibi quoque degens coepit tam cauté quàm bem;& hz- 
fraudulenter fua nefanda dogmata prodere : quod cüm in. "iicoà f 
palatio ad aures Eligij perueniffet coepit AE ih , ficut lig expulío, 
Íemper pro hujufmodi caufa folicitus erat, cum AvpoxENo- 
ac cxteris Catholicis viris tra&are , quemadmodum hanc 
peltem palam omnibus manifeftatam detegerent. Itaque 
non deftitic Epifcopos commonendo & Optimates , quo- 
ufque ex juffa Principis facerdotale Concilium apud vr- T 
| bem Aurelianenfem * congregaretur ; vbi P hxre- Winzium. | 


CA»PVT 
xXXVI. 
Quód plu- 
res apoíta- 
tas vir fan- 
&us aftudià 
fuà depre- 
hendit at-- 
que nota- 
uif. 


188. — Vita fantli Eligii 

tico in medio deducto conabantur eum dodi quique di- 
uer(is ex caufis interpellare, fed nullo poterant genere 
concludere ; tanta quippe dicendi arte objectis quaftio- 
nibusoccurrebat , vt vbi maximé putaretur aftrictus , ibi 
quafi anguis lubricus quibufdam pipi: den lapfus eo- 
rum fe fronti opponeret. Cámque nullo genere à quo- 
quam poffet concludi aut fuperari, extitit € noftris quidam 
per Dei prouidentiam doctifimus Epifcopus , nomine 
SaLvivs, qui ita ei in omnibus obuiauit , vt ingens pro . 
hoc fieret noftris & gaudium & fpe&aculum : nam omnes 
verfutias , cunctáfque cjus artes , quasille nunc oculere, 


nuncetiam diffimulare conabatur , frequenti difputatione 


palam funditus detexit. Sic quoque aduerfus eum om- 
nium Epifcoporum fententia prolata , ac per fingulasci- 
uitates fuper ejus nomine decreto conftituto,cum fibi me- 
rito dedecore eliminauerunt à finibus Galliz. | 

Sed & alium nihilominus Apoftatam cüm comperiffet 
Eligius euertere plebem Parifius , grandi afficiens deho- 
neftate, exterminauit ab vrbe : fimiliter & alium, qui Epif- 
copum fe fimulans circuibat villas & plateas decipiendo 
populum, diu carcere maceratum ejecit à finibus regni 
Francorum : necnon alios atque alios diuerfis artibus po- 
pulum fubuertentes grandi femper autoritate eft perfecu- 
tus ; valdeenim oderat omnia hzreticorum , velíchifma- 
ticorum , cun&orümque preter Gatholicam doárinam 
figmenta , & jugi inftantia eorum infe&abatur vefaniam; 
erat enim ipfe affluentiffimus quidem in eloquentia, in 
ftudio autem Scripturarum fübriliffimus , & cüm ipfe fuffi- 
cienter effet inftru&us populum vbicumque pergeret 
Euangelicis cohortationibus edocebat in Chrifti fideirre- 
uocabiliter perfiftere, atque ab hareticorum contagiis 


. fefe folerti cura obferuare. 


CAnYT 
xxxvII, 
Qaantam 
fergper di- 
lectionem 
erga pau- 
Ee ba- 
uerit. 


Sed,inter cztera fenibus ac viduis atque pupillis con- 
folator exiftebat ; viduz nimirum Sareptenfis imitator , 
ipfe plerumque efuriens fui juris fubftantiam Chrifti vif- 
ceribus erogabat.Si infirmum vidiffet clementer confola- 
batur ; iin Deiquempiam amore feruentem ad ftudium 
cohortabatur ; ft quifpiam ad eum zger deueniffet,ita ejus 


Epifcopi INoutomen[is. 139 
fouebatur minifterio , vt nec delicias vrbium , nec matris 
defideraret affe&tum;tantüm itaque adobfequia debilium 
fc ex deuotione diffüderat , vt multi pauperum fani lan- 
guentibus inuiderent : atque ita ob Chrifti amorem c9 
$m affidue curam gerebat, vr omnes paupcres eum quaft 

arem fe habere proprium laetarentur : (ciebat enim quid 
in Lazaroaliquando diues purpuratus non fecerit , quali- 
quefuperba mens retributione damnata fit, idcircó magis 
ac magis ergaomnes fe mifericordem oftendens clemen- 
ter miferis jugiter füccurrebat : quo enim dolente non do- 
luit? vel quo pereunte non gemuitequem nudum vel Cle- 
ricum non ejus veftimenta texerunt2aut quod Coenobium 
non ejuslargitate fuftentatum eft? vel quas pro fpe ater- 
nitatis non pertulit anguftias ? famem fcilicet , fitim, vigi- 
lias,cun&sfque carnis illecebras * In tali itaque propofito 
perfeuerans prebuit fe in faturum vas eledionis & vtile 
Deoad omne opus bonum paratum; 
Nam cüm fe torum Dei feruitio mancipaffet optima 


CAPYT. 
xXxvlll 


Principum juffa magnifice adimplebat,contraria VCcró ma^ Quinia bo- 


gnificentiüs contemnebat , eratque liber ad eos arguen- 


nitate pere- 
grinos fo- 


dum, humilisad obediendum , Regi pariter fubje&us,& E^ un. 


Chrifto deuotus ; rutilabat quidem fpecie , robuftus erat 
in virtute , mentis vtiqueargutz , purz , & probabilis vi- 
ux; fic enim fe exercebat quafi femper inciperet ; fic fe 
praparabat quafi quotidie moriturum ,idcircó repugnan- 
tem carnem inediz fubjugabat , & vltricis gehennz fua 
tormenta przueniens , ipfe fibi & perfecutor exiftebat & 
tortor : nam fi contuliffet fors temporis , cupiebat Martyr 
fieri pro nomine Conditoris , fed quanquam eum pugio 
nonttansfixit, quotidianum (ibi libens ipfe martyrium in- 
dixit,fuítque ei fames pro vngula,fitis pro flamma, mundi 
calamitas pro beftiis ;a (tinentia pro craticula ; qui * fub 
imagine martyrij catena rigentis ferri fic dura lege conftri- 
Cus femetipfum fibi abnegauit , Vt Chriftum fequi poffet, 
illum femper diligens,illum defiderans,illum ingenti aui- 
- litate fitiens , qui pro amore hominis homo fadus eft , vt 
nosad cxlum traheret, de finu Patris interram defcendit, 


eíque omnem füum laborem , omnémque diledionem 
: A a iij 


tümque 
profecerit, 


f." atque 


Dfabn y 4.7. 


P/alm.41 3. 
C n. g. 


I.TIB 24.1. 


Ibid. 
*agnitioné. 


CA»YT 
XXXIX. 
*Lauseius 

rolixiüs 
abita. 


lecob. 1 , 19. 


190 'Uita fantli Flreij 

infundens , bonam terram fui cordis jugi cultu & indefi- 
nentibus exercitiis excolebat , & veluti quis efuriensac ft- 
tiens , fic ille auiditatem quamdam fuftinens , illud cre- 
briüs Pfalmiftz dicum voce flebili conquerebatur: Qui; 
dabit mihi pennas frcut columbe , €: volabo €» requiefcam? Et 
illad : Quando veniam && apparebo ante f aciem Dei ? Ex illud 
Salomonis : Pofte in odorem vnguentorum tuorum curremu;. 
Porró feGabatur in omnibus manfuetudinem & fidem, 
necnon & caritatem-perfectam , qua fpiritalis zdificatio- 


nis eft vinculum ; ftudebat fe vas fanctiicatum exhibere 


vt habitatorem Deum in mentis fuz hofpitio poffet reci. 
pere : falutaribis quoque actibus jugiter erat occupatus, 
vtquotiefcumque tentator accederet , quoties hoftis cal- 
lidus aditum quzreret, claufum femper aduerfum fe pe- 
&oris oftium inueniret, Orabat frequenter fecundüm À- 
poftolum pro hominibus omnibus , pro Regibus,& his qui 
1n fublimitate fünt , vt quietam & tranquillam vitam 
agant , in omni pietate & charitate;fciens fecundüm eum- 
dem Apoftolum hoc bonum effe & acceptum coram Sal- 
uatore noftro Deo,qui omnes homines vult faluos fieri, 
& ad imaginem * veritatis venire. ! 
Quid plura loquendo immoror ? In omni conuerfatione 


fua quafi Lucifer inter aftra refulgens , inftar magnz lam- 


padis micabat ; femper enim perfectos xmulabatur ad bo: 
num , fempérque àliorum virtutes fibi proponebat ad 
exemplum. Tardus erat ad loquendum , fecundüm Apo- 


ftolum , & veloxadaudiendum : erátque fermone fubti-- 
lis, humilitate fublimis, eleémofynis diues, caritate lon-- 


ganimis , vieil ingenio , promptus eloquio , flagrans ftu- 
dio ; vtile nempe vasin Chrifti domo ; ad miferorum ob- 
fequium non piger , ad orationem paratus , ad eleémofy- 


 namprofufus , ad tribuendum largiffimus , manfuctudi- 


nem colens, paupertate valde gaudens, bonitatem tenens, 


puritatem cordis femper ample&ens , quíque ita affidue 


venerabiles animos Ecclefiaftice regule tradidit infor- 
mandos, vt fub laicali propofito conftitutus, diuino nutu 
Pontificis gratiam poffideret vberius ; sícque feipfum pro- 
pria difciplina coércebar intonfüs;quafi futuram fpeciem 


E 


^ 


| Epifcopi INoutomenfis. 191 
indicans,vt irreprehenfibilis in templo Chrifti preparaxe- 
tur Sacerdos. O quàm perfetiffimum laicum , cujus imi- 
tatores ipfi 'effe defiderabant Sacerdotes. O mens ómni- 
bus przdicanda , cui non fuit aliud viuere, nifi Chriftum, 
cum dile&ione timere , & cum timore diligere. O vere fe 
licem fzcali inimicum , cui mundus tantoperé fuit cruci- 
fixus, & ipfe mundo ! quiita fapientià extitit peruigil , le- 
nitate placabilis , vt & ferpentis aftutiam cum difcretione 
gereret , & columba fimplicis animum non amitteret:cu- 
jus quidem in mente virtutum omnium decore collocauit 
valde fobrium fapientià domicilium. Vere dignifimum 
inquo Dominushabitaret templum , jejuniis mundum, 
orationibus ornatum , puritate refertum , vigiliis exerci- 
tatum, nomine etiam meritóque cledum ; quíque dum 
nominis (ui dignitate pafcitur fic fe quotidie exerit, vt ne- 
queatamittere quod vocatur in CHR1sTO Igsv Domino 
: noftro. | 
Sed longum nunc eft per fingula virtutum ejus vel ge- 
. florum infignia verbis exire , praefertim cüm & Liber jam 
fupra modum refertus , nem poftulans , fermonem reji- 
ciat , & ariditasnoftri fermonis attenuata , veluti longo 
tramite pene defeffa füccumbat , non quód omnia qux de 
Eligio narranda erant expleuerit;quippe quinec ad cente- 
fimum ejus, vt ita dixerim , attingere potuit quanta in eo 
bonorum omnium ornamenta , quz funt vel pretiofa vel 
maxima füperne remunerationis, contulerit prerogatiua, 
fed quó velut quidam eminensin fublimi fcopulus magna 
jam ex parte adultus , ipfa fui prolixitate frontife narran- 
tisopponat. Nunc ergo interim illa folummodà qua fub 
laico habitu geffit prefenti Libello tranfcurrere fecimus, 
cuietiam terminum jam libenter imponimus, ne fui pro- 
lixitate audientibus faftidium irrogemus: cxterüm ea qua 
adhuc reftant , queque in Epifcopatu gefferit , quo ordine 
de hoc fzculo migrauerit ,quáfque etiam poft obitum vir- 
tutes operatus fit ,fi vita comcsfuerit, & fi facultatem Do. 
minus tribuerit , interceffionibus fan&itatis ejus adjuti, 
alio Libello explere defideramus : confidimus enim non 
noftris fed ipfius meritis opus coeptum fcliciteratque fi- 


Ca» XL; 
Epilogus. 


192 'Usta fantti Eligtj 

deliter ad finé vfque perducere ; fi ipfe dignetur pro nobis 
Chriftum Dominum interpellare in czlis,qui ejus munere 
meruit tanta mirabilia operari in terris, per eumdem Do- 
minum noftrum IssvM CuxrsTvM;qui cum Patre & Spiri- 


tu fan&o viuit & regaat Deusin fecula fzculorum, Á men. 


Explicit Liber. primus. 


—- 


INCIPIT PRAEFA4710 
LIBRI SECFN DTZI. 
OM1No0 propitiante vitam Beati Confefforis Eri 


GII , quam pridemaliqua ex parte ordiri coeperam , 
& pené defeffus ac laffabundus medio in tramite ftylum 


fabtrahens opus imperfe&um reliqueram, nunc paululüm : 


viribusrecreatis cupiente voto , corde jocundo , calamó- 
que venuíto opus inchoatum adire tentabo , arduum fit 


' licet iterac profundum , fed liber& fateor quo non poffum 


Lec. 14.30. 


pedibus viare , ardentiffimo ducor amore ; ibo ergó votis 
quo accedere non poffum verbis : indignum profe&o rcor 
tanti ac talis viri vitam ad pofteritatis memoriam juxta 
qualitatem ingenij non ad plenum monimentis tradere lit- 
terarum , cüm nimirum opiner ex narratione rerum gefta- 
rum zdificationem plurimam legentibus fore : fed quo- 
niam tanta actalia ejus funt opera, vt magnitudo quidem 
bonorum nihil me praterire patiatur , multitudo veró ge- 
ftorum quamplurima cogat omittere, in incerto aftuat 
animus,dum deliberare non valet quid teneat , quid omit- 
tat , profiteor namque fi cun&a voluero annectere , & dies 
deficiet me narrante , & modum excedam voluminis:rur- 
fus fi pauca comprehendam , & irrifiones metuo hypocri- 
tarum dicentium , quoniam ZZic bomo capit edificare, C non 
potait confummare : & offenfam potiüs pertimefco Antifti- 
tis , nedum feriem cxponere nitor , ardiatus eloqui; ficci- 
cate , magis ei injuriam videar irrogaffe , quàm vitam ex- 
pofuiffe, His igitur ex vtraque parte difcretis ; articulum 

| jam 


———— — 


NENNEN: a 7 


-—*.. 


Epifcopi INoutomenfís. 193 
jan infigam membranis,& quz primus hujus operis Liber 
veluti exundans rejicit , hic modó fequens velut nimium 
firiens profequatur ; fatífque fufficiat priori Libro ea tan- 
tüm expofuiffe , qua fub habitu fzculari gefferit , nunc 
vcró de his qua in Epifcopatu egerit ; hec prima conue- 
niant. : 


MEIHCHEMONOMOH RCRMENEMREMEOMOMOHODIENORCRENCORNOHME NOR ME 


INCIPIT LIBER 
SECVNDY S. 


LIGIVS itaque olim jam in Palatio militauerat fub 
fzculari habitu. Regi zterno omniümque Principi 
Chrifto ; fuerat quoque de temporibus LorHAR11 
mediani , manfueti Regis Francorum , & toto tempore 
DacoszR T1 inclyti Principis , necnon & Cropovtzi1 filij 
ejus, & víqueadinitium regnijunioris LorHAR1: manfit 
in corpore ; fed crudeliter in diebus illis fimoniaca hzre- 
fis pullulabat in vrbibus , & in cun&is finibus regni Fran- 
corum, maximéque de temporibus Brunichildz infelicif- 
fimz Reginz , víque ad tempora Dagoberti Regis : viola- 
bat hoc contagium Catholicam fidem, folicité tamen pro 
hoc inuigilabant fan&i viri EL1G1vs & AvpoENvs,& com- 
muni cum cateris viris catholicis habito Concilio fuggef- 
ferunt Principi, & Optimatibus ejus , vt hoc mortiferum 
virus citó deleretur de corpore Chrifti, quod eft vniuerfa- 
lis Ecclefia : Habuit itaque effectum eorum pia petitio,& 
libenterobtinuerunt quod deuote rogauerunt. Tunc er- 
go placuitomnibus vno in Spiritu fan&to accepto confilio 
fimul cum Regis imperio , vt nullus pretio dato ad facer- 
dotaleofficium admitteretur , neque eos qui vt lupi rapa- 
ces munera dando , mercanda cenfebant dona Spiritus 
fani, fed hos potius qui effent boni teftimonij viri & itre- 
prehenfibilis vitz ad officium Pontificatüs eligerent. 
Exinde igitur elegerunt ex merito fan&itatis cunctis bo- 
nis operibus przditum ad facerdotale officium fanctum 
Eligium jam luminc * radiatum , vt przeffet Ecclefiz: No- 
| Tom. 5. | b 


s *o-lo nemen — ——5- —*— 
: fr et E 


Carvr. I. 
Dehzrefi 
fimoniaca 
Gallias per- 
uagante, — 


CA»vr IL. 
De ordina- 
tione Epif- 
copatus 
cius. 

* Supple 
Spiritus 
fanéti. 


194. Vita fant Ely 
uiomagenfi : decefferat enim in ipfo anni circulo ÁcHA- 
R1vs przfatz vrbis Antiftes. Elegerunt autem cum eo & 
AvpoENvM fodalem ejus , qui vocabatur DADo; vt pre- 
effet Ecclefie Rotomagenft. Hoc ergo modo aurificem 
inuitum detonfüm conftituerunt cuftodem vrbium , fcu 
municipiorum, his vocabulis, Vermandenfi fcilicet, quz 
eft Metropolis vrbs , Tornacen(i veró que quondam rega- 
lis extitit ciuitas , Nouiomagenfi quoque , & Flandrenft , 
Gandenfi etiam , & Corturiacen(i : ob hoc itaque eum 
vel maximé in hislocis dederunt Paftorem , quód incole 
cjufdem regionis magna adhuc ex parte gentilitatiserro- 
re detinebantur , & vanis fuperftitionibus faris dediti 
- erant , quíque velut agréftes ferz. nulliufpiam -falutare 
verbum recipere poterant;fed vir beatus cüm fe nullo mo- 
do ab officio difpofito difcutere poffet , ne tamen in vllo 
Catholica regule deuiare videretur , non fe permifit prius 
Sacerdotem confecrari , nifi fub normula Clericatüs ali- 
qua temporis curricula exigeret. Tempore ergo dilationis 
tranfacto ,atque Audoéno de partibus Ligeritanis redu- 
&o, jàmque eo Presbyteroà domno Dzop Aro Matafcen- 
fis vrbis Epifcopo ordinato , inito concilio pariter fub 
vnius diei articulo apoftolicam benedictionem meruerunt 
gratuitu: erat enim tempus quo apud Gallias Rogationes 
à cun&o populo celebrabantur. Conuenientes igitur fi- 
mulin ciuitatem Rotomagenfem quartodecimo die men- 
fis tertij ,tertio anno Clodouci , juuenculi adhuc Regis; 
die Dominico ante Litanias inter cateruas populi, inter 
agmina Clericorum , inter choros pfallentium confecrati 
fumus gratis ab Epifcopis pariter Epifcopi, ego Rodomo; 
ille Nouiomo : fic ergo Epifcopatu füfcepto ad Sedem 
fuam remeans qualem fe demum quantumque praéftitertt 
quis digne valeat explicare ; aut quis tanta verborum co- 
pia inftructus exiftat; vel qua oratio tantz affluentiz vber- 
tate exundansquz cuncta ejus bona,vt decet;queat profe- 
qui ? Idem femper robuftus ad virtutis inftantiam fe 
exerens conftantiffimé in coepto propofito perfeuerabat , 
eadem in corde humilitas , eadem in vultu grauitas erat 
camdem pauperibus curam , eamdem vt prius folicitudi- 


"-- pae uam- morto ooo oo o ooo oss aS eot tss 


Epifcopi INoutomenfis. 19 
nem gerebat , eadem dile&io fraterna , eadem mentis 
con(tantia eidem permanebat , nifi quód Epifcopalis am- 
bitio , quz ceteris pompz fomentum fubminiftrare folet , 
eiplus ftudium abje&tionis exhibuit , & vndealij ad tem- 
pus videntur extolli, inde is ampliüs ftuduit humiliari. 
Erat itaque Chrifto femper fubje&tus & deuotione arma- 
tus , doctrina przcipuus , pontificio dignus,humilisin ho- 
nore recufando,fubditus in fufcipiendo,exul fpontaneus, 
fide pleniffimus , obediens in Dei praeceptis , credulus in 
promiffis , peregre locuples, in induftria folers , in opere 
docilis, in fpe longanimis , in colloquio fapiens ,in con. 
filio prudens , in corrigendo vehemens , in diligendo ar- 
dens , in aduerfis patiens , in periculis fortis , in difcipli- 
nis manfuetus , in eleémofynis largus , in ftudiis affiduus, 
metu mortis folicitus , in timore Dei eximius , in religio- 
ne magnificus , in exequiis deuotus, in mifericordia glo- 
riofus , in difciplina ftrenuus , excellenti ingenio przdi- 
tus,juftitia infignis , feueritate terribilis.ad gratiam prom- 
ptus,ad ignofcendum paratus, humilitate fummus, hofpi- 
tlitate przcipuus, nutritor gregis piiffimus,Paftor Eccle- 
fi» prouidus , difpenfator fidelis , moderator in(ignis, de- 
li&um proprium cauens ,alienum vt fuum lugens , plebi 
monita prebens , Chriftíque precepta docens, proteruos 
non armis fed patientiá vincens , fuperbos Chrifti jugo 
fuauiffimo fubdens : femper enim in obfequiis pauperum, 
in diligentia peregrinorum infatigabiljter perdurabat , at- 
que ita cis fdum impendebar obfequium , vt nifi quis fun- 
datam in Chrifto haberet mentem , proculdubio defpectui 
duceret talia vel coxqualibus prebere , qualia is jugiter 
luridis ac feniis * & defpicabilibus exhibebat. Denique * feris. 
omni Epifcopali pompa poftpofita , populorum agmine 
contempto , Clericorum frequentia fpreta , famulantium 
obfequiis relictis, pauperum femper captiuorümque de- 
ledabatur confortiis ; habebat enim fequeftratum ftatu 
tum locum , in quo certis quibufque diebus egenos ac de- 
biles intromittens,ipfe vc dudum confueuerat famulorum 
more fatagens fatiseis deuote feruiebat , ipfe fquallentia 
Capita lauans , incomptam ac deformem — mánu 

Bb J 


CA» II. 
Quantá 
inítantià 
plebem 
fibi com- 
miílam 
traxit ad 
viam fa- 
lutis. 


196 Vita fancts Eltgij 
propria radens , potümque fingulisac cibum poft diligen- 
tiam prebens ,omnes clementer refocillabat ; deindc fi- 


gulos muneratos , nudos etiam veftitos gratificé dimitte 
bat, illifque exvna parte exeuntibus , alios fi adeffent ex 


altera parte intromitti jubebat;quibus fimiliter cuncta ex- 


plens benigniffimé refouebat , nonnunquam veró etiamfi 
plurima turba conflueret, fimiliter omnibus faciebat : (in- 


gulistamen diebus conftitutum duodenarium numerum 
reficiebat, ipfe plerumque cum eishora congrua ad vnam 
menfam pariter conuiuans, ita duntaxat , vt priüs fingulis 
aquam manibus funderet , merümque ac panem manu 
propria preberec. Sed quid hzc diutius narrando immo- 
ror ? Itafateor nunquam vidi ftudium feruere , nufquam 
in Gallis hujufmodi opera taliter à quoquam audiui ex- 
pleri : poffet enim quis vel raró arripere , fed vixaut diffi- 
cilé perpetuó tenere ; hic veró quod femel propofauit, per- 
petuó retinuit ; quod primum Deo vouit , nullis mundi 
negotiis obligauit ; quod in principio arripuit ad finem vf- 
que perduxit. | | 

Prztereà Paftoris cura folicitus luftrabat vrbes vel mu- 
nicipia circumquaque fibi commiffa , fed Flandrenfcs at- 
que Andouerpenfes , Frifiones , & Sueui , & Barbari qui- 
que circa maris littora degentes , quos velut in extremis 
remotos nullus adhuc predicationis vomer imprefferat , 
primó eum hoftili animo & auerfa mente fufceperunt, 
poftmodüm veró cüm paulatim per gratiam Chrifti his 
verbum Dei infinuare coepiffet , pars maxima trucis & 
barbari populi reli&is idolis, conuería eft ad verum Deum 
Chriftóque fubjeda; sícque demüm factü eft, vt quafi cz- 
litus lumen oftenfum , aut radius quidam folis erumpens, 
totam partis illius barbariem illuftraret ; nam & ipfiqui 
eum primó velut ferociffimz beftiz difcerpere cupierant,; 
poftmodüm attendentes ejus bonitatem. ac manfuetudi- 
nem, imitatores cjus fieri cupiebát. Quis enim effet ita ob- 
ftinatus , qui cjus modeftiam intuens non confeftim admi- 
rando obftupefceret ? aut quis arrogans , fobriam ejus vi- 
tam confiderans , non illicó ad zquitatem femetipfum 
conuerteret? Crefcebat nimirum in eo quotidie opinio 


* » - E 
amc cc |" d WERINENIICENNENM TMMUTE 


| Epifcopi. INotitomenfts. 197 
famulatrix virtutum ; feminabat in plebem verba veritatis 
fru&tu fidei redundantia , fufficienti fale condita, & velut 
aromaticis vnguentis infuüfa : nec erat ejusfama contenta 
circumiectastantüm Gallias illuftrare , fed exteras vcique 
prouincias implebat,meritorum gratia precurrente. Inter 
Barbarorum fiquidem fremitus quafi fignifer belligerator 
corporeo timore nudus, fed fideiferuore veftitus fe inge- 


rebat , Chrifti caritate fecurus , aduerfantéfque fibi forti- 
ter fuperabat non corporea lorica amictus , fed fidei virtu- 


te indutus. O quoties ob veritatisaffertionem paratam 
habuit mortem , fecifsétque fatis votis, (i conwliffet fors 
temporis, fed licet ei ratio temporis non potuerit pre- 
ftare martyrium, gloriam tamen Martyris non amifit, quia 
pro fpe zternitatis jugiter laborauit ; verüm fi ei Neronia- 
nis Dccianífque temporibus in illa quz tunc extitit dimi- 
care cógreffione licuiffet,fecurus dixerim,fponte equleum 
aícendiffet , & vltró fe pro Chrifto ignibus intuliffet , li- 
bénfque palmam fanguinis occupaffet : fed quanquam ifta 
non tulerit , impleuit tamen etiam fine cruore martyrium, 
dum fortitudine roboratus;in vigiliisfedulus,in jejuniis.af- 
fiduus , fidem feruando, curfum confummando repofitam 
fibià Ohrifto juftitiz corona quotidie expectabat reftitui: 
tanquam fpeculator etenimà Domino conftitutus predi. 
cabat verbum cum omni autoritate : Inftabat fecundüm 
Apoftolum oportuné importune , arguens , obfeerans, in- 
crepans in omni patientia & doctrina , fuauem femper ha- 
bens dehisqua Dei funt vel adlocutionem plebis, vel col- 
lationes fraternz familiaritatis , tenens femper in do- 
&rina hümana auctoritatem Apoftolicam , per quam ag- 
greffus gentilium praelia, & gentis ferociffimz pacem te- 
nuit, & copiofum exercitum ad fidem Chrifti conuertit, 
ac fidei Catholice intemerata confortia jugiter cufto- 
diuit. 

San fiquem vidiffet peccatis noxiis vulneratum , & fa- 
gittis diaboli confixum , mox adhibebat dignas curationes 
fermonum, & verbi Dei falubre medicamentum, often- 
dens contra vulnera incantatoris falutare malagma con- 
feffionis , indifciplinationes quoque & MED fuo- 

B b iij 


Ca». I V. 
Delaude 
eiusprolixé 
deícripta. 


Car. V. 
DeCono- 
bio Nouio- 
mo con- 


Íiructo, 


198 'Uita. fancti Eli 

rum à regula honefta vel recta, & arguebat clementer, & 
tolerabat patienter; erátque in eo mira in cunctisoperibus 
difcretio , & imitabilis erga omnes dilectio. Erat ergo 
Eligius opere caftus, fide Catholicus, caritate diffufus, 
intentationibus cautus,in fide firmiffimus,in operibus bo- 
nis promptus , infermone veriffimus, in judicio juftus in 
confilio prouidus , in bonitate confpicuus , in caritate 
praeclarus, Deo fedule feruiens, errantes corrigens, corre- 
&os fouens, obítinatos fpernens, humiles femper dili- 
gens : exuberabat quoque in eo conftantia fidei, puritas di- 
le&ionis , finceritas pacis , amor caritatis , atquead ater- 
nam vitam dodctrinz fuz filios jugi ftudio incitans , quos 
erudiebat hortatu , przueniebat exemplo, quz docebat 
agens, & quz agebat docens, nec aliud ore promens, aliud 
corde voluens , fed quod ore docebat , opere corrobora- 
bat; & quale habebat verbum, talem & vitam, qualem 


: etiam vitam , talequoque & verbum ; fumma quippe bo- 


nitate fubditos regebat , fumma feueritate femetipfum 


damnabat ; non fatis erat terribilis in fubje&is, nimiüm 


valdeaufterus in piaculis, in fe feruabat cenfuram,inalios 
praferebat juftitiam , rigore vtebatur in difcuffione jufti- 
tie, mifericordiam definitione fententiz , diftrictiones 
vcró cenfure femper temperabat mifericordia,fciens fcri- 
ptum : quia in eo quód judicat quis judicandus eft : Et 
quód Dotentes potenter tormenta patientur : Ec quód Zudicium 
erit durifZmum bis quipre[unt.. Flgcergofedula mente per- 
tractans inomni actione difcretionem tenuit, nec in vllo 
penitus intemperaté fe geffit, fed omnia diligenter di(tin- 
guens , &in difciplina , & in modeftia modum femper ac 
temperamentum feruauit, 


Praterea zdificauit in oppido Nouiomagenfi Ancillarü. 
Chrifti, Monafterium, vbi & congregationem magnam, & 


vitz inftitutionem diftri&am indidit ; terrz quoque reddi- 
tus fufficienter delegauit , & omnia quz effent Monafterio 
neceffaria folerti fatis cura prouidit. Sed & alia multa Mo- 
nafteria queque ejus opere, quaque vero inftitutione à 
difcipulis ejus conftructa hodie intra Gallias nofcuntur: 
nam multi ex difcipulis ejus Ecclefias condiderunt , multi 


Eptfcopt Noutomenfis. 199 

Monafteria falubriter rexerunt , multi etiam in regimen 
Epifcopale fublimati Ecclefiis prefuerunt. | 

Huic itaque viro fan&iffimo inter cxtera virtutum fua- 

rum miracula , id etiam à Domino conceffum erat , vt 


fan&orum Martyrum corpora , qua per tot fecula abdita 


. populis ha&enus habebantur, eo inueftigante ac nimio 


ardote fidei indagante patefacta proderentur : fiquidem 
nonnulla venerabantur priüsà populo in locis quibus non 
erant, & tamen quo in loco certiüs humata tegerentur, 
prorfus ignorabatur?Ex eo ergó tempore quo Eligius Pon. 


tifex confecratus , & Ecclefix Paftor eft datus , ab eo non- 


nulla inuenta populis fant declarata, ex quibus primum ac 
fummum fan&um Martyrem QyINTINvM in principio 
Epifcopatus fai grandi inftantia quzfitum , olim quoque 
celatum, promouit palam in publicum. Denique priuf- 


. quam Eligius ejufdem loci datus effet Epifcopus extitit 
quidam virimprobus , vocabulo Maurinus, vt videbatur 


populis habitu Religiofas, Cantor in Regis palatio lau- 
datus, atque ex hoc , vt rei docuit exitus , mente tu midus, 
corde proteruus, atque actione diffipatus,qui audacia prz- 
fumptionis fuz deceptus. coepit verbis extollere àfe cor- 
pus Martyris Quintini & inquiri poffe & inueniri , fed vt 
& ejusproteruiam illicó & Eligij merita demum Domtnus 
declararet, níox vc terram farculo fcabare * coepit , ma- 
nubrium fofforij manibus ejus inhafit , sícque mifer opus 
przfumptum relinquens, fequenti quoque die in manibus 
fuis vermibus ebulientibus miferabiliter expirauit: ex quo 


CA». VI 
De multis 
ab eo San- 
&torü pro- 
latis corpo- 
tibus; & de 
inuentionc 
$.quinüuni, 


bere. 


fa&o tantus timor adoleuit ingopulo , vt nullus deinceps 


quamuis probabilis vitae prter Eligium hujufmodi nego- 
tium auderet appetere, Eligius ergo cura Paftoralifufce- 
pta ftatim in exordio fuz ordinationis coepit affiduare er- 
ga locum illum : eft enim haud procul ab vrbe Verman- 
dená, in eo fcilicet loco vbi quondam Martyr ex fluuio 
cleuatus ab Eufebia in monte fucrat tumulatus. Eligius 
itaque diuino nutu inftigatus voluebat in animo, fed & 
liberé proclamabat populo non illic haberi corpus quo 
eum loco venerabatur populus, fed effe potiüs in parte 


: viteriàs, Cümque diu hujufmodi conditio mentem ejus 


f." Deum, 


[S 


200 Vita fancti Eltgi 

ftimularet, ccepir tandem fagaci inquifttione per Bafilice 
pauimentum huc illácque tentare ficubifacratum tumu- 
lum poffet deprehendere : fed cüm nullatenus indicium 


tumuli reperiret , coepit à Fratribus deftitui profequenti- 


bus cum tremore interitum illius,qui dudum inueftigatio- 
nem füperba mente concipiens,lugubri morte vitam finiif- 
fet ; necnon & antiquitatem corporis longinquitate jam 
temporis confumpti , atquead nihilum in puluerem reda- 
ci objicientes, conabantur eum à ceepto mentis propofito 
reuocate. 

Cümque ci iftiufmodi impedimenta à Fratribus objice- 
rentur , altius ille ingemifcens ajebat : Nolite, Fratres, 
quzfo , nolite impedire deuotionem meam, nam egocre- 
do in Creatorem meum , quód me non dignabiturtanto 
thefauro , tantümque mihi defiderato fraudare. Tunc 
ergo attentiüs perfiftens leuauit triduanum jejunium, at- 
que enixiüs Chrifti Domini diuinitatem cum lacrymis 
exorans , vouit nonfe priüs quidquam alimoniaracceptu- 
rum , quàm mereretur defideratum percipere votum : 
tanta namque erat ei fides, tantáque conftantia , vtple- 
rumque fic facienda przueniret , tanquam jam fada cre- 
deret, atque nonnunquam ita cum Deo quemadmodum 
cum terreno fuo loquebatur domino, ac propofitum quod 
ipfe ftatueret , id Deo * complere indubitanter crederet : 
vndeetiam cümà multis dehortaretur, dicebat : Tu , in- 
quit, Domine Issv, quiomnia nofti priufquam fiant , tu 
fcis quód nifi manifeftatum oftenderis mihi corpus hujus 
San&i tuiteftis , qui propter nomen fan&um tuum paffus 
eft, quanquam fim indignus , nunquam tamen plebis hu- 
jus Epifcopatum geram , fed exul potiüs ab hac Prouincia 
procul fecedam , vbi vt dignum eft inter beftias moriar. 
Quid multa?coepto operiperfiftens, cüm adiutores cjus per 
diuerfa Ecclefie loca tentando difcurrerent, riullàmque 
inueniendi fpem caperent,leniter ille omnes compefcens, 
vnum eis locum , quo nulla effe fufpicio poterat , in pofte- 
riore Ecclefix parte effodicendum defignat : tunc omnium 
laboreibi conuerfo libenter juffis obtemperant , defofsá- 
que jam in altum vltra pedes decem feu ampliüs terra , ab 


fpe 


2m ——Q€— A e - 


T T sm d 
"UCONBENEEEEENENENNE..—..- 2. — DIA ga fo Peso idet s BAT AI caca iil 
. 


Epifcopi INouiomenfis. 20f 
fpe iterum inueniendi corporis deftituuntur , & cüm ter- 
tia jam nox.media fluxiffet , arrepto Eligius farculo , reje- 
&óque amphibalo , ccepit totis viribus cum cereis & cum 
lampadibus terram fancis effodere manibus : cümque 
paululüm ima foff declinans in latus cauernz fcabare hu- 
mum coepiffet, mox reperit cumbum * fane veterrimum, 
tegentem corpus facratum : tunc gaudio magno repletus 
cum farculo quem manu geftabat;auidiffime latus feriffet 
fepulcri, confeftim forato tumulo, tanta odoris flagran- 
tia cum immenfo lumine ex eo manauit , vt etiam ipfe 
fan&us Eligius fulgore luminis odoréque inenarrabili 
perculfus vix fubfiftere potuiffet : nam & globus fplendo- 
ris, qui extumulo ad ictum ferientis proceffit, tantam vim 
fuz claritatis fparfit, vt cun&orum aftantium obtutibus 
oculorum retuníis partem maximam regionis illius in dici 
clariratem mutaret , vnde omnesquos eadem hora vigila- 
re contigerat , quíque rei caufam ignorabant , magnum 
quoddam datum czlitus fignum zftimabant ; erat enim 
tranfacta media nox , & nox quidem obícura valde & ca- 
liginofa , fed precedente fulgore quafi lux diei ad tempus 
refplenduit , & in tempore claritas receffit. Tunc ergo fa- 
crum inuentum corpus Eligius cum gaudio lacrymabili 
exofculatur , ac de profunda tellure eleuato Reliquias fibi 
vndecumque concupiuit fegregauit,dentes etiam pro lan- 
guentium medela ex maxilla fanctaabftulit , atque in radi- 
ce dentis gutta fanguinis exiuit. Clauos quoque mira ma- 
gnitudinis , quos cempore paffionis ejus perfecutores cor- 
pori infixcrant , ex cerebro cxrerífque artubusab(tractos, 
fibi pro Reliquiis fequeftrauit. Capillos etiam pulcherri- 

mos Reliquiis feparatos delegauit. Deinde holoferico prc- 
tiofiffimo obuolutum compofitámque honeftiffim? corpus 
fumma cum diligentia citra altare tranfpofuit : Tuüumbam 
denique exauro argentóque & gemmis miro opere defu- 
per fabricauit. Ecclefiam quoque, quz exigua conuenti- 
buspopulividebatur , eximio opificio ampliatam decora- 
uit. Ipfe demum ex Reliquiis, quasà fan&o corpore fe. 
queítrauerat , multaloca condiuit , multimodamque me- 
Tom. 5. Cc 


* tumbam. 


CA». VII. 


Dc inuen- 
tione S. 
Piatonis, 
aliorüm ; 
SanGeorü. 


C 4A». VIII. 
Quano la- 
bore apud 
barbaros 
defudauit, 


202 Vita fantii Eligy 
delam diuerfis vgritudinum incommodis eafdem impar- 
tiendo prebuit. 

Poft hec fimili modo grandilabore atque inftantia inue- 
nit in territorio Medenantenfe vico Sacilinio fandum 
Martyrem P1ATONEM , cui fimiliter clauos prolixos ex 
corpore ablatos populis in argumentum monftrauit. Cor- 
pus denique,f(icut Martyrem decuit, eleganter compofuit; 
atque maufoleum vrbané defuper fabricauit. Sueffionis 
quoque ciuitate fan&tos Martyres & germanos Cnrspr- 
NvM & CRISPINIANVM ex quadam crypta prolatos mirifi- 
ce compofuit , corümque memoriam infigni ornamento 
decorauit, Necnon & Beluacus municipio beatum Mar- 
tyrem LvciANvM , collegam quondam fanái Quintini in- 
uentum fimiliter fabricauit atque compofuit : fed & alias 
quammultas memoriis Sanctorum impendit diligentias, 
quz nunc non fufficit narrantis euoluere lingua. 

. Multum przterea in. Flandris laborauit ; jugi inftantia 
Andouerpis pugnauit , multóíque erroneos Sueuos con- 
uertit ; fana nonnulla Chrifti clypeo prote&us cum Ápo- 
ftolica autoritate deftruxit ; idololatriam quoque diuerfi 
generis vbicumque inuenit funditus fubruit. Inter hec 
autem cüm femper fobriam religiofis virtutibus teneret 
difciplinam , frequenter ab ingrato & perfido populola. 
ceffitus, & pene vfque ad contumeliam prouocatus, nul- 
Jatenus à coepta doctrina arcebatur , fed magis ipfe lenis, 
patiens , humilis, & mitis, pro eis Dominum deprecaba- 
tur: nam cüm circumquaque rura luftraret inenarrabili 
fubtilitate blandé atque compofité defides Barbarorum 
animos, & minus defpe futura folicitos, folerti fatis ftu- 
dio verbis blandis nitebatur ftimulare, atque ad amorem 
fupernz patrixz accendere ; predicans infeftis pacem, vio- 
lentis quietem , ferocibus lenitatem; docens omnes in 
vnum ad Ecclefiam coire, Monafteria conftruere , atque 
in bonis actibus Deo fedulé feruire;ad cujus videlicet hor- 
tatum ita nonnulla permutata eft barbaries, vt fubitó in 
arido & fqualenti campo viderctur fecunda feges & vber- 
rima meffis furrexiffe : videres complures ad poenitentiam 
currere, opes pauperibus erogare , libertates familie da- 


Epifcopt INoutomenfrs. 203 
re, aliaque quamplurima bonorum operum pracepta fc- 
&ari. O quanti Eligij induftrià ab errore gentilium retra. 
&i, venerabili Chrifti juni funt gregi? Quanti exemplum 
ejus fequuti , omnes fzculi illecebras refpuentes, beatam 
Monachorum vitam funtadepti? Quantz puella co fua- 
dente carnales nuptias fpreuerunt , vt in Matris Ecclefie 
recepte gremio Chrifti fponfz digne haberentur? Quàm 
copiofum etiam agmen vtriufque fexus annis fingulis in 
Pafchali folemnitate , quod per totum annum acquirere 
poterat, manibus propriis baptizans facro fonte abluebar : 
Extrahebat enim tam dulciter quàm viriliter à faucibus 
inimici viros cum mulieribus , fenes cum juuenibus, falu- 
briaque monita affidue tradensinnumeros conuertebat ad 
viam falutis, Videres plerumque inter multas infantium 
turba sanus decrepita valde etate,cuncta tremulas mem- 
bra , canefcente capite , rugata fronte , necnon viros ejuf- 
dem fene&utis fub manibus ejus in fonte facro renafci 
quodammodo , ac fubitó albis indutosrenouari. Videres 
& nonnullos ad confeffionem piaminum concurrentes , & 
fagittis inimici faucios , ita ab Eligio veluti à peritiffimo 
medico redire fanos,vt nulla jam in eis cicatricum vulnera 
remanerent , nullàque prioris culpe eos dele&atio comi- 
taretur, Sed quid diutiüs immoror? manifefté enim & eui- 
denter aderat ei diuina gratia, quá innumeros ad imitatio- 
nem fui prouocabat, Porró refplendebant in eo virtutes 
eximiz , modeftia cum verecundia , fapientia cum fimpli- 
citate, feueriras cum manfuetudine, do&rina cum humi- 
lirate; humilitas cum rigore; & cüm effetaliis mifericors, 
fibi ipi erat duriffimus , czteris quoque pius, fibiabíti- 
nendo feuerus , omnibus largus , fibi folireftri&us : inter 
cujus colloquia facra femper refonabant verba , qui de 
pace folicitus ,de falute patrie curiofus , die noctüque pro 
quiete Ecclefiarum qua vbique funt , ac pro pace Princi- 
pum fupplicabat , cuique vt vocabulum nominis,ita & vir- 


tus animi & czleftium gratiarum magnificentia concor- 
dabat, 


Nam quis ejus abundantiam rigantis ingenij contendat C^» 1x. 
euoluere;aut quis ejusbona verbis valeat explicare? Quàm Q9 


Ccij 


ua do. 
Iinà in 


204. Vita fantit Elit] 
populo —— fuit in timore Dei fundatus, in diflertione prouidus, in 
rod confilio profundus, in caufa fzculi eloquens, in virtute 
precipue — humilitatis mirabilis , aftutus juxta Prophetam , & pru- 
Horrt — denscolumbz fimplicitatem nonamittens ? O venerabi- 
virtutibus. m Mo E : : : : 
lem ChriftiSacerdotem ! ó imitabilem virum pietate , mi- 
ericordia, & caritate, quz quotidie etiam in perfedis 
frigefcit, in eo ramen vfquead finem aucta in dies perfe- 
uerauit ! Quis namque ejus manfuetudinem , quis purita- 
tem , quisípiritus fernorem , quis difcretionem, quisbe- 
nignitatem , quis poftremó jugem meditationem die no- 
&üque in preceptis diuinis,verbis poterit explicare2Quis, 
inquam, eo in opere Dei promptior , in oratione feruen- 
tior , in le&ione folicitior , in fobrietate parcior , in lacry- 
marum largitate profufior , in corpore honeftior , in corde 
fincerior , in manfuetudine moderatior , in compundione 
feruentior , in caritate jocundior potuit vnquam inue 
niri? 

Przcipuas denique virtutes quz poffent hominem zd 
culminis celfitudinem libenter fubleuare, prudentiam fci- 
licet , juftitiam , fortitudinem , & temperantiam , ita in 
fe connexas , fibíque mutuó cohzrentes excoluit, vt pené 
in fingulis emiaeret : habuit nempe prudentiam in diícer- 
nendo, juítitiam in judicando, in arrepto propofitoforti- 
tudinem , in qualitate difcretionis temperantiam ; quid 
enim eo prudentius, qui contemprá mundi ftultitià Chri- 
ftam fecutuseft, Dei virtutem & Dei fapientiam ? Quid 

. juftius , qui omni fubftantiá pauperibus diftributá docuit 
diuitias ob Chrifti dile&ionem penitus effe contemnen- 
das? quid fortius , qui inter Francorum proteruam gen- 
rem, babaráfque nationes, & arrogantium probrofas con- 
tumelias fpiritum femper feruauit inuictam ? Quid tem- 
perantius quinobiliü felicitate fpreta maluit in humiliori. 
bus tuto greffu pergere, quàm pédulo gradu in fublimibus 
fluctuare; magnopere etenim concupiuit inter homines 
effe inglorius vt coram Deo appareret gloriofüs , menté- 
que in Chrifto fundata cxleftia potius quàm terrena defi- 
derans , humanam ftudiosé fpreuit oble&ationem , vt pof- 

fet habere diuinam in caleftibus confolationem ; inter 


Epifcops INoutomenfis. 205 
hujufmodi itaque inftitutionis exercitia vir beatusex do- 
no fan&iSpiritus virtutum operabatur infignia. 

Igitur quodam tempore caufa extitit vt regionem qua 
proprie Prouincia nuncupatur, adire debuiffet. Cümque 
die quadam cum nobili fuo comitatu iter agens partes 
cjufdem Prouinciz peragraret , occurrit ei vir quidam im- 
mundo & nimis fxuo repletus fpiritu ; is cm vidiffet fan- 
&um virum timore perculíus , & fpumans ac pallens dixit 
ad eum : Quid hic tu, Eligi? Ad quem conueríus fan- 
&us Eligius dixit : Et quid ad te immundiffime diabolc? 
In nomine Izsv CunxsT1 obmutefce, & exi ab illo : & 
continuó vehementer difcerpens hominem exiit ab co 
( Quindecim veró annis obfederat & cruciauerat virum 
peffimusille fpiritus ) ftatim ergo priftinz fanitatireftitu- 
tus homo furrexit incolumis , & fanus factus eft ex illa 
hora, | 

Profedus igitur Eligius deuenit in villam quamdam ; 
quz vocatur Ampucius , quz fita eft fuper ripam fluminis 
Rodani, & pertiaetad predium. Erchenberu illuftriffimi 
viri, Eratautem ibifeeminaquzdam infeftum diu demo- 
nem patiens , quo in loco Eligius orationis gratia Bafili- 
cam ingreffus , cüm oratione expleta regrederetur, oc. 
currens ei mulier coepit nomen ejus crebriüs atque info- 
lentiüsinclamare : tunc Eligius refpiciens eam , mifertus 
cjus , fixisinterram genibusorauit , deinde conuerfusad 
eam dixit: Adjuro te maligne fpiritus per Deum Patrem 
Omnipotentem , & per IgesvM CunssrvM Filium ejus, & 
per Spiritum fan&um paraclitum , vt ipfius virtute fuga- 
tus difcedas ab hoc vafculo quod obfides captiuum : & 
confeftim ad ejusverbum collifit fpiritus mulierem in ter- 
ram , & facta eft velut mortua ; sícque vim maximam pa- 
tiens demon , & fanguinem per os mulieris ex internis 
vifceribus egerens , confufus exinit ab ea , & aufugit à fa- 
cie hominis Dei. Tunc San&us Eligius juffit alleuari mu- 
lierem, & benedicens aquam cum oleo dedit eiin potu, 
& cüm guíftaffet , refocillàta eft anima ejus, & fana facta eft 
€x ea hora, | . 


C c iij 


Ca» X. 

In Prouin- 

ciz partes 
dazmonia- 

cum libe. b 
rauit. 


CA». XI. 


Q.:omodó 


ón villa 
Ampucio 
dzmonio- 
fam libera- 
uit, 


7 


CAr. XII. 
Vt cognitá 
in fpiritu 
caufam 
furti indi- 
cauit. 

el, * Inuini 
f. * louini. 


f'' cannam. 


Cr XIII. 


206 ——. Fita fancii Eligg 

Nequeillud praetereundum puto quamuis fit ignobile , 
quod eodem itinere vir beatus experimento cognouerat, 
Itaque cüm fufficienter cuncta pro quibus aduenerat ex- 
pleffec , omnibüfque fibi amicis & Epifcopis in Prouinciz 
partibus vifitatis, necnon & domo Afpaíij fobolis In- 
uini * Chriftianiffimi viri luftrata , parat jam Eligius 
cum fuis omnibus remeare ad propria. Poftremo igitur 
omnium cüm apud Aurelianum Vzecenfem Epifcopum 
conuiuio peracto cidem vale dicere pararet, contigit vt 
inter fatagentium vtrorumque frequentiam miniftrorum 
ynus ex famulis ejus canuam * , cum qua camelum one 
rarium fecum femper ducere confueuerat fübitó perde- 
ret , ob quod in diuerfa difcurrens , prolixiüs arcebatur. 
Tunc Eligius accito ad fe fecretiüs famulo indicat ci 
hominem fui confcium furti ; jubet infuper dicens : Vade, 
inquit , in illam quz juxta cetimum fira eft rupem , illic 
inter vepres reperies ligatum funda , & abfconfum quod 
quaris ; folutóque eo accipe quod tuum eft, & abíque 
vlla injuria, abfque verbo etiam graui redde homini tibi 
defignato , ex quoligatus tenetur fundibalum : quod cüm 
ille feciffet nimio fur pudore atque ftopore perculfus, 
veniam facti fui precabatur , offerens infüper homini re- 
demptionem piaculi. 

Poft hec igitur Eligius ad vrbem propriam regreffus, 


Qua demá jnftitutionis fuz normam quotidie augmentabat in me- 


jnílitutione 
fcmetip- 
fum exco- 
luit. 


lius , diligens in primis Deum ex toto corde, ex totaani- 
má , atque ex tota virtute fua ; deindc proximum ficut 
femetipfum; in lege Domini fine laffitudine perfiftens , 
mores bonos nulla noxia conuerfatione inquinabat ; vi. 
tam temporalem pro exilio ducens , vitam aternam om- 
ni concupifcentia fpiritali defiderabat ; ab omnibus que 
lex vetat folerti cura abítinens , à cogitatione quoque 
noxia animam reuocabat , fciens hominem & de cogi- 
tationibus judicandum : nihil praeterea de fe przfumens 
nibílque boni fibi tribuens, bonaà fe facta, diuino mu- 
neri afcribebat. Odientes etiam ad pacem inuitans , dif- 
cordesad concordiam reuocfbat; confilium & opus fuum 
femper ad Deum conuertens ; in omni conatu fuo Chrift 


hr ud i 


. r7 


Epifcopt INouiomenfrs. 207 
auxilium flagitabat : pedes ejus femper directi ad euange- 
lizandum pacem , ad euangelizandum bona , fub fpecie 
honeíta , animo benigno incedebat , acfreut fidelis feruus 
& prudens quem conftituit Dominus fuper familiam 
fuam , vt det illis cibum intempore neceffario , fic popu- 
lum fibi commiffum omnimodis feftinabat fpiritali refice- 
re cibo; clementer docens , optime inftruens, à confuetu- 
dine peccanditota omnes virtute retrahere nitens. Erat 
pratereà fpiritu feruens , folicirudine impiger , tnoribus 
clarus operibus ornatus , omnique fuauitate confpicuus: 
inoratione affiduus , in jejuniis ftrenuus , in eleémofynis 
largus , atque ita inter diuites & pauperes medius, vt pau- 
peres eum quafi patrem , diuites quafi fuperiorem fibi af- 
picerent ; ipfe enim non ad perfonz potentiam , fed po- 
tiusad morum elegantiam attendebat , & tantó vnum- 
quemque eminentiüs honorabat , quantó viuere fan- 
&iüs didicerat. Erga egenos quoque & aduenas ita fe 
folicitum exhibebat , vt veré Chriftum effe in ipfis fidein- 
tegra crederet , & nontam illis quod conferebat , quàm 
ipfi Chrifto fe eaderh conferre gauderet , ipfis quidem fce- 
nerabat cibum , & oculis fufpiciebat clum ; ipfis alimen- 
tà przbebat , & Chriftum cum fiducia inuocabat , vlnas 
tendebatin dando , mercedem procul dubio expe&ans ex 
alto: namquantam molem fubftantiz Eligius difperferit 
amorc Dei fuccenfus , meum tantüm non eftreferre , no- 
rant hec atque fenferunt omnes pené quatuor czli plaga : 
Quod enim Monafteriü non ejus penetrauit eleémofyna ? 
aut quis Clericorum non ejus fubftantia refocillatus eft ? 
quis peregrinus non ejus eft receptus hofpitio?aut quibus 
aduenis non fuum impendit obfequium?quos curiofiffim& 
omnibuslocis perquirens damnum fuum putabat, fi quif- 
quam debilisaut efuriens beneficio fuftentaretur alterius : 
ardentiffima quippe fide toto Saluatori animo conjunctus, 
reddebat ei quod ab ipfo acceperat, ac per fingulos ejus 
famulos Chriftum fe videre credens quidquid in illos con- 
ferret contuliffe fein Deum lxtabatur , illud femper re- 


uoluens quod Dominus in Euangelio dicit : Beati miferi-. ,,, € 
cordes , quoniam ipfi m[ericordiam confequentur. Ex ilud : Sj- zc. 5. 55. 


Luc. 16. 9. 


Lwuc.it, 4t. 


C Ar. XIV, 
Vt patriam 
rcuifens 
bituricas 
feoscarcere 
liberauit. 


Matt. 2 f.36, 


lb;d, 4o. 


208 Vita fancti Eligg 

cut aquA extinggit ignem, ita eleemo[yna extinguit peccatum, Ec 
illud : Facite vobis amicos de inique mammona , qui vo; reci- 
piant in eterna tabernacmla. Et , Date eleemofynam , e ece 
omnia munda faut vobis, Huiufmodi Eligius ftudiis exerci. 
tatus diuina eum gratia comitabatur vberiüs. 

Denique quodam tempore , affectu pietatis & paftorali 
cura folicitus venerat ei in animum folum proprium pa- 
ternz poffeffionis ciuitate Lemouicina vifitare , audiens 
enim fan&am famam Monafteriorum fuo jam exemplo in 
eadem vrbe conflitutorum , defiderabat magnopere pro- 
prio eadem cernere intuitu , & precipue ob Monafterij fui 
venerabilem atque omnibus imitabilem inflitutionem, 
quam nimiodefiderio zftuabat : comitatu cüm Bituricas 
ciuitateappropinquaret directis in viam cunctis comitibus 
fuis ipfe cum paucis dcftinatus erat ad Memoriam Sulpi- 
cij Confefforis adorare , quó cüm perueniffet, oratione 
facta , audit complures nuper mortis fententia damnatos 
teneri in carcere fifcali vin&os ; interfecerant enim quem- 
dam fifcalem judicem, & idcircó habebantur in vinculis, 
Eligius ergo memor verbi Domini dicentis : Z2 carcere 
eram ,€ veniflis ad me. Et , Quamdia feciffis vni ex minimi 


meis ,mibifeciffis , Rogatfe deduciad eos, fed cum appro-- 


pinquaffet cuftodiz carceris, mox milites confurgentes 
obftiterunt ei vehementer , nec permiferunt eum propius 
accedere:tunc ille moeftus admodüm,indignatüfq; animo 
difccffit, & coeptüiter peregit, Factum eftautem cüm pet- 
ueniffetad locum deftinatum,commoratus eft aliquandiu 
apud vrbem Lemouicas , & circuiens omnia Monafleria 
tam infra vrbem quàm in fuburbanis fita,dcuotiffime om- 
nium benedictiones hauriebat , vi(itatis etià in fuo Mona- 
fterio Fratribus, necnon & fecundo cifdem Abbate coníti- 
tuto ( prior enim ad Epifcopatü captus habebatur ) pater- 
nà fingulos folicitudine commonebat , hortans omnesfer- 
uire Deo in veritate,& fimplicitate cordis,quotidiéque n 
melius coalefcere , & acceptum propofitum omni inftan- 
tia ad finem víque perducere. Venit autem & ad predium 
parentum fuorum;nam & ibi jam habebatur Monafterium 
à germano ejus ÁAlicio in ipfo patris fui tabernaculo con- 

ftractum; 


| 2 —^—a-- —— A4 —— $0528 Cac £g — C" 


Lj eS , 
arERo so to so T9 e aad RR e MEE ALGO UU nr M EL: 


 Epifcopt INoutomenfis. 209 
ftrudum , ibíque fimiliter Fratribus conuentis , atque cle. 
menter confolatis , parat poftremüm reuerti ad ciuitatem 
fuam ; & cüm procul à Bituricas iter carpere , voluit ite- 
rum diuertere ad ciuitatem ; fímulabat *enim animum 
ejus quoniam reos, qui tenebantur in carcere , nihil priüs 
juuatus fuiffet , nec quiuiffec liberare eos. | 

Ob hocergo irer agens precabatur Dominum vt con- 
uento carcere non paterctur laborem fuum fruftrà confu. 
mere : Die igitur qua ingreflürus erat ciuitatem , cüm val. 
de diluculo eua oculos fuos ad cxlum ,fa&a eft cali« 
go & nebula tenebrofa nimis, ita vt habitatores ciuitatis 
nec ad fpatium jadti lapidis procul contueri poffent. Sic 
ergo Eligius vrbem ingreffus cüm appropinquaffet januas 
carceris , confeftim velut magno ferientis impulíu , diuino 
nutu , confra&z funt ferz, diffipati cardines, oftia carceris 
patefacta, omniáque vincula compeditorum folura. Tunc 
Eligius conceffam fibi virtutem quafi nihil ad fe fimulans 
pertinere , citó carcere difcedit, dat tamen reis confilium 
vt mox egredientes ergaftulum , Ecclefiz peterent confa- 
gium ; at illi egrefft fine mora celeri curfu ad Bafilicam 
Beati Sulpicij properant ; cümque effent omnia Ecclefiz 
o(tia obferata , & rei huc illácque circumfpicientes nuf- 
quam inuenirent introitum , fracta eft fubito vna ex vi- 
treis maximis quz erant in fronte Bafilicz , fimülque 
oftium patefa&um eft vnum ex latere Ecclefiz , atque ita 
carcerati Bafilicam ingreffi thronum altaris funt expetiti. 
Deinde cüm S, Eligias omnia orationum loca circumiens 
illuc quoque deueniffet, inuenit eos omnes circa altare 
Ícu ante fepulcrum przfati Antiftitis conliftentes  & mi- 
lites quidem cüm inueniffent carcerem diffipatum, ftatim 
perfecudi funt eos víqnead przdidum locum , & ingreffi 
Bafilicam injecerunt eis manus , ac ferro vinctos foristra- 
here conabantur 3quibus Beatus Eligius blando alloquio 


dixit : Nolite quzfo homines Dei , nolite hec inlocofacro - 


agere , cur perdere nitiminiquos jam pius Dominus libe- 
rautt? Quare facitistam impié in domo Dci? Cur non per- 
timefcitis tanti fceleris culpam ? domus enim hxc domus 


vitz eft non mortis ; refugium eft delinquentium , non 
Tom. 5. 


* (timu- 
P x 


210 Vita fancii Elgij 
damnatio confugientium ; orationis eft locus , non latro: 
num fpecus.Sed cüm nihil apud eos fermo ejus proficeret, 
icerum ait : Dominus Deus videat quod operamini ,vos 
fiquidem me audire renuiftis , audiet credo ille qui nun- 
quam derelinquit fperantes in fe : mox ergoad folita prz- 
fidia conuertens fe , proftrauit fe in terram inter altare& 
Confefforis Memoriam , atque enixiüs Dominum fup- 
plicauit ; & cüm ab oratione caput eleuaffet, ftatim con- 
Íra&de catene in terram ceciderunt , cundáque que 
impofuerant ligamina omnibus adftantibus funt magno 
impetu difrupta atque diffoluta : quod milites videntes 
ingenti metu perculíi confeftímque ad pedes fandi Eligij 
prouoluti veniam facti fui precabantur, dicentes : Pecca- 
uimus , Domine Pater, inique egimus, ftult geffimus in 
eo quod contra te contendere prefump(imus:agnofcimus 
modó quod mal? egimus , impietati noftra ignofcere te 
rogamus. Tunc ille dixit ad eos : Et ego noui quod igno- 
ranter feciftis ; Dominus enim operatus eft ficut voluit, 
ipfe qui hos eripuit, ipfe vobis, oro, indulgentiam tribuat, 
& à cunctis peccatis propitiatus abfoluat : nam non egovt 
vos putatis ,fed fanctus Sulpicius ad fe fugientes, defendit 
reos, Hoc ergo modo Eligius , immó Dominus per tli- 
gium , abfoluit eos bis numero à dire mortis periculo. 
Ille pius , ille mi£ericors , qui feuiente Herode eripuit Pe- 
trum de obferatis militum cuftodiis , nunc operatus eft 
cum Eligio famulo fuo Bituricas : quivin&um in carcere 
abfoluit vas electionis Paulum , ipfe nunc diffipato carce- 
re humiliauit arrogantiam füperborum : illi ergo laus , illi 
gloria per quem ferui ejus in mundo tanta poffunt facere 
mirabilia. Sic ergo reis abfolutis , qui pené nudi vide- 
bantur , Eligius elargitis indumentis & eleémofynis man- 
dat de caetero corrigere vitam ; multámque & aliam, ex- 
ceptis his eodem die diuerfis pauperibus , necnon & Mo- 
nafteriis , diftribuit pecuniam.Inde igitur digreffus coepto 
tramite pergens peruenit tandem ad fuos. 
Diebus namque fingulis plebem fibi commiffam com- 
monens infatigabiliter falutaribus monitis exhortabatur , 
zelo nimirum veritatis accenfus , volebat populis pande» 


- — ——Ammdh [ p 3. 


Epifcopi. INoutomenfis. 21 
re quod ipfe intemerata fide teneret, mandans omnibus 
feruire Deo in veritate, & facere juftitiam in omni tempo- 
re, & vt effent memores beneficiorum Chrifti , & benedi- 
cerent nomen ejus cun&is diebus vitz fuz : nam collectis 
vndique ad Ecclefiam tutbis multa quidem & magna bre- 
uiterin fermone complexa ,fed in As ceca fpiritaliter 
Copiofa , cam prophetica fiducia exaltans vocem , hujuf- 
cemodiad eos proferebat monita. | 

Rogo vos , Fratrescariffimi , & cum grandi humilitate ca» xv. 
2dmoneo , vt intentisanimis aufcultare jubeatis quz vo- Quibus 


; ; monitis 
bis pro falute veftra: fuggerere volo : Omnipotens enim cexhorans 


. fcit Dominus pn prompta erga vos caritate ifta vobis cuangeli- 


profero, qua fi non fecero , proculdubio reus debiti te- in po" 
nebor : vosergo non pro mea paruitate, fed pro veftra qua 

dico falute libenter fufcipite, ita duntaxat vt quz aure 

percipitis opere compleatis, vt & ego de meoobfequio, 

& de veftro profe&u merear vobifcum gaudere in cazlefti 

regno : fi cui forté difpliceo quod tam frequenter vobis 

pradicare contendo , rogo non mihi moleftus exiftat , fed 

magis periculum meum confideret , & audiat Dominum 

per Prophetam terribiliter Sacerdoti comminantem : Si. ga, ,, y. 
non atiwnciaueris, inquit, iniquo iniquitatem (aam, ipfe in ini- ». 

quitate (ua morietur : [anguinem autem ejus de manu tua requi- 

7am. Quod fi annsntiaueris impio , C ille non fuerit conuerfus à 

pranitate [ua ipfe quidem in iniquitate [na morietur , tu autem 

animam tgam liberafli. Ez illud : Clama ne ce[fes , C annuntiat. 15; s. 
popalo meo peccata eorum, Confiderate ergo, Fratres , quia 

oportet me fine ceffacione veftros animos ad tremendum 
Deijudicium , &ad defiderandum calefte premium ex. 


- citare, vtvobifcum pariter merear in Angelorum confor- 


tio perpetua pace gaudere ; ideóque rogo vt diem judicij 

femper pertimefcatis , diem mortis fufpectum quotidie 
anteoculos habeatis. Con(iderate quales eritis prefen- Quz Chii. 
tandiconfpe&ibus Angelorum , vel qualem pro meritis «norum 
vicifftudinem recepturi , fi poteritis in illo die illibatum ic IS 
referre quod in baprifmo promiíiftis ; mementote quia mifa- 
tunc padum cum Deo feciftis , atque abrenuntiare vos 


diabolo, & omnibus operibus cjus ; in ipfo baptifmi facra- 
| j 


Matt.Yt, 39 


212 'Uita fancti Elirij 
mento promififtis.Qui potuir,tunc ipfe per fe & pro fehzc 
refpondit , qui ve: 6 non potuit , fidejuffor pro eo ad ejus 
vicem ifta Dco promifit , ille fcilicetqui eum de facro fon- 
te fufcepit: confideiate ergo quale padtaüm cum Deo fe- 
Ciftis , & requirite apud vos ipfos, fi poft ipfam promiffio- 
nem opera maligni diaboli, cui renuntiauif(tis , fecuti eftis; 
abrenuntiaítis enim diabolo , & omnibus pompis & ope- 
ribus ejus, id eft , idolis , fortibus , auguriis furcis, fraudi- 
bus, fornicationibus, ebrieratibus , & mendaciis; hec 
funt veró opera & pompz ejus : promi(iftis econtra crede- 
re vos in Deum Patrem omnipotentem , & in IgsvM 
CunrisTv M filium ejus vnicum Dominum noftrum, 
conceptum de Spiritu fan&o , natam exM An 14 Vir- 
ine , paffum fub Pontio Pilato ; tertia die refurrexiffe 
à mortuis: afcendiffe in celos : promififtis deinde credere 
vos & in Spiritum fanctum , fan&am Ecclefiam Catholi- 
cam , remiffionem peccatorum ; carnis refurre&tionem; 
& vitam zternam, Hac proculdubio cautio & confeffio 
veftra , quam tunc promi(itis , femper apud Deum tene- 
tur : quapropter vos , Cariffimi , moneo vt ifta confeffio, 
vel promiffio veftra femper in veftra teneatur memoria, 
& hoc quod Chtiftiani vocamini , non ad judicium vobis 
fit, fed potius ad remedium : Nam ideó Chriftiani fadi 
eftis, vt femperopera Chrifti faciatis , id eft , vt caftitatem 
ametis , luxuriam & ebrietatem fugiatis , humilitatem te- 
neatis , fupetbiam deteftemini , quia Dominus Chriftus 
humilitatem & oftendit exemplis, & docuit verbis , di- 
cens : Difdte à me quia mitis [um , €: bumilis corde , e inue- 
nieiis requiem animabus vefriris, Innidiam etiam refpuatis, 
caritatem inuicem habeatis , & femper de futuro fzculo & 
de zterna beatitudine cogitetis , ac plus pro anima quàm 
pro corpore laboretis,quia caro pauco tempore ericin hoc 
mnndo ,anima veró fi bene agit fine fine regnabit in czlo; 
at fi malé egerit , fine mifericordia ardebit in inferno : qui 
veró non cogitat nifi de ifta tantummodoó vita , animali- 
bus & beftiis fimilisfactus eft. 
Non ergo vobis fufficit , Cariffmi , quód Chriftianum 
nomen accepiftis , i opera Chriftiana non facitis:illi enim 


VI MT nm b aecziiifi. RES — 


UUCJRNCOHEREOC 00508 x oe onm s n ean ll 2oa55. s 


Epifcopt INoutomenfts. 213 
prodeft quód Chriítianus «nidi i femper Chrifti pra- 
cepta & mente retinet & opere perficit , qui furtum fcili- 
cet non facit , qui falfum teftimonium non dicit, qui nec 
mentitur , nec perjurat , qui adulrerium non con mittit, 
qui nullum hominé odit,fed omnes ticut femetipfum dili- 
git, qui inimicis fuis malum nou reddit,fed magis pro ipfis 
orat , quilitesnon concitat , fed difcordes ad concordiam 
reuocat. Hzc enim precepta ipfe Dominus Chriftus per 
femeripfum dignatus eft in Euangeliis tradere , dicens: 
Non homicidium faciei , non adalterabis ,non f actes furtum , non 
falíam te;/imonium dices ,nonperjurabis ey. fr udem non feceris. 
Flonora patrem tuum (C matrem: €» diliges proximum tuum fi- 


 €utt teip[(um, Et, Quodcumque valtis vt faciant vobis bomines C7 


voi facite eis. dc etenim Lex & Prophetz , & adhuc his 
majora ,fed valde fortia atque fructifera his dedit manda- 
ta, dicens : Diligite inimicos vefiros , benefacite bis qui oderunt 
vos. Et , Orate pro perleggentibut, €^ calymniantibus vos, Ecce 
forte mandatum , & videtur hominibus durum , fed ma- 
gnum quidem habet praemium : audire quale : 777 fti; , in- 
quit , //j patrit vefri qui tn celis ed. O quanta gratia ! per nos 
ferui digninon fumus, & per inimicorum dile&ionem fi- 
lij Dei efficimur. Ideó ergo , Fratres , & amicos diligite in 
Dcum ,& inimicos diligite propter Deum ; Qai enm d ligit 
proximam , ficut dicit Á poftolus , /egem impleuit. Nam qui 
verus Chriftianus vult effe , hec ei neceffe eft precepta 
cuftodire , fi enim non cuftodit , ipfe fe circumuenit. Ille 
itaque bonus Chrittianus eft , qui nulla phylacteria, vel ad- 
inuentiones diaboli credit , fed omnew fpem fuam in folo 
Chrifto ponit ; qui peregrinos tanquam ipfum Chriftum 
Cum gaudio fufcipit ; quia ipfe dicit : ZZo/pes fui c^ fufcepi- 
flis me.Et, Quamdim feciflis vni ex mimimis meis mibi feciffis. llle, 
inquam , bonus Chriftianus eft , qui hofpitibus pedes la- 
uat , & tanquam parentes cariffimos diligit , qui juxca 
quod habet pauperibus ele&émofynam tribuit : qui ad Ec- 
cletiam frequenriüs venit,& oblationem quz in altari Deo 
offeratur exhibet ; qui de fructibus fuis non guftat , nift 
priüs Deo aliquid offc rat ; qui ftateras dolofas, & menfu- 
ras duplices nonhabcet ,qui pecuniam "- " n dedit ad 
iij 


Matt.19. 14^ 


C$ /eq4. 


Ms1::.7 .12. 


Matt. s. 44. 


Ibidem, 45. 


Rom.:3. 9. 


Q i vere 
Chrifüani, 


Mat? 3f f. 


Ibsaem 40. 


dean. 14. 15. 


Leutt.26. 
12. 
2.Cer, 6. 16, 


214. Vita fancti Eligij 
vfuram ;qui & ipfe cafté viuit ,& filios vel vicinos docet, 
vt cafté & cum timore Dei viuant ; & quoties fahi&tz fo. 


lemnitates adueniunt , ante dies plures caftitatem etiam. 


cum propria vxore cuftodit , vt fecura confcientia ad Do. 
mini altare accedere poffit : qui poftremó fymbolum vel 
orationem Dominicam memoriter tenet , & filios ac fa- 
miliam eamdem docet. Qui talis eft;fine dubio verus Chri. 
ftianus eft , fed & Chriftus in ipfo habitat , qui dixit : Feo 
€ Pater veniemu; , €j: man(ionem apud eum f-ciemai. Simili- 
ter & per Prophetam dicit : Ego inbabitabo in eis , € ster il- 
los ambulabo : £^ ero illorum Deus. 
Ecceaudiftis , Fratres , quales fint Chriftiani boni , ide 

quantum poteftis cum Dei adjutorio laborate , vt nomen 
Chriftianum non fit falfum in vobis , fed vt veri Chriftiani 
effe poffitis , femper precepta Chrifti & cogitate in mente, 
& implete in operatione ; redimite animas veftras de poe- 
na dum habetis in poteftate remedia : eleémofynam juxta 
vires facite, pacem & caritatem habete, difcordes ad con- 
cordiam reuocate , mendacium fugite , perjurium expa- 
uefcite , falfum teftimonium non dicite , furtum non fa- 
cite , oblationes & decimas Ecclefiis offerte , luminaria 
fanáis locis juxta quod habetis exhibete , fymbolum & 
orationem Dominicam memoria retinete , & filiis veftris 
in(inuate ; filios etiam quos ex baptifmo fufcepiftis doce- 
te & caftigate, vt femper cum timore Dei viuant , fcitote 
vos fidejuffores pro ipfis apad Deum effe. Ad Ecclefiam 
quoque frequentiüs conuenite, San&orum patrocinia hu- 
militer expetite , diem Dominicum pro reuerentia Refur- 
rectionis Chrifti abfque vllo feruili opere colite , Sandto- 
rum folemnitates pio affe&u celebrate : proximos veftros 
ficut vos ipfos diligite , quod vobis vultis ab aliis fieri, hoc 
& vos alis facite : quod vobis non vultis fieri, nulli facite; 
caritaté antc omnia habete ,quia caritas operit multitudi- 
nem peccatorum : eftote hofpitales , humiles, omnem fo- 
licitudinem veftram ponentes in Deum;quoniam ipfi cura 
eft de vobis, Infirmos viütate , carceratosrequirite , pere? 
grinos fufcipite , efurientes pafcite , nudosveftite. Ariolos 
& magos fpernite;fit vobis zqualitas in pondere & in men- 


inen n-——— ——— EP Ne e cl 


o" 


Epifcops INoutomenfis. 215 


fura , fit ftatera jufta , juftus modius , zxquüfque fextarius , 
nec plufquam dedi(tis repetatis, neque vfuras pro foenera- 
ta pecunia à quoquam exigatis. Quod (i obferuaueritis, 
fecuri in die judicij ante tribunal eterni Iudicis venientes 
dicetis : Da , Domine, quia dedimus ; miferere quia mi- 
fericordiam fecimus; nos impleuimus quod juffifti,tu red- 
de quod promififti, 

Anteomnia autem illud denuntio atque conteftor , vt 
nullas Paganorum facrilegas confuetudines obferuetis , 


non caraios* , non diuinos, nonfortilegos, non precan. /fie* cara- 


tatores ,nec pro vlla caufaaut infirmitate eos confulere , 
vel interrogare prefumatis , quia qui facic hoc malum , 
ftatim perdit baptifmi facramentum. Similiter & auguria, 
vel fternutationes nolite obferuare , necin itinere pofiti 
aliquas auiculas cantantes attendatis , fed fiue iter feu 
quodcumque operis arripitis fignate vos in nomine Chri- 
fti, & fymbolum , & orationem Dominicam cum fide & 
deuotione dicite , & nihil vobis nocere poterit inimicus ; 
Nullus Chriftianus obferuer qua die domum exeat , vel 
qua die reuertatur , quia omnes dies Deus fccit : nullus ad 
inchoandum opus diem vel lunam attendat : nullus in 
Kalendis Ianuarij nefanda & ridiculofa , vetulas , aut cer- 
uulos, aut jotticos faciat , neque menfas fuper noctem 
componat,neque ftrenas * aut bibitiones fuperfluas exer- 


ceat, Nullus Chriftianus in puras * credat , nequein can- 


tu fedeat , quia opera diabolica funt : nullus in feftiuitate 
fancti Ioannis, vel quibuflibet San&orum folemnitatibus, 


gios, /, ma- 
gicos. 


4l F'firenes, 
«i. * pyras, 


folítitia , aut vallationes , velfaltationes , aut caraulas*, ,, Cotaes 
aut cantica diabolica exerceat: nullus nomina demonum, 714;, 


aut Neptunum, aut Orcum ,aut Dianam , aut Mineruam, 
aut Genifcum , aut caeteras hujufmodi incptias credere, 
aut inuocare przfümar. Nullus diem Iouis abfque feftiui- 
tatibus (an&is , nec in Maio , nec vllo tempore in otio ob- 
feruet , neque diestiniarum , vel murorum, aut vel vnum 
omninó diem , ni(itantüm Dominicum. Nullus Chriftia- 
nusad fana ,velad petras, velad fontes , vel ad arbores, 


aut ad cellos*,vel per triuia luminaria faciat,aut vota red-. 4/.* ocellos 


dere przfumat : nullusad colla vel hominis vel cujuflibet 


Al. * íüc- 
cinos, 


al. * perlu- 
ná nouam. 


). Tim. 8. 4. 


I«cob, f. 15. 


Matt.21,32., 


216 Vita fándii Eligij 
animalis ligamina dependere prefumat, etiamfi à Clericis 
fiant , & ft dicatur quód res fan&a fit , & lectiones diuinas 
contineat , quia noneftin eis remedium Chrifli , fed ve- 
nenum diaboli : nullus prefumat luftrationes facere , nec 
herbasincantare , neque pecora per cauam arborem , vel 
perterram foratam Md: quia per hac videtur diabolo 
confecrare. Nulla mulier prefumat focinos * ad collum 
dependere , nec in tela vel in tin&ura fiue quolibet opere 
Mineruam , vel infauftas ceteras perfonas nominare , fed 
in omni opere Chrifli gratiam adeffe optare, & in virtute 
nominis ejus toto corde confidere. Nullus fi quando luna 
obfcuratur vociferare prefumat , quia Deo jubente cerüs 
temporibus obfcuratur , nec luná nouá * quifquam timeat 
2liquid operisarripere , quia Deus ad hoc lunam fecit ,vt 
tempora defignet , & noctium tenebras temperet , non vt 
alicujisopus impediat , aut dementem faciat hominem, 
ficut ftulti potant , qui à dzmonibus inuafos à luna pati 
arbitrantur , nullus dominos folem aut lunam vocet , ne- 
que per eos jurer; quia creatura Dei funt, & neceffiati- 
bushominum juffu Dei inferuiunt : nullus fibi proponat 
fatum velfortunam, aut genefim quod vulgó nafcentia di- 
citur , vt dicat qualem nafcentia attulit taliter erit ; quia 
Deus omnei bomines v«lt [alos feri, € ad agnitionem veritati 
venire , atque omnia in fapieniia difpenfat ficut difpofuit 
ante conítitutionem mundi. Pratereà quoties aliqua in- 
firmitas fu xai enerit,non quzrantur pracantores, non di- 
uini , non fortilegi , non caragi; nec per fontes aut arbo- 
res , vel biuios diabolica philacteria exerceantur ; fed qui 
zgrotar,in fola Dei mifericordia confidat, & Euchariftiam 
Corporis & Sanguinis Chrifti cum fide ac deuotione ac- 
cipiat , oleámque benedictum fideliter ab Ecclefia petat, 
vnde corpus fuum in nomine Chrilli vngat , & fecundum 
Apottolum oratio fidei faluabit infirmum , & alleuiabit 
eum Dominus; & non folàm corporis, fed ctiam anim? 
fanitatem recipiet , complebitürque in ilo quod Domi 
nus in. Euangelio promifit dicens : Omnia enim quecumqut 

petieruis in oratione credentes , accipiet, 

Ante omnia vbicumque eftis fiue in domo, fiue in itine- 
(m 


SNR MÀ —À— —— MH — — 


v3 T 


v 4^ T3 Nc^ t3 r3. 


S s ur : E M 2o... x mv cr PIT ect cm Ls. 


Epifcopi INoutomenfis. 217 
re, fiae irconuiuio, verba'turpia & luxuriofa nolite ex ore 
veftro proferre, quia ficat Dominus in Euangelio pra- 
nuntiat : De omni verbo otiofo quod locuti fuerint bomines fuper 
terram ,veddent rationem in die judicj. Ludos ctiam diaboli- 
cos,& vallationes;* vel cantica gentilium fieri vetate,nul- 
lus hec Chriftianus exerceat , quia per hzc paganus effi- 
citur ,necenim juftum eft vt ex ore Chriftiano , vbifacra- 
menta Chrifti mittuntur , & quod decet Deum femper 
[audare, cantica diabolica procedant : ideóque , Fra- 
tres , omnes adinuentiones inimici toro corde refpuite, 
& füpradida facrilegia cum omni horrore fugite , nulli 
creature preter Deo & Sanctis ejus venerationem exhi- 
beatis : fontes vel arbores , quos facriuos vocant , fucci- 
dite ; pedum fimilitudines , quos per biuia ponunt, fieri 
vetate , & vbi mueneritis igni cremate : per nullam aliam 
artem faluari vos credatis, nifi per inuocationem & cru- 
cem Chrifti : nam illud quale eft , quód fi arbores illa, vba 
miferi homines vota reddunt , ceciderint , nec ex eisligna 
ad focum fibi deferunt; & videce quanta ftultitia eft homi- 
num , fi arbori infenfibili & mortux honoremimpendunt, 
& Dei ómnipotents precepta contemnunt : non ergo cz- 
lum , non fydera , non terram , nec vllam omninó creatu- 
ram preter Deum nullus adorandam credat , quia omnia 
ipfe folus condidit atque difpofuit : altum quidem eft cz- 
lum , ingensterra ,immenfum mare , pulchra fydera , fed 
immenfior & pulchrior fit neceffe eft qui hec creauit: (1 


enim hxc quz videntur tam incomprehenfibilia funt id 


eft , varijterre fructus , pulchritudo florum ,diuerfitas po- 


morum, generaanimalium,alia fuper cerram alia in aquis, . 


alia in aére , apum quoque prudentia , ventorum flatus; 
nubium rores ,.tonitruorum fragorcs ,.temporum vices, 
dierum no&iümque vicarij recurfus , qux. omnia nullate- 
nus mens humana poteft zftimatione comprehendere : fi 
ergo hec talia funt , quz videmus , & nullatenus comprc- 
hendimus ,qualia zftimanda funt illa czleftia ,.quze non- 
dum videmus? Vel qualis horum omnium opifex cujus 
nutu cuncta creata funt , cujus & arbitrio omnia guber- 
Bantur ? Illum ergo, Fratres , füuperomnia timete , illum 
Tom, 5. Ec 


MAtt.1 $3.36 


* Ballatio- 
nes , j , /4l- 
fationes ; 


Gal. éJ. 


1. Cer. 6.10. 


Pf4l. 39. f: 


Csloff. 5.17- 


Leuit 19 A6 


21$ Vita [andi Eligg 

intet omnia adorate , illum vltra omnia amate, ad illius 
vos tnifericordiam tenete, de ejus clementia nunquam 
defperate. 

Quos bonos videtis illos intitamini, quos malos confpi- 
citis caftigate & corripite , Vt duplicem mercedem habe- 
re pofitis, Et qui hactenus idoneus à fupradictis malis 
vixiffe cognofcitur, gaudeat quidem, & Deo gratias agat, 
ac de cztero obferuec, & perfeuerare in bonis operibus 
feftinet : qui veró vfque nunc mala opera exercuit citó fe 
corrigat , & ex toto corde poenitentiam agat antequam de 
hac luce difcedat ; quia fi fine poenitentia mortuus fuerit, 
non ibitin redemptionem , fed pracipitabitur in gehen - 
nam ignis, vnde nunquam exiet in fzcula fzculorum. 
Quapropter omnes alloquor , viris pariter & foeminis di- 
co, corrigat fe vnufquifque, & vitia fua dum poteft emen- 
det, mala opera quz geffit poenitendo expiet. Nullus fe 
inebriet , nullus in conuiuio fuo cogat alium, plus bibere 
quàm oportet , quia vino multo deditos vehementer Ápo- 
ftolusredarguit dicens: N'e2se ebriofi regnum Dei po[frdebunt. 
Nullus vel in qualibet minima caufa diaboli fequatur ad- 
inuentiones ; nullus , ficut dictum eft, obferuet egrediens 
autingrediens domum quid fibi occurrat, vel f aliqua vox 
reclamantis fiat, aut qualis auis cantus garriat , vel quid 
etiam portantem videat ; quia qui hec obferuat ex parte 
paganus dignofcitur; qui veró hzc contemnit, Prophetam 
fibi gratuletur clamare : Beatus vir cujus cff nomen Domini 
fpes ejut 5 qui nen vefpexit in vanitates , e infanias falfat. 
Hinc & Apoftolus monet : Omne , inquit quodcumque 
facitis , innomine Domini mori YEsv CnnIsTI facite. Prot- 
fus ergo recedendü eft à cundis hujufcemodi obferuatio- 
nibus, Mathematici fpernendi, auguria horrefcenda, fom- 
nia contemnenda , quoniam , ficut Scriptura teftatur , Va- 
na fant. Vnde & per Moyfem przcipitur: N'on aucurabimi- 
ni , inquit , necobferaabitis fomnia , neque ad mago dedlina- 
pitis, Oportet igitur vt & vos hec tota mente obferuets , 
& fi quos cognofcitis vel occulté aliqua philacteria exer- 
cere , expedit vt nec cibum cum eis fumatis, neque vllum 
confortium apud eos habeatis. Ifta ergo omnia fpernentes 


——————— — —Ba— 8 — Án 


Epifcopi INouiomenfrs. 219 
ad Dei vos auxilium conferte , de ejus mifericordia nun- 
quam defperate. 

Omni die Dominico ad Ecclefiam conguenite , & ibi 
non caufas , nonrixas, velotiofas fabulas agatis, fcd le- 
Giones diuinas cum filentio aufcultate ; & pro pace Ec- 
clefiz, vel pro peccatis veftrisorate : qui enim in Eccleftis 
fabulari non tinact , & ipfe pro aliis redditurus eftratio- 
nem , dum nec ipfe verbum Deiaudit , nec alios audire 
permittit : de talibus quippe Dominus in Euangelio dicit: 
Fa vobii bypocrite qui clauditis regnum celorum ante bomines : 
vos non íntroitis , nec introeuntes frmitis intrare, Iudices etiam 
qui preeftis juftiffimé judicate , nihil in judicio injufté 
agatis , nec munera fuper innnocentes accipiatis ; non ad 
perfonam attendatis, nec res alienas rapaciter tollatis , 
quia de veftris quid vel fupra no&em agatur nefcitis. Pau- 
perem etiam &aduenam nullatenus in judicio opprimatis, 
timentes illad quod Veritas in Euangelio dicit : Quia in 
quo judicio judicaueritit , judicabimini. Ez in qua menfura mens 
fueritis , remetietur vobis, Cauetefemper ne de vobis Pro- 
pheta dicat : V vobis qui potentes effis in mando : qui juffifica- 
tis impium pro mgneribus , C juflitiam juli auferiis abeo. * Ye 
qui dicitis malum bonum , €? bonum malum. * Labia veffra lo- 
quuntur nendacium (7 manua vefire plene funt iniquitate. Fa- 
Cla ell vobis veritas inoblinionem, €? juflitia fugit à vobis. lec, 
Fratres , confiderantes pariter & qui przeftis , & quibus 
praeftis ,in Dei vos timore folidate ; retinete qua dicta 
funt , facitequz precepta funt , habete femper Chriftum 
in mente, fignum ejusin fronte. Scitote quia multos ha- 
betis aduerfarios qui curfum veftrum impedire feftinant; 
idcirco in omniloco, omni hora crucis fignaculo vos ar- 
mate, crucis vexillo vos munite : hoc enim folum timent, 
illud folum expauefcunt , hoc & vobis datum eft fcatum 
in quo poffitis omnes fatgitas maligni ardentes extingue- 
Ie, Porró magna res eft fignum Chrifti , & crux Chrifti, 
fed illisfolis prodeft qui faciunt mandata Chrifti ; vt ergó 
vobis pro(it precepta cjus totis viribusadimplere conten- 
dite , & fiuc fedetis, fiue ambulatis , fiue manducatis , fiue 
le&um afcenditis , fiue ab ftrato furgitis , jugiter fignum 

| | Ecij 


A — — —— L—— 


Matt. 2 3.13. 


MAtt. 3. 


Jfat. sg, 23 
lbid," ae. 

* J/ai. 3 9. 3. 
Ibid, 15. 


fal. 31. 10. 


Iacobi.1 12. 


1.Cor.11.22. 
al.* judica- 
gmur. 

cb. 12. 6. 
Jbidern. 


220 Vita fantii Eligr 

Chrifti veftràám muniat frontem , vt vos femper memoria 
Dci & vigilantes protegat , & in fopore cuftodiat ; & quo- 
ties in nocte excitati fueritis, & fomnus ex oculis euola- 
uerit, mox labiis fignum Crucis occurrat , ménfque ora- 
tionibus occupetur , ac Dei precepta in corde voluantur, 
ne ftupido pectori repenté fuübrepat inimicus , vel per fa. 
tuam incuriam ferpat in animam auidus aduerfarius : & 
cüm in fenfu vobis curpem fuggefferit cogitationem , pro- 
ponite vobis futurum Deci judicium , inferni fupplicium, 
geliennz poenas, tartari tenebras , quz impij patiuntur. 
$1 hzc feceritis, ftatim turpis cogitatio euanefcit, nec vos 
deferit virtus Chrifti;quia verum eft quod Propheta canit: 
Sperantes in Domino miferitordia circumdabis. 

Sed cüm hec omnia , auxiliante Domino , impleueritis, 
Ícitote quia hoc molefté accepturus eft. diabolus , dum 
viderit vosà focietate fua difcedere ; & ob hoc fortaffe ali- 
quas nequitiasaut infirmitates vobis immittet , nolite pro 
hoc defperare , quiaad vos probandos permittet hoc Deus 
fieri, vt cognofcat fi ex coto corde vos ad ejus mifericor- 
diam tenetis , vel fi veraciter in eum creditis ; fed vos pa- 
tientcr cunctafufferte, & Deum inomnibus benedicite, vt 
in vobis impleri poffit quod fcriptum eft : Zeata: vir 48 
fefert tentationem 5 quoniam cum probatua fuerit accipiet coro- 
gam vite. Confolatur «os & hoc quod Apoftolus dicit: 
Qaia cum tribulamur * à Domino corripimur , vt non cum bec 
mando damnemur:necnon & illud : FJageZat Deus omnem f- 
lium quemrecipit. Etillud : Quos amat Dominus arguit & ca- 
figa. Quód fi femel vel bis nequitias quas immittit virili- 


ter atque fideliter pro Dci timore fuftuleritis, ita ipfum. 
poftea à veftrainfeftatione Deus dignabitur repellere , vt 


vlteriüs vos nunquam poffit nocere: ita crgo vos fi veri 
non falfi Chriftiani eftis , omnes diabolicas circumuentio- 
nes fugite ac defpicite , & tota mente vosad Deumtence- 
te, vcquecumque vobis aduerfa inimicus immiferit ; pa- 
tienter & fortiter toleretis ; nam & fi per fortilegos aut di- 
uinos aliqua pradixerit, & ita euenerit, nolite mirari, 
quia fpiritus per aéra volantes facile poffunt preuidere ali» 
qua fatura:de hac re Scriptura diuina conteftatur, dicens; 


—— CHARGER 88 RAE. € GNNUNNNNNG 


» —À P — — P "a WR ] Ü—— — D B2 — oom 


-— «A 


P i 


-* - B 
— p————————— o DLL il al AmA——-- 


Epifcopí INouiomen[is: 221 
Etiam f vera dixerint vobis , nolite credere eis. T'entat enim vos 
Dominus Deus vefler vtrum timeatis eum annon. Illud etiam 
Ícitote , quia nec vos nec aliquid quod ad vos pertinet 
Ixdere poterit inimicus , ni(i quantum permiferit Deus, 
permittit autem hoc Deus, quia peccata hominum hzc 
exigunt ; permittit, inquam, duabus ex caufis ; vt aut 
probet fi boni eftis , aut caftiget fi peccatores. Sed quipa- 
tienter difpenfationem Domini fuftinuerit,ita vt cüm per- 
diderit aliquid dicat : Dominu: dedit , Dominus abfuit s ficut 
Domino placuit ita fatum eff , (i$ nomen Domini benediclum. 
Pro ifla patientia aut coronam accipiet fi juftus eft , vel 
indulgentiam fi peccator : quód fi murmurauerit, vel def- 
perauerit, rerum pariter atque anima damnum incurret. 
Sed mihi credite , Fratres , quia fi extoto corde femper in 
Deitimore permanferitis,& precepta ejus cuftodieritis,ita 
vt nulla ex gentili confuetudine obferuetis , nihil vobis 
jam inimicus nocere poterit , Ícd omnia veftra profpera- 
buntur : re&o enim Chriftiano necauguria , nec alia quz- 
libet figmenta nocere poffunt, quia vbi fignum Crucis 
cum fide & timore Dei przcefferit , nihil ibi inimicus no- 
Cere poterit : tepidis veró & negligentibus ideó nocere 
poffunt , quia relinquentes Dei pracepta per vitz fuz ne- 
gligentiam praua exercendo opera , ipfi fe demonum po- 
teftati fpontanea tradunt volantate ; qui fi in Chrifti ferui- 
tio perfeuerarent , & per ejusfolum confiderent auxilium, 
nihil prorfus mali paterentur. 

Hoc ergo fcientes totis viribus vos ad Dei mifericor- 
diam tenete, opera bona femper agite , & de fubftantia 
veftra pauperibus erogate ; qui plus habet plus tribuat, 
qui veró minus ex ipfo largiatur beatus & hilaris; vnuf- 
quifque quod przualet tribuat : quia nimirü eft vnde gau- 
deat , fcilicet , qui dat parum , accipiet multum , ficut & 
Dominus promittit dicens : Centuplum accipiet , € vitam 
eternam poffidebit. Dat , inquam , nummum & comparat 
czle(leregnum;dat paruam pecuniam & emit vitam a'ter- 
nam. Tenete ergo vos ad eleémofynam , quia ficut Ícri- 
prum eft : Elecmo/yna de morte liberat. Et qui eam feccrit, 
nonibit in tenebras, Vnufquifque quantum E alet,tan- 

e iij 


Deut. 13.3 


Iob. 1. 2t. 


Matt.15 29. 


Tob, 12. 9, 


— —— -— 


Mt 10,4.2. 


Prou. 21.13- 


Kei, $2? 


Mai. 3. 


222 'Ust4 fancti Eligij 

tum porrigat; qui habet aurum, det aurum ; qui habet 
argentum, detargentum ; quiveró non habet pecuniam, 
cum bonoanimo det buccellam pauperibus ; & fi nonha- 
betintegram , ex eo quod haber frangat , & partem egeno 
tribuat ; fciat quia quamuis parum cum bono animo obtu- 
lerit ; acceptabile Deo erit; Dominus enim non copia lar. 
gitatis , fed beneuolentia & deuotione delectatur & pafci- 
tur largientis. Vtautem nullus pauper fe ab eleemofyna 
excufare poffiipfe Dominus pro calice aquz frigida mer- 
cedem redditurum fe effe promi(ic. Qui enim pluresà Deo 
facultates accepit , majus judicij periculum fuftinebit:po. 
tuit nempe Deusomnes homines diuites facere , fed pau- 
peres ideó in hoc mundo effe voluit , vt diuites haberent 
quomodó peccata fua redimerent. Redimite ergo vos, 
Cariffimi , dum habetis in poteftate pretium ; date eleé- 
mofynam de bono & de jufto labore, & non de alteriusra- 
pina; audite modó ante fores veftras pauperes rogantes, 
vt ipfi pro vobisin die judici; rogent : Prophetam attendi- 
te clamantem : Qui auerterit , inquit , aurem fuam ab egeno ; 
€^ ipfe insocabit Dominum (7: non exaudiet eum. Date ergo de 
eo quod vobis dedit Deus , quia ipfeaccipit quod pauperi- 
bus datis ; ipfi quidem datis , fed vobisin futurum tranf- 
mittitis, non vnde ventrem impleatis , fed vnde flammas 
extinguatis, quia Sicut aqua extinguit ignem , fic ele&mo[yna 
extinguit peccata. Hinc & Dominus per Prophetam dicit : 
Dabunt finguli redemptionem animarum [narum , €? non erit it 
eis morbus, neque cafus. Date ergo dum licet redemptionem 
animarum veftrarum ; redimite vos ipíi dum viuitis ; quia 
poft mortem nemo vos redimere poteft. Vnufquifque de 
quali ingenio vel artificio viuit, deipfo decimam Deoin 
pauperibus vel Ecclefiis donet:confideret quia omnia Dei 
funt per quz viuit , fiue terra, fiuefemina , fiue flumina ; 
velomniaquz fub czlo velfupra celosfunt; & (i ipfe non 
dediffet , nihil vtique haberet ; nam Deus nofter , qui di- 
gnatur totum dare , decimam de fuo dignatur à nobisre- 
petere, non fibi penitns , fed nobis pro fucuram : Sic enim 
per Prophetam ipfe promifit , dicens : Zsferze , inquit ; 
omnem decimam in horreis meis s C probate ze in bis dicit Do- 


Epifcop? INoutomenfis. 223 
minut. Sinon apernero vobis cataratas celi , & effudero vobis 
fruclus terre * v[gue ad abundantiam. Reddite ergo libenter 
ex omnibus quz poffidetis fuper terram quod cognofcitis 
Deo placere ; nolite de cuncta fubftantia veftra fraudare 
decimam ne vobis nouem partesauferantur, & fola deci- 
maremaneat, Conuertimini ad hoc, dicit Dominus, vt 
aperiá vobis catara&as cxli, & effundam vobis benedictio- 
nem meam. Si igitur dederitis voluntarie , plus femper 
vobis Dominus dabit; fi non dederitis , quanticumque 
pauperes in locis quibus habitatis fame mortui fuerint , 
tantorum homicidiorum rei eritis, Infuper immittet vobis 
Dominus peítilentiam , & famem, & perdetistotum quod 
habetis; necnonadhuc & animas veftras. Vt autem hxc 
Vobis non veniant, feftinate cum bono animo dare , vnde 
animas vefítras poffitis redimere, nec eligatis cui miferi- 
cordiam faciatis ne forté prztereatis eum qui mereturac- 
. cipere , quia nefcitisin quem Chriftus dignetur aduenirc. 
Scitotequia quod pauperi vel peregrino in terra largimini, 
fedenti in czlo datis , qui dixit : Qui vos recipit , merecipit : 
€ quandiu vni ex minimis meis feciffis , mihi feciffis. 

Inter hec autem omnia que Dominus exerceri precepit 
bonitatis opera, nihil aliud àvobis quarit nifi falutem ani- 
marum veftrarum, & vt timcatis eum femper, & cufto- 
diatis mandata ejus : Quód ff feceritis , dabit vobis ; ( Sicut 
per fanctum Moyfem pollicitus eft) pJuuizes congruenti tem- 
pore , C terra veffrs giznet germen fuum , erit abundantia fra- 
(inum, pomorum , vincarümque C fegetum, C abundabitis om- 
tibus bonis : (7 dabit vobis pacem per circuitum , € ab[2ue ter- 
vore eritis : iptéque babitabit inter vos. Econtra fi non cufto- 
dieritis precepta ejus , venient in vobis plagz ab eodem 
Moyfe przdictz : peftilentia fcilicet , fames & gladius 
erítque czlum ficut ferrum , & terra quafi eramentum , 
nec proferet terra germen , & fegetes omnes delebuntur; 
omnifque labor vefter in caffum confumetur. Infuper 
confurgent in vos hoftes veítri , & deuorabit vos gladius, 
& etit terra veftra defera & defolata : & tunc clamabitis 
pra anguítia, & non exaudiet Dominus : (icut per Prophe- 
tam minatur dicens : Zoquutus fum C; non audierunt , C» cla- 


«4l. * vobic 
benedictio- 
nem víque 
ad abun- 
dantiain, 


Matf, (9. 22, 


Leuit. 26. '» 
fcntum po- 
tiüs quàm 
verbare- 
fett , vi 
aliàs (ac 
pius, 


Z4tb. 7. 1$. 


Djs. 5t, 


Yerem,18 .8, 


1J048.2..18. 


. Nemo vos feducat, qui facit juftitiam ju(tus eft, & qui 


224. Vita fanc Eligij 
mabunt C non exandiam dicit Dominus. Et iterum Prophetg 
clamat : Nen efl aDbreuiata manus Domini vt non pofiit falsa. 
ve aut exaudire , [ed iniquitates veffrze diuiferant inter vo; e 
Deum verum,c» peccata veftra ab Jconderaunt faciem 6/tt5 à vobis 
ne exatdiat, Vt ifta vero vobis non contingant , euftodire 
quz przcepta funt , implete Dei mandata, vt viuaris & 
bene fit vobis, nihílque calamitatis vobis eueniat : ipfe 
enim per Prophetam confolatur dicens ::$; egerint ,. inquit, 
fenuentiam pro iniquitatibus [um , € ego pententiam agam 
Jnper malum quod loquutus fum vt facerem eu ; C nionfaciam, 
dicit Dominus, H»c ergo , Fratres , femper in menterene- 
te ; hec verba filiis & vicinis veftris narrate, hzcrememo- 
ramini dum fedctis in domos veftras, & dum ambulatis, 
Rec obliuifcamini ea cüm bene fuerit vobis , fed Deum 
fempertimete , & ipfi foli feruite ne irafcatur contra vos 
furor ejus. Scitotequia ipfe cuftodir pactum & mifericore 
diam diligentibus fe , & cuftodientibus przcepta fua, om- 
néfque ab eis tollet languores, Confiderate quia ( ficut 
Beatus Ioannes Apoftolus prenuntiat ) Nosif/ma bora ef: 
ideóque nolite jam mundum diligere , quia citó tranfit, 


 & omnis concupifcentia ejus cum eo:vosautem facite vo- 


luntatem Dei , vt maneatisin zternum ; & habeatis fidu- 
ciam cüm apparuerit, nec confundamini in aduentu ejus, 


facit ! ding ex diabolo eft, Et vtique omne peccatum 
fiue furtum , fiue adulterinm ; fiue mendacium, finedz- 
monisoperatione non fit. Confiderate, quafo, quàm per- 
niciofum eft opera diaboli exercere , ejüfque participem 
ficii, non in requie , fed in pena gebenne : Idcirco quo» 
ticícumque peccatis nolite ex pectare mortifera fecuritate, 
vt Vulnera ipfa putrefcant , nec alia infuper augeatis , fed 
continuó per penirentiz confeffionem remedium vobis 
adhibere feftinate. In magnis etiam ope: ibus vos jugiter 
dilacare contendite »ita vt qui fuit ha&enus füperbus, jam 
fit humilis ; qui erat adulter , fit caftus; qui folebat furari, 
aut res alienas tollere, incipiat jam res proprias Eccleíiis 
& pauperibus erogare ; qui fuit iauidus, fit benignus ; qui 
crat cbriofus , fit fobrius ; qui fuit iracundus (ir patiens; 

qui 


-— —— t. B T — 


- a À 


Epifcop INoutomenfis. 225 


vui fecit alteri injuriam , citó veniam petat ; cui injuria 


facta eft, fine mora dimittat ; vt & illi dimittatur ; aut qua- : 


re non dimittat fratri parum , vt illi Deus dignetur dímit- 


teretotum? Nam & hoc eleémofinz genus eft , vt dimit- 


tat aliquis ex toto corde eiáquo lafus extiterit : quód f1 
aliquis ita fit pauper , vt nullamrem habeat vnde eleémo- 
finam corporalem faciat, quia non poteft fieri vt ab aliqui- 
bus non patiatur injuriam , fi ex toto corde omnibus in fe 
peccantibus indulgeat , & contra nullum hominem odium 
in cordeteneat,atque omnes (icutfemetipfum diligat,hoc 
ei proculdubio pro maxima celeémofina reputabitur. Vt 
autem peccantibus in nos liberius dimittamus , hortatur 
Dominusin Euangelio , dicens : Si dimiferitis bominibus pec- 
cata eoram dimittet € vobis Pater veffer celeflis peccata veftra: 
ff non dimiferitis bominibus peccata corum ; nec Pater vefler di- 
mitlet vobis peccata veftra. | 
Nemo ergo fe circumueniat , nemo fe feducat , quia qui 
vnum liomínem in hoc mundo in odium tenet , quidquid 
Deo in operibus bonis obtulerit , totum perdet ; quia non 
mentitur Ápoftolus terribiliter clamans : Qui fratrem [uum 
odit homicida eff , € mendax efl , €& in tenebris ambulat, Hoc 
loco fratrem omnem hominem oportet intelligi,quia om- 
nes in Chrifto fratres fumus. Ergo, Fratres, idcircó vos ad 
inimicorum dile&ionem commoneo;quia ad fananda pec- 
catorum vulnera nullum fortius medicamentum effe co- 
gnofco, licet grandis fit labor inimicos diligere in hoc fz- 
culo,fed magnum erit premium in futuro. Qui hic dilexe- 
rit inimicos, erit Deiamicus; nec folüm amicus,fed etiam 
filius , ficut ipfe hoc quod fupra jam przmifimus pollice- 
tur, dicens : Diligire inimicos vefiros : benefacite bis qui oderunt 
vot. Etorate pro calamniantibus vos ,vt [itis fil Patris ve[rri, 
quiin celis ef : Qui ergo diligit poffidebit requiem , 7^ si non 
diligit , ficut Apoftolus dicit , manebit in morte. Cüm hec 
Ita fint, Cariffimi, dile&ionem veram, non falfam inuicem 
habetote , actusveftros ad Deum femper dirigite , & quid- 
quid poteftis proamore vitz zternz laborate: currite dum 
lucem habetis, priufquam tenebrz vos comprehendant. 


Matt. 6.19. 


I. Io.t5 3 12. 
I. loan. 
24. 1L 


MAL. $44. 
Luc. 6. 27. 


1.Ion.3.14. 


Cüm laboratis pro carne,laborate & pro anima:fic curritis - 
v Ff 


Tom. y. 


- 


226 Vita fantli Eligij 
pro carnequam poft modicum tempus vermes deuoraturi 
funt infepulcro, plus currite pro anima , vtornata bonis 
opetibus fine finelxtetur in cxlo. Anteomnia quando je- 
Mart, 6.14... junatis quod prandere debetis pauperibus erogate; & fi- 
cut Dominus in Euangelio docet, Cam jejunatis nolite fieri 
ftcut, bypocritee triffes , vt videamini ab beminibus , fed illi fili 
Mar, 6, Quividetinab[confo. Et iterum monet: zrrendite ne juflitiam 
velfiram faciatis coram bominibus , vt videamini ab eis. Dlus 
ergó femper de cibo cordis quàm de cibo corporis cogita- 
te, & dumin mundo qrerfamini eternam vitam bene vi- 
uendo vobis emite. Lectiones diuinas & in Ecclefia liben- 
ter audite, & quz auditis jugiter in domibus veftris reco- 
lite, vtquomodó corpus pafcitur cibo, fic reficiatur ani. 
ma Dei verbo: certum eft enim quia qualis eft caro qua 
poft multos dies perceperit cibum , talis eft & anima que 
raró pafcitur Dei verbo. Ergo, Cariffimi , fiue ambula- 
tis, fiuefedetis, fiue operamini , vel omnia quecumque 
agitis , femper quod ex diuina lectione auditis ad men- 
tem reducite, fempérque Euangelica precepta in corde 
ruminate. 
Ante omnia luxuriam fugite , concupifcentiam malam 
vitate ,timentesillud quod Dominusin Euangelio dicit : 
Matt, j, 24, Otis quividerit mulierem ad concupifcendam eam, jam macha- 
tus eff eam in corde (uo. Vxoreslegitimasabfque vlla fimu- 
Ephef.s.2;, latione diligite , ficut Apoftolus precepit, dicens: 7iri 
diligite vxores veffras , ficut €& Chriftus dilexit Ecclefiam, Et 
lidem, 133. lecundum eundem Apoftolum : Mulieres viris fuis fubjttie 
| ffnt , & timeant ficut Deum. Nec quifquam vir legitimam 
vxorem ex quacumque occafione dimittere prafumat 
451. 5.32. quia fecundum fententiam Domini : Quicumque dimifrrii 
vxorem (uam excepta fornicationis can/a , facit eam machari. 
Concubinas etiam fiue ante nuptias (iue poft nuptias , ha- 
bere prohibemus;quia omninó illicitum eft : nam qui vxo- 
rem legitimam ducere cogitat, dignum eft vt virginitatem 
víque ad nuptias cuftodiat & poft nuptias. Nullam altc- 
ram prater vnam legitimam conjugem cognofcat , ficut & 
He. 1j, 4, ApoftolusPaulus precepit , vt ipfe fidem feruet ficut & 
illam fibi feruare vult; nec peccet cumalia, (icut nec fuam 


-— 2 -- -— a m QA S "E 


| 
| 
| 


—r mE CET cueuscAE Ps 7o 2aÜL. v». ofer Fama Ame e*t 


oou Lo BTEAYMAM aee o e o b apuro m p^ 


Epifcopi INoutomenfis. 227 
vult cum alieno viro peccare, timésillud quod idem Apo. 
ftolusterribiliter proclamat,dicens : Fernicatores € adatte- 
ros judicabit Deus. Quidquid enim de jure connubij mulie- 
bus non licet , nec viris omninó licet : nam qui ante legi- 
timas nuptias habere concubinam prafumit , pejus * pec- 
cat quàm qui adulterium committit ; & ob hoc dignus eft 
à Chriftianorum confortio feparari : qui fi non poenituerit 
xterna illum flamma fine remedio cruciabit. Quapropter, 
Chriftiane , fuge fornicationem , erubefce jam füb ocu- 
lis Dei & Angelorum peccare. Capitalia crimina omni 
nifu deteftare , quz funr , facrilegium , homicidium, 
adulterium , falfum teftimonium , furtum , rapina , fuper- 
bia , inuidia , auaritia , iracundia , & ebrietas ; hac funt 
enim crimina quz mergunt homines in fupplicium zter- 
num:ex quibus quicumque in fe vel vnum habere cognof- 
cit , (i poenitentiam non egerit , fine vllo remedio in ge- 
henna ignis ardebit. Et ideó , anima Chriftiana, vigila , 
ori, caue femper przdi&da crimina, & quidquid boni 
preuales age pro vita eterna. Aperi pauperibus manum 
tuam vt Chriftus tibi aperiat januam fuam , & intres in 
gaudia paradiít : noliipít te tradere in perditionem , quia 
Chriftus pro te effudit fanguinem , fatiste charum habuit 
quem tam charo pretio comparauit. Terreat te gehennae 
metus,quó vel fic poffis abftinere à prauisoperibus. Omni 
hora mortem adcffe fpera , & futura Dei judicia fuper te 
jugiter formida, vt tibi quod fcriptum eft poffit aptari : 
Beatus bomo qui femper eff pauidui. Quod male fecifti dum 
potes emenda dum eft licentia poenitentiz ; veniam non 
defperes fi ad meliora conuerteris , quia defperatio pejor 
eft omni peccato ; nullatenus ergo de Dei mifericordia 


Ibideno. 


Vide obfer- 
uationem 

noítram in 
Prxfatione. 


Prou.19.14. 


defperes , nec poft centum peccata , nec poft mille crimi- - 


n2 , quia nulla eft tam grauis culpa , quz poenitendo non 

abeat veniam. Quamuis ergo quifque te irritet , quam- 
uis conuitiet , quamuis injuriam tibi faciat , tu tace, pa- 
tens efto, nec rependas contumeliam, & melius tacendo 
vinces injuriam :cüm maledicitur tibi, benedic tu, & ma- 
gnam habebis gratiam fi non ledas à quo lfus es, Nullum 
defpicias , non egenum , non feruum, quia i me- 

Ffij 


* 


G 4L. 3. 24. 
7440.10.34. 
Epbef. 6,4. 


228 Fita fandi Elegy 

lior eftapud Deum quàm tu ; & quia Ore: , fecundüm 
Apoftolum , vzum famu:in CunisrOo Irsv. Et, Quies non 
eft perfonarum acceptor Deua : fed ficut fcriptum eft : 7ns[- 
qui/2ue quodcumque fecerit bonum , boc accipiet à Domino , fiue 
feruns , fue liber : non detrahas fratri tuo, nec facias ca- 
lumniam proximo tuo , neque per violentiam opprimas 


Leuit.1555. €um , fed ficut per Moyfem dicitur : Si panpertate compul- 


Leuit,t 9.17. 


Mus. rg. 


Mat. s. 2. 


Ibid, 22. 


pris 18. 
Pí4.. 135. 


Ifa. gf. 


Jerem. 3. 


mos. f. 


Jbidem. 


fi vendiderit fe tibi frater tuus , non afffigas enum per potentiam 
more feruorum , fed cum timore Dei age circa ium. Memento 
quoniam € tu feruus es. Nonoderis fratrem tumm in corde tuo , 
fed publicó argue eum vtnon babeas fuper illo peccatum. Hinc 
& Dominus in Euangelio dicit:Si peccauerit in te frater tus, 
corripe enm inter te C7 ipfum folum. Et rurfus: Si fepties , in- 
quit , in die peccauerit , € fepties panituerit , dimitte illi. Et 
iterum : Sioffers , inquit, manus tuum ad altare €? ibi recor- 
datusfueris quia frater tuus babet aliquid aduerfum te , relinque 
ibi munus tuum ante altare , € vade prins reconciliari fratri tuo ; 
€^ tunc veniens offeres munus tuum. 
Hzc te , Chriftiane, precepta reuocent ad concor- 
diam , hec dulcia Chrifti medicamenta curent odij vul. 
nera, quz fi contempferis , terribilem in te fententiam 
retorques , quádicitur ; Omnis qui irafcitur fratri [uo reus erit 
judicio. Vel qui dixerit fratri fuo racha aut fatue , reus eri 
gebenne ignis. Ecce audifti , Chriftiane , quid timeas, 
quid obferue$ : habeto igirur caritatem , tene patien- 
diam , fuge difcordiam , impone frxnos linguz tuz , ne 
trahatad gehennam animam tuam ; quia fecundüm Scri- 
pturam 5 Mor: ( vita in manibus lingue con(fhit. Et, Vir 
linguofus non dirizetur fuber terram. Hxc folicita confidera- 
tione penfantes , Cariffimi , verba fimul moréfque com- 
ponite ; fe&amini femper juftitiam , amate Chrifti przce- 
pta. Derelinquat impius viam fuam € reuertatur ad Dominum 
( (icut Proheta clamat ) & miferebitur ejus ; quia pius eff ad 
ignofcendum, Ipfe enim admonet dicens : Conacrimini ad 
mt, € (anabo aduerftones vefiras. Excrarfus : Querite bonum 
(7 non malum y vt viuatis s £i erit Dominus exercituum vobif- 
cim. Et iterum : Odite malum €9 diligite bonum, vt mi[ereatur 
Dominas vefrri : Ecce hoc ipfe Dominus per Prophetam 


Mil. ES - . DR 
Lad ALECRDEUC. Vu" Se cÓamec Let 


Eptfcops. INouwiomenfis. 229 
clamat : Et fi me audire contemnitis, faltem vel ipfum 
audite ; ipfe etiam in Euangelio peccatores confolatur di- 
cens : Non veni vocare juflos fed peccatores in penitentia, Ypfe 
iterum monet dicens : Qeerite primum regnum Del € juffi- 
Jiam ejus , € becomnia adjicientur vobis. Et iterum : Petite , 
CÓ dabitur vobis 5 querite € inuenietis , pulfate && aperietur 
velit, Modó enim pro ineffabili pietate fua Dominus non 
Íolàm admonet, fed & rogat vt conuertamur ad eum : au- 
diamus ergo eum dum-rogat, ne fi non facimus non audiat 
nos cüm judicabit ; audiamus & Scripturam clamantem: 
Filimiferere anime tue placens Deo. Quid ad hec refpondes 
humana fragilitas? Deus rogat vt tui miferearis,& non vis; 
quomodo te audiet in die neceffitatis fupplicantem , cüm 
tu eum proteipfo non audisrogantem ? Si modó hac ne- 
glexeritis, Fratres , quid facietis in die judicij , velad cu- 
jus confugietisauxilium ? Si, inquam , neglexeritis modó 
talia Dei exhortanfenta, non effugietis tunc infcrni tor- 
menta, nec poterit vosaurum & argentum liberare , ne- 
que diuitiz, qua nunc in angulisabíconditis, & ex quibus 
arrogantes effedi falutem veftram obligati * eftis : hinc 
namque Dominus dicit per Prophetam : V'i/ftabo fuper vos 
maia C quie/cere faciam fuperbiam impiorum , € arrocantiam 
fortium bumiliabo, Et rurfusadmonet dicens : Redzue prena- 
vicatore$ ad cor, quie[cite agere peruerse y difcite benefacere , fuc- 
currite opprefo, defendite pauperem , € viduam , € pupillum , 
C Aduenamnolite calumniari. Hzc ergo , Fratres ,in mente 
retinete , hzc magnopere cuftodire feftinate , pugnate vt 
feparati à diabolo conjungamini Deo qui vos redemit:ftu- 
p" gentes de veftra conueríatione , & fi detrahantvo- 

Is , etiam: & irrideant Chriftianitatis vos opera fectari, 
ne conturbemini ex hoc , reddent enim rationem Deo. 
Totam ergo fpem veftram in Chrifti mifericordia ponite, 
& noníolüm ab a&u impudico , fed etiam cogitationibus 
fordidis veftras animas cuftodite, quia Dominus Deus 
juftus judex & de cogitationibus malis judicat. 

Ethoc moneo, Fratres , vt fuperbiam penitus depona- 
tis, perquam diabolus de cxlo corruit ; quia, ficut Ápo. 


itolus teftatur : Deus fuperbis refifir, C bumilibus dat gratiam. 


iij 


Luc. f. 
MAIt. €. 
Luc. 11. 


Eccli, 30. 


* f. obli, 
lfAt, 13. 


I/a1. «6. £d 1, 


KL Pet, $- 


Ec. I4. 


Matt. 14, 


Matt. g. 


llidern, 


Ewc, 6. 


Mailt. 19. 


Ibidem. 
Luc, 3. 1 


Lwt.6. 4. 


Jean. 15. 


1. Cer. 7. 


Xv. 9. 


3. e«5. 4, 


230 Vita fancti Eligij 


Vnde & Dominus in Euangelio dicit : Omni enim 4si fe 


exaltat bumiliabitur,C qui fe bumiliat exaltabitur. Etiterum: 
N if conuer[t fueritisatque e(ficiamimi [fett paruuli non intrabitis 


in regnum celoram. Yurandi etiam confuetudinem funditus: 


omittite quia valde in hac parte Dei przceptis contraitis , 


. Domino in Euangelio prohibente , Dico , inquit , vobis non : 


jurare omninà neque per celum , neque perterram , neque per ca- 


ut , eque per aliud quodcumque : fft autem fermo veffer tff ef, 
non non. Injuriantibusquoque vos Domini pracepta pre- 


ferte , quibus dicitur : Dico vebis non reffflere malo ; [ed fé quis 
te perculJerit in dextera maxilla tua , probe illi & alteram. Ft 
qui vult tumcam team tollere remittas ei € pallium. Et iterum: 
Qui petit à teda eis € qui tolit quee tua [unt,nerepetar. Oran-. 
di vtique rationem illam neceffe eft teneatis , quam Do- 
minus praecepit , dicens : Cà» erzsis non in maltiloquio , [ed 
in [ecreto cordis orate » C Pater vefler qui videt in ab[confored- 
det vobis. Scit, inquit, Pater veffer quid ofus fit voli; atiieguam 
etatis eum, Elec ergo , Cariffimi, verba recolite , hec 
jugiter przcepta remini(camini , vbicumque eftis memo- 
riam Chrifti in colloquio mifcete, quia ipfe dicit : //ji 
funt duo vel tres congregati in nemine mco, ibi fum in medio co- 
ram. Scandala etiam fugite , quia Dominus grauiter notat 
cum qui lites concitat , dicendo : 7; bomini illi per quem 
ftandalum venit. Yn compaffionem veró proximi illam fen- 
tentiam tenete , quà in Euangelio dicitur : Qui habet duas 
tunicas det non babenti : € qui babet e[cas. fimiliter faciat. Et 
illud: Date 6 dabitur vobis. Dominicis fem per mementote 
verbis quibus dicitur : Si manferaás iy me , c verba mea in 
vobis manferint , quodcumque petieritis ffet vobis, Apoftolum 
quoque clamantem audite : Z'empa; érese eff , rcliguum ef 
vt qui babent vxcres tanquam non babentes [int : € qui flent 
tanquamnon fientes , C qui gaudem , tanquamnen gaudentes ; 
€» qui vtuntur boc mundo , tanqnam non vtantar 5 preterit enin 
fignra bujus mandi. Vt autem plus concupifcamus caleftia 
quam terrena, Deum audiamus dicentem : Aiiil enim 
prodeff bomini ff mundum vpiuer/um lncretur, anize verà fae de- 
trimentum patiatur. Vtveró caritatem diligamus Euangcli- 
fta Ioannes hortatur , dicens : 5i d/ligamw; innicem , Den; in 


Eptfeops INoutomenfíis. 231 
nobis manet C caritas ejtis innebis ef. Et iterum : Dens caritas 
e , C qui manet in caritate , in Deo manet , €7 Deas in ec, 
Necnon & Paulus excellentiam caritatis fimili modo prz- 
fert : dicens : $i diffribsero in cibos pauperum omnes facultates 
meas : Et fitradidero corpus meum ita vt ardeam, caritatem an- 
tem non babeam , nibil mibi prodeff. Hinc iterum monet , di- 
cens : Omnia velira in caritate fiant, Ec iterum : Zllter alte- 
rius onera portate , C fic adimplebitis legem Chrifii. Ipfe etiam 
prauos quofquead tramitem perfedtionis bland? coércens 
dicit : Qui furabatar jamnon furetur. Ecillud : Fugite forni- 
cationem quia omne peccatam quodcumque fecerit bomo extra 
corpus ef) ; qui autem fornicatur incorpus faum peccat. Et ite- 
tum : Neqae anari , neque fornicarij , neque adulteri , neque 
fures , neque ebriofi , neque maledici , neque rapaces , rcgnum 
Dei. poftdebunt. Item | Apoftolus cupiditatem coércens, 
dicit ; Radix omnium malorum efl cupiditas. Ergo , Fratres, 
abjicite cupiditatem , fectamini caritatem , deponitc im- 
pietatem , fupportate inuicem cum humilitate , illud om- 
nimodis przcauentes quod Apoftolus ad Romanos fcri- 
bensinfert : Reue/abitur , inquiens, ira Dei de celo faper om- 
nem impietatem € injuflitiam bominum. Necnon & illad quod 
voce Veritatis in Euangelio comminatur ; Quifaciunt, 
inquit , iniquitatem mittgntur in caminum ignis , vbierit 
fletus & ftridor dentium. Confiderate igitur quàm fuus, 
quamque timendus fit ignisille, & qui modó nec vnum 
quidem digitim fuum fuffert in ignem mittere, timeat 
ibi cum toto corpore in fxcula cruciari. Rogo ergo , vt fi 
vultis ab illoigne, velabilla pena liberari, defiftatis jam 
ampliüs peccare , Dominum per Prophetam attendite 
clamantem : Regertimini recedentes ab iniquitatibus veris e 
fanabo vos. Et iterum : Ao/o, inquit, mortem impij , fed 
vt reutrtaturi viuat, Et per Ifaiam clamat, dicens : Qzan- 
do conuerfus ingemueris, tunc [aluus eris, Et iterum : Rezerti- 
mini ad me dicit Dominas, C7 (alui eritis, Per Ioél quoque fi- 
militer commonet , dicens : Conuertimini ad me in toto corde 
vefiro in jejunio , € lacrymis e plantiu. 

Ecce quot teftimonia ad conuerfionem veftram ex di- 
uinis oraculis prolata funt, Vigilate ergo folicite , quia 


t. Cer. rg. 


1. Cor. (6. 
Galat. 6. 


Epbef. 4. 


1 Cor.(6. 


léudem, 


1. Tism. 6, 


Ro». 1. 


EXech. 14. 
Ezecb, 53. 


I[44. 4$- 


ecl, 2. 


A4. 5, 
J.T ton. 1. 


Heb, 15. 
1. Thef. y. 
Epbef. 4. 
2. Cer. 1. 


232 ' Vita fancti Elrgij 
quantó proximum finem mundi diabolus confpicit , tantà 
crudelius contra Chriítianos fzuit , vt quia fe citó dam- 
nandum cognofcit , plus fibifocios in penam maltiplicet, 
cum quibus vtique fine fine crucietur. Cauete ergo atten- 
tiüs, & jugiter cum Dei timore conuerfamini , fcientes 
quia vnufquifque veftrüm Angelum Dei habet qui obfer- 
uet jugiter quz cgerit, & fi quidem bene agit gaudium 
fancto Angelo fibi adhzrenti gignit ; fi veró mala opera 
exercet, Angelum fan&um à fe repellit, & malignum 
dzmonem fibi conjungit, Quapropter , Cariffimi, hac 
me loquente , introrfusad vosredite , confcientias veftras 
difcutite , fi dignas mentes Angelici confortij gcritis pr- 
uidete , & fivos bonosac dignos Deo confpicitis , de mc- 
ritis veftris nunquam fupcrba mente przfumatis, fed ma- 
gis de catero cum humilitate cauete. Si veró peccatis 
vos obnoxios cernitis , nullatenus defperate , tantum fa- 
cite in corde pactum cum Deo ,/vt jam ampliüs non pec- 
cetis ; fed fiducialiter veniam fperate, quia Dominus ft- 
num pietatis fuz affidué patefacit, & omnes ad fe reci- 
pere per poenitentiam quazrit : nam & fiadulter quis, aut 
meretrix , aut fur , aut ebriofüs, aut mendax, vcl etiam 
filiorum necator fuerit , tantüm de catero poenitens ca- 
ueat , & indulgebit illi Altiffimgs : publicanum.de Euan- 
gelio, & latronem , necnon & meretricem, fed & Pau- 
lum fumite ad exemplum, qui de femetipfo dicit : Pris 
fui blafphbemus , € perfecutor , € contumeliofus , [ed miferi- 
cordiam Dei confequutus [um , quia ignorans feci in increduli- 
t4te.. Et vosergo fi quid forte ignoranter admififtis , re 
parate vos, quzío, dum licet per poenitentiam; confi- 
temint Domino in totis przcordiis veftris, quoniam bo- 
nus.eft ; doleat vos non egiffe quod bonum eft; & qui 
poenitet ita poeniteat, vt vlterius jam lugenda non com- 
mittat :.& qui pauperiores eftis in feculo , nolite ob 
hoc contrifari, quia fi bene agitis, ditiores eritis in 
czlo. | 
Denique cauete ne quis turpem fermonem ex ore profe- 
rat, & fecundum Apoftolum , Fabulis variis , € de(trinis 
nolite feduci : (ed corripite inquietos. Confolamini pufillan-- 
mes, 


| 


Epifcopi INouiomenfís. 233 
fes , patientes eftotead omnes : & omnis fermo malus ex 
ore veftro non procedat. Timentes illud quod fcriptum 
eft : Peraerrunt mores bonos , colloquia viala. Crapulam etiam 
& ebrietatem perhorrefcite , quia Dominus hzc per fc- 
metipfum redarguit dicens : Cagete ze granentar corda ve- 
ffra in crapala € ebrietate ; & Apoftolus prohibet , dicens : 
Nolite inebriari vino in quo ef luxuria. Proculdubio enim 
qui plus manducat aut bibit quàm expedit, & peccatum 
incurrit , & feruare faturitatem non valet ; quia cüm ven- 
ter aut venz nimia fuerint fatietate repletz , illicó neceffe 
eft vclibido in membris ejusgeneretur. Vnde & aliàs fcri- 
ptum eft : num potatum multum amaritudo cf anime € 
ruina ,multiplicans imprudenti offenftonem , minuens virtutem , 
€ faciens vulnera. Ethoc quidem dico non vt creaturam 
Dei malam afferam , aut judicem effe damnandam , fed vt 
vos fobriores cautiortfque reddam ; immó & admonco, 
vt nullam Dei creaturam dicatis malam , quia Deus cun- 
&a valde bona creauit, Nam quecumque nobis mala effe 
videntur , aut nocent , noftrovitio non fua natura nobis 
mala exiftunt : ideóque , Fratres, folum diabolum , qui 
fuperbiendo fa&us eft malus , deteftantes , tantorum bo- 
norum Creatorem Dominum gloriftcate. 

Cauete femper viam latam ,qua ducit ad interitum , 
apprehendite anguítam , per quam reperietur eterna bea- 
titudo, Pauperes & peregrinosad conuiuium vocate , Do- 
minümque de hac re precipientem attendite : Czsm facis , 
inquit , prandium noli vocare diuites qui conuiuentur tecum , (ed 
voca paupere , debiles , claudos , cecos, e beatus eris s quia noit 
babent retribuere tibi ,retribuetur enim tibi in refarretlione juflo- 
rum. Nec enim juftum eft vt in populo Chriftiano, qui vno 
pretio redempti fant , & vni Domino feruiunt , alij diften- 
tis epulis ventribus & ebrij incedant , alij famis periculo 
deficiant; prórfus peccatum eft,vt veftra fuperflua à tineis 
deuorentur, & pauperes nec vetuftiffima queque accipere 
meresntur : quare non confideracis quia pari conditione 
inhoc mundo veniftis , vníque Domino ferui eftis , fimili 
etiam exitu de mundo migrabitis;& fi bene agitis,ad vnam 
beatitudinem.venietis? Aut quare pauper vobifcum non 

Tom. 5. ! | 6g ^ 


Ld 


Lsc. 21, 


Epbef. g. 


Ecels. J* 


Gc, FX. 


Lit, Y. 


Sp. 
Prop, 19. 
Pjalm. $. 


234- ita fandi Eigij 

accipiat cibum , qui vobifcum accepturus eft confortium 
Angclorum? Quare nonaccipiat vel veterem tunicam qui 
pariter accepturus eft immortalitatis ftolam. Hac ; Fra- 


tres, confiderantes ita pauperum curam gerite , vt vberri- 
mam prohis retributionem in czlis capiatis. Mendacium 


femper fugite, quia non minimum crimen eft , Scriptura 
dicente: Os quod mentitar occidit anim : C 1eflis fal[eis non erit 


impunitus. Et Dauid ad Dominum: Perdes, inquit,omnes q8i 


loquuntur mendacii. V nde & A poft. Deponentes ait,mendacik, 
loqaimini veritatem vnu[quifqs cum fratre fuo. In hac ergo vita 

ofiti ita agite, vt cüm hinc migraucritis , & caro veftra à 
vermibus coeperit deuorari in fepulcro anima ornata bo- 
nis operibus cum S5. omnibus lxtetur in calo. Retrahat 
fos à malis operibus vel peccatorü interitus ; corum quo$ 
jam pra mififüs attendite calamitates , con(iderate diui- 
tum fepulcra,veleorum quiante paruo tempor* yobifcum 
erant ,quid fuerunt , & quid funt , vel quid eis diuiuix & 


cupiditas fzculi profuit : ecce nihil ex cis nifi foli. cineres 


remanferunt ,quia filoqui poffent , hzc vobis proculdu- 
bio dicerent : Vt quid infelices tantüm pro (zculi cupidi- 
tate difcurritis? vt quid vos vitiis & criminibus repletis? 
confiderate offa noftra , & vel fic vobis horreat cupiditas 
vel miferia veflra ; quod vos eftis , nos fuimus , quod nos 
fumus, vos eritis. Ifta omnia , Fratres , folicita confide- 
ratione penfate , & hec confiderantes expauefcite ; diem 
mortis ante oculos femper ponite ; ad emendationem 
quantum poteftis feftinate; nolite negligere quod pius VOS 
Dominus peccantes füftinet, quia quantó diutiüs expectat 
| vtemendetis , tantó grauiüs vindicabir fi neglexeritis 
forté putatis quód finis mundi tardiüs veniat , vel fuum 
ynufquifque confideret finem , ecce dum libenter ac jU- 
cufidiffimé moratur homo in mundo, multáque in longo 
tempore difponit agenda;repenté rapitur in mortem, ex 
improuifo aufertur à corpore ; fed ille beatus eft qui anteà 
femperhoram illam habucrit ante oculos , & feftigguerit 
in illa hora mortis paratus inueniri , Vt poffit tanti metus 
terrorem euadere. 
Quod fi vultisfcire cum magno metu, Cariffimi; ma" 


Eptfcops INouiomenfis. 235 
enifque: doloribus feparatur anima à corpore , veniunt 
enim Ángelieam affumere , vt perducant illam ante tri- 
bunal metuendi Iudicis , & tunc illa memorans opera fua 
mala quz die noctüque geffit , contremifcic , & quarit ea 
fugere , induciáfque petere , dicens : Date mihi vel vnius 
horz fpatium. Tunc quafi fimul loquentia , omnia ejus 
opera dicunt : Tu nosegifti , tua opera fumus , nec te de- 
feremus, fed tecum femper erimus, tecümque pergemus 
ad iudicium. Hzc quidem peccatoris anima agit , que 
cum horrendo timore feparatur à corpore , & pergit plena 
peccatis , & ingenti confufione depreffa. Iufti veró anima 
cum feparatur à corpore , non timet , nec expauefcit ; fed 
magiscum gaudio egreditur, & cum exultatione pergitad 
Deum, deducentibus fe Angelis fandtis. Illam ergo ho- 
ram modo , Fratres timete , ne tunc timeatisillam;nune 
przcauete, vt fecuri tunc effe poffitis. Mementote iugiter 
quia in medio laqueorum diaboli ambulatis , & ideó fem- 
per parati eftote , vt quando Domini preceptum miffum 
fuerit liberiab omnilabe peccati ad requiem tranfire pof. 
fitis: nec arbitramini vos diu inhoc mundo manfuros, 
quia nimirunt proueniet , vt non concedatur poft Domi- 
nicum preceptum miffum , nec vnius horz momento in 
hac vita confiítere : cauete igitur ne de exitu veflro trifti- 
tiam faciatis Angelis , & gaudium inimicis : fcitote veró 
quia anima cüm corpore euellitur , ftatim aut in paradiío 
pro bonis meritis collocatur , aut certé pro peccatis in in- 
ferno continuó przcipitatur. Quapropter eligite modó 
quod vultis , & hoc jam in vita veftra htc difponite , aut 
perpetualiter gaudere cum SanGis , aut fine fine cruciari 
cum impiis, Itaque vel poenz vos terreant ,(1 premia non 
inuitant , € prefentem mundum fi defpicere non valeris, 
vel cum juftitia poffidete. Qui in juuentute errauit; faltem 
jm velin fene&tute refipifcat,& mala qua peccando com- 
mifit , poenitendo jam expurget. Ecce paulatim deficit 
mundus , cun&a queque videntur,velociter tanquam ne- 
bula, aut tanquam vefpertina vmbra tranfeunt, Ecce quod 
olim pronuntiabatur , przfenti tempore perfpicué ccrni- 
tur ; labftrahuntur omnia bona , & — máa.. 

" g 1j 


[ncobi. 4. 


Matib. 22. 


quam nunquam in fecula finiatis; 


236 — Fita fandi Elitj 
la : noliteergo Fratres, mundum jam diligere , quem fic 
ad finem confpicitis declinare ; przfertim cüm A poftolus 
clamet,quód amicitia hujus mu ndiinimica fit Dei, Vitam 
igitur eternam ex omnibus praecordiis veftris amate , 
illic feftinate , vbi fem- 
per viuatis , & vbijam morinunquam timeatis:fi enim fic 
amatis iftam miferam fluidamque vitam , vbi cum tanto 
labore viuitis , & vbivix currendo , fatagendo , fadando, 
fufpirando , neceffariis corporis fatisfacitis 5 quantó magis 
amare debetiszternam vitam , vbi nullum vnquam labo- 
rem füftinebitis , vbi famma femper eft fecuritas , fecura 
felicitas , felix libertas, libera beatitas ; vbi implebitur il- 
lud quod Dominusin Euangelio dicit : Erent bomines frmi- 
les Angelis. Similes vtique non fubftantia , fed beatitudine. 
Er illud : Zune jufi fulgebunz ficut fol in regno Patris ec» 
rum. Qualis putas erit tunc fplendor animarum quando 
folis claritatem habebit lux corporum ? Ibi jam nonerit 
vlla triftitia , nullus labor , nullus dolor , nullus timor, 
nulla mors , fed perpetua femper fanitas perfeuerabit , 
nulla ibi confurget malitia , nulla carnis miferia , nulla 
zgritudo , nulla omninó neceffitas , non erit ibi fames, 
non fitis , non frigus , non zítus , nonlafficudo jejunij, nec 
vlla tentatio inimici ; nec jam peccandi voluntas , nec Y la 
delinquendi poffibilitas ; fed totum lztitia , totum exul- 
tatio , poffidebit , hominéfque Angelis fociati fine vlla 
carnis infirmitate vernabunt: ibi ergo erit letitia certajibi 
requies fecura , ibi pax vera , ibi jocunditas infinita ; vbifi 
locus obtinendivllus fuerit , amittendi in (zcula nullus 
erit : inqua beatitudine quod femel adipifcitur , fem per 
tenetur ; nihillocoillo magnificentius , nihil gloriofius; 
nihil clarius, nihil pulchrius , nihil verius , nihil munifi- 
centius , nihil in bonitate fincerius , nihil illa abundantia 
copiofius, ibi femper y & fümma folemnitas ; ibi vera 


.& certa felicitas eft; ibi jam non formidabitur ferociffi- 


mus hoftis qui cupit jugiter animas jagulare , nec timC- 
buntur vtrà ignita diaboli jacula , neque vlla inimici ten- 
tamenta , non incutietterrorem Barbarorum immanit4s ; 
nec vlla vlterius rimebitur aduerfitas ; nonibi formidabi- 


e 


£a. 


— £o t3 


s Fr £-» [seme 


Epifcopi INoutomenfis. 237 
tur ferrum , non igais , nec faciesomnino truculenta tor- 
toris : nemo in loco illo gloriofo indiget ve(timento ; quia 
non eft illicfrigus , nec ftus, nec vlla aéris inzqualitas, 
nullus ibi efurit ; nullus triftatur, nullus eft peregrinus, 
fed omnes qui ibidem attingere meruerint , fecuri vt in 
propria patria viuent: non vltrà jam aduerfabitur caro fpi- 
ritui,nec vllum timebitur periculü , fed inenarrabilia cum 
Angelis ac fempiterna à Chrifto premia tribuentur , & 
Quod oculus non vidit , ficut dicit A poftolus , nec auris audi- 
it ,nec in coxJominis e[cendit que preparauit Deus diligenii- 
&us fe. Eccequalem beatitudinem perditurus erit qui mo- 
do fe,dum licet, emendare noluerit:idcircó nos , Fratres, 
Domino auxiliante , dedignemur vltra feruire peccato, 
quibus tanta beatitudo preparatur in celo ; dum ergo tem- 
pus eft, feftinemus propitium nobis Deum facere ; defpi- 
ciamusquz terrena funt , vcadipifcamur celeftia , cogite- 
mus nos peregrinos effe in hoc feculo, vt liberiüs feftine. 
mus ad celum : velociter enim tranfeunt , & citó tanquam 

vmbra pratereunt cuncta qua hic videntur. 
... Perpendamus quales erimusin die judicij Dei confpe- 
€ibus & Angelorum przfentandi , quando opera noftra 


erunt nobis ante oculos ponenda, qualisilla erit confüfio; . 


cui contigerit pro peccatis fuisin confpedàu Dei omniüm. 
quehominum & Angelorum erubefcere , qui hic nec 
vnum quidem hominem in fe peccantem vult infpicere; 
velquis pauor erit Deum tunc iratum videte , quem pla- 
catum non valet vniuerfitas comprehendere, Illum ergo 
diem femper timeamus , quem modó przuidere nullate- 
nus poffumus ; illum diem jugiter pauefcamus , & vel fic 
actus noftrosà malo reuocemus : confideremus quis ter- 
ror in dieillo erit, cüm de celis Dominusad judicandum 
feculum venerit ? quis metus erit Deum videre , ad cujus 
aduentum vniuerfa elementa quatientur ; ac celum cum 
terra contremiícet , virtutéfqueczlorum commouebun- 
tut? Tunc nimirum przcinentibus Angelorum tubis om- 
nes gentes quecumque fub celo fuerunt , & omnis homo 
tam viriquàm feeminz , in eofexu vnufquifque quonatus 
fuitin mundo , boni fimul & mali, fandi & peccatores, 
| | 4,888. 


— 


t. Cor. 2, 


Mattb, 2 y. 


238 'Uita fancti Elrgij 

velquicumque ab initio mundi nati & mortui fuerunt , fi- 
ue à beftiis deuorati,, fiue ab igne confumpti , fiue etiam 
ab aquis abforpti , omnes fimulin momento temporis, at- 
que in ictu oculi refurgent , in ipfis fide dubio corpori- 
bus, atque in ipfa carne quam híc habuerunt , fcilicet in 
virum perfe&um , & in menfuram zatatis plenitudinis 
Chrifti, inqua & ipfe Dominus refurrexit à mortuis; & 
omnes ante judicium Chrifti venient , paritérque eum & 
ele&i & reprobi fuis oculis videbunt, ficut &. ipfe Domi- 
nus in Euangelio dicit : Z'unc videbunt filiam baminis venien- 
tem in nubibus celi cum virtute malta d maieflate , con(ipatum 
eeminibus "Angelorum , congregabuntar ante eum omes geu- 
ges CP plangent fe omnes tribus terre , € feparabit eos ab inti- 
cem ficut pa lor fegregat oues ab badis : € f'atuet inflos quidem 
dextris fuis , impios antem à [miffris. Tunc dicet ad eos qui à dex- 
rris erum : Venite benedilli ,poffidete paratum vobis regnamá 
conflitutione mund,  efuriui enim C7 dediffis mibi manducare ; f- 
tiui e dediffis mibi bibere s bofpes eram € collegiflis me ; nudas 
€ operuillis me , infirmus , € in carcere € vifitafis me. Hec 
quamdiu feciffis vni ex minimis meis , mihi feciffis. Tunc omni- 
bus afpicientibus oftendet liuores fixuráfque clauorum,in 
ipfo fine dubio corpore quod pro noftris peccatis vulnera- 
tum eft ; & ita peccatores compellans dicet:Ego te,homo, 
de limo terrz manibus meis formaui, & intra paradifi de- 
licias quod non merebaris collocaui ;fed tu me meáque 
juffa contemnens deceptorem fequi maluifti, vnde & jufta 
pena damnatus inferni fuppliciises deputatus;poftcà mi- 
fertus tui carnem affumpfi , in terris inter peccatores ha- 
bitaui, contumelias & verbera pro te fuftinui , vt te eripe" 
rem ; colaphos & fputa fufcepi , vt tibi dulcedinem para- 


difi redderem ; acetum cum felle bibi ; propter te vepri- . 


bus coronatus, cruci affixus, lancea vulneratus fum;pro- 
pterte mortuus, & in fepulcro pofitus , ad inferna defcen- 
di; vt tead paradifum reducerem ; tartari clauftra adi], Vt 
tuin czloregnares , inferni profunda penetraui. Agnoíce 
ergo quz pro te, ó impietas humana ! pertuli; ecce ]tuores 


| quosprote excepi, ecce clauorum foramina quibus affi- 


xus. in cruce pependi ;fufcepi dolores tuos , vt te poífem 


í 


lima. — — —-clililllilnin. 4e —— — ————— —- 


Epifcopi INoutomenfis. 239 


fanare; fufcepi poenam , vt darem tibi gloriam , fufcepi 


mortem , vttu viueres fine fine; conditus jacui in fepul- 
cro , vt tu regnares in czlo : hec omnia pro vobis fuftinui , 
ampliora horum quid vobis debui facere,& non feci?dici- 
te nunc veloftendite mihi quid paffi eftis propter me , aut 
quid boni cgiftis pro vobis : ego cüm effem inuifibilis, 
Íponte propter vos incarnatus fum ; cüm effem impaffibi- 
lis propter vos pati dignatus fum ; càm effem diues, pro- 
pter vosquidem egenus fa&us fum ; fed vos & humilita- 
tem meam , & precepta mea femper renuentes , feduc&to- 
rem magisquàm mefecutieftis : ecce modó non poteft 


aliud juftitia mea judicare , nifi quod merentur opera ve- 


ftra recipere : ergo quod ipfi elegiftis , tenete; contempfi- 
tis lucem, poffidete cenebras; amaftis mortem, ite in per- 


. ditionem ; fecuti eftis diabolum , ite cüm ipfo in eternum 


ignem. Quis putas erittunc moeror , quis luctus , quz tri- 
titia, quz anguítia càm hzcfauerint prolata aduerfum im- 
pios fententia. Tunc enim erit malis dura feparatio à dul. 
ci San&orum confortio , & traditi in poteftate demonum 
ibunt in ipfis corporibus füis cum diabolo in füpplicium 
eternum , & permanebunt femperinlu&u & gemitu:pro- 


. cul quippe exiliatià beata paradifi patria cruciabuntur in 


gehenna , nunquam lucem vifuri , nunquam refrigerium 
adepturi , nunquam penas finituri , nunquam requiem 
accepturi , fed per millia millium annorum in inferno cru- 
ciandi , nec vnquam in fecula liberandi : vbi nec qui tor- 
quet aliquando fatigatur , nec qui torquetur vnquam mo- 
ritur : ficenimibiignis confumit , vt femper referuet , fic 
tormenta aguntur , vt femper renouentur. Iuxta qualita- 
tem veró culpz,poenam ibi vnufquifque fuftinet gehennz, 
& limilis culpz rei fuis fimilibus junguntur cruciandi:non 
ibiauditur aliud nifi fletus & plan&us , & ftridor dentium; 
non erit aliud confolamentum , quàm flamma & terrores 
poenarum, ardebüntque miferi fine fine in ignem xternum 
Íemperin fecula fzculorum. Iufti autemibunt in vitam 
eternam, in ipfa fine dubio carne quam híc habuerunt, & 
fociabuntur Angelis fan&isin regno Dei, gaudiis deputa- 
ti perpetuis ; nunquam jam morituri, nunquam vltrà cor- 


4 


240 Vita fancti Eliggj 

ruptionem vifuri ; fed femper lztitia ac dulcedine Chrifti 
faciati fulgebunt ficut fol in claritate & gloria , quam pre- 
parauit Deus diligentibus fe ; & quantó amplius aliquis 
obediens Deo in hac vita fuit , tantó ampliorem illic met- 
cedemaccipiet:quantümque ampliüs bic Deum amauit, 
tantó tunc propiüs eum videbir. 

Ecce , Cariffimi , predixi vobis fimpliciter, vt intellige- 
re poffitis quz funt vnicuique ventura ; nemo jam fe de 
ignorantia excufare poterit , quoniam vita & mors vobis 
pranuntiata funt ; fapplicia impiorum & gloria juftorum 
vobis denuntiata funt ; jam veró in arbitrio veftro con(iftit 
eligere quod teneatis : vnufquifque enim quod híc concu- 
piuerit , & affecutus fuerit , hoc vtique illic poffidebit. Vi- 
tam ergo eternam toto nifu concupifcite , nec emenda- 
tionem veftram diutius differatis , fed ad lucranda cale- 
fia regna vltró ipfi relinquite quod lucis iftius fine per- 
dendum eft , furgat jam , quzfo , quicumque peccati ca- 
tena aftrictus tenetur, & expergefa&tus à fomno fuz mor. 
tis euigilet : recurratad confeffionem , & agat poeniten- 

.tiam ; nec erubefcat publicé poenitere fuper immundiciis 
quas geffit ; quia reuera multó meliüs eft hic pauco tempo- 
Ic poenitere , quàm pertot millia annorü inferni fupplicia 
fuftinere :fi ex corde ergo poenituerit , citó füccurrer illi 
kem... — Redéptor,quia quatriduanum füfcitauit jam foetidum La- 
zarum , paratus eft femper ille mifericordix finus, & cle- 
menter expectat vt fufcipiat poenitentes : non eftenim, fi- 
eut fcriptum tenemus , de quamuis magnis criminibus 
remittendis Deivnquam mifericordia defperanda , quia 
rudb.s. ipfe quotidie clamat per Prophetam, dicens : Qyacumqut 
die conuer/us fuerit bomo peccator ab immunditia fua , omnes ini- ] 
quitates eius in obliuiene erunt coram me. Ex rurfus per alium 
jd.4. — Prophetam dicit : £go /um Dominus Deus vepler , qui delto 
Le«cis — füiquitates veras, Et illad de Euangelio : Gaudium erit in 
celo [uper ona peccatore penitentiam agente , quàm [apra nona- 
pehy.  gitanouem Juffos quinon indigent penitentia. Ex lud : IN. olo 
qortem peccatoris , fed vt congertatur ad me C viuat , dicit Do- 
minus, Conliderate, Fratres , quàm larga eft bonitas Dei 
noftri, quàm ineffabilis mifericordia ejus : quotidie con-- 
| temnitur, 


! 


DOE. b 


Epifcopi INoutomenfrs. 241 
temnitur , & quotidie nos ad poenitentiam benignifima 
pietate inuitat ; fiduciam ejus pia largitio nobis praftat, 
vt nec de(peremus de Chrifti mifericordia;nec tamé nobis 
abfq; fru&u poenitentiz veniam conceffam prefumamus, 
Dominus enim quantüm Patris pietate indulgensfemper 
& mifericors eft , tantó judicis majeftate feuerus & me- 
tuendus ; poteft quidem reis indulgentiam dare,poteft ip- 
[e fententiam fuam refleGere , poteft poenitendi tempus 
gratis indulgere , non poteft tamen nifi juftiffimé judicare, 
quoniam non eft apud eum commutatio , nec viciffitudi- 
nis obumbratio ; equiffime enim judicat , atque «qualiter 
fecundüm vniufcujufque facta repenfat , bona fcilicet bo- 
nis, & mala malis : & ideó , Cariffimi reminifcimini quie 
cgiftis , & (1 vos deliquiffe cognofcitis , (ine aliqua dilatio- 
ne ad penitentie medicamenta confugite : audite Pro- 
phetam admonentem A o/ize , inquit , tardare ad Domirum |... , 
congerit , nec diffevatis de die in diem , quia ne[citis quid crafinà — 
futuram fit, Mementote femper quód ante confpe&um 
omnipotentis Dei conuerfamini , qui profpicit omnium 
hominum ,non folüm facta, fed etiam cogitationes , ficut 
Apoftolus Paulus dicit : Neu eff vlla creatura inuifibilis in. P^» 
con[petiu ejus , (edomnia nuda Cr aperta (unt oculis ejns. 

Hac jugiter cogitantes intentiffima folicitudine vos cu- 
ftodite , vltimique diei vosaduentui cum bonis operibus 
emper przparate ; ecce jam vt certiffime tenemus finis 
mundi in promptu eft , jam finis fzculi inftat , & quod lu- 
gendum eft tanta mala, quotidie fiunt , tantzque tribu. 
lationes crebrefcunt , vt per hzc etiam mundus finem 
fuum quodammodó proclamare videatur : ecce omnia 
quz Prophete vaticinauerunt,quzque Apoftoli predixe- 
runt, pene jam completa funt , folüfque dies fui judicij 
& horribilis antichriíti aduentus adhuc reftat : ecce bcl- 
um fuper bellum , tribulatio fuper tribulationem , fames 
fuper famem , peftilentia fuper peftilentiam , & gens fuper 
gentem confurgit : omnia quzque dudum funt predicta , 
nos jam videmus impleta,quare ergo fumus lapidei & fer- 
reum poffidemus pe&us , vt pro remedio animz noftrz in- 
tertot mala minime cogitemus? Diu enim eft quod vox 
Tom. 5. Hh 


i Tim . 6, 
Job. 1. 


Matib. Yr. 


242 - Vita fancti Elrgy 
diuina minatur , fed nullatenus hominum pertinacia mu- 
tatur : czleftis enim intentatur olim vltio, & nulla homi- 
num adhibctur fatisfa&io : Dei proximat ira , & tepidt 
agitur pceuitentia ; venturum Prophetz teftantur fuppli- 
cium,& raró ab hominibus Dei imploratur auxilium. Qua- 
propter , Dile&tiffimi , moneo vt vel mundo jam finieate, 
humana finiatur malitia , foliüfque Dei toto nifu quz- 
ratur mifericordia ; non nos jam diuitiarum onera ad ter- 
ram premant ,quia citó omnia hic relinquemus, nec pa- 
riter & Chriftum habere velimus & fzculum , fed fzculo 
fpreto liberifeftinemusad calum. AES 
Reminifcamur quàm grauia funt fcelera quz commifi- 


mus , quámque dira inferni fupplicia quz timemus,& iux. 


ta qualitatem culpe medicamentum adhibeamus poni- 
tentiz : cogitemus quia , fecundüm Apoftolum , Nihilis 
banc mundum intulimus , nihilque ex co morientes auferre 
poterimus: nudi nati fumus , nudi vtique morituri: quid. 
quid autem hic inuentum eft , hic proculdubio relinque- 
tur , opera tantummodó bona fi hic egerimus , ipfa nobif- 
cum ad celum portabimus , immóque nos ipfa ad cxlum 
portabunt. Tanquam peregrini ergó fola fufficientia con- 
centi illas nobis diuitias hic acquiramus , quas nobifcum 
ad patriam paradift feramus. Deum fupra omnia diliga- 


mus,quia reuera impium efthunc non diligi , cui vicem 
rcpenfare non poffumus etiam & cüm diligimus: quid 
enim nos impij plo Domino retribucre poterimus pro om- 


nibus quz retribuit nobis ? quingllis noftris precedenti- 
bus meritis tanta nobis prxítitit indignis , vt nos à jugo 
dirz damnationis redimeret de fede parernx majeffatis ad 
nos defcendit , injurias in terris pertulit , probra fuftinuit, 
mortem indebite fubiit ; & hzc quidem omnia patienter 
tulit , vt nobis humilitatis & patientiz exempla monftra- 
ret » vnde & fequentibus fe Difcipulis dicit : Difcite à me 
quia mitis fum ei bumilis corde , & inuenietis requiem animabus 
vefiris. Oportet igitur vt quemadmodum ille pro nobis;ita 
& nos cuncta aduerfa quz nobis propter peccata noftra 
adueniunt zequanimiter toleremus , vt pgtientiz fructum 


.jnvita eterna capere poffimus, Vrgeamus ergo , Fratres, 


T — —-— MÀ 


Epifcopi INouomenfis. .243 
curfum noftrum dum tempus habemus ; odiamus hunc 
mundum quem diu poffidete non poffumus,nulla nos jam 
malorum operum contagia polluant , fed diuinus nosref- 
pectus femper à peccatis arceat : fi enim homines naftri fi- 
miles peccatores , & ex eodem luto formatos , ne nos pec- 
cantes infpiciant erubefcimus , quantó magis eternum, & 
folum fine peccatoomnipotentem Dominum reuereri ac 
timere debemus , qui non folüm factafed etiam fecreta 
cordis cófiderat & videt? Hunc ergo quotidie timeamus , 
hujus reuerentiam nobifcum femper feramus : sícquefpes 
indulgentie erigat , vt metus gehennax femper aftligat. 
Ánte omnia & fupcr omnia caritatem habeamus ,remi- 
nifcentes Dominicum przceptum , quo dicitur : ZZa£ere 
in vobis fal. Et, Pacem babete inter vos. Et illud , inquic, 
Mandatum nouum do vobis , vt vos inuicem diligatis, Nam & 
alibi dicitur : FZa£ete caritatem , quod efl vinculum vnitatis. 
Et iterum :. Effote imitatores Dei tanquam fil cariffmi ; € 
ambulate in dileffione. Et iterum : Omnis amaritudo, € ira ,C 
indignatio tollatur à vobis cum omni malitia. Et , Sol non occidat 
fuper iracundiam veffram. Nempe ficut nullum proficit in 
vulnere medicamentum , fi fit interius ferrum ; ita nihil 
proficit oratio illius, in cujus pe&ore mortiferum verfatur 
odium. Habeamus ergo , Fratres, caritatem, quia fi illam 
habuerimus , omnibus virtutibus replebimur ; fi veró ca- 
ritatem non habuerimus , quidquid boni habere videmur, 
totum perdemus, nec in arrepto bene agendi propofito 
penitus laffefcamus,przcipué cm Dominus dicat nullum 
ponentem manum in aratro , & refpicientem retrorfum 
dignum effe regno cxlorum. Refpicere autem retrorfum 
nihil aliud eft quam in eo quemquam poenitere quo cce- 
perit bono, & rurfum mundanis de(ideriis obligari.Deni- 
queab fpe veniz nulla nos malorum quantitas reuocet , 
.quia quamuis (it grauishumana culpa,largior nihilominus 
eft mifericordia diuina: vnde per Píalmiftam dicitur : 
Multa ef apud Dominum mi[ericordia , €): copioía apud eum re- 
 demptio.Et iterum:Cor contritum £7 bumiliatum Deus non de[- 
ficit. Hc nos, Fratres , diebusac noctibus memoria refo- 
ueat ; hec nos precepta frequenter m : debitum 

!j 


Mar«. 9. 


losn. 16. 
Cotcff. 5 14. 


Ephef 4. 
Ibidem, 


244. "Uta fanctii Eliij 

vitzfinem jamjamque affüturum putemus, vicinümque 
Íperemus mortis diem , quem*longinquum effe nefcimus: 
modó emendemus quod deliquimus , ne tunc poenitere 
inciptamus quando jam non valebimus : erit quidem &in 
inferno poenitentia , fed omninó infru&uofa ; erit ibi po- 
nitentia dolorem habens, fed jam medicinam non habens; 
ibique nullatenus poterit à Deo promereri quod petit, qui 
híc noluerit audire quod Deus juffit. Ideóque , Cariffimi, 
quantum poffumus preceptis Dei in omnibus obtempere. 
mus , vt ibi przmium muneris capiamus : ipfi dum licet 
hic nos caftigemus, ipfi nobifcum deadibus noftrisratio- 
nem faciamus , ipfi nos Iudici noftro accufemus atque 
emendationem noftram non ad extremum vitz differa- 
mus , fed quoties in peccatis labimur , per poenitentiam 
refurgamus , ac totis viribus voluntates peffimas carnif- 
que illecebras vincentes, illud omnimodis przcaueamus, 
quoniam quotidie ad mortem properamus , & dum nef- 
cimus fecurique confiftimus repenté mors veniat. Ibier- 
go feftinemus, vbi mors jam non timebitur , & vbi nos 
fan&tiomnes fufcipere vel videre defiderant ; vbi nos Rex 
czleftis Chriftus , & fuperni ciues Angeli expanfis carita- 
tisbrachiis expectant : ibi , inquam, feftinemus vbi fine 
fine viuamus, & vbi Angelicis agminibus confortes effe 


poffimus. Ita poftremó in exilio mundi iftius agamus , vt. 


ad futurum judicium cum fecura confcientia bonis operi- 
bus ornati veniamus , ibíque gratiffimum Deo munus no- 
ftras animas offeramus , vt pro hocab eo commercio zter- 
nitatis beatitudinem accipere & in feculum fzculi gloriari 
poffimas. Hzc nos , Cariffimi , mandata ha&enus quafi 
lac vobisguftanda porreximus, & ecce modó fub teftimo- 
nio Dei & fanctorum Angelorum , qui nos loquentesau- 
diunt ,abíoluimus debitum noftrum , cxleftia vobis prz- 
cepta tradentes ; amodó jam veftrum eít cogitare , quate- 
nus & admonitio noftra effe&um habeat falutis, & vos 
femper voluntatem Dci facientes , ab omni vos malo cu« 
ftodiatis, atque demum liberi ab omni contagione pec- 
catiad regna czleftia tripudiantes peruenire poffitis, prz- 
ftante Domino noftro Izsv Cunis10 , quicum Deo Pa- 


eee le zd "JE — . - 2 . n E m 
-- TJ 7 —— — MÁ— A n. a ——À TEM. MR: EON d m : 


. Epifcopi INouiomenfis. 245 
tre, & Spiritu fan&o, viuit & regnat per cuncta fecula fze- 
culorum , Ámen. 


Hac fummatim detanti viti familiaribus monitis huc. C4». X vI. 
víque narraffe fufficiat : quz ille etfi non fub vnius diei ar- Quim p 
ticulo ex ordine vt digcfta funt percurrebat , diuerfis ta-. cionem : 
men temporibus hujufmodi femper precepta populisinti- termimans 
mabat. Ad vltimum veró inferebat dicens : Hxc,Fratres, dead EE 
fi cuftoditis habebitispremium ,& fi negligitis incurretis 
fupplicium : nam ego quantumad me attinet abfoluo co- 
ram Deo confcientiam meam , teftéfque fuper hoc inuoco 
cclum & terram,quód przbuerim vobis oportunum mini- 
fterium,atqueannuntiauerim viram & mortem, Ceterum 
in przfenti vobis innotefco quód fi fpreueritis verba mea, 
méque contemnentes audire nolueritis,equidem veniens 
coram Redemptore meo accufabo pertinaciam veítram , 
& palam faciam ,vos preceptisfemper maligni obediiffe 
potiüs , quàm Chriíti, & tunc vere indignante Iudice ex- 
actori traditi, fupplicióque mancipati , perfoluetis fine 
fine quadrantem. Hec igitur funt verba B.Eligij que cum 
fummo ftudio plebi proferebat exlocupletiffimo cordis fui 
thefauro;fed & alia nihilominus multa his fimilia quotidie 
exhortans euangelizabat populo. O pingue vasquod ita 
affluéter miniltrabat plebi adipem frumenti Chrifti, & la- | | 
titiá olei,ac fobriam ebrietatem vini. O verégloriofum vi- 
rum,ineffabilé Deiamatorem;qui velut bonus paftor fata- 
gebat flrenu? vagátes reuocaresattritos alligare, errantef- 
que ad paradifi caulas conuertere , cujus bona ac fimplex 
doctrina olet proculdubio Prophetis, fapit A poftolis , co- 
mitatur Euangeliftis ; cujus denique fermo nonaliusapud 
fuos fuit , quàm deregno Dei , de paradjfi deliciis , & de 
gehennz fuppliciis , de juftitia quoque , & fide & caritate, 
ac mundi illecebris, cun&áque fzculi oble&amenta oni- 
nimodis relinquendla,& foli Domino rotis viribus feruien- 
dum. Proferebat veró illad, quod Beatus Apoftolus ad 
Corinthios fcribens , intulit : Nez 4u2ro , inquiens, que c, ;. 
ve(ra funt, fed vos, Ec quod rurfus fcriptum e(t: Q»snia veftra. 1. Cer. 5. 
feit , vos autem Chrifli , Chrifus veró Dei. Meminerat quo- 
que eundem Apoftolum commonentem ,& "—- qui- 

| H h iij 


246 — Pita [andi Eligj 


dem de igne rapite , dubios veró confolamini. Et Taco. 


^*5 — bumfimiliter dicentem : Qui conuerti feterit peccatorem«l 

4 rrere vie fne ,[aluabit animam ejui à morte , € cooperiet gl- 
CArYZ titudinem peccatorgm, —— | FAM 

X V LI, Erat autem vir quidam habitans in füburbioParifiaco, 


Tuin haud proculà Bafilica Beati Petri A poftolorum Principis 
vavacuum COfrimanens , quem Eligius pro fide & deuotione fua fami- 
poft reple- liariter diligebat , ipséque ab eo pro reuerentia fanditaris 
ni " -Vnicé diligebatur. Accidit ergo quadam die vt pradia 
 Monafterij fui Eligius luftrata, & à Gentiliaco jam digre- 
fus Parifius remearet ; cámque non longe à domo ejus 


cum íuo nobili , vt folebat, comitatu tramitem prateriret * 


fortuitu ille eminüs confpiciens cognouit illicó adcffe Eli. 
gium , tunc obuiam accurrens, coepit genua ejus lambere, 
dicens : Eft mihi pauxillum falerni in cado , diuertat quz- 
fo Dominus meus paulifper in domum ferui fui , vt hi qui 
tecum funt percipiant merum , & benedicat mihi Domi- 
Ü' nusad introitum tuum : cümque ille recufare vellet vix 
comitantium victus precibus tandem ad domum diuertit. 
Erat autem przfato viro pofitum vas in cellario ( quod 
vulgó tunna vocatur ) duas feré.aut tres tantummodo in 
fe metretas vini habens, Cüm ergo illic ingreffus obnixe 
TOgaretur; vt vel parum quid pro benedictione perciperet, 
allatum fibi poculum benedicens modicum ex eo pro fa. 
tifactione haufit ; cuncti tamen comites ejus gratiffimé 
vbertimque potati funt. Deinde benedi&a domo valedi- 
cens viro difceffit ,atquead Monafterium faum ,quod in 
eadem vrbe fitum eft ad manendum diuertic. Poft cujus 
vidclicet abfceffüm repente cadum , quod ad vfus famu. 
lorum ejus penéguerat exhauftum , diuinitatis gratia exu. 
berante vino vfque ad fümmum eft repletum. Fado au. 
tem die altero fortuitu ingreffus homo in penum inuenit 
tunnam , quz pridie vacua prope remahferat , vfque ad os 
vint repletam : ex quo vehementer mox attonitus cepit 
nimium euentum rei mirari, confeftímque hofpitis fui me- 
rita reducens.ad memoriam properé ad eum perrexit, 
narransquanta fibi Dominus ad aduentum ejus prxftite- 
rit. Quod cüm Eligius audiiffet agens Domino gratias di- 


MMNENDD———— s" — 2l, 


Epifcopi INouiomen rs. 247 
xit ad eum : Pax tibi, Frater tecum fit hic fermo , nec pa- 
uaris vnquam diuulgari eum , fed vade, & cum gratiarum 
actione quod tibi pius Dominus largitus eft in vfus necef- 
farios expende. Tuncille ccepit rogare eum vt dignaretur 
ipfe iterum ad domum ejus víque fatigari, ac per femet- 
iplum temetum illud benedicere , & vtendum ex vafe pro- 
ferre , quod ni(i faceret teftabatur fe nullatenus exinde vn- 
quam velguttam foris preripere. Acille cernens deuotio- 
nem hominis pariter ad domum perrexit , & ingreffus do- 
mum proftrauit fe in pauimento, ac diutiffime precem fu- 
dit ; poftorationem veró confiderans apothecam plenam, 
juffit eam referari , vinümque in vafe proferre 5 & cüm 
fa&um fuiffet , & ipfe quidem exinde modicum guftauit, 
& omnesqui fimul aderant largiffimos ex eo meros haufe- 

erunt. Sic demum oculis manibü(que ad cxlum porrectis, 

 gratiasagens & glorificans nomen Domini, vià quà vene- 
rat rediit. | 
. Sedneque illud filendum puto , exquo lectores audito- 
réfquc ad ftudium humilitatis caufa hujus exempli incita- 
re confido, vt ne aliquando improbi quique przfumant 
contra fanctos viros verba procacia incauté proferre,dum 
fimili metuunt exitio füccumbere. Quidam iraque vir in- 
fauftus nimiümque proteruz mentisac fegnis ( vt pote ex 
Hebroinifamiliaribus) conquerebatur multis diebus con. 
tra Eligium, volens Ecclefie ejus fyluam quamdam valde 
optimam pertinaciter przripere, fuzque ditioni manci- 
pate : pro qua caufa frequenter ad illum conueniens,pené 
eum-ad injuriam verbis procacibus prouocabar; vnde 
etiam vna dierum prafatus vir adiens Eligium , coram 
Copiofa multitudine coepit vehementer eamdem ab eo re- 
petere : cui cüm Eligius modefté lenitérque refponde- 
ret, ille, vt fefe habet humana ja&tantia , ampliüs fe ex. 

tollens, auda&ter obtendebat multis eum verbis laceffens: 
at Eligius patienter adhuc ferens blandis eum verbis coér- 
cere (tadebat, dicens : Amicerefrzna cupiditatem tuam, 
cur non ernbefcistam caca mente res alienasappetere ; fi 
meaà me poftulares , darem forfitan quod peteres ; nunc 
yeró quia non meum fed Ecclefiz predium à me repetis, 


CA»YT 
XVIII. 
Quanta fe- 
ueritas ejus 
verbum co- 
mitaretur; 
& deinteri- 
tu infaufti 
viti. 


FASES TOR ZDPE RDERCTRSORSEPEPORONPE STER RROS  SRRURC REESreent PAREE NS OLI EP 


248 Vita (ancii Elrgij 
non tibi do omninó quod paffperum eft neceffitatibus de- 
legatum. Tunc ille acriüsincitatusvehementer eum vet- 
bis injuriabat , dicens : Si mihi id voluntarie non reddis, 
cgo vi fubripiam velis nolis. Tandem ergo Eligius permo- 
tus minaci vultu dixit ad eum : Nouit meus Creator nifi 
citó defieris ab hac intentione , dignam meritis tuis reci- 
pies excommunicationem. Quod verbum ille audiensin 
tanta cachinnatione prorupit , vt multa ei probra & con- 
uitia , irri(ionéfque procaciter jacularetur. Tunc Eligius 
videns eum nullo genere poffe fedari, protenfa ad eum 
manu dextra jaculum excommunicationis in eum terribi- 
liter congeffit *. Et, ó mira virtutis potentia : confeftim 
diuina indignatio verbum ejus comitata, ita perculit vi- 
rum, vt omni funditus robore deftitutus,& vigorem amit- 
teret, & fpeciem viui hominis perderet : denique cum pa-* 
riter Eligij verbo corruensin pauimentum fic diuinitus eft 
percuffus, vt palam omnibus aftantibus videretur velut 
« mortuus : nam cuncti hec videntes ftupore nimio perculít 
in Eligij injuriam Dei vItricem mirabantur affaiffe iram. 
Sic ergo mifer ille in manibus inde fublatus, trifte valde 
faum praftolabatur funus. Omnes praterea qui aderant 
communi prece Dci hominem deprecabantur vt non con- 
fiderans illius infaufti vecordiam , pro eodem preces fun. 
deret , quà reftitutas fanitati fponte fuper his quz contra 
eum editar poeniteret : quod vtrum fecerit , hactenus in- 
certum habemus : hoc nimirum folàm admirationi afcri- 
bimus , quantam vim fermo cjus ex diuina largitione ob- 
tineret , qui abfque vllo verbere folo potenti verbo fuper- 
bum in terram dejecit, arrogantémque humiliauit ;quám- 
que carum hunc Deus haberet , cujus vtique verbum tam 
celer in hominem vltio comitata eft. Sed nefolam hanc — ' 
verbis ejus putetis comitaífe virtutem ,audite quid & alibi 
gelferit. 
CAPYT Igitur quodam tempore cüm dies natalitius Beati Petri 
X1X: Apoftoli in dicecefi quadam haud procul à Nouiomenfe 
e Verbis oppido celebraretur , adiens Eligius vicum cum ingenti 
& de dz- conftantia przdicabat , ficut femper confueuerat, Dei ver- 
monhd* bum, abjiciendos duntaxat atque abominandos cffe Pu 
es 


2000 ]essGoogle — p. 


f"'conicàt, 


Mdb n0 9 : : 
ES " 227 o - PEN -—-— EAM CENE MM EM LL 9h So ol 


-——— c LLL AM mcamemeEÉ—LI n 


Epif/copt INoutomenfis. 249 

&os demonum ludos, & nefandas faltationes, vel carani- 

fas, omnéfque inanes prorfus relinquendas fuperftitiones. 

Quam ejus przdicationem prazftantiores quique loci illius 

 valdezgré ferebant, fcilicet quód fcrias eorum euerteret , 
ac legitimas,vt putabant,confuetudines exinaniret. Tunc 

praui quique inientes con(ilium ( & precipue ex familia 

Herchenoaldi, qui erat eo tempore Przpolitus Palati) 

zmulabatur Eligium, fed non ad bonum ) decreuerunt 

fimul , vt fi vlteriis hujufmodi nugis eorum contrairet 

Eligius, illicó irruentes interficerent eum. Quod cüm 
Eligius cognouiffet , ingenti martyrij defiderio ftimulatus 

furrexit concité, & precepit fuis omnibus , vt nulluseum, 

prater duos Clericos , atque vnum Diaconum , fcquere- 

tur. Venitergo per medias populorum turbas , & ftans in 

quodam eminenti loco ante Bafilicam , coepit inftantiüs 

predicare vehementer, objurgans populum eo quód mo-: 

nitis falutaribus terga parantes,diabolicis phila&eriis tan- 

toperé effent intenti, Ad &ujusexhortationem vehemen- 

ter turba commota , probrofa ei verba cum ingenti pro- 

teruia refpondebant , interitum ci minitantes, atque di- 

centes : Nunquam tu, Romane , quamuis hzc frequenter 

taxes , confuetudines noftras euellere poteris , fed folem- 

nia noftra ficut hadenus fecimus, perpetuó fempérque 

frequentabimus , nec vllus hominum erit, qui prifcos at- 

que gratiffimos poffit nobis vnquam prohibere ludos, 

Tunc ille càm nihil fe proficere cerneret , magiífque ludos 

coalefcere videret , indignatione commotus , Dominum 

IESvM ex imo pecore interpellauit , dicens : Quzfo, 

Domine, diuinam clementiam tuam , vt hi qui cum tanta 
audacia atque fuperbia tuis fan&is monitis contradicere 
audent, & magis dxzmonum feductionibus , quàm tuis 

preceptis obtemperant , tuo permiffu , ipforum nunc fe- 

rocitate ad exemplum terrorémque multorum implean- 

tur , quo cognofcere poffint quorum opera exercent , vt 

ab hominibus in te credentibus enixiüs glorificerur nomen 

.fandtum tuum. Poft cujus verba fubitó plurimi , hi preci. 
puéquierantex parte Herchenoaldi, quíque diuina man- 

. data defpiciétes manus in eum parabant injicere, immüdo 

Tom. 5. s Ux Ii 


250 Vita fancti Eligij 
afflati fpirita. cceperunt continuó modis diuerfis debac- 

* — chari. Omnisaurem multitudo, exceptis his qui aderant, 
ingenti pauore perterriti, veftigia hominis Deilambebant, 
vérentes ne fimilia paterentur , pollicentes finguli cunda 
quz mandaret finealiqua jam fimulatione fefe affecutu- 
ros, Ád quos vir beatus, dixit : Nolite timere vos, fed 
magis juftum Dci judicium glorificate, quoniam reuera — , 
dignum eft , vt hi qui ejus voluntati contraire videntur, 
traditi cisad tempus quos diligunt , fentiant praeceptores 
fuos quorum cultui inferuiunt : vos autem fi preceptis 
Chrifti libenter obtemperare velitis , nihil paueatis , quia 
innoxij ab his latrunculis femper eritis, Multis praterea 
rogantibus pro vexatis , noluit ftatim orationem pro eis 
affumere , fedait : Sinitehuc vfque , finite , fentiant , fen- 
tiant , debent fcire demum quos perhorrefcant , & qui- 
bus ha&enus obtemperantes obedierunr. Sic itaqueanno 
tranfa&to cüm anniuerfaria rurfus pra'fata feftiuitasadue- 
niffet , juffit omnes vexatos illos palam adeffe : cümque 
omnes adeffent , oratione przmifla, exorcizauit aquam, 
& dediteis pro medela, cenfeftímque liberauit eos ab ob- 
fidione diabolica. Erat autem numerus eorum amplis 
quàm quinquaginta. Sic ergo eis viá falutis annuntiatá, 
plurimümque correctos eos & caftigatos dimifit abire 
fanos. 

ca, xx, — Alio veró tempore cüm dieecefes fuas, vt Epifcopis 
Q»odin mos eft , vifitaret , extitit quzdam certa caufa vt in vna 
Bwic — Bafilica interdiceret Curfum vel Oblationem , quouíque 
Cufum — ipfe juberet celebrari. Erat autem illic Presbyter quidam 
wiOb5- male conífcientiz faucius , cujus videlicet ob culpam ex^ 
terdicit ce-. communicatio procefferat , qui Epifcopi juffis minus ob- 
lbrai, — temperandü credens,verbáque ejus leuiter valde ferens; 
. €ümlongiuseum àloco illo abjiffe eftimaret, mox fignum 
Ecclefix ftatutá horá ficut mos erat pulfare coepit. Tunc 
ad confutandam humanam przfumptionem magis infen- 
fibilisquàm rationabilis creatura verbis Epifcopi parens 
veluti fibi interdi&o filentio nullum ad pulfantis nifum fi- 
gnum reddidit fonum ; deinde Presbyter diutius funem 
terebrans, cüm cerneret tinnulum omninó permanere 


Eptfcopi INouiomenfis. .— ^ — a5 
mutum , egteffus protinus Bafilicam , caufam cundis ma- 
nifeftat : tunc autem Eligij reminifcentes excommuntca- 
tionem , poft eum nonnulli qiiantociüs properant , ac re- 
conciliari ab eo Bafilicam exorant : fed ille quamuis effec 
benignus noluit tamen tam calide, priufquam fatisfactio 
precederet , fententiam fuam refle&ere. Sic ergo tran- 
fada die vna ac nocte cüm fzpiffime Presbyter quatere fi- 
gnumtentaret , nullum pulíanti prebuit fonitum. Tran- 
fiit quoque & fequens nox cum die , & nec fic quidem fo- 
num produxit; fluxit nihilominus & tertia dies cum nocte, 
fed nectandem fonum aliquem reddidit : poftea veró cre- 
bris difcurrentibus nuntiis cum Optimatum & Seniorum 
epiftolis , tandem eorum precibus victus, necnon & poe- 
nitentizfatisfatione przlata folo verbo Eligius reconci- 
liauit locum , & mox figno taco fonus priftinus rediit in 
tintinnabulum. 

Vni autem dierum iter neceffarium carpens deuenitad C4» XX1. 
SN : : » — hktbuícula 
quemdam locum haud longe à Compendio Regali, opti- 5, 
mum predium , & fatigatus ex itinere diuertit in agrum fad. 
cujufdam coloni:erat autem illi arbor magna nucarij onu- 
fta fructu vefcibili. Cümque Eligius in diuerforio quief- 
ceret cgreffi quidam ex miniftris ejus coeperunt ex prafata 
arbufcula auellere nuces ; erat enim tempus quo congrue 
vefci poterant : accurrensautem concite dominus arbu-- 
fix caufabatur procaciter nuces fibi fubripere: quo Eligius 
comperto vocatad fe virum, & blandé ac leniter eum de- 
mulcens , ait : Noliamice ob hujufmodi caufam moleftus 
nobis exiftere , & fi pauca pueri przfumpferunt, plurima 
tibi adhuc fuperfunt , nam & hoc quod attigerunt ego da- 
tà pecuniá tibi gratifice fatisfaciam, Átilletumida mente 
leniatem cjus fpernens , duris eum amaricabat verbis, 
eadem crebrius taxans. Tunc Eligius animo immutatus 
famulos quidem pro rei fa&o duriüs objurgauit , homini 
veró pro fubfantie damno tresaureos dari juffit ; ad arbu- 
ftamtamen conueríus , nimirum Saluatoris ficulnez im- 
perantis exemplo vfus, ait : Quoniam tantopeté pro te 
laceffimur , nunquam ex te ex hoc jam fru&us naícatur in 
«ternum, Et , ó mira Domini potential T exemplun» 
| $11 


252 Vita fancti Eltgij 
fecutus fucrat in verbo , ejufdem & virtus fubfequitur m 
effe&u : nam poft non longum fpatium arcfadia arbufta 
ficca demum permanet in zuum. Merito igitur in hac 
opere Dominicum fequutus exemplum, arbuftz cum fi- 
ducia imperauit , qui fide pleniffima Dominicam tenebat 
(1. — fententiam, quá dicitur : Quia 4s credit in se , non [olim 
faciet ea quee ego facio , ed € majora , mquit , faciet. 
CaA»vvr — Áliquorurfusintempore agebatur natalis Beati Martini 
DaIL Pontificis: cümque inter Miffarum folemnia , euangelicá 
dadeius juxta morem ledione expletà , diuina Eligius populo prz- 
Mene"  dicaret mandata , vehementer intercipiebant verba ejus 
^ plurimi debacchantesin Ecclefía. Tunc Eligius porreda 
contra impatientes manu , precepit in nomine Izsy 
CunrsTI, vt quoufque ipfe praedicationem compleret , 
nullus eorum mutire prefüumeret;quod & mox fadum eft: 
& nonfolüm ad jubentis verbum omnis illa turba conti- 
cuit ( ampliüsenim erant quàm duodecim ) verumetiam 
& dzemonesnon ferentes tantam verborum ejus virtutem, 
confeftim vt ille manum contra eos protendit , nonnullos 
ex eis relinquentes confufi fugerunt , ac vafa dudum ob- 
feffa fana illicó dimiferunt. | 
ca:v*. Alio quoque temporequidam ex familiaribus ejusEr- 
AX IIL. mefindus nomine, peffima laborabat zgritudine : deni- 
ifiGaGma Qu€ diraatque intolerabili percuffus ficta , & morte jam- 
uir. jamque imminente , & jam à flatu fperaminis arcebatur. 
Erat autem tunc Eligius iter quoddam carpere difpofitus , 
tum fubitó poftulat eger , motu potiüs quàm verbo, vtfe- 
fe herus priufquam fpiritum exhalaret dignaretur vifitare : 
adquem cüm Eligius intraffet , coepit eum duris verbis in- 
crepare , quód feilicet corde czcato poenitentiam minime 
pro negligentiis fuis gefferit. Et cüm ille nimisanxius pene 
jam ex hac vita penderet , ac pro verbislacrymis folum- 
modo cum diro gemitu fatisfaceret , mifericordia motus 
eft ; pius enim erat Eligius circa fubjectos fuos, pofuitque 
fuper eum quem manu geftabat bacterium , & pracepitei, 
vt fine mora in nomine Izsv Cnunrsr1 fanus exurgeret;, 
fecüámque illicó in itinere difpofito pergeret. Confeftim 
ergo ad cjus verbum omni à fe dolore celeri velocitatefu- 


iz NU 


Epifcopi INoutomenfis. 253 
giente furtexit qui crat zgrotus , cundis mirantibus, fa- 
nus atque ita exiliens preceffit eum quo pergebat itinere 
latus. 

Quidam autem Diaconus lateris dolore peffim& obfe- 
ptus, grauiter laborabat per dies plurimos , diu quoque 
morbo fuccrefcente toto pen? corpore decumbebat tabi- 
dus: cui cüm Eligims manu fan&a latus & membra contre- 
Gaffet , ftatim abfcedente tabo , omníque mox malo de- 
pulfo , fanauit corpus lurido illo morbo. 

* Fuitquidam Presbyter in quadam diocecefi ejus,cui plu- 
rimi vicinorum inhoneftum valde ferebant teftimonium, 
quem Eligius frequenter verbis corripiens , nequibat eum 


.À priftino reuocare. contagio : cümque latius infauftum 


ejus crebrefceret vitium , non patiens vltrà Eligius tan- 


ta nefandaaudire de illo, die quadam accerfitü ad fe cau- 


fam vulgati criminis percun&atur , hortans eum modefté 
ad emendationem , inuitans leniter ad confeffionem : at 
illelongé à fe tale quid fa&um abnegans , audaciter cul- 
pam defendere nitebatur, plus videlicet pertimefcens 
hominem , quàm diuinam metuens vltionem. Tunc Eli- 
gius cüm nulla eum ratione fle&ere poffet ad confeffio- 
nem, excommunicauit eum , vt interim quo proadmiffo 
fcelere publicé poeniteret , nullo modo altare adiens facra 
myfteria celebrare prefumeret,comminans multüm atque 
pollicens , quàd fi id vltrà vfurparec , fefe nullatenus pof- 
fetlatere , (d illicó fe palam adeffe , & feueriüs in eo cul. 
pam vindicare. Atille à facie ejus egreffus , pro nihilo du- 


cens minas ipfius, dies fuosin neglgentia confummabat : 


tranfactis autem paucis diebus , excommunicationem ho- 
minis Deiveluti jam inueteratam negligenter obliterans , 
quadam die altare facrificium oblaturus aggreditur : cüm. 


 queprimam altaris partem intrepidus adiret , ftatim diui. 


nitus percuffus , ac vehementer interram proftratus, expi- 

rauit, Ex quo fa&o coepit indignátio Eligij cun&tsterribi- 

lis videri, fermóque ejus jam apud omnes oraculum cali- 

tus computari. Ipfe veró cüm comperiffet internecionem 

tam execrabilem illius miferandi , vehementer eum luxit, 

& multis demum male viuentibusad — corrigen. 
' liu 


CA»PYT 
XXIV. 
Leuitam 
àlateris do- 
lore fana- 
uit, 


CAPvYT 
XXV. 
De Presby- 
tero ab eo 
fanato, 


?. 
$* 


264. Vita fanci Eltgg 
dz vitz eumdem in argumentis propofuit. Praterea Eli- 


giusin tantum mentis finceritate profecerat , fedulé Deo 
in hymnis & orationibus feruiens, atque ita cun&tisanimi 


' virtutibus fublimatus florebat, vt nonnunquam ea quz 


CAPVvVT 
XXVI. 
Lec gratia 
prophetiz 
eidem col- 
lata : & de 
morte Er- 
chenoaldi. 


futura erant prafcius longé anté prznuntiaret :ad quod 
declarandum neceffarium reor vel pauca de plurimis 
enarrare. à; 

Quodam itaque tempore obnixe ab HencuENOALDO 
Palatij Prepofito , quamdam ob caufam proculab oppid 
fccum pergere in comitatu rogabatur ; at ille fecum mult 
reputans renucbat predictum iter eo temporc cum ipfo ar- 
ripere; cogebatur veróàSenioribus & Abbatibus ciuita- 
tis fuz , vt quoquo modo fatisfaceret voluntati ejus, ne 
pro excufatione itineris offendiculum velinimicitiam tam 


. prazftantiffimi incurreret viri. Tandem autem ab eisin 


propatulo refpondere compulfus , ait : Quid neceffe eft, 
Fratres , quod nobis tantam vexationem conaminiinge- 
rere ; ego proculdubio noui quód vos omninó nefcitis, 
quoniam fiilluc properauerimus , magná ibidem injuriam 
paffuri fumus : hinc enim homo pergens vadit illuc , fed 
viuus exinde nonreuertetur, illic etenim morietur. Porró 

ft paucos dies completur fermo ejus , & cüm vixaduri 
fimul ad deftinatum predium perueniffent , ibique ali- 
quot dies commorarentur , ita vt dudum prazdixerat con- 
tigit. Denique quadam noce cüm alto fopore omnes 
quiefcerent fortuitu Eligius egreffus tabernaculum , dum 
forisante veftibulum deambularet, ac de Pfalmis neício 
quid fecum volueret , eidit fubitó columnam ignis t calo 
defcendere , cubiculámque Herchenoaldi vehementer 
penetrare , & tacité fecum euentum rei confiderans, in- 
teritum beftiz illius Diacono fuo , quiforte folus cum eo 
inuentus erat , indicat. Confeflim veró Herchenoaldus 
vltione diuina percuffus cüm fubitó in internis vifceribus 
vaíto cremaretur incendio juffit , protinus ad fe vocari Eli- 
gium ,qui cüm vocatusaffuiffer , & videret eum vehemen- 
wer angi , ccepit ci fuadere , vt quia jam ei viuendi non 
aderat fiducia, vcl hoc faceret moriturus quod non fe: 
cerat fponte viuus , fcilicet vt facculos copiofos metallo 


: ; 
s ; 
Mendes dcc if c ————————— RAT eom Dem m t 


Epifcopi INouiomenfrs. 255 
auri refertos , quos fecum equi vehebant incomptos, pau- 
peribus jam fine dilatione prorefrigerio fuz animz tribue- 
ret ; hoc eifolum aftruens prodeffe : illa veró quz in the- 
fauris relinquebat proculdubio anima fuz obeffe. Sed ille 
ficut femper rapidus ,ita cenax & auarus dum moras dila- 
tionis longiüs inne&tit , repenté mifer fpiritum exhalauit: 
cujus corpus Eligius fecum pro mifericordia rcferens, fc- 
pultuge tradidit; ac fic verba fua cunctis manifefte com- 
pleta oftendit. 

Similiter dudum de morte quoque FrAvAp: crudeliffi. €4**T, 

mi viri Fratribus prenuntiauerat : nam cüm prafatus ty- Demorte 
rannus N/ 1LLIBADVM Chriftianiffimum virum, Burgun- Fleudi ab 
diz Pftricium innoxie interfeciífet , atque cjus mors Eli- Relro 
gio nunriata fuiffet, ille ad hzc é contrario ifta narrantibus 
refpondit , dicens : Vos quidem affeueratis W illibadum 
mortuum , Flauadum vero viuum; ego autem illum quem 
dicitis interfedum noui pro eximiis meritis melius nunc 
viuere in czlo ; illum veró quem vosapplauditis viuum, 
Ícitote celeri internecione malé fore moriturum. Cui 
Cüm caufam hujus immutationis percun&arentur apertiüs 
illico prenuntians , ait: Hzcideó dixi , quia vir ille verus 
Dei cultor mortuus ad tempus videtur , fed jam fine fi- 
ne feliciter viuit ; Flauadus veró ; qui per prolixa tempora 
viuere putatar, infra hos decem dies malé vt dignus eft 
Tnorietur. Ita ergo fadum eft ficut ipfe przdixit : nam fe- 
ptem diebus tranía&tis fortuitu Flauadus percuffus juxta 
fententiam viri Dei miferabiliter eft defunctus. 

Alia etiam complura Epifcopus factus mira przdixit:fed €* "vr. 
dum adhuc füblaicali habitu effet, przfagus futura prz- pe viione 
nuntiauit ; ex quibus noc quadam dum confuetas ora- Epifeops- 
tiones expleffet paululüm in difcubitu requiefcens coepit pui ^ 
fübitó infomniis vehementer fatagere , quem mox Cleri- 
cus excitum cüm caufam viftonis illius ioterrogaret, hu- 
jufmodi ab eo refponfum audiuit. Nuper, inquit, Six- 

PLicIvs Lemouicinz vrbis Epifcopus migrauit de mundo, 
& ecce modó jam Fzzix qui Sacerdotio fortitur Miffos 
ad nos deftinauit , vt ejus parti folatium przbeamus ; cum. 
iplis quidem nunc loquebar; foliciti ergo nunc eftote , . 


256 Vita [anti Eligij 
haud procul enim fünt. Dixit & conquieuit., & ecce 
poft ejus verba cüm lux diei daret initium coeperunt re- 
pente predicti nuntij veftibulum domus pulfare , qui illicó 
ingreffi nuntiant Epifcopi mortem cunctáque ita effe gc- 
fta , ficut jam Eligius praedixerat. Tunc veró offerentes 
copiofam pecuniam à FeLicE pro adminiculo Epifcopa- 
tus. miffam nullatenus fuadere potuerunt vt quippiam ex 
cadem acciperet, fed protinus ingreffus ad Prigcipem 
gratifice cuncta quz pctierant obtinuit , & fic demum eof- 
dem ad propria remeare fecir. 

Abbati Accidit etiam vt quidam Abbas, vocabulo DouNoiLvs, 

prediit — vifitationis gratià ad eum quondam profectus , diutius 

ui apud eum commoraretur : cui Eligius nocte quadim poft 

Monachos quietem fecretiüs euocato dixit : Tu híc fecurus confíftis, 

red fed Monafterium tibi commiffum vehementer inimici im- 
pulíu quatitur , ac demonum procellis fortiter conquafta- 
tur ; vidi enim in vifione noáis flumen ingens multavi fü 
per eum irruere , & nonnulla edificia funditus ad folum 
víque diruere ; quamobrem perge, quafo, nifionerofum 
eft , & vide vtrum erga Fratres cuncta profperé agantur. 
Tunc Abbasfolicitudine cumulatus protinus itinere arre- 
pto regreffus eft ad Coenobium , & priufquam ingrederc- 
tur Monafterium , ei nuntiatum eft duodecim feré Fratres 
demonum inftinctu propofito Monachi reli&o clancule 
de Monafterio fuiffe egreffos , & huc illücque vagari in- 
certos fzculíque a&ibus effe jam deditos. Sic ergo prafa- 
tus Abbas Eligij verba non fine admiratione reminifcens 
Domini in eo gratiam mirabatur diffufam. Interim veró 
de falute Fratrum folicitus, ad cos inueftigandos prope- 
rat quantocius, & nonnullos ex eis repertos ad Coeno- 
bium reduxit ; aliquantos tamen longiüs profugatos nuf- 
quam comprehendere potuit. . 

C41x. Alio vcró tempore cüm Eligius Monafterium fuum in 


De vifione territorio Lemouicino vifitaffet , atque inde rediens Bitu- 
xam ricas deueniffet , voluit videre quemdam qui illic moraba- 


bii. tur inclufum , nomine EsR1GrsILvM ; cujus bona famaab 
$e» tivi: omnibus tunc Bituricz vrbis hominibus celebrabatur : 


Mi cindo quividelicet inclufus indifcreté fuz inftitutionis rigorem 


feruans, 


Eptfcops INoutomenfis. 257 
feruans , nec faciem quidem fuat Eligio tune przbait vi- 
dendam , fed folummodó per feneftram , & ipfam infecto 
vitro claüfam , ficut czteris confueuerat elogium * red- 
didit : cui Eligius poft aliquantulam collocutionem , cüm 


E cella 
egreffurü ,- 
feséque il- 
jum 1n au 
la vifurum^ 


: hui : ] - ( praedixit. 
videreeum non quiuiffet , vltimo valefaciensaic: Hlicte, f." eulo- 


Frater, videre non potui, modó, videbo proculdubio 
citó in aula Regis Clipiaco : at ille cüm id nunquam fore 
proteftaretur : Eia,inquit, Eligius, eia, probabishoc in die 
illa , cüm te illuc coram populis & Principibus vifurus 
fumin palam. Verüm poft breue tempus fequitur effedus 
ejus fermonem : nam talisquzdam extitit caufa, vt eum- 
dem inclufum cellule fuz clauftris patefactis palatium 
Regis adire neceffitas certa compelleret , vbi ab Eligio 
honorifice fufceptus eft, Contigerat enim vt ibi tunc ad- 
effet , & inter dulcia colloquia honeft valde & jocabiliter 
increpatus, demum poft tranfa&am petitionem ad pro- 
pria eft regreffus.. | 
Sunt & alia multa quz familiariter loquens fzpe pro- 
phetando praedixit, ficut & de morte quondam Har 
BERTI Regis , quam ficut prznuntiauit, ita poft paululüm 
euenit, Ec de morte DD4cosgn r1 inclyti Principis : nec- 
non & de natiuitate Lotharij junioris ; nam cüim adhuc 
effet in vtero inditus, & Regima magnopere&obid pauita- 
ret , verens ne filiam ederet , & ob hoc regnum fuccum- 
beret ; veniensad eam Eligius alacriter eam recreauit, at- 


que coram. omnibus puerperam vocitans, partum ejus: 


maículum prznuntiauit , fuümque filium ex myfterio re- 


generationis fore praedixit ; nomen etiam pucro adhuc ih. 


aluo impofuit : & ad hzc omnia certius tenenda , quod- 


dam opificium , quod paruulo poffet aptari , fieri rogauit, 


atque ad vfus ejus víque dum nafceretur cuftodiri juffit. 


Hacautem omnia ficut predixit, ita demum rei euentus. 


probauit : nam & Regina filium protulit, & Eligius eum 


"hliolum habuit , ac nomen LorTHAR1vs, quod dudum in- 


diderat vocitauit. Poft hunc quoque Deus fobolem ejus 
multiplicauic,'& genuit adhuc filios duos; fed cüm tres 


jam procreati effent. paruuli, & Rex ac Regina pacifice. 


Tom, 5. Kk 


giam, 


CAr»*t- 
XXX. 
OrtumLo- 
thari Regis: 


.olim pra- 


dixit; &. 
alia pluta« 


25$ 'Utta fancti Eli 
gratéque confifterent , talem relationem de eis in diebus 
ilis Eligius prz dixit. | 
Alpiciebam , inquit , in vifione nocturna ceu folem cir. 
ca tertiam diei horam properantem , claréque przlacen- 
tem , fubitó nufquam comparuiffe ; cümque adhuc infor- 
me prodigium folerter intenderem , confpexi illicó, & 
ecce quafi media aborta luna tres circumquaque vallata 
ftellas eoteneri tramite vifebatur, quo fol recurrens quo- 
tidie vertitur : itaque ctim & hoc portentum attonitus ex- 
pectarem , mox intra mirantis obtutum ftellis permanen- 
tibus, luna fortuitu exempta eft; poft hzc veró cüm eni- 
xiüs tres illas confiderarem ftellas, ad horam pene meri- 
dianam accedere , ac viciffim fuis radiis fefe repercutere, 
 eaquz eximior extribus videbatur ex improuifo füblata, 
duas tantüm reliquit in propatulo : deinde cüm fimul due 
illa comitati viderentur, dicto citiüs vna earum obfcurata 
atque fubftra&a, vna tantummodó remanfit in palam, 
quz fola re&o tramite folis curfum imitans , magno de- 
mum fulgore rutilabat , quantóque ampliüs ad Occiden- 
tem declinabat , tantó vberiüs claritas ejus laté propaga- 
- batur: atvbiad vltimum occiduilocum peruenit , tantam 
claritatem fuarum lampadarum profudit , vt potiffimam 
folis claritatem fuperare videretur. Hic eft itaque ordo 
vifionis. Poft mortem Cropovzi Regis ( nam abfque 
dubio citó defungetur ) aliquanto temporeobrinebit hoc 
Francorum Regnum relicta ejus Regina cum tribus par- 
uulis : poftquàm veró & ipfa regno fuerit exempta , tri- 
bus filiis in regno relictis , vnus demum ex ipfis cadet, & 
poft hoc haud longo fpatio ex duobus quoque regno vnus 
priuabitur , tertius veró folus Monarchiam adeptus , dila- 
tabitut fuper omnesaffines fuos , atque magnificabitur, & 
obtinebit fub ditione fua tria hec regna ; & fic vifio hzc 
confammabitur. Huc vfque Eligius , fed nos minimé dif- 
fidere conuenit, cüm verba ejus confequantur effe&um, 
praefertim cüm hzc jam aliqua ex parte completa cerna- 
mus, Czterà veró quz nondum impleta fint, ex confide- 
ratione przcedentium impleri é proximo non dubitamus: 
nam fecundüm ejus fententiam & Rex Cropovzvs infra 


bud Uem MTS Lmd 


acc 2. MIL SEND E NE z ? x Muse EIL cu cene eb A ic tL a c et 


Epifcops INoutomenfis. 259 
paucum tempus, hoc eft anticipans triginta dies in pace 
obiit , ejüfque demum relicta Regina cum paruulis , pau- 
cis annisregnum obtinens , poftmodüm jure Regio exem- 
pta filios in principatum reliquit , ac non poít multos an- 
nos major natu ex ipfisqui potiffimum jus tenere videba- 
tur, dum quiete tranquilléque regnaret , diem obiens, 
duos fuperfítites fratres reliquit. De viíis jam quid aga- 
tur , folias Dei judicio definiri conuenit. Hac igitur, 
fed & alia plura his fimilia, quz profequi longum eft, 
plerumque Eligius prophetim gratià afflatus prenun- 
tiauit. | 
. Et inter cztera bonafermo quoque ei fapientiz ; atque. c4»v« 
Ícienti» , & confolationis affluenter collatuserat :humi- XX XL 
litatem autem fupra modum & caritatem zqualiter poffi. Cris 
debat. Non proponebat in honore locupletem pauperi, tionc fe e 
nec Principem vel Nobilem fubje&o & vili praeferebat ; ise 
fed his fe aufteriorem exhibens , illis modeftiorem przfta- bat : & 
bat.Famulos quoque non vt feruos dominorum more affli- "4 Po 
gebat , fed benigne & modefté fraterna caritate diligebat. SIuny ds: 
Iam veró in barbaris tolerandis zquanimitas quanta, & bar 
anta patientia erat? inftabat nimitum incredulos ad 
dem fuadendo fle&ere , obfequio ingratos lenire, con- 
tradicentibus leniter refpondere , fuperbos humiliter fup- 
portare , exiftebàtque ad omnem tolerantiam fortis, ad 
fuftinendam injuriam mitis , ad faciendam mifericordiam 
facilis ; tribuebat egenis fubftantiam, committens Chrifto 
pecuniam, vtab ipfo eterna perciperct premia ; diccbát- 
que res (uas non effe fuas , fed pauperum , quorum procu- 
rationem quodammodo agere videbatur : denique omnes 
opes in thefauris czleftibus largiendo egenis condens,cun- 
&am füppelle&tilem jufta operacione ad paradifum remo- 
uebat; illic videlicet transferens, vbi fru&us ca peret 
poffeffionis eternz ; illic thefauros abfcondens , vbi fem- 
per feliciter glorioséque viueret finefine, Erat praterea 
hic idem vir beatus in fide Chrifti firmus, in opere juftus, 
in judicio prouidus, in humilitate perfe&us, in deuotione 
precih&us , motibus fuauiffimus , fenfu do&tiffimus , ani- 
mo pacificus ,' corde pimus, Tenebat n ina&ibus 
Kk ij 


CAPVT 
xXXIIL 
Obitum 
fuum dudd 
pra dixic. 


260 "Uita fancti Eligij 
finceritatem , in corde puritatem , in operevirtutem , in 
moribus difciplinam:gerebat in fimplicitate innocentiam, 
in caritate concordiam , in humilitate modeftiam, in ad- 
mini(tratione diligentiam , in adjuuandis laborantibus vi- 
gilantiam , in fouendis pauperibus mifericordiam , in de- 
fendendis dogmatibus conftantiam : eratque fermo ejus 
femper cum caritate & lenitate conditus , quo mentes au- 
dientium tanquam luminare lucidiffimum irradiabat. O 
veré imitabilem virum ! ó femen Abrahz benedidum ! ó 
przferendum omnibus Eligij exemplum ! Tare itaque 
Abrahz filius nuncupatur dum ordinem gloriz paterne 
dignitatis exequitur; merito, inquam Abrahae foboles 
afcribitur , fide fcilicet non genere , imitatione non pro- 
genie , deuotione non ftirpe : nempe Abrahae benedidio 
meruit filium, Eligius veró benediQus transfertur in nu- 
mero filiorum : ille Domino obtulit filium ,; ifte potiora 
donis omnibus obtulit femetipfum : & Abraham quidem 
eradidit heredem, hic nihilominus hereditatem : ille fo- 
bolis innocentiam , hicomnem fubftantiam. Neccffe er- 
go eft vt militudo officiorum fimilitudinem conferat me- 
ritorum. Poftremo Abraham quod habuit pignus exhi- 
buit ; Eligius veró totum quod habere in mundo potuit 
Domini juri arbitrióque commifit, Sed quia per alternas 
temporum vices difcurrens oratio pene jam ad finem & 
felicem ejus tranfitum perduxir ftylum , fufficiat interim 
huc víque feriem vitz ejus defcripfiffe:jam enim, vt fpero, 
etíifenfu ruftico prolixum produximus fermonem , quan- 
quam meritis ejus digna preconia nullatenus narrare fuf, 
fecerimus : nunc ergo dignum puto ob audientium zdifi- 
cationem quo ordine ex hac migraucrit vita paucis ex- 
plicare. | | 

Facum eft autem in diebus illis poftquam Eligius cun- 
&a mundi hujus aduerfa , cun&ófque labores zquanimi- 
ter tolerauit ; poft vitetemporarix adminiftrationem bene 
tranfactam , poft multiplicia mifericordizm opera, poft 
dulcia vitz exempla ; poft innumera captiuorum agmina 
liberata, poft Monachorum Virginümque multitudinem 
copiofam Deo traditam ; Coenobiífque mancipatam , poft 


f-- Xt 


Epifcopi INoutomenfís. 261 
immenfam molem fubíftantie eleémofinis diftributam,poft 
fidelifimz difpeníationis creditz fibi pecuniz vndique 
merita cumulata , vergente jam in fenio ztate , cüm effec 
annorum ampliüs feptuaginta , cunctis bonis operibus re-. 
fertus , fentiens jam diffolutionem fui corporis imminere, 
caepit quadám die cum difcipulis Nouiomo in oppido de- 
ambulare , & fortuitu confpiciens eminus vidit ex fronte 
Bafllice S. Medardi parietem ex parte diffipatum , criptu- 


rámqué * imminentem ac ruinam minitantem inftare: £^ rup- 


juffit ergo continuó artificé vocari, &parietis infirmitatem 


ràmque, 


illicó cum liniamentis * folidare. Cui cüm difcipuli dice- x * iigui- 


rent oportunum, Domine , tempus expectetur , vt faciliüs 


acfolidiüs emendetur. Ille refpondit : Sinite huc víque , ^ 


mentis, à 
ie»no. Gall. 
effanfon:. 


Filioli, quoniam fi modó non emendatur me jam fuüper- fuc. 


flite in corpore, non emendabitur. Ex quo verbo cundi 
pené tabefacti , atque in angorem verfi , coeperunt mutuo 
fufpirantes dicere: Non contingat , Domne , famulistuis 
hzc viderequz loqueris , fed magis annis multisad orna- 
tum Eccleíiz fue Dominus,pauperümque prefidium;bea- 
titudinem tuam hic vernare permittat. Ad hzc ille, fup- 
plices celo afpe&us dirigens, atque ex imo pe&ore lon- 
ga fufpiria trahens , ait : Non veftra ex hoc fed potius Do- 
mini in-me fiat voluntas ; exigit enim natura conditio, vt 
pol multiplicia vite hujus obledamenta, tandem jam 
pergamusad veniam ; fed & vobisexpedit, vt cum effe- 
Qu nequeatis vel fola tamen voluntate Dei in hoc volun- 
tati , non difcrepetis ; quia proculdubio tempus jam prz- 
finitum eft, Porró ad hzc verba cunQtisin moerorem con- 
uerfis , ait : Nolite ob id , Filioli, contriftari fed potiüs 
gaudere & congratulamini , quia olim hoc tempus defide- 


rabam , olim hanc meffionem poftlongam vitz zrumnam - 


percipere cupiebam. Illis itaque fufpirantibus , atque in 
angorem conuerfis , nihilominus & reiambiguitate deten- 
tis , ab hujufmodi colloquio ceffatum eft. 

Nec mora poft hec & leuiffima febre corpori infufa coepit 
tzdiari, tunc certius quid diuina prouidentia de fua morte 
decreuiffec condifcens, juffit conuocari omnes famulos & 
miniftros füos,quos ipfe longo jam tempore EM inftitue- 

Kk iij 


262 Vita fandi Eltgg 

rat; & coepit cis finem dierum fuorum palam facere , ac 
ficut femper confueuerat iater cetera predicare pacem 
femper habendam , pacem Fratribus cuftodiendam, & 
caritatem przcipué tenendam , in qua eft vnitatis & con- 
cordiz vinculum. Deinde euocato BAL pEREDO Ec- 
clefie Tornacenfis Abbate, dixit ad eum : Reín tibi , Fra- 
ter , non celabo quam certiffime fore didici : ego quidem 
fecandüm tenorem Patrum gradior viam meam te veró 
moneo ne vlteriàs Tornacum redire appetas, fed eftohic 
contentus cum Fratribustuis , cum eifdem degens : nam 
fioblitus verba mea illuc deincepsaccefferis,noui pro cet- 
to quód viuus inde non redies, Itaque vt tunc pradixit 
ita poft ejus obitum contigit : nam prarfatus Balderedus 
negligéter excedens verbum iftud poft mortem beati viti , 
ad predictam vrbem fine cunctamine properauit , & non 
poft multos dies irruente fuper fe turba vehementer cafus, 
ad vltimum interemptus eft. Igitur vt dicere coeperam 
cüm vir beatus vltima decumberet aegritudine, ejüfque 
infirmitas per quinque vel fex dies protelaretur , ita dun- 
taxat vt femper camdem deambulando;baculoque regen- 
te infirmos artus füftentando, diffimalaret , nec ficqui- 
dem à Dei opere ceffabat bonam hanc virtutum faarum 
confummationem exiftimans , fi ad finem víque perduce- 
ret , id quod per longa vitz fpatia jugi inftantia tenuiffet ; 
pernox enim in orationibus & vigiliis membra fatifcentia 
fpiritui feruire cogebat, & mente quodammodó ad me 
moriam futurz beatitudinis,tranfiens nimium lztus cupi- 
tum iter expectabat, Interea cüm jam propinquare pro- 
feionis falutarem diem fentiret , congregatis pridie Ka- 
lendarum Decembrium cunais vndique famulis & fuis 
difcipulis , quos jam etfi non fpiritu , corpore tamen inci- 
piebat relinquere orphanos , ita exorfus eft ad eos : Vlti- 
mam , Dile&iffimi , paruitatis mez audientes fententiam, 
vltima amatoris veftri gratificé percipite verba , fi mevi- 
caria dilectioneamatis ; diuina juffa adimplere contendi- 
te, IzsvM femper füfpirate , precepta ejus veftris menti- 
bus figite : fi veré mei amatores eftis Chrifti nomen ficut 
& ego amate ; incerta conditionis vitam quotidie ancipi- 


TOLUM 


- 


Epifcopi INoutomenfis. 263 
tem retra&ate , Deitremenda judicia jugiter formidate , 
qualeseritis in die judici prefentandi folicita confidera- 
cione penfate : ego enim fecundum eloquia Scripturarum 
gradior jam viam vniuerfz terra ; jam itaquc amodó ab(- 
que me in hoc mundo degetis, quia me Dominus jam euo- 
care dignatur ; fed & ego cupio diffolui jam , & fi domino 
placuericeffe in requie. His ditis cüm omnes flerent & 
ejularent , euocatis ille fingulatim propriis vernaculis, 
conftituit eis Monafteria inter cxtera excellentiffima , ad 
quz poft fuum diíceffum finguli quique properare debe- 
rent ; & dixit ad eos : Ecce hodie in manus veftras com- 
mendo falutem animarum veftrarum ; mementote ergo 
admonitionum mearum , & cogitate jam finguli de vobif- 
metiplis , hecinteromnia quà monco affidué agite , hec 
fapite , hec retexite , & memoriam meam vobifcum fem- 
per vbique portate : Eligius enim migrat , & jam non crit 
in hoc feculo vobifcum. Cümb hac igitur dixiffet , omnes 
qui aderant cum ingenti rugitu vocem leuantes, vixque 
inter crebros fingultus verba formantes , confona omnes 
voce deflebant , dicentes : Cur nos, Pater, defetis, vel 
cur tam citó à nobis recedere cupis? Cui alumnos tuos 
orbatos relinquis,aut cui, Paftor optime,gregem,quem cx 
gentibus congregafti, fouendum committis? Scimusqui- 
dem olim defiderare te Chriftum , fed falua tibi manent 
tua premia , nec fi diutius in mundo commoratus fueris, 
minuentur, fed an&a potiüs in diesincrementantut ; ideo 
quzfumus , fifieri poteft, differ exitum , neabfceffu tuo 
omnes patiamur exitium , fenium te non compellit vt mi- 
gres,quos deferis poriüs noftri miferere;aut (1 mauis abire, 
vel focios nos tua mortis affume ; melius profectó mori 
tecum ducimus , quàm te abfente in mundo viuere ; ab- 
fentiam tuam ferre non poffumus , quia tui (imilem nun- 
quam habebimus. Doleat ergo tibi, Paftor bone, netam 
Citó Oorbatam relinquas plebem , moueat pu tuam 
luctus ifte, quo impetresapud Dominum fuperftesadhuc 
ia corpore cífe. Talia eos deflentes piiffimus ille Paftor au- 
diens vbertim faciem lacrymis rigabat , quas magnitudo 
pletatis indices clementiffimi cordis effuderat : gaudebat 


Rom. 3,16, 


&2 €. 


* euo m 


264. — Fita fantti Eligij 
quippe de fua vocatione , moerebátque ad' tempus mir 
illiscompatiens decorum deftitutione , & cüm effet pius, 
effécque nimiüm requiem defiderabundus,nec hos ad mo- 
mentum deferere , nec à Chrifto volebat diutius feparari, 
illum fcilicet infatiabiliter fitiens , illum inhianter defide- 
rats , illámque oculisac mente tota femper compledens, 
Tandem ergo interamaraslacrymas , dicáque more: 
tia refumens verbum , ait : Nolite ex hoc er vei 
contriftari, & me, quzío , ampliàs nolite fletu vexare dc 
abíceffu meo, & fivere fapitis gaudere vos potiüs conue- 
nit, quàm lugere; quia equidem etfi prefentiá corporis abs 
fensfuero , fpiritu melius prefensero ; & quanquam ego 
nufquam fim , Deus femper eft, illi vos commendo , ip- 
síque veftri curam committo : ego veró.fi quid boni agere 
potui, veftris profe&ibus militaui ,.& cognofcetis hoc , in 
illa die cim judicabit Dominus occultahominum,& cüm 
reddet vnicuique fecundüm opera fua. Scio quidem quia 
inutilis feruus non feci vt debui, Dominus tamen nouit 
quemadmodum huc víque volui. Vos ergo moneo & pet 
gloriofum Chrifti aduentum obteftor , vt fi qua vobis erga 
me caritas eft , fi mihi vicarium rependitis dile&tionis affe- 
Qum , mandata & inftituta mea feruare curate , & inquo 
vnafquifque veftrüm przualet, de Monafteriolis meis 
quz Chrifto aufpice zdificaui,mercedem & folicitudinem 
habetote ; & valete vifcera mea. Poft hec verba, vergente 
jam die ad vefperam , procidit fübitó: in pauimento., & fi- 
xis genibusante Dei vultum prouolutus orat fuppliciter, 
gemens, atque fufpirans , vt fua benigniffima pietate pro- 
uideat Paftorem, qui regat modefté fuam plebem, ne fiat, 
Inquit , eterne Paftor, hzc plebs ficut ouesquibus non cft 
Paftor. Commendo tibi oues , quas mihi credidilli , & fa- 
miliam omnem, quam pet minifterium officij meituo fan- 
&o feruitio mancipafti , Tuo , quzío, Chrifte, femper pro- 
tegantur auxilio , tuo gubernentur nutu , & tuo dirigantur 
xmperio. O mira Eligij caritas & magnifica bonitas! re- 
ceffurus. jam de mundo fui quodammodoó curá negledá; 
aliorum fi cut femper confüeuerat gerebat adminicula; fio 
enim eximi hac luce cupiebat, vt Domino jubenteadilla 


clara. 


Epifcopi Nouiomenfrs. — 265 
cara aternitatis habitacula tranfiret,vbi ei parabatur gau- 
dium fempiternum nulla vnquam veftutate periturum ; & 
nihilominus illuc tendens;gregis fibi commiffi familizque 
adeptz magnam vt confueuerat folicitudinem gerebat, 


commendans vtique Domino cum feenore quod. ab ipfo 
acceperat talenti munus. 


. lamveróinextremis pofitus, cüm modicus ealortepe- 
ret in pe&ore , nec prater fenfum quicquam vini hominis 
fapereffet , vocatisad fe difcipulis & fodalibus , dum fein 
mutuos mifcent amplexus per fingulos plorans , omnibus 
vale dicebat , dicens : Iam non vltrà loquar vobifcum , & 
faciem meam ampliüs jam non videbitis, ideóque valete 
in pace , & me jam de cztero finite quiefcere, parentém- 
que materiam permittite tandem rediread terram. Hac 
autem audientes qui circumftabant nullo genere quiue- 
runttemperari à fletu , complebantur enim cun&orum la- 
crymis ora , fingultus etiam omnium occupabat vocem, 
herentémque linguam vifcera commota quatiebant , at- 
que in medios conatus , fermo gemitu interrumpebatur; 
vix tamen inter dira fufpiria, & amaras lacrymas, hec 
folummodó verba refonabant. Dolemus quidem impa- 
tientiüs noftri caus , quód nos folatioabíceffus tui defti- 
tuis , fed tui causá , Pater optime , confolamur , qui poft 
mundi laborem ad perennem requiem vadis. Tunc ille 
fupplices oculos ad celum eleuans diu tacitam precem 
fudit , deinde in vocem prorumpens, ait : Nunc dimittis 
feruum tuum, Domine , fecundüm verbum tuum in pace: 
Recordare quafo, quód ficut lutum feceris me ; & non in- 
tresin judicium cum feruo tuo; Quia non juftificabitur in 
confpe&u tuo omnis viuens, Et quibufdam interpofitis 
adjecit , dicens : Memento mei qui folus fine peccato es, 
Chrifte Redemptor mundi, & educcns me de corpore 
mortis hujus , faluam fac in regnum tuum czlefte , quia 
vtrumque tuum eft, & quando voluifti meinhunc mun- 


CArvrT 
XXXIII. 


Q 10 ordine 


à izculo 
migrauit. 


Lhc. 2, 24 


lob. 10, 
Pfalm. 143; 


dum intrare, & quando jubes ex eo exire. Tu femper - 


faifti prote&or meus : in manus tuas commendo fpiritum 
meum : fcio me non mereri confpe&tum tuum ,.tamen tu 
[cis quia femper fpes mea in mifericordia tua fuit , & fides 
Tom. 5. Ll 


266 Via [antis Ely 

mea in tu4 credulitate. permanfíit ; & nunc quoque fub 
confeffione nominis tui ruens , extremum ; Chrifte , hali- 
tum fundam : fuüfcipe ergo me fecundüm magnam miferi- 
cordiam tuam,& non confundas me ab expectatione mea; 
aperi mihi properanti januam vitz , & principestenebra- 
rum non occurrant mihi, non conturbent me poteftates 
aéris hujus , fed clemens dextera tua protegat , & poten- 
tia tua defendat, ac manus tua deducat me in locum re- 
frigerij, & vel in vltimum tabernaculum quod przparafti 
feruis tuis & timentibuste. Ethis dictis inter verba ora- 
tionis flagitatum à Superis emifit fpiritum. Statim veró 
Cüm effet hora prima noctis , vifus eft fubitó velut pharus 
magnus ingenti claritate refplendens ex eadem domo co- 
rufcando confcendere , atque inter mirantium obtutug 
fphara ignea crucisin fefimilitudinem prazferens , velocí- 
que curfu deafitatem nubium prateriens , czli altitudi- 
nem penetrare. Hoc ergo ordine fanda ejus anima farci- 
ná carnisabjectá, atque terrenis preffionibus liberata , ad 
fuum lzta reuolauit au&orem , & in antiquam poffeffio- 
nem diu hic peregrinata , celo gaudente, terra plorante, 
Angelis etiam plaudentibus tandem ouans confcendit. 
Itaque quantum haberet vir beatus in plebe amorem con- 
feftim in ejus declaratum e(t morte : vix quidem fpiritum 
exhalauerat , vix debitam Chrifto reddiderat animam, & 
jam ludus totius vrbis in cxlo refonabat , omnéfque pla- 
teas currente nuntio varius fubitó rumor impleucrat, & 
vnius obitu quafi communi orbitatis vulnere tota fimul ci- 
uitas lamentabatur. Quid multa? compofitum continuó 
ex more corpus , feretróqueinditum , ad Ecclefiam de- 
ferunt, ibique excubias viciffim agentes , Clerusin hym. 


. nis , populus in lamentis , noctem peruigilem ducunt. 


CA»PVT 
XXXIV. 
Maledi&io 
& oratio 
vluma : & 
de miracu- 
lo egce- 
dientsani- 
ma vilo. 


Fado autens mane conuenit ingens in oppidum vtriuf- 
que fexus multitudo ; affuit etiam & Regina BATHILDIS 
cum filiis , & Optimatibus , exercitüque copiofo , quz ve- 
locitet oppidum ingreffa,celeríque curfu funeri accurrens 
ingenti voce in fletum prorupit, plorans atque ejulans 
quód cum viuum minime reperiffet : cámque diutiffime 
feretro incumbens lamenta geminaret, rogat interim prz- 
parari quemadmodum corpus Beati viri ad Cala Monafte- 


Epifcopi INoutomenfis. 267 
rium fuum transferret ; fed cüm voluiffet eum leuare , & 
non preualuiffet ex loco mouere , triftisadmodüm effecta, 


- indixit Ecclefie criduanum jejunium celebrare cum filen- 


tio. Quod cüm fieret , ipfa quoque cum Optimatibus fuis 
paritérque cum Clero inhianter per(iftens, indefinenter 
per illud triduum excubias celebrate funt. Dum hzc igi- 
tur agerentur , ipfa venerabilis Regina nimis intolerabili- 


tgr lugens, nullo genereà fletu cohibere fe poterat ; deni- 


que cüm ex nimio dolore abíentiam fandi viri ferre non 
poffet , tandem vt defiderio fuo fatisfaceret , reuelata ejus 
facie in lugubre ofculum ruens, ccepit manus pe&üfque 
lambere, ac genas copiofo lacrymarum imbre perfundere 
& ecce repente dum fanétum corpus exofculans palparet, 
miraculum non filendum illicó contigit. Nam cüm effet 
hyemistempus,& corpus jamdudum mortuum decumbe- 
ret gelidum , fortuitu vnda fanguinis ex naribus jacentis 
profluens , ccepit vbertim genas Sancti rigare , quod vi- 
delicet confpicientes Epifcopi & Regina Chriftianiffima, 
confeftim fuppofitis hinc inde billeis * linteis fumma cum 
diligentia quoufque fponte decurrit fanguinem college. 


runt , ac pro magno munere feruandum deinceps in pi. ! 


gnoribus fegregarunt. 


Interea , vt predi&um eft, jejunio expleto , fatagebat 
omnimodis Regina vt quoquo modo corpus fandi viri in 
Cala Monafterium fuum transferret ; econtraalia pars co- 
nabatur eum Pari(íius ciuitatem deferre ; vtrifque tamen 
obfiftebant ciues Nouiomagenfes , juftiffimam fibi heredi. 
tatem membra fui Ántiftitis vendicantes. Hocigitur mo- 
doorta erat inter eos altercatio;pia viciffim deuotione pro 
fan&a rapina decertantes, quinam juftius ejus merere- 
tur reliquias ac fepulturam poffidere : fed càm Epifcopi & 
przftantiores quique qui aderant partibus Reging fauc- 
rent, atquead ejus eum Monafterium ferendum décerne- 
rent, orta eft ingés vociferatio & tumultus magnus ab vni- 
uerfa plebe Nouiomagéfe. Tunc Regina prudentiori con- 


* def, fi. 
El 
imprefhs, à. 
bulla, five 
billea : ve£ 
damaíce- 
no opere 
figuratis ;- 
Gall. da- 
mafílez, 


filio vtens, & judicio Dei Omnipotentis caufam commit- 


tensjit : Seponátur jam ambages verborü,& fi eft Domini 
voluntas aut San&i hujus , vt illuc eat quó.ego cupio , fine 
Llij 


* plangor 
pra plactuk 


268 Vita fantii Ele 

vlla jam dilatione leuetur, fin veró aliàs , modó probabi- 
mus, Poft hec verba cüm acceffiffent ad feretrum , & 
tentarent eum leuare, canto pondere depreffum fenferunt, 
vt nec mouere quidem à loco illum poffent ; deinde alij 
atque alij viciffim fibi fuccedentes nihil vfpiam praualere 
potuerunt ; poftremó omnium Regina accedens, ipsaque 
per fe probare volens , vlnis exertis ac rebrachiatis coepit 
pulfare vttum vel vnum feretri cornu valeret mouere, 
cümque totis viribus nitens inhianter pugnaret , & quafi 
montem inanem pulíaret , nihil prorfus proficere potuit : 

tunc ergo conuería ad Optimates , ait: Ecce jamliquidé 
cognofcimus non effe voluntatis ejus , vt eum alibi fera- 
mus,concedamus igitur huic plebi, vel inuiti, quod ha&e- 
nus noluimus voluntarij Placuit autem hoc confilium 

cun&is , & decreuerunt eum omnes vno orein eodem op- 
pido fepeliri. Itaque poft hanc definitionem cüm rurfus 

feretrum fübleuare tentarent , tanta mox celeritate leui- 

gatum fubleuatümque eft, vtfacilé jam à duobus porta- 

retur , quiante horam necà pluribus mouebatur : quod 

miraculum ciues cum Regina cernentes gloriam Domini 

magnificabant , dicentes : Magna & mirabilia opcra tua, 
Domine virtutum. Et, Mirabilises Deus in San&istuis. 

Deinde jam cüm deferretur corpus ad fepulcrum , tota 

pene ciuitas ruit in obfequio funeris cum lu&u ; nam & 

Regina deuota cüm effet hyemis tempore palus immenf2, 

nullatenus faaderi potuit , vt vehiculo vteretur equi, fed 

pedeftri & graui labore fequens feretrum per paludem là- 

menta continua cum omni fociabat familia. O quantus 

luctus omnium , quantus przcipué Monachorum fletus 

& pauperum , qui eo die ibi confluxerant per plateasom- 
ncs petítrepebant ! Chori fiquidem pfallentium lacrymo- 
fas reddebant voces , cantus & agmina flentium lugubres 
reboabant inaére fletus;omnem populus vrbem quatiebat 
gemitibus, celsümque culmen olympi implebatur plan- 
goribus *, accentusantiphonarum concrepabarin Choro; 

& luctus Nouiomagenftum refonabat in czlo , funereos 
cantus omnesreddebant tramites , vlulatus dirus cunctas 
compleuerat &des, cjulans populofitas omnis fe fuderat 


Ebpifcops INouiomenfis. 269 
perorbitas , flebilibüfque vagas implebant vocibus auras. 
Tali pompa vallatus eminebat Paftor extin&us ; tali con- 
füpatum caterua corpus ferebatur ad tumbam.Hinc prz- 
terea Chori precedebant canentium , illinc agmina ple- 
bium continuabant ejulatum: patrem fe & nutricium per- 
dere omnes clamabant , & inter quatientes fingultus vix 
hzc verba promebant : Cui, Paftor bone,feruandam com- : 
mittis plebem , vel cui pro caulisgregistradis curam Pa- 
ftoris ? O Eligi, dulcedotu pauperum fortitudo debilum, 
tu protector & impar egentium coníolator, Quis jam poft 
te eleémofinam ficut tu dabit largam ; vel quis noftri erit 
prote&or ficut tu , bone Paftor? Quistecum pariter inte- 
rite nobis tribuat hodie , efsétque mors dulcior quàm tua 
przfentia carere? Hujufcemodi ergo cüm properant ad 
fepulcrum omnes fimul inconfufas * voces dabant ad 
czlos, necerat facil& inter geminos tantarum vocum ac- 
centus cantunran fletum, Clerum pfallentem, an plebem 
difcernere vlulantem. Quis enim in illo die quamuis fine 
Vifceribus effet, cüm pauperum lamenta audiret , non fta- 
tim in fletu prorumperet? Áutquis ita immifericors ple- 
bem omnem vociferantem cerneret , & non illicó in rugi- 
tus fe conuerteret? Quisautem ita ferreum poffideret pe- 
&us vel ftolidum , vt cüm Reginam cum Principibus de- 
flentem intueretur, non protinus inlamenta fe funderet? 
Quis veró etiam nunc ficcis oculis recordaripoterit , cüm 
peruentum eft corpus ad locum fepulcri , quoardoris de- 
fiderio , quo amoris affe&u , quo doloris impulfu tencba- 
tur ? arcebatur , retrahebatur feretrum à populo retror- 
fum , vt vel vno momento adhuc fupereffet corpus in pro- 
patulo , quó vel fic vtcumque fuo fatisfacerent defiderio : 
fiquidem ftudiosé tardabant omnes,moras innectentes ne 
clauderetur fepultura , quia nimirum non poterant ejus 
ferre abfentiam. 

Poft tandem ergo vix populis prereptus , atque, vt ita 
dixerim , fortiter à fortioribus raptus , ab Epifcopis qui 
aderant fepulcro eft mancipatus , vbi fatis feftine faxo 
opertus fub magnis jam feruatur honoribus , ibique valla- 
tus tumba furrecturus jacetin gloria, Sic — venera- 

lij 


f * coifa- 
fas. 


XXXVL 
Pompa fu- 
neris cius , 
& laus bea- 
titudizis, 


$4p. 4. 


Pros. 11, 
lere». 17. 


Pal. 4. 


MA 4 


Ifei. 48 


Ifai. 65.13) 


270 Vita fantti Eligij 

bilis Regina cum plebe valde defeffa humatis Prafulis 
membris adorans , reuertiturad propria jejuna, & prohi- 
bente luctu eam fumere cibum fic triduanumiin fletu ex- 
pleuit moerens jejunium. 

Comparetur itaquc fi placet hujus beati viri, non dicam 
funeri , fed potiüs triumpho , inanis gloria fxculi; confe- 
ratur fi poteft viaorum diuitum pompa huic peregrino de- 
fun&o zquanda : illos enim viuentes in miferia confufis 
plaufibus populorum honorat infania : Eligium exutum 
mundi zrumna cum fummis czlicolx laudibus ad defide- 
rata perferunt regna ; & illi poft ízculi pompam in tartara 
dira traduntur : Eligius poft mundiaduerfa finu Ixtus Pa- 
triarcharum excipitur ; illi diuitiarum mole oppreffi fun- 
&i przcipitantur in gehennam : Eligius eleémofynis fub- 
limatus cum Beatis refurget in gloria ; illi poenam mortis 
funeftis pro meritis foluunt in inferis : Eligius pro beatis 
vernat meritis in finu Abrahz (ine metu jam felix : illi po- 
ftremó in profundum barathri lugent miferi cum damna- 
tis : Eligius meus perpetim laureatus ferto perenni exultat 
Elyfiisin campis cum cundis à fzculo San&tis.Gratias tibi 
inter hec & propter hec , Deus nofter fideliffime retribu- 
tor, quoniam reddidifti ei magna pro paruis, & requiefce- 
re eum fecifti interamaenitatem fempiternam , & virentis 
paradif(i tui delicias, qui ad hoc forfitan raptus à nobis eft ; 
ANe malitia mutaret intelletium eius : & ficut de perfedtoquo- 
damícriptum eft , 77jmens inter peccatores tran[latus eff 5 quia 
placita erat Deo anima illius.De talibus quippe per Salomo- 
nem dicitur : Zuf/u; de angufia liberatus eff. Hinc & Hiere- 
miasait : Zeneditígs vir qui confidit in Domino , € erit Domi- 
nus fiducia eius : Cr erit qnaft lignum quod tran[plantaiwr faper 
«quas, Hinc Pfalmifta dicit : 7a Jege Domini fuit volattas 
eius: erit quaft lignum qued plantatum ef fecus decmrfus aqua- 
ym. De hujufmodi viris per Malachiam Prophetam Do- 
minus dicit : Znpace C7 in equitate ambulasit mecum; € msl- 
tos auertit ab iniquitate. Flinc per Ifaiam loquitur dicens: 
Ego vocani eum , €» benedixi ei , €? dircfia eff via eis;, Flinc 
per cumdem Prophetam pollicetur dicens: Ecce fermi mei 
comedent y, uos autem , id eft reprobi , efurietir.. Ecce fermi mei 


Epifcopt INoutomenfis: 271 
bibent , vos antem fieietis : ecce ferni mel letabuntur , vos confun- 
demisi : ecce ferui mei exultabunt in gaudio ,vos autem clamabi- 
tit ob delorem cordis , &- propter contritionem fpiritus vlulabitit. 
Hinc quoque in libro Ecclefiaftico dicitur : Z'izezti Deum 
Bene erit inextremis , C in die defuntlionis fue benedicetur.Hlinc 
&aliàs fcriptum eft : Bonorgm laborum eius aloriofas erit fra- 


Eccli, 1, 15. 


Sap.3. 


Elus , Cy inperpetuum coronatus trinmbbat. Hzc nos de obitu 


vel fuperobitum fanGi viri narraffe fufficiat. Ceterüm ne 


. legentibus ingererem faftidium , eo quód prolixe jam ex- 


tenditur oratio , dignum fore judicaueram , vt ejus termi. 
nante vita , nofter quoque terminaretur fermo , niíi multi- 
moda miracula , quz ad facratiffimum corpus ejus affidu* 
nominus operatur,me denuó ad loquendum impellerent : 
plurima ergo pro legentium oportunitate przteriens , 
paucain calcefua prefens Liberoftendat. — — 

Poftquàm vir beatus de feculo migrauit , cüm corpus 
cjus delatum effetad fepulturam , reman(it fortuitu in lo- 
coquo jacueratrachina caprina ex epifcopio valde opti- 
ma,quz nimirum in be(ilio fuerat pridie füppofita feretro, 
quam illico cun&is difcedentibus Diaconus quidam Vffo 
nomine , Sueuus quoque natione , cupiditatis ftimulis 
exagitatus clanculé rapuit , atque in lectum (ibimet fub 
ftramine abfcondit. Igitur corpore ex more tradito fepul- 
ture cim miniftri exequiarum rediiffent , atque ablarare- 
cognouiffent , vehementer mox contriti coeperunt eam- 
dem in diuerfa perquirere ; cümque diu difcurrentes , & 
huc illácque inueftigantes , nullum rei perditz caperent 
indicium , orta eft inter miniftros non modica ob hoctur- 
batio; fed cüm nox jam inftaret , fomníque tempusadue- 
niffet , cun&is alto fopore quiefcentibus ex more , ap- 
patet vit fan&us in vifione Abbati cuidam, Sparuo nomi- 
ne, eümque vt folebat blando compellans alloquio , indi- 
cat quoin loco furtum celaretur abfconditum, Cüm ergo 
lux die craítina terris effet jam reddita , adhibitis fecum 
predidas Spatuus duobus credicis Fratribus , ordinem 
vifionis exponit eis , deindead locum defignatum pariter 
eos pergere hortans , ipfe pro proditore prior cuncisac- 
cedit : cümque diligenter fcrutati effent locum , ftatim 


CArvr. 
XXXVil. 
De virtuti- 
bus quibus 
poftobitü 
claruit. 


CArPYT 
X XXVIII, 
Vt quidam 
cellaao ap- 
parens mi- 
raculum 
declarauit, 


(CAPVT 
XXXIX. 
Vccuidam 
in Palatio 


272 Vita fancis Elry 

vtvir beatus indicauerat repererunt & furtum : mox au- 
tem acceríito Diacono duriffimis eum verbis increpaue. 
runt, non tamen acerbiter verberibus vindicarunt, quia 
& hoc idem à fancto Eligio in mandatis acceperunt, Ex 
quo fato coeperunt omnesfan&um Antiftitem ex ipfo die 
obitus ejusmagnoperé pertimeícere , ac venerationem ci 
debitam de die in diem jugiter exhibere. 

Poft hzc autem erat quidam cellanus , homo Dci, 
fimplex & re&us , nomine DvtciorENvs,inloco 
quodam non longéab vrbe Parifiaca commanens, quem 
Beatus Eligius dum fuperftes in corpore effet , cüm fe 
oportunitas przbuiffet , frequenter vifitare confueuerat, 
eique magnam confolationem in quibufcumque indi- 
guiffet parare folitus erat : poftquàm ergo vir beatus de 
mundo migrauir triginta fer& aut nec ampliüs fluxerant 
dies , cüm fubitó eidem invilione no&urna apparens, co-- 

it ab eoinquirere quemadmodum ifdem degeret , quóve 
prafidio eoaleretur in tempore ; at ille fupplices manus 
indaganti prztendens; Bene , inquit,ha&enus orationibus 
tuis confifto, Et putans eum vifibiliter fecum loqui, atque 
ex hocampliüsaliquid prefumens;ait : Eft mihi modicum 
falerniin vafeex ea quam per te Dominus dedit vinea, fi 
jubes , Domine mi , probemus ex hoc:cümqueei calicem 
vifus effet offerre , porreQa mox vir fanctus manu benc- 
dixit illicó poculum , jufsítque ftatim eumdem refundere 
in eo quo exemptum fuerat vafculo ; quod cüm fadum 
fuiffet , confeftim & vifio dicto citiüsablata eft. Experge- 
fa&usautem Presbyter, coníternatüfque demum furrexit 
diliculo , & ex vifione folicitus introinit mox cubiculum 
ybi parum pridie reliquerat bacchi : cüámque vafcula fua 
figillatim folicité confideraret , reperit fortuitu tunnam 
ybi pauxillum habuerat antea , víque ad os tunc vino ex- 
undante repletam : ex quo facto in admiratione conuer- 
fus facilé potuit aduertere quantum benediáio valeret; 
quam Eligius fan&us per enigmata etiam promeret. 

Illud etiam annectendum credidi , quod. nuperrime 
poft obitum fuum apparuit vir beatus in vifione nodis. 
cuidam perfonz in. Aula Regis habitanti , cui in habitu 

(0 prxful- 


[E 


£3 ii 


Epi[copt INoutomenfis. 2725 


prefulgido affiftens precepit , vt ine aliquo cunctamine 


adiens Reginam BATHILDEM commonere eam deberet, 
quó infignia auri gemmaráümque ornamenta quibus ad- 
bucin cultu vtebarur , ob Chrifti jam reuerentiam depo- 
nere non grauaretur. Quod cüm is cui juffum erar negli- 
genter filendo praeriiffet , apparuit nililominus & no&e 
fecunda , atque eadem qux pridie eadem ferie. commo- 
nuit :fed cüm. nec tunc quidem przfumpfiífet ex vifione,. 
Rcginz quidquam indicare , tertia nihilominus vice cum 
magna apparens comminatione , eadem quz priüs man- 
dauerat ingeminando , fübjunxir ; cümque nec fic quic- 
quam Reginz auderet indicare, emiffa fubito corpori fe- 


. brecaepit vehementer angi ; quem cüm Regina egrotan- 


tem vifitaret , caufas aegritudinis fcifcitari ftuduit, Tunc 
zgeropportunitate inuenta , fecreta cordis detexit , man- 
data Reginzindicauit atque omnem ei tenorem vifionis 
expofuit, Nec mora, & poft rerum narrationem difceden- 
te extemplo febre fanitatem priftinam recepit. R egina ve- 
ró non ambigua de Confefforis admonitione , omnia à fe 
confeftim ornamenta rejecit , nec prater brachiles aureos 
fuper fe quidquarn ornamentorum referuauit, Omnia ita- 
que in eleémofynis difpertiens , potiora queque in cru- 
Cisopere aptauit ; quam nimirum eleganter perficiens ad. 
caput fani Eligij ftabiliri precepit. Iuffit preterea & cre- 


pam * exauroatque argento mirifice fabricare , quam fu-- 


pra Confefforis membra deponere deberet : in quo opere 
copiofam molem argenti & auri ipfa prebuit, dicens:Hic 
Beatiffimus multorum San&orum fabricauit fepulcra , & 
Cgo vt dignum eft, fi quiuero fabricabo ejus memoriam. 
Facdtümque cft it2,& cüm ftabilita in locum tumuli fuiffet, 
tanta deinceps copiaauri vel gemmarum in fibulis ac di- 
uer(ts fpeciehusà Potentibus eodem loco collata eft, vt 


 eamfermo narrantis vix füfficiat exponere. 


Hisita geftismos erat vt diebus Quadragefimz propter 
fulgorem auri ve] nitorem gemmarum operiretur tumba, 
vclaminelinteo vrbané ornatu holoferico. Igitur ingre- 
diente Quadragefima precinxerunt crepam hujufmodi 
Íindone , vt moles radiantis metalli velata tegeretur dic- 

Tom. 5. M m 


vifus Regi- 
nam come 
monere 
pracepit. 


* Suprà di- 
xit repam. 
Conjco e[fe 
crculum, 
inflar coto- 
nz; vel po- 
tus loculü 
fiueferetrü, 
"velgo Gal. 
Challe; im- 
pofitum fe- 
pulcro, 


Car. X L. 
De mcedici- 
na ex]iquo- 
I€ prouiià3, 


274 Vita fantii Eligij 
bus poenitentiz, Et poft aliquot dies fortaitu dum multi 
aftarent fepulcro , miraculum apparuit inauditum : capit 
namque fubitó linteum quo tumba cingebatur fudare, 
ac deinde paulatim paulatímque fumigans vberiüs rore 
infüfo humectari ; quod cüm circumftantes confpice. 
rent ,in magno protinus ftupore conueríi magnalia Chri- 
fti ibifatebantur tunc fieri. Deinde cüm diftillare cerne- 
rent linteum , vifum eft fenioribus confilium optimum, 
vt auferentes eum &tumulo , atque extorquente; in vaf- 
culo , aliqua ex eodem liquore procuraretur medicina fo- 
re; quod & factum eft , & mox tollentes przcindorium 
elicuerunt invafe zreo , atque exhoc demum multis prz- 
buerunt fanitatis antidotum : tanta quippe fuit fudoris il- 
lins vbertas , vt etiam holofericum vrbané tunc tinum 
ex nimia roris infufione proprium amitteret colorem ,lin- 
teümquc fibi connexum colore inficeret fao. Itaque fimi- 
le huic operi Gedeonis fa&um intueor , ibi etenim ros in 
vellere ex diuina preítantia ad indicium rogantis infufus 
eft ; hic nihilominus infufio diuine virtutis ad fanitatis re- 
medium collata eft ; illic concha vellere expreffo rore 
completur ; hic nimiram-inteum in concha expreffum ad 
duorum ferefextariorum menfuram liquor fanctus elici- 
tur. | 

Denique eo tempore vaftabat morbusacerrimé nonnul- 
las ciuitates Francis , vnde diuinitus przdiái liquoris fo- 
mitem przftitum credimus cffe , adeó vt (1 quis tunc in- 
gruente morbo mortis pateretur periculum , fi predictam 
attingere potuiffet medicinam , mox omni malo depulfo 
fanus redderetur à morbo, Erat autem ea tempeftate Co- 
mesquidam vrbis Tiroandenfis nomine INcowA avs;prz- 
diuesvaldé & potenshomo , qui nimium metuens vaftan- 
tem circumquaque peftem, necnon & audiens miraculum 
rei geíte , totum feex corde intimo ad fanái Eligij contu- 
lit prz(idium ; denique multa ex fide poftulat fibi ex prz- 
fato dari liquore , fpondens atque deuouens vt fi iídem 
Aatiftesapud Dominum obtincret quód ejus predia dif- 
currens morbus non penetraret , decimam rerum fuarum 
ex dic prxfent  villàmque quam habebat majorem ejus 


Epifcopi INouomenfis. 275 
Ecclefie delegaret. Adiens igitur predia fua omnes eo- 
rum habitatores cum voto & deuotione fecit ex illo falu- 
tari liquore contingere ; ac (ic fadum eft , vt cüm vndique 
prouinciam morbus vallaret, nullus eorum qui ad cum 
pertinebant peftis tunc incommodum fenferit, Pofthec 
autem predictus vir exultans valde de fuorum fofpitate 
fubjectorum , decimam ex omnibus partem fcgregauit, 
atque Ecclefie fan&i Eligij cum voto vt fpoponderat gra- 
tulationis contulit : porró tanta fuit copia decimz , vt de- 


cima acolarum pars centum animz ad partem beati Eli- 


gij forte deuenirent ; infuper adhuc & pecora multa ni- 
mis. | 

Dum adhuc Beatus Eligius fuperftes in corpore effet, 
quidam Ecclefiz ejus cultor negligens vinez ; frequenter 
à fancto viro pro ignauia vel fegnitia fua verbis corripicba- 
tur ; nam & multimodis emendare eum cupiens minas ci 
verborum nonnüquam intentabat; fed cüm vir beatus mi- 
graffetad Dominumj,ille vt pote infolens & ftultus veniens 
die quadam ad ejus tumbam, cum cachinno exprobratio- 
nis elato dixiffe illicó fertur : Ecce qui minas mihi verbo- 
rum pollicebaris tu jam mortuus jaces ; fed ego quidem 
adhuc confifto viuens. Poft quz verba vifum ei fuir aftiriffe 
repente fanctum Eligium manu virgam geftantem , & per- 
cuffiffe caput ejus , atque dixiffe : Agnofceferue nequam , 
quoniam con füm mortuus vt tu gloriaris, fed veraciter 
nunc viuo ereptus &terris, His dictis continuó cx percu- 
tientis verbere coepit caput hominis intumefcere , cuncti- 
que artus ipfius vehementer aggrauari ; exinde jam dolore 
magis ingrauefcente coepit vtraque manu caput tenens 
turgens magnis per vtbem vocibus inclamare, ac perom- 
nes plateas ciuitatis ea quz fibi contigerant lacrymabili 
voce proferre. Concurrebant autem plurimi ciuesad hoc 
fpectacalum ftapentes,& nonnulli eidem mederi cupien- 
tesnihil penitus przftare poterant juuaminis ,fed & con- 
trario quantó plus conabantur aliquid ei juuaminis prz- 
bere, tantó ampliüs dolor multiplicabatur in vulnere. 
Tandem ago poft immenfos cruciatus ad memoriam 


Confefforis reductus , ibíqueà multis edoctus , culpe fuz 


M m ij 


Car». XLT, 
Quidam vi- 
nitor fuper 
eius morte 
exultans 
percuttus. 
eft. 


. n mappe sure crue E.XAUEET TT 


C A». XLII, 
Quód vin- 
€&i rei con- 
tta cius Ba- 
filicam fol- 
uantutr, 


CAPVT 
XLIII. 
De catena 
ante eius fe- 
pulcrum 
rupta. 


276 Vita fantii Eligi 
fatisfaciens vix poft longum fpatium recuperare potuit 
falutem. 

Sed quis figillatim omnia mirabilia ; quz illic Dominus 
Chriftus operatur affidué , verbis valeat explicare : fi quis 
enim exigente caufa quamcumque fuerit ob culpam vin. 
&us, vel catenatus,(i contigerit vt per aggerem publicum, 
qui Bafilicz ejus proximus eft , ducatur aftridus , mox vt 
contra eamdem Ecclefiam ventum fuerit , confeftim dif- 
ruptisomnibus vinculis foluitur reus , nec patitur vlteriüs 
teneriaftrictus, Ad quod declarandum vnum tantüm ex 
multis commemorabo. 

Itaque virquidam fiue ex caufa , fiue abfque culpa, fer- 
reisquondam nexibus conftri&us, càm ad fupplicium du- 
ceretur, clancul& de manibus perfequentium elapfus,cur- 
fu concito ad Eccle(iam fan&i Eligij confugit , quam in- 
greffus cüm ad tumbam ejus perueniffet , ibíque trepidus 
aftarct , repente difrupta catena qua premebatur in partes 
vtrimque cecidit : fubfecuti autem illum mox proditores 
cüm illic liberum aftare confpicerent , nimio "sin fuc- 
cenfirurfum acceptam catenam in collo ac manibus ejus 
injiciunt , conantes cum fümmoperé foras Ecclefiam tra- 
hcre. Tunc veróreustremensac pallens, atque ad fepul- 
crum fupplices oculos prztendens , ait: O fanáte Eligi, 
placet tibi quód ad te confugientes non defendis ? Ad 
hanc protinus vocem cum magno impulfu effractà catenà 
longiüs ab eo profiluit , eümque ruríus liberum coram 
omnibus aftare fecit. Ex quo facto perterriti omnes qui 
virum impeticrant, proruentes in tcrram veniam audaciz 


fuz cum ingenti metu precabantur. Deinde jam omnibus 


inderecedentibus , foláque catená diffipatá in teftimo- 
nium remanente , cüm aliquod horarum fluxiffet fpatium, 
fuperuenit Epifcopus duis loci, & audiens de mira- 
culo quod ibi tunc acciderat vifus eftad horam dubitaffe, 
qui ftatim inde progrediens cüm afcendiffet equum quo 
illic adue&us fuerat manfuetuffimum , mox ab co in ter- 
ram projedtus , grauiffimis liuoribus eft confectus, Et con- 
fe(tim culpam dubietatis Epifcopus reminifcdhs , palam 
coram omnibus confiteri eft compulfus : sícque inde fub- 


I LDÉLUGALLLLEGuuii e CQ ML cs 


vec 


Epifcopi INoutomenfis.. 277 
feuatus, & falutem poft dies plurimos adeptus , cautüs 
deincepsintalibus eft redditus. Et quia fe occafio praebuit, 
quód de hujufmodi conditione loqui deberem , dicam & 
aliud huic rei fimillimum. 

Dum igitur aduiueret virbeatus habuerat equum vnum 
inter ceteros manfuetiffimum , cui cüm neceffitas popo. 
fciffet plerumque federe confueuerat ; poft cujus videli- 
cet difceffum ad ditionem Abbatis, qui eidem Bafilice 
przerat , idem equus peruenerat ; fuper quem vir A pofto- 
licus MyMMoLENvs ejufdem loci Epifcopus inhianter fi- 
tiens , violenter eum predicto Abbáti fubripuit , fuique 
juris vindicauit. Abbasveró nihil ei obtendere audens ad 
fan&um illicó perrexit Eligium , eíque multa deplorans 
caufam hanc commendauit:cüm ergó predictus equus ad 
ditionem Epifcopi fuiffet perdu&tus, coepit ftatim pedibus 
condolere , ac toto corpore marcefcente tabefcens de- 
cidere : tunc Epifcopus adhibito miulomedico, juffit ei ftu- 
dium impendere,quó fcilicet fanari potuiffet : fed quam- 
uis ei cura fedulé impenderetur nihil prorfus proficere po- 
terat : infuper etiam cüm ad eum aliquisacceffiffet , veli 
fera agreflis in fremitus & calces profiliens laniare curato- 
rem fuum nitebatur. Cümque hzc per dies plurimos facc- 
ret, nullatenüfque melioraretur , tandem verens Epifco- 
pus neeum fi hoc in periculo permaneret totum perderet, 
cuidam illam matronz fibi dilectz doni grati obtulit, 
quem illa acceptum diligenti cura ftudiari fecit : cujus 
cüm dorfum die quadam iter arripiens infeditfet , ftatim 
calcibus & ftridoribus immenfis actus grauiter eam in ter- 
ram collifit, in tantüm grauiter , vt pertotum feré annum 


cadem conquaffatione laborans egra decumberet : qux 


nimirum femina cüm fe fentiret vehementer aggrauari, 
remifit Epifcopo quem dederat equum , & cum co pari- 
ter pro munere exacerbationem , ac pro gratiarum actió- 
ne probra mandauit : quem Epifcopus receptum rurfus 
diligere juffit , fed cuncta ejus diligentia in caffum confu- 
mebatur , & quantum plus cura adhibebatur,tantüm fem- 
per idem in pejus delabebatur.Poft hecautem extitit qui. 
dam Presbyter religiofus ; qui daret Epifcopo confilium, 


CArrvr 
XLIV. 
De equo 
Sancti. 


CAPYT 
XLV. 

De miracu- 
lis in tranf- 
migratione 
corporis 
eius oíten- 
fis. 

f:* volutio 
btc fumitur 
p"? fornice 
few teftudi- 
ne , G4, 
vOute, 


"Tranffatio 
corporis S. 


Eligij. 


278 Uita fandli Fligij 

quatenus videret cüm nihil apud fe poffet equus profice. 
re , redderet illum eidem Abbati , cui dudum injufté ab. 
latus fuiffer;& cüm fecundüm ejus con(ilium fa&um effet, 
poft paucos dies fanus factus equus , ac manfuetiffimus 
redditos,fub jure ejufdem Abbatis permanfit omni forma 
decorus. 

Hisitageítis , cüm corpus Beati Eligij in latere altaris 
effet fepultum , vifum eft Epifcopo & Reginz confilium 
optimum , vt edificata vltra altare volutione * illic ei de- 
mum condignam facerent tranflationem. Cümque hu. 
jufmodi confilium mente conceptum illic accerfiffent , & 
qualiter id fieri deberet difponerent , apparuit fubitó in 
pariete circa vitream maximam veluti arcus in rotundo 
praerupta imminens criptura , vt liquidó cundis patefce- 
ret Dei id nutu fieri quod difponerent , ac per eum locam 
maceriam debere eucrterc , quo nimirum viderent hoc 
opus cripturam prazire : Hac ergo cum magna admiratio- 
no vniueríi cernentes, meritis Anciftitis voluntatem ex 
hoc fatebantur Saluatoris : dcinde jam hac confidentia 
acti cüm conarentur parietem co in loco forare vt pradi- 
&um opus poffent perficere ; ita fefe fponte abfque eorum 
Jaborein directum maceria fudit , vt nec hominem vllum 
nec ipfam denique tumbam , quz ei erat contigua , vlla. 
tenus lxderet corruentis ruina, Sic igitur cum Anriftiris 
pra (idio opus aggredientesopratum, dignum Beato Con- 
fefforiatque honorabile conftruxerunt maufoleum. 

Intercà appropinquante die depofitionis ejus annuali, 
parabant equidem ciues quemadmodum ei honorificam 
facerent Tranflationem. Przparabat ctiam Regina vetti- 
menta omnia holoferica nimium pretiofa , vt eum in die 
tranfmigrationisexueret illa quz dudum cum co miferat 
indumenta , & indueret ea qua tunc preparabat noua. 
Igirur cüm anno jam vertente dies depofitionis ejus ad- 
ucniffet , conuenit in oppidum copiofa populi multitudo, 
tunc cuncto Clero canore vocis celebrante melodiam, 
omnibüfíque Chriftianis ; infiftentibus excubiis , ablata cit 
cum diligentiatumba defuper Confefloris membra:dein. 
de cüm effet Icuatum tumuli opertorium , magnum cir- 


»" du. a— . CAESA 


ddl pu -— — 0 —ÀÀ 


RIO kg. 


LE £5. 


pendebat cüm die quadam pene conftaret femiuacuus,re. 


Epifcopi INoutomenfis. 279 
cumftantibus vifum eft miraculum ; nam vbi reuelatum 
fuerat corpus fanum , odor continuó fragrauit gratiffi- 
mus ; quódque ita erat folidum & illibatum, abíque vllius 
membrorum diminutione incorruptum , vt viuere adhuc 
putaretur in tumulo ; & quod his adhuc eft venerabilius, 
itabarba & capilli ejus , quitempore obitus fui juxta mo- 
rem fuerant abrafi , miram in modum creuerant in tumu- 
lo, vt cundi hec videntes nouum inauditümque obftu- 
pefcerent rei geftz miraculum. Tunc Epifcopi cum tre- 
more magno leuantes eum de tumulo , veftimenta ei. pre- 
tiofiffina que Regina parauerat mutauerunt omnia, ea 
quoque quibus dudum obtecus fuerat eumdem exuentes 
cum magna diligentia depofuerunt fub figillis : ac (ic de- 
mum concrepante hinc inde choro pfallentium , cymba- 
lífque fpiritualibus perftrepentibus, canora organis fuauí- 
que modulatione concinentibus , à loco quo jacuerat vir 
fan&ustunc coram cunctis fübmotus , cum fummo & ho- 
norifico ftudio deponitur, atque in preparato fibi fepulcro 
Vrbané vt decebat componitur eterne memoriz feruan- 
dus , ampliüfque quotidie honorificandus, Sed quibus 
pott hzc miraculorum effulferit fignis , nunc f1 aurem fol- 
licitéaccomodatis , oportuniüsaudire porteftis, 

Duo namque coeci , vnus juuenili zuo, alter jam pro- ca»vr 
uectz xtatis , aliquot illic diebus excubantes interceden. E 
te Confeffore Chri(ti illuminati , faníque ad propria funt MC utla, 
reuerfi, Puella quedam in annis adhuc tenera , & contra- &a2a. 

&a diu, ibioleo quod fuperfunditur perun&a,orante Con- 

feffore Domini fana cft fa&a. Aliusitidem vir bino capitis 

luminari priuatus , cüm illic diu excubaret deuotus, lumi- 

netandem recepto fanus demumad locum fuum difceffit, : Lv 

Sed ne dum aliis tanotpore fermone fuccin&o feftinamus De miracu- 

placere, alios pro ipfa perplexitate rerum videamur of- 5^ &52- 

fendere , aliquid interim latius propagandum eft, ne vi- * Cedin-- 

deamur quidquam veritati fübtrahere. irs 
Inter cetera quoque quz illic ex diuina gratià inopera- cinadbia 


bantur miracula , cecindillus * qui ad caput beati viri de- /e» !2m- 
padem 
mterpreta- 


pente fubita inundatione repletus , atque ex femetipfo di. :». 


280 Uta fant; Eigj 
yinitus lumine gignente accenfus » plerumque deinceps 
& ardet & fuperfunditur. Deniqueaudite quale Dominus 
per eumdem cecindillum pro meritis tanti viri oftenderit 
miraculum. Dum adhuc vir beatas in co 
quidam Comes Vermandenfis » GARIFREDVS nomine, 
habuit aduerfus eum fcru pulum quoddam quod nimirum 
piaculum cüm Beatus Eligius migraffet de corpore inul. 
tum adhuc remanfit apud hominem : poft longum veró in. 
terua]lum negligenter oblitus piaculum , venit tandem 
adorare ad fancti fepulcrum : cümque tunc ex more ad 
. Confefforis caput cecindillus arderet » lllo ingrediente 
Ecclefiz limen confeftim extin&um eft candelabrilumen: 
quod cüm ille illicó animaduertiffet , tremens pallénfque 
orauit , poft orationem veró cüm cgreffus. fuiffet Eccle. 
fiam , ftatim reddito diuinitus lumine cecindillus folitum 
profudit fulgorem. Itaque cüm przdictus vir paratus effet 
Jam equum afcendere , quidam ex famulis ejus, qui pofte- 
rior Bafilicam fucrat egreffu $, rém ex ordine narrauit ficut 
geftam conftabat : quod cüm ille audiiffet , triftis admo- 
dum effe&us arcana fue conícientiz ccepit difcutere, 
quod effet facinus pro quo iftud portentum effetoftenfum: 
& cüm culpam fuam deprehenditfet reminifcens quz ali- 
quando in fan&um virum admiferat » Confeftim reuertens 
retrorfum fores Bafilicz adiit fed vbi primum gradumin 
pauimento impreffit, mox lumine fübtra&o iterum ce- 
cindillus vifus eft dependere extinctus : tunc ille palam id 
cernens iam nimio timore perterritus , profternit fc cum 
lamento & ingenti rugitu coram San&i fepulcro ac fic 
diutiffimz culpa faz: fatisfaciens, Coepit apertis fletibus fe 
reum ,fe indignum, séque infelicem accufare , ob cujus 
videlicet noxam in loco fancto candelabrum extin&um 
dependeret, Cümque diu flens atque ejulans co in loco 
perlifteret , séque illic mori , nifi lux amiffa rediret , voce 
publica proclamaret ; tandem fatisfa&ione ejus füfcepta 
lux candelabri ablata denuó rediit diuinitus amiffa. Tunc 
illc quantulumcüque recreatus Juffit continuó famulum 
vas (ibi pretiofüm citó deferre argenteum , quod acce- 
ptum veluti pacis obfidem Chrifti Confeffori obtulit ,ac 
juxtà 


ey — 9 4-0» 


Epifcopi Noutomenfis. — — 28 
juxta ejustumbam depofuit , promittens infuper nonnulla 


ex fuis facultatibus eidem Bafilice confolaturum *, tan. /.«ollatv- 


tüm vt culpa in fando viro admiffa haberet jamjámque 
terminum : fic demum adorans & glorificans potentiam 
Saluatoris, lumine cecindilli micante, ex eodem latus 
loco difceffit. 

Illud omninó prztereundum non eft , quod juuenis 
quidam ex tranfmarinis partibus adduGtus , genere Saxo- 
nico ortus, ita diabolica tyrannide fuerat cundis mem- 
bris aftrictus , vt ejus calcanea in partes natium teneren- 
tur hzíita; qui cüàm Nouiomo ad opinionem Sanái Eligij 
eífct deportatus, atqueante ejustumbam fuiffet projectus, 
poftbreue interuallum Confeffore Domini orante,& zter- 
na pietate largiente , reddidir foliditatem in vniuerfis 
membris Chriftus , quz occafione inuenta damnaucerat in- 
uidus inimicus : quíque mox fanus effectus eft, atque ita 
bafes ejus & planta confolidat funt , vt nullum deinceps 
veftigium claudicationis in cun&is ejus remaneret mem- 
br ls. : | 

Mirandis rébus plusadhuc miranda füccedunt. Quz- 
dam namque femina muta , & ceca ad fepulcrum Sancii 


Eligij fuit quondam oblata ; quz cüm diu ibidem orbata* 


& ineloquela de celo expectaret medelam , fopore tan. 
dem depreffa fomno fua conceffit membra ; & ecce repen- 
te dum quiefceret vifum eft ei aftitiffe fan&tum Eligium , 
atque oculos ejufdem mulcendo tetigiffe,cultellum etiam 
vel forcipem in fpecie medici manu geftans compedes 
lingue cjus leniter abfcidiffe , & ex hoc continuó exper- 
gefada, oculis jam apertis , ccepit nouam contueri lucem, 
ac peros excreare cruorem , quo affluenter egefto proti- 
nus elimatum fórmauit ejus lingua verbum : & poft hoc 
jam fana fa&a exurgens & adorans regreffa eft ad pro- 
priam villam. | 
Item alia puella etate tenera & muta, delata eft illicà 
matre propria , quam Ecclefie cuftodes ante fepulcrum 


Sancti ftatuentes, corde tantummodo poftulare docue-- 


runt przíidium Confefforis. Cümque diu ibidem excu- 
baret muta , mater nimiüm anxia ita alloquitur in aurem 
Tom. 5. NA 


rum, 


CArvYr 
LVIII, 
De puero 
contracto 
fanato, 


CAPvT 
XLIX. 
De femina 
muta & 
czca fana- 
ta. 


Carvr L. 
De alia 
puella fi- 
militer mu- 
taab eo 
fanata. 


CA». LIV. 
Dc viro 
peiiuro 
cuius viíce- 
fa diffufa 
funt. 


Car. LV. 
Deinteritu 
vitri qui 
agjum Ba- 
filiczinua- 
fit. 


284. V, n Ehgtj 
fcffore xgritudo abfceffit, & ad prefens conualefcens puer 
fanitatem illicó recepit , ac deinceps incolumis manfit. 

Solet etenim pertinax ceruicofitas populorum , vt ali- 
qua fibi obje&a crimina facramentis expiari contendat ; 
vnde fadum eft, vt vir quidam facinore quodam admiffo , 
cüm arctius ob id perurgeretur fallaciaudacia przuentus 
ad fepulcrum Beati Eligij id fe jurando fpondet idoneum 
reddere. Cümque illucadductus malé (ibi conícius jura- 
mentum expleffet , confeftim juftiffimé diuina vltione 
percuffus, crepuit illicó venter ejus, & diffufa mox in 
terram vifcera ejus, fic miferabilis ille ad terrorem mul- 
torum indignam vitam digna morte finiuit. 

Quis veró poffit & illud (ilentio przterire , quod virqui- 
dam agrum in loco nuncupato Caluomonte, ad Bafilicam 
Sanai Eligij pertinentem , rapaci inuadens cupiditate, 
diuina fit interemptus vltione. Hic namque cüm malo or- 
dine przdi&um predium fuz niteretur ditioni vendicare, 
eiobíiftebat vehementer SPAnvvs Abbas ejufdem Eccle- 
fiz qui cüm diuab eo incurfaretur candem causá in Pa- 
latio Regis perlatá , accepit à Principe judicium , vt fi 
poffet in fan&to loco terram conjurare, ad partem vtique 
Ecclefix vendicaret ; fed ille maluit vt idem pertinax vir; 
qui eam inuadere quarebat, jurejurando affeueraret fuam. 
Et cüm judicatum effet vt przfatus vir cum plurimis fe- 
cundüm Francorum legem facramentum perfolueret , & 
hoc ipfam indulgens Abbas: Noui, inquit, quód malé 
eam inuaferit , idcircó rogo vt cundis juratoribus indultis 
ipfe fingularis, fi Deo placet , jurando eam vendicet. 
Cümque hac dixiffet , placuit verbum iftud cundis Opti- 
matibus Regis, & decreueruntomnesitafieri. Poft hzc 
ergo pergentes ad Ecclefiam Beati Eligij, & ingreffi ad 
locum fepulcri preftolabantur omnes euentum rei, Tunc 
memoratus vir leue reputans negotium , cüm importuna 


. audaciá pofuiffet juraturus manum fuperfanctum locum, 


jn medio fere facramenti verbo contremifcens, vchemen- 
ter toco corpore declinauit retrorfum fuper ceruices ca- 
put , & mox diuaricatis dentibus ; re&erberatííque oculis, 
cadente; vt dium eft, deorfum capite, magnóque ex 


Epifcopi INoutomenfis. 285 
ore famo procedente , hunc folüm proferre potuit fermo- 
nem : Abba, iaquit, Sparue , recipe terram tuam. Hoc 
ergo modo diuinitus percuffus , atque illicó in terram pro- 
ftratus, mortem quam non timuit fortuitu prauentus ml- 
ferincurrit. Ex quo facto omnes ingenti metu perculfi, 
potentiam illic ficut & vbique przfentem fatebantur ad- 
effe Chrifti. 

Sed & de alio nihilominus auditu folo comperimus, Cas Lvt. 
quód cüm ibidem perjuraffet , atque demum ad domum tm e 
füam veluti vi&or rediret , priufquam domus fuz veftibu- Wet dn 
lum introiffet, in via mortuum fuiffe : ex quo nimirum mero. 
poftmodüm tantus pauor creuit in populo , vt nullus jam 
hodie etiam pro juftiffima caufa introrfas ad fepalcrum 
perfoluere audeat juramentum ; fed quicumque habet fa- 
cramentum donare, foris ad circulum januz idipfum cum 
magno tremore perfoluit. 

Sed neque illud filendum cft qued inter plarimoslan- c,,,, 
guidos , qui illic vndique confluunt, quidam vir afflatus L VIL. 
peffimo demone adductus Nouiomo ab vrbe Ambian&fe, Dthomine 
Hic nempe maligno fzuiente fpiritu infeftiffimam rabiem nao. 
patiens, non catenam , non compedes, non clauftra oftio- 
rum integra patiebatur; cujus videlicet ferocitatem nullus 
fufferre poterat; nam & aliorum nafos , aliorum aures fi 
contingere quiuiffer mordicus amputabat ; egeftiones 
etiam tuderum , necnon & canuam fi comprehendif(fet 
auidiffim? edebat : vnde & jugiter nexibus mifer ponde- 
rofisaftri&us fub cuftodia habebatur. Hunc ergo cüm diu 
parentes ad memoriam fan&i Eligij defiderarent perdu- 

Cete non eis occurrebat ingenium , qualiter id facere pof- 
fent , quoniam (i cum catena pertnitterent , in ipfos vti- 
que qui eumdem ducerent irruens male eofdem laniaret. 
Tandem igitur ingenio reperto aptauerunt ex fuftibus 
quoddam telocium , ea fcilicet ratione vt i ad preceden- 
tem fe mittere tentaret, pofterior cum retrorfum attra- 
heret; & contra fi pofteriorem appeterev, prior nihilomi- 
nus retrahens tenerer, Cümque hujufmodi argumento 
catenis & tolociis oneratus , à viris fepté in diuerfis niten- 
tibus quafi ferociffimus taurusad — effet perdu- 
n lij 


CaA»PvT 
LVIII, 
De muliere 
a puftula 
fanata. 


286 Vita fandi Eligj 
&us , protinus ad fepulcrum fanai Eligij eft delatus; vbi 
vix ftabilitus demum non poft longum fpatium Confeffo- 
re orante , & Chrifti gratia largiente, metuit recipere fa« 
nitatem ; quo etiam in loco valde jam deuotus Clericus 
poftmodüm factus multo tempore deferuiuit. 
Moporznvs quidam Centenarius , oppidi Nouioma- 
genfis colonus, habebat vxorem bonam honeflam valde 
atque deuotam , quz quodam tempore dum quietam agc- 
ret vitam nefandá puftulá nequiter eft percuífa , quo 
tabo increfcente jacebat tumida toto corpore, & paula. 
tim plaga adolefcente fola jam fepultura maritum redde- 
bat folicitum. V no itaque mane cüim Abbas Bafilicz Beati 
Eligij tenderet ad orationem , obuius ei factus flens & eju- 
lans mulieris maritus , mortem conjugis fuz indicat , fe- 
pultarámque ei in Bafilicam fuppliciter poftulat, Cum- 
que ab eo vtrum veraciter effet mortua interrogaretur : 
Vnum , inquit ,conítaz vtrum fit factum an mox futurum, 
cüm jam muta & toto corpore decumbat praíiortua. 
Tuncille feftiné valde ad Confefforis fepulcrum conten- 
dit, & fumens ex eoqui ibi funditur oleiliquore, ad do- 
mum funeris citó accedit; dicebat enim hoc (ibi in no&ur- 
na vifioneà fancto Eligio przceptum fuiffe , vt allato olei 
liquore fanaret ab incommodo mulierem. Ingreffus ergo 
domum vidit corpus inter lamenta affinium jacere tumi- 
dum & gelidum, & ocyüs accedens confidenter ex viíione 
Sandi, perunxit oleo quod detulerat corpus , & ait : Hac 
mandat fanctus Eligius , vt in virtute nominis Chrift 
exurgas modó fana ab hac pefte. Et confeftim oleo fando 
vifcera ejus penetrante coepit palpebras oculorum com- 
mouere, ac velutiex gratiffimo fomno euigilans fufpirare: 
deinde mira celeritate detumefcente corpore, nec vllo 
tumore remanente in cute , facie etiam decorata rubore, 
furrexit de lectulo benedicens & glorificans Createrem; 
qui fe reuocaffet à morte. Sana ergo ex hoc effecta coepit 
eos compellere illic eo die cibum fumere , nec aliter de- 
ftitit, neque permi(it eos domum faam exire , nifi pran- 
dio appofito ipfa eis circa frequens & miíceret & mini- 
ftratet. DEM 


1 


—. Epifcopi INoutomenfis. 287 

Poft hos autem dies fuerat quoddam furtum in rure No- 
uiomagenfe admiffum : cümque perfona admiffi facinoris 
quareretur, juuenis quidam per indiciü eidem culpa con- 
Ícius compellabatur : eie n autem idem juuenis eo 
tempore cum genitore fuo quamdam contentionem , ob 
quam videlicet & infidias ei moliebatur intentare : tum er- 
go occafione reperta , & fatis accufare repellens à fe hu- 
jufcemodi opinionem , ccepit eadem fuper patrem velle 
defle&ere. Ducuntur igitur in hujufmodi jurgium vterque 
in publicum, & conglobatis vndique multis fiftuntur in 
examine Epifcopi & Comitis , vbi multa vicifftm alter- 
cantes fatagebat filius magnopere in patre calumniam re- 
fle&ere, t contra pater, vt reserat, innoxium fe hujus faci- 
noris effe defendebat ; atque in hunc modum contende- 
bant coram Duce atque Epifcopo. Tunc itaque vidimus 
impleriquod Dominus in Euangelio olim predixit : Exnr- 
gen, inquit J filij in parentes , €? odio eos a[ficient. Quidam 
ergo circumftantium partibus filij fauebant, alij vero 
rediüs quid promulgantes , non effe re&um credi filium 
fuper patrem judicabant. Cümque diu hujufcemodi al. 
tercatio inter eos verteretur , nec facilé aut temere à quo- 
quam definiretur, tandem Epifcopus cum Duce accepto 
confilio, cüm nullatenus poffent rei veritatem cognofce- 


te, judicio eos committunt Beatiffimo Confeffori : Quia, 


inquiunt , nefcimus cui ex his potiüs credi decernamus, 
tibi, fan&e Eligi, cum Dei fententia hoc fupplices judi- 
cium 'committimus: Tunc ftatuentes vtrumque coram 
San&ifepulcro expectabant pet facramentum Deifore ju- 


- dicium : & eccerepenre dum juramentum coepiffet pro- 


merearreptus juuenis à demone collifusin terram eft gra- 
uiter, sícque fe vehementer decerpens volutabatur mi- 
fer , tremens, & fpumáhs atque pallefcens. Ex quo facto 
cun&i aftantes attoniti, nimióque timore perterriti, Dei 
omnipotentis magnificabant judicium fieri. Sic ergo in 
publicum facinus manifefte prolatum ab Ecclefia eft dií- 
ceffum. Poft hzcautemacerrimé diüque juuene caítiga- 
to , condolentes multi pro eodem mifero conueniunt pa- 


trem , vt pro co (imul facerent orationem ; &ita proftrati. 


V. 


CA». LIX. 
De interitu 
filii qui pa- 
trem crimi- 
nabatur. 


Matt, 19. 


288 Vita fantii Eligij 
omnes Ecclefie Miniftri beatum Confefforem rogabant - 
innix€ , vt quemadmodum eosaudierat ad judicandum, 
fic iterum exaudirct ad miferandum. Cümque diutiffimé 
in prece perfifterent, tandem miferante gratia Chrifti effu- 
gata maligni infeftatione , juuenis reftitutus eft fanitati, 
pr LX... Erat praterea quidam leprofus ex longo jam tempore 
mundxo, tOtOcOrporetabidus, quiaddifcens de multimodis Beari 
Eligij miraculis, petiit fe ex ide deduciad ejus Bafilicam; 
vbi cum delatus fuiffet , expe&tabat fore in fe ex alto mi- 
fericordiam. Cámque die vna decumberet in terram om- 
nibus pene diffolutis membris,vidit fubitó à parte fepulcri 
quemdam fplendoris radium micare , atque in fua tabida 
& gelida membra mirum in modum refplendere, & pro- 
tinus pauore magno perculfus coepit repente calefieri , at- 
que vbertim fudare ; deinde cüm torum corpus infunde- 
retur ex humore manante , confeftim cum ipfo fudore ve- 
f* quife- luti quis * ouum depellit, exiens cunda putredo leprz 
uum. nitidam ac mundiffimam reliquit corporis cutem : & con- 
' tinuó exurgens qui fuerat eger , ita fanus atque illefusab 
Ecclefia proceffit , vt necveftigium quidem cicatricum in 
eo remaneret. 
Ca» LXL -/ Alius nihilominus vir claudus effe&us per plurimum 
pen tempusarcebatur omnimodis greffu , repens bacterio cor- 
porecuruo ; quique & ipfe audiens eximia quz gererentur 
à fan&o viro miracula , adhibito itineris adminiculo de- 
latus eftad ejus Bafilicam. Cümque tunc temporis iníta- 
rct dies Beati Eligij Natalis, deportatusillead fepulcrum 
ccepit flagitare remedium : & ecce fuperueniente node 
cüm decumberet in pauimento zger , adueniens illicó 
Sandus atque ad claudum inclinatus , coepit ejus exten- 
dere artus, quo nimirum fortiüs poplitem extrahente;ncer- 
aófque complicatos propagante , prorumpens in voce 
claudus omnibus qui aderant incuffit terrorem , quo diu. 
tiis vociferante, cucurrerunt Cuftodes ad eumdem , mul. 
tüm ab eo fcifcirantes quid fibi velint hujufmodi voces: 
sunc ille interrumpens verba , manüque porrecaa furgens 
citó à pauimento coepit ambulare libero greffu, collau- 
dans & benedicens fanitatis fu» au&orem Dominum 
Chriftum, ] | Quadam 


PEINE MM 


Epifcopt INouromenfis. 289 
Quadam itaque die, vergente jam ad vefperam fole; 
cüm Clerici confuetas expleffent preces vefpertinas, con- 
tigit ingruente negligentia vt.omnes egrederentur Bafi- 
lica, cun&tifque in diuerfa occupatis, nullusad horam ex 
Cuftodibus fupcreffet introrfum , cum fübitó vir quidam 
confcientia faucius , cupiditate accenfus , captato vt fur 
amico vefanie fuz fecreto, velociter aceurrit ad fepul- 
crum & impellente nefanda cupiditate folicité huc illüc- 
que circumfpiciens , ciim nullum adeffe cerneret , non ti- 
muit mifer ex pendentiis aureis , qua illic pro ornatu fe- 
pulcri innumerz dependebant , quedam clanculé prefu- 
mere : fed cüm vnam ex catenis aureis , inqua dependere 
videbatur id quod rapere volebat , violenter ad fe tractam 
rupiffet , tantus mox ad trahentis impulfum fonitus profi- 
liuit, vt Cuftodes longe foris pofiti, fonitu ad fe perlato 
magnum quemdam fragorem in Ecclefia crederent exor- 
tum, vnde & confeftim veloci curfu ad Ecclefiam prope- 
rátes inueniunt furem in ipfo Bafilicz limine cum direptis 
diuinitus detineri, nec vfquam prorfus gradü poffe moue- 
re, quem protinus circumugllantes, ipfum fonitum ad fe 
 delatum,vel quid illic ageret percunctantur,tunc veró mi- 
fer furatain medium proferens , confiteri compulfus eft fe 
. eifdem ablatis filenter voluiffe aufugere, fed nullatenus 
potuiffe extra limitem Bafilicz pedem proferre. Sic ergo 
furtum cum pudore reftituens, veniamque facinoris fui 
 totocorde depofcens , & ex loco moueri potuit, & ab eif- 
dem mifericorditer dimiffus liber difceffit. 
. Quodam veró tempore vir quidam fecularis ex nobili 
genere culpa vel parua interueniente infenfum omnimo- 
do habebat Principem , pro quo nimirum vlcifcendo of- 
fendiculo ducitur Principis juffu executus * in Palatium; 
vbi dum fenrentia mortis ejus definiretur, traditur inte- 
rimferuandas AMALszER TO viro Illuftri, Comitifcilicet 
Nouiomageníi : cüámque aliquot dies rug ejus cuftodia 
degeret , coepit vna die inter frequentiam famulorum vul- 
gato fermone percipere , quód. die craftina prolatam ad- 
uerfum fe fententiam capitalem exciperet :atille hec au- 
diens cüm.nimium formidaret mori , nec vllum jam per- 
Tom. 5. Oo 


CAr»vr 
LX I1. 

De ture in 
Bafilica 
compre- 
hento. 


CA»pvrT 
L XIII. 
Vit beatus: 
cuidam 
nimis an- 
xio , & au- 
xilium à fe- 
pofcenri 
apparuit, 

f: * exutus. 


CAPYTVT - 
LXIV. 
De Mona- 
cho à pu- 
ftula fana- 
to. 


290 ——. 'Uita fantti Eligij 

fugium fperatet euadendi, vnum folummodó fibi credidit 
fuffragari, fi permitteretur noctem eamdem apud San- 
&um Eligium peruigilem ducere. Cümque rogaffet & im- 
petraffet , ardenter nimis accurrens ad mau foleum Con- 
fefforis , toram pene noctem in lacrymis & gemitibus du. 
xit , fibi vt eum oportebat patrocinari in craftinum fan- 
&um Antiftitem innixé fupplicans; & factum eft poft. 
quàm matutinos hymnos ex more perfoluit Clerus , ni- 
miüm vir przfatus ex moerore defeflus fubitó obdormiuit 
innixus, & ecce repente fan&us ei aftitit Eligius, mode- 
ftiffimóqueafpe&u blandé eum recreans coníolari cospit, 

pollicens quàd craftina die ipfe effet cum Principe, & 

ifdem proeadem culpa nullatenus poneret vitam,fed ma- 

gisindulgétia à Principe accepta illicó abíque poena effet 

regreffurus ad propria. Fa&tümqueita , & poftera die ac- 

citus predictus vir in aulam à Principe , ficut pradixerat 

vir San&us, liberab co dimiffus , ouansad propria cít re- 

uerfus. 

Operz-pretium eft, vt non folüm eas quzad facratifft- 
mum corpus ejus efficiuntug virtutes , fed & easquoque 
quz per Reliquias ejus proculaut propé vbicumque dcla- 
tz fuerint declarantur , huic Operi vel pauca pro multis 
intexere. Itaque qua narro in meo nuper gefta funt Mo- 
nafterio. Frater quidam ex Monachis noftris vlcere peffi- 
mo , quod vulgó puftula dicitur,percuffus in faciem peffi- 
me laborabat. Eratautem in eodem Monafterio Orato- 
rium quoddá in quo Reliquie Beati Eligij depofitz erant. 
Cüm ergo przdi&tus Frater in le&o zger decumberet, & 
medicus coquendi vlceris congruum ferri opificium pra- 
pararet , formidolose valde id-Frater ferens, rogat mox 
relinquere igniti illius ferrioperationem , & confidens de 
meritis Confefforis rogat fibi deferri ex eo oleo quod me- 
dendi grati ante pignora prafati Antiflitis dependebat: 
quo mox allato faciem fibi & puftulam turgentémque pe- 
runxit ceruicem ; & , Ó mira virtus ! poft illius liquoris in- 
fufionem ita cancer ille abíque vlla foc appolitione radi- 
citus exficcatus , atque extempló deletus eft , vt nec vefü- 
gium quidem cicatricum illius in faciem Monachi relin- 


wu XU *et- 


Epifcopi INoutomen[s. 291 
queret. Adjiciam & illud quod folummodoó auditu co- 
gnoui, | 
—. Cüm adhuc Beatus Eligius fub feculari habitu Turo- 
nis in vrbe fan&i Martini tumbam fabricarer , habebat 
hofpitium in cujufdam matronz domo foris muros in vi- 
co, quz nimirum femina infpiciens fandüum virum jugiter 
eximiis operibus intentum , eo quód promptus effet in 
omni opere bono , frequens in oratione , necnon & lar- 
giffimus in panperum confolatione , veré vt erat Deifa- 


CAPvT 
L X V. 
De mira- 
culo Re- 
liquiarum 
Turonis 
oftenío. 


mulum credidit: & die quadam cüm vnus ex miniftris 


ejus eum juxta morem tonderet, illa linteum quod ca- 


pillos decidentes exceperat rapiens , queque ex capillis - 


& barba colligere potuitlinteo obuoluta in arcam fibi re- 
pofuit, Tranfierunt demum plurimi anni, ita vt penitus 
jam in obliuionem hxc, eadem femina duceret. Poft obi- 
tum veró fanái Eligij cüm predica femina noctibus intra 
fecreta filentia quieté fe ageret , audiebat plerumque in 
fuo cubiculo dulci modulamine celebrari pfallentium ; & 
cüm curiose ad hoc intendéret , portentum confpiciebat 
per quedam foramina radiantia nimis micare luminaria : 
cümque crebró eadem cerneret fieri, nimio pauore per- 
territa non audebat jam nocte in diuerforio fuo manere; 
nullatenus tamen recordari poterat de hoc quod aliquan- 
do ex fide condiderat. Euocato interea AcrR cO Balilicze 
fandi Martini Abbate , caufam ei per ordinem exponit, 
deflens fe non poffe fecuram noGibus quiefcere in domo 
fua. Accedensautem prxdictus Abbas ad domum in qua 
fiebat portentum, ccepit inquirere à femina, vtrum ne ali- 
quando ibidem feruorum Dei manferit quifpiam ; anne 
etiam ei oblatum effet aliquid à viris fanctis pro munere 
vel eulogiis : vtrum vel ipfa non rapuerit aliquando ali- 
quid minus ex San&orum pignoribus. Tunc veró illave- 
luti per fomnum, vt pote ex longinquitate temporum , 
fanái Eligij capillorum reminifcens , pectüfque illicó pu- 
gnis fzpiüs cedens , rei ordinem exponit , qualiter videli- 
cet aliquando ibidem capillorum beati viri decifiones ex 
fidecondiderat. Statim ergo perfcrutantes loculum re- 
pererunt eafdem Reliquias veluti aromaticis vnguentis 
Oo 1j | 


: anc m mem Com 


CArYT 
LxVI. 
Simillimü 
Noutomo 
figaü prz- 
monítra- 
tum, — 


CA»PYT 
LXVI 
pe Mona- 
cho per 
ampbibalü 
fanato. 


292 "Utta fancti Eli] 
odoriferas , vt ipfas quondam collegerat illibatas. Tunc 
nempe liquidó claruit & meritum Antiftitis quantum eí- 
fet , & fepe dite matronz fides quantum Deo placuerit, 
vt poft tot annorum curricula in eodem loco ex juffione 
diuina oftenderentur miranda prodigia: audiui enim quód 

oftmodüm in eodem domicilio elegans oraculum fuerit 
à Fidelibus conftru&um: fimillimum quoque & Nouiomo 
geftum eftnupermiraculum. — 

Anus itaque quedam in Monafterio , quod fanus vir 
conftruxit Nouiomo , quodam tempore decifiones fimili- 
ter ex capillis ejus collegerat ; atque panno obuoluen$ fu- 
pra fuum difcubitum in machinile collocauerat : fed poft- 
quam vir beatus migrauit de mundo crebró cüm cecz 
no&is tenebra cuncta operirent caligine , micabat ex eo- 
dem loco radius quidam fplendoris , qui nonnunquam in 
domoilluftrabat tenebras noctis; quod cüm San&imonia- 
les illic feminz plerumque fieri cernerent , conuocantes 
przdicam fororem ftuduerunt ab ea percunctari ; que 
cffet caufa quód ifdem fplendor ab ejus le&o node mica- 
ret. Tunc illa pignorum fani viri recordans, rem ficut 
gefta conftabat omnibus mirantibus expofuit : at illa hzc 
audientes protinus ad locum accedunt , eafdémque Re- 
liquiasauferentes dtgno inloco mox condunt , glorifican- 
tes & laudantes Deum , qui eft fidelis in verbis fuis, & 
tantam gloriam przftat Sandis fuis. | 

Sed neque illud (ilendum puto quod in Monafterio quo- 
dam Turonici ruris Fratri cuidam contigit remedium. 
Itaque quidam illic Monachus honorabilis inter fuos, mi- 
híque familiariter notus, ingruente morbo fua in vifcera 

rauiffimé per dies plurimoslaborabat , cámque nullate- 
tus inualeícere recuperaréque poffet falutem , infpiratus 
randem Dei miferatione amphibalum fani Eligij, quod 
illic cum magna reuerentia feruabatur , fuper fe impofuit, 
quo nimirum ex Cde ami&us , & aniles artus cunctáque. 
membra fzuo languore defeffa baculo regente fuftentans, 
communionem Chrifti recepit; & poftquàm hac egitità 
fanusatque incolumis cft redditus,vt plusdemum conua* 
luerit quàm fuerat ange vegetatus, 


Epifcopi INoutorsenfis. ET 


. Alius etiam Frater in Monafterio meo infufo corpori ta- 


bo à tertiano typo grauiffim& vexabatur : qui cüm pet 
dies multos morbo inualefcente nimium attereretur,cun- 
&Gàáque ejus membra valitudo tremula quatiendo pené dif- 
folueret , vnusex Diaconibus Monafterij habens apud fe 
reconditum quoddam linteum , quod Beatus Eligius ali- 
quando habuerat in corporis vfum explorata tremoris il- 
lius hora detulit,eámque fuper pe&us egti impofuit;quod 
poftquàm tertio fecit fatagens nimium ager coepit fudare 
atque rubere , vehementi eciam fingultu peus quatiente 
omnem continuó abundantiam fellis euomuit,sícque de- 
mum Chrifti gratia miferante conualefcens priftinam fa- 
nitatem recepit. xs udi 
Illud etiam magnopere adjiciendum putaui quod vir 
quidam, haud procul à confinio Remenfis vrbis habi- 
tans , defiderioreligiofz mentis concepit , vt Bafilicam in 
honore fan&i Eligij in przdio fuo zdificaret : Lc cüm 
confummaffet, pignoribus facris ejufdem Confefforis de- 
corari cupiens , ad municipium Nouiomagenfe perrexit ; 
quó cüm perueniffct , Reliquias popofcit , expofcitáíque 
impetrauit : fed cüm ab oppido properare vellet , conue- 
niens quidá Clericus ftimulis cupiditatis agitatus , coepit 
eum violenter detipere dicens non fe permittere eum gra- 
tis cum Reliquiis exire; nifi fibialiquod pro eifdem munus 
praberet, Tunc prafatus vir vt ex manibus ejus citiüs eua-- 
deret , munufculum quoddam quod ad przfens apud fc 
habere potuit non fine moerore ei tribuit. Át ille auidiffi-: 
mé oblata praripiens, fine aliqua tarditate intra gremium. 
fibiabfcondit. Nec mora , & immiffo diuinitus igne coc- 
pit fübitó pe&us cum veftimentis ejus vafto incendio con- 
flagrate , ita vt protinus compelleretur immenfis vocibus 
clamare, dicens : Parce fan&e Eligi , quia ego mifer nun- 
quam jam deinceps rale quid agere prefumam. Mox au- 
tem circumftaates propere ei veftimenga fumigantia aufe- 
runt, munüfque acceptum viatori reftiggunt; ipfum etiam 
poenitentem multáque deflentem ad Confefforistumbam 
reducunt ; vbioleo delibutus vix tandem fedatoincendio 
Atormento eftliberatus, Hocautem "ww eueniffe non 
MO 


CA»vYT 
LXVIII, 
Item de 
alio a ter- 
tiano typo 
fanato. 


CAr»vtT 
L X1xX. 
Clericus 
quidam 
Sandi pi- 
gnora ven- 
dicns in- 
cendio cir- 
cumualla- 
tur. 


 CAPVT 
LX X. 
De czco & 
* & claudo 
fanatis. 


294. Vita [anti iEligg 
ambigo , vt per hzc facilius obtundatur , immóque con. 
fundatur rapacitas , cupiditáfque fimilium , eorum dur- 
taxat qui non verentur importuné pecunià accepta San- 
&orum pignora venundare. Ceffet ergo , quao , jam hoc 
in omni loco contagium, ne contingat ea facientibus (i 
mile incurrere incendium. | 
Adjiciam quoque & illud quod viro deuoto Fnzpzor- 
sILO Presbytero narrante cognoui. Quidam enim , vt 
aiebar , Monachus Nouiomo veniens Reliquias beati Eli- 
gij fecum detulit, quas nimirum vt decebat cum magni 
reuerentia Bafilice indidit,atque poft aliquot dies duo viri, 
vnus cocus , alter verà claudus , fideliter illic excuban- 


tes Síolo Sancti interuentu fanati funt : nimirum cxcuslu- 


CArPYT 
LXXI. 
De Leuita 
fanato, 


men , claudus greffum recipiens : poftadeptam medelam 
regreffus eft vterquead loca propria. In alia nihilominus 
Bafilica quzad cjus honorificentiam in regione Aquitani- 
ca miro elegantíque opere fuerat adificata , fimiliter vir 
quidam pede claudicans medendi gratià aduenerat :qui 
cüm ex oleo quodante venerandum altare confüeuit ar- 
dere fuiffet perundus , neruorum vinculisrefolutis & ipfe 
fanatus eft. 
Inter hec autem nec illud praetereundum eft, quod qui- 
dam Diaconus propter vulnus peffimum inore , in extre- 
mitate fcilicet dentium fufceptum , grauiter per diesplu- 
rimos laborabat; intantüm denique vlcusillud indios 
rat , atque ita fauces ejus vehementia tumoris obítruxe- 
rat, vt perfeptimanam continuam neque panem edere, 
neque vllum cibum fumere praualeret : hic namque cüm 
nullum prorfus remedij genus adipifci poffet , ad Sandi fe 
patrocinia Eligij conuertit , & adiens Bafilicam , quamco 
in loco veneranda ejus illuftrabant pignora , przmiffa ora. 
tione ccepit ex fimbriis chrifmalis quo tegebantur Reli- 
quiz fauces fuas & guttur turgidum perfricare : poftquam 
nimirum palpationem erumpens , vulnus ex ore omnem 
putrem faniem illius funditus rejecit , atque ita digefto 
extempló vulnere fanus demum Diaconus omni perman- 
fit in coporc. 


Epifcops INouromenfis. 205 
Itemque Frater quidá ex Monachis Beati Eligij quodam 
tempore podagrico in pede humore percuffus decumbe- 
bat inle&o , gumidus in tantum , vt nullatenus fufferret 
pedem fuum in terram ponere : is namque poft tandem 
confidens de meritis Comfefforis melotem Beati Eligij , 
quam pro magro munere apudfe feruabat , deuotiffime 
libi impofuit, atque ex ejusora pedem tumidum & immo- 
bilem mulcendo vtique contigit ; poft cujus videlicetatta- 
&um detumefcente pede greffum priftinum recepit , & ita 
demumà przdi&o podagrico humore illefus permanfit, 
ac fi nunquam anteà expertus fuiffet. Iam veró in calce 
Libri dignum putaui adjiciendum illud quod ad ejus le- 
&um declaratum fuit miraculum, 

. Cümvir beatusin Compendio villa regali frequentius 
effet folitus aduentare,prouiderat (ibi hofpitium vltra flu- 
uium Hifare in cujufdá viri domicilio vocabulo W/aldo- 
leni;quo videlicet in loco eundo L'ovdgr ica velredeundo 
confueuerat diuertere ad manendum. Poftquàm ergo mi- 
grauit de mundo predictus hofpes. ejus minime reuerefe 
cens Pontificis ftratum , deftruxit per incuriam lectulum 
paruipendens tanti viri difcubitum , fpondam etiam lectu- 
li; quam fepiüs tgjierant manus Sana , fappedaneumli- 


CA»PvT. 
LXXII. 
De Mona- 
cho a do- 
Jore pedis 
fanato. 


CArPvT 
LXXLIII, 
De nira- 
culisad le- 
Cum ejus 
ofteníis. 


mites * fecit, séque cum conjuge in eodem loco quo vir f *limiuis, 


beatus paufaueratine vllo cunctaminae collocauit: & ecce 
ipfa no&e vehementi febre correptus coepit protinus tz- 
diare , tremere , fudare , ac pallefcere , pedes quoque qui 
le&uli calcauerác fpondam, coeperunt fortuitu condolere, 
nimióque feruoris ardore aggrauari, ita vtà gteffu penitus 
compelleretur arceri. Cümque hujufmodi artuum tor- 
queretur cruciatibus , vifum eft conjugi ejus in vifu , vc 


amoueret fe vterque quantociüs ab illo difcubitu, fpon. 


dam etiam , quam negligeger projecerant , in loco pri- 
ftino reftaurarent atque omne ftratum ficut fuerat diligen- 
ti cura componerent : fed illà negligenter viftonem obli. 
uifcente , vir ejusatrociüs cruciatur dolore , & fequenti 
nodeetiam ipfe admonetur , quód ni(i fe citó à leto fub- 
mouere feuerius jam ex hoc corriperetur. Tunc ille poft 
tranfa&am vifionem moderata in fe quantulücumquefc- 


CA?PYT 
LXXIV. 
De torre 
cione Re- 
gis Lotha- 
' ri; & dolo- 
re ab eofu- 
biato. 


296 'Uita fancti Eligij 
bre furrexit vt valuit feftinus , & fpondamled&tuliillicó re. 
collegit , quam diligenter lotam in eo loco vnde exierat 
reftaurauit,lectümque vt priüs fucrat circumfgjuaque com- 
pofuit; sícque fe deinceps à difcubitu illo remouens, prio- 
ris fai cum multa fatisfa&ione poenitentiam geffit, atque 
ita demum fanitatem recipere meruit. Deinde jam hoc 
miraculo adus crebrefcente , vndique coeperunt aduen- 
tantes eo inloco munufcula inferre : coeperunt etiam illic 
virtutes crebriüs declarari , populíque conuentus fre- 
quensibidem fieri : quod fatum magna cum admiratione 
cernens homo reli&a protinus domo inalio fe juxta con- 
tulit tabernaculo , fuümque diuerforium hofpitium pcr- 
petuum in zuo conceffit Eligio. Et ecce jam domo viri 
diruta, Bafilica ibi conftru&a , le&o mirifice exornato, 
condignum in ternum poffidet Eligius hofpitium : quem 
videlicet locum Cr EMENs Pontifex Beluaceníis fub fuo 
habet regimine, & multa ibidem jugiter exercentur mira- 
cula , ex quibus nunc duo tantummodo breuitatis ftudio 
perproperé commemorabo. 

Die igitur quadam duo Reges germani, LorHanivs 
fcilicec & TrxopoR1cvs, egreffi penes Palatium gratia 
illic orationis diuertüt; vbi oratione fa&g cüm redirent ad 
Regiam , przuenientes eos quidam Optimatum , dabant 
falubre confilium vt aliquid eleémofinx ob San&ivenera- 
tionem cidem loco tribuerent ; fed Rex fenior in promptu 
contemnens neglexit hoc verbum , junior veró majore fo- 
ris pregrceffo folidos illic pofuit cum voto ex radianti me- 
tallo : deirideab eoloco vterque properans cüm ingreffus 
fuiffct Palatium coepit fubitó idem Rex Lotharius infufa 
corpori febre vehementer angi , & conglobato vndique - 
omni corporisardore ac fimul repente in capite defluente, 
coepitardentiffimo dolore deptium illicó cruciari, Cüm- 
que noGem illam in maximis tranfegiffet anguftiis, fado 
mane ncgligentiam recordans hefternz diei;ad pretidium 
fan&i confugit Eligij, & vbi pridie fratre largiente fua , ni- 
hil obtulerat fponte , ibi jam coactus tamen vt mereretut 
medelam multos ex publica moneta milit folidos pe 


t cre- 
ditam 


LU uto um too 


Epifcopi Nouiomenfis. 297 


ditam perfonam, & protinus cüm donum illic eleémofynze 
illarum effet, confeftim ab eo difcedens dolor fine vlla 
mora fanitatem recepit. 

Sub eifdem fermé diebus puella quedam defponfata , 
inftigante per carnis fragilitatem diabolo , à quodam moe- 
cho fuerat feedé corrupta, quam ejufdem fponfus caufam 
vtcumque , fufpectámve addifcens , coepit ab ea extor- 
quere , vtfe per juramentum ab hac fufpicione idoneam 
redderet ; at illa vtpote adultera nihil trepidans fecuram 
fe iftud facramentum poffe tranfire geftiebat. Conflituit 


. ergo eidem ejus fponfus , vtad lectum Beati Eligij hanc fi- 


dem fola perfoluerct ; quod illa audiens facilé id fibifieri 
przfumit. Cümque illic vterque aduentaffet, illa proterua 
& infolens (ine vllo metu ad San&i lecum accurrens , coe- 
pit abíque terrore id quod exigebatur jurare; fed mox vt 


manum ledo impofuit illicó tabefcente corpore deorfum: 
ruens, quaft defe&is pedibus in terram corruit : quam. 


cüm vellent circumftantes erigere , tremens illa & fpu- 


mans inter manus eorum decidit , atque ita demum lugu- 


briter expirauit : quod ejus pauidus cernens fponfüs , con- 
fternatus, & ipfe potentiam Chrifti & judicium Sandi 


magnificauit: & fic deindead domum propriam non fine: 


metu difceffit.. 

Multz & alie ibidem , jubente Domino; ejus meritis 
operantur virtutes , inter quas etiam & cecindillus exun- 
dante vbertim oleo faperfunditur , ex quo fando liquore 
multi illic perunái à diuerfis fanantur incommodis , & be- 
nedicitur ibi nomen DominiSaluatoris. Hzcomnia qui- 
dem in compendio geruntur;fed & aliud nihilominus ejus 
letum, quod fitum eft in Monafterij fui przdio, loco nun- 
cupante Vi&uriaco , virtutes fimiliter declarantur., & di- 
aerfz fanitates efficiuntur : quz omnia ex ordine onero- 


fum ducimus verbis profequi, & idcircó ea his pauciffimis 
fyllabis complexi fumus, quia magnopere jam à locutio- 


ne ceffare feftinamus.. 
Tom. ;. | PP 


CA»vT 
LXXY, 
Puclla per 
juransde-- 
fungitur. 


CApvT 
LXXVI, 
Dc mira- 
culo fimili- 
ter ad aliü 
ejusle&um- 
oftenío. 


CaAr9vr 
LXXVII. 
De mulii- 
modis mi- 
f3culoram 
fipuis, que 
quordiead 
ejus oíten- 


duntur me- 


mo:iam. 


298 . Vita fanili Elegy 


Succurrunt hoc loco adhuc beati virinonnulla miracu- 
la, & diuerfis quidem in locis , fed ITO ejus fa- 
cratiffimum corpus declarata , quz fi figillatim vt gefta 
conftant nunc enodare conati fuerimus , & modum volu- 
minis excedimus, & pro ipfa forfitan. prolixitate fafti- 
dium legentibusirrogamus : idcircó ergo ea qux hactenus 
profequuti fumus, vt pote fufficienter , contenti fimus, 
pro illisveró quz nos minüs enarrauimus , palam omni- 
bus fidem przfítant cernentibus ; illa multimoda compe- 


ditorum vincula , quz hodiead ejus tumbam in argumen- 


to rerum monftrantur appenfa ; ex quibus nos nimirum 


in hocopereaut pene pauca, aut certé nulla commemo- 
rauimus, pro eo duntaxat quód in przfentia omnium ex- 
pofita , ficut nos totum, ita & omnes noffe non ambigi- 


qnus ; plurimz namque catenz, vt cun&is liquet difru- 


pte,ac compedesillic monfítrantur diffipati , cippi * etiam 
fra&i, & claudorum baderij in argumento oftenduntur. 
Daemonum veró expulíto , & czcorum illuminatio, folo 
fanguinis indicio declarantur in pauimento : & hzc qui- 
dem tam multainfra paucum tempus conftant gefta ; illa 
veró quz deinceps per prolixa temporum fpatia fünt ge- 
renda , quanta fiant & qualia quis modó zfítimatione com- 
prehendat , cüm nufquam à Prafulis tumba hodiéque 
ceífentfierigefta? nam vt in multis affolet declarata jam 
miracula nunquam operari defiítit , fed quotidie vndique 
vegri veniunt , & ibi excubantes fanantur, ferro vindi con- 
fugiunt & foluuntur , claudi carrucis adue&i confolidaus 
ibi greffibus ad propria reuertuntur ; perjuri veniunt; € 
aut moriuntur ; aut demonio vexantur; demoniaci ve 


niunt & liberantur, cxci veniunt & illuminantur ; mul- 


tz etiam fanitates ex eo qui illic crefcir olei » 
perficiuntur , ita vt quacumque quis teneatur infirmi- 
tate, & cüm ex eo perun&us fuerit , ftatim fugiente 


tabo incolumitatem priftinam preítante Domino reci 
pere poffit. 


PE EET: rop E. c co U€€ ir^ 
" D * Pn 
& V 2 XEM S tos m 


Epifcopi Noutomenfi — 299 
Sedquia largiente Domino digeffimus vtcumquc opus Carvr 
ptatum , nunc Lc&orem quzfumus , vtviliratem noftri Apologeu- 
fermonis non vfquequaque defpiciat , quia & fortaffis po- 
tuit eloquentius oratio promi , fed ftudiose valde ita fty- 
lum eorreximus , vt rem potiüs quàm verba legentibus 
commendaremus , & maxime hoc opus cothurno tumen- 
tis. eloquij. nullatenus inflati debuit qnod de tanti Án- 
sifliis humilitate mánauit ; méque deuotum potiüs 
quàm audacem fuiffe prefens pagina oftendat , quia non 
prefümptione virium farcinamtante molis arripu! , cum 
fcirem indignum effe tam luculenta rei exiguum pufil- 
Yümque fieri authorem. Sed cüm fim debitor decem mil- 
lium talentorum , vel exigaum donum à quoaccepi red- 
dere feftinaui., culpam fcilicet filentij metuens incurrefe 
fi agnita miracula vt piger feruus tacendo occulerem ; 
atque idipfum parui fomitis nutrimentum quod in me 
potuit doni caleftis olei reperiri nefas effe putaui, muti te- 
nacitate filentij przterire ; ne vnius talenti traditam quan- 
titatem dum ftuderem cautiüs cuftodire , culpa defoffze 
pecunig non carerem. Idcirco ergo optimum fore pu- 
taui, vt ipfam talenti exiguitatem, quam ab Omnipotente 
accepi , in laude Sancti , ad gloriam: Omnipotentis ex-- 
penderem ; ütque id quod ab eodem indignus accepi, 
eidem fubje&us impenderem : quamuis etenim hunc bea- 
tum viram confultiüs mihi fuerit mirari , quàm loqui , ta- 
men ardore dile&ionisa&tus plusin illo quid velim , quàm 
in me quid poffim confideraui : vnde nunc , quao , ne- 
mo de vobis deroget quod laudem nominis ejus crebrius 
ingeminauerim , cüm fcriptum fit : Lasdemue viroj glorio- 
fei: & cüm haseafdem laudes flagrans amoris magnitudo 
exigerer, quia reuera nec eft jactantize deputandum , fed 
gratie quidquid non virtuti hominis afcribitur , fed de 
Dei munere praedicatur : Dei eft, inquam , Dei omne 
quod per ejus famulos geritur , quoniam ex illo vitz fon- 
tc trahitur quidquid inprzfentiarum hauritur. 
| Pp ij 


300 Vita fantli Eligij 

Porró ne Le&orem ftyli latioris copia fatigarem com. 
pendium facere volui, vt fubnexis capitulis quod noffe 
quis velit , mox fine tarditate inueniret: necnon & illud 
vtile ac falubre profpexi confilium , vt quzque teftimonia 
vir fanus diuinz le&ionis predicans memorabat , quz- 
que etiam equidem meminiffe potui, velat pretiofas ad- 
Jiciens gemmas opus patratum folidarem atque exorna- 
rem. Hisitaque fingulisita difpotitis hunc Librum con- 
traomnes zemulostuz , Chriíte , defen(ioni commendo , 
tibíque deuotionis mex fupplex di&a committo : tibi 
ctiam inter hzc & per hec omnia mea lingua pio vt valet 
affedu reddit preconium , qui contulifti prz(idium , quo 
poffet patrare opus optatum : tibi ergo laus , tibi gloria, 
tibi honor, Oreatori , & Recreatori hominum Izrsv 
GOnunisTÓo Domino noftro , quicum Deo Patre & Spiritu 


fando viuis & regnas Deus per infinita fzecula fzculorum, 
Ámen — — | 


Epifcopi INouiomenfis. — — . 301 
EPISTOLA AFDOENI 
4D RODOBERTF M. 


Ourwo fancto, & à nobis in caritatis vinculo jugi. 

ter ample&endo, RoposzA TO Papz , DApo íalu-- 
tem. Vitam Beati Eligij, quam nuper , Frater Cariffime, 
deícripfimus, per prazfentem latorem ftrenuitati , argu- 
tizque veftre concertandam direximus, Quafumus ergo 
vtfepofitis paululüm curis exterioribus, ftudium illic ad- 
hibeasquantocius, & fiquid forté aut meá , aut Notario- 
rum incuriá in verbis , vel fylabis incompofitum , aut mi- 
nus aptum deprebenderis , juxta prudentiam tibi colla- 
tam ftudiosé emendes ; nobífque demum emendata re- 
ftaures. Vale in Domino , &noli , Frater, differre quod 
quao. em 


EPISTOLA ROTDOBERTI 
AD EPVMDEM 4 DOENF M. 


Y WOniwo veré fan&o, culmine Apoftolico fublima- 
& Ito, mihique modis omnibusvenerabiliter przferen- 
do Domino & Patri DapoN1 Papz , RoposzRrvs pecca- 
tor. Decreueram quidem gratificz juffioni veftrz , Ve- 
nerabilis Pater , obtemperare , ni(i imperitis mez , pru- 
dentia veftra in di&andi ftudio tantopere obuiaffet , totum 
itaque volumen, quo vita fancti continetur Eligij à füm- 
mis ad ima vfque folerti, vt jufferas ; curá quidem per- 
currens, nihil omninó quodadjicere , emendaréque de- 
berem vfquam potui reperire , fed magis potis quod ad- 
mirarer , venerarer, przferrem & praedicarem. Et, vr 
vere fatear, pinxiffe mihi illic videris fan&itatis tua , im- 
móque Beatiffimi Autiftitis E L 16 11, integerrimam for- 
mam , ita vt nihil prorfus defuerit ex cundis Sandi virtu- 
Ppiij 


3o2 Vita fancti Eltgij Epifcops Noutom. 

tibus , quod non potentatu verborum per fingula inuefti 
gaueris , ventilaueris , celsóque in fublime faro fuftuleris, 
Vnde equidem animo jam meo ex cjus vbertate refoto, 
exemplaria etiam integerrimi voluminis Fratribus mihi- 
que confecto ,totümque demum volumen illibatum San- 


Qitati veftre remiffum , orationum veftrarum fupplcx 
quafo fuffragium Domne femper DApo. 


303 


FVNDATIO 
ABBATLIJE 


MICIACENSIS, 


Nunc S. Maximini, vulgo S. 
MzMiN, à Clodouco I. 
Francorum Kege 
Chriftiano. 
Lopovivs Francorum Rex vir inlufter , Tibi vene- 
rabilis fenex EvsPict , tuóque MAxiMINO , vt poffi- 


tis , & hiquivobis in fan&o propofito fuccedenr , pto no- 
ftra, dile&zque conjugis & filiorum fofpitate diuinam 


AN. CHR; 
circiter j94 


mifericordiam precibus veftris impetrare * ; Miciacum /.* unple- 


concedimus , & quidquid eft fifci noftri intra luminum 
alueos, perfan&am confarreationem & annulum inexce- 
ptionalitertradimus , & corporaliter poffidendum prabc- 
mus abfque tributis, naulo & exactione , fiue infra fiue 
extra Ligerim & Ligerinum , cum querceto & falicto , & 
vtroque molendino. Tu veró Evsznr fandte , religionis 
Catholicz Epifcope,EvsPi1cit fenectam foue, MAx1MINO 
faue, & tam eos quàm poffeffiones eorum in tua Parochia, 
25 omni calumnia & injuria przíta liberos; neque enim 
nocendi funt quos. Regalis affe&us profequitur. Idem 
38€ , Ó vos omnes fancti Catholice Religionis Epif- 
COpi, Ds | 


Iarc. 


304. Fuadatio Abbatta Miciacenfts.- 
Vosergo Evsptci & MaxtMINE definite inter Francos 
effe peregrini , & fint vobisloco patriz in perpetuum pof- 
feffiones quas donamus in nomine San&z , Indiuiduz, 
zqualis, & confubftantialis Trinitatis. 
Ita fiat vtego CLopovzvs volui, 
EvsrBivs Epifcopus confirmaui. 


W ANDALBERTI 


"E EE 305 P. 
TITIIIIDIEDERLEA PL PRERPLITITI: | 
WANDALBERTI | 
DIACONI Eu 


MARTYROLOGIV M. 


PRAEFATIO. 


TNOMINO OTRICO WANDALBER- 
TVS SALVTEM DICIT. | 

Veteri & perantiquo przcepto monemur , vt parete ma- 
joribus , morem gerere equalibus , confuülere minoribus 
ftadeamus, Ego quia , Cariffime, vt minori, quod cogi- 
tatu ipfonefas judico , confulere nequeo , inte enim ipfo 
tibi , vt reueta fapientem decet, omnis opis confilium, to. 
tiüfque prudentiz copiam effe perpendo , morigerari vero 
ficut equali, fenfus & ingenij carditate non video * , quod. 1 « «c. 
primàm conftat, vt majori parere & obfecundare viribus — 
cun&is € omnifacultate.defidero ; maximé quód incef- 
fanti & infatigabili ftudio ac beneuolentia me , poftquàm 
longéà patria , rebü(que domefticis , non tam exulare, 
quàm degere coepi , tua ope , con(üilio, prouidentia & libe- 
ralitate fültum intelligo : nec leuiter pecco,fi cüm morem 
gerere nequeo , parere pro ingenij paupertate refugio. 
Itaquequod inopinato ftudio ex me , & ineuitabili cóftan- 
tíque auGoritate petiifti, vt per anni totius fpatium oc- 
currentes quot diebus San&orum fefliuitates, & folemnes 
Yndecumque Chriftianorum votorum celebritates,metro 
digererem. Feci vt potui , non tam artis vfu atque foler- 
tià,quàm tua deuotione , & immerito erga me San&orum 
adid peragendum adjutus , vt confido , fauore. 
. InquoOperequia folemnium dierum certiffima com- 
prehenfio non leuiter nec facile pro librorum varietate. dodi la 
conftabat , ope & fübfidio pracipué vfüs fum fan&i & no- nenü z- 
minatiffimi FLon1 Lugdunenfis Ecclefie Subdiaconi , qui. 4:slis 
vt noftro tempore reuera fingulari ftudio & affiduitate in 


Qa 


Opus de di- 
ftinctione 
Menfium , 
& horarum 
" edidit Au- 
Gor. 


Item de 
creatione 
mundi , & 
ordine dic- 
£uunn.. 


1 Inuocatio 
Martyrolo- 
gio prafi- 
gitur. 


Explicat 
diucría car- 
minum g€- 
nera, 


306 Vuandalberti Prafatto 

diuinz Scripturz fcientia pollere , ita librorum autenthi- 
corum non mediocri copia & vetirate cognofcitur abun- 
darc. Ab hoc ego fumptis veteribus emendatifque Codi- 
cibus , Martyrologicum librum à Kalendis Ianuariis ad 
finem anni , per dierum fingulorum occurrentes feftiuita- 
tes metro edidi , premiffa, vt congrue exiftimaui,Inuoca- 
tione ad Deum, Allocutione ad omnes qui forté erunt 
le&ores , Commendationead te Operis hortatorem , & ad 
COxfarem benigniffimum LorHARIYM , argumentíque fi- 
ue propofitionis diuerfo metro defcriptione :& edita poft 
editum Martyrologium , conclufionis hymníquein om- 
nes Sanctos editione ; cui etiam Operi diftin&ione men- 
fium fingulorum , adjeci apertam breuémque fecundüm 
víus Gallicos difpofitionem , & horarum diurnarum vul- 
garem in noftris regionibus dimeníionem : quod vtrum- 
que à fuperiori Opere nequaquam difcrepare putaui. In 
fine ptztereà totius Operis, de creatione mundi per ordi- 
nem dierum fex , breue carmenaddidi , & explanationem 
myftici fenfus in hominc accipiendi fubjunxi, vt eaqua de 
zotius anni curfu defcripferam , repetita ab initio munda- 
nz creationis explanatio commendaret. — 

. HocOpusquia diuerfo editum metro conftat , neceffa- 
rium exiftimaui genera ipforum metrorum breuiter ex- 
planare,vt non modo ipfum Opus,fed ea quibus digeftum 
eft metra , omnibus , qui id legendum dignabuntur fu- 
mere , manifeftem. Itaque Inuocatio , quam in princtpio 
totius Opufculiproptereà pofui , quod omnis fcientia ex 
Deo manans, ab ipfo fit meritó pofcenda , ( quanquam 
alij in Opere Poético , propofitionem primam effe velint) 
metro. Coriambico , Tetrametro , Acatale&ico , Afcle- 
piadeo decurrit, Afclepiadeum autem ab 7Efculapio , qut 
graece vocatur , Áfclepios , medicinz repertore , cujus 
laudes hoc metri genere frequentata funt ; velab aliquo 
ejufdem nominis Po£a eft appellatum. Metrum enim fre- 
quenter ab inuentoribus , nonnunquam à frequentatort- 
bus interdum & ab eis quorum memorias celebrant , ap- 
pellantur. Acaraledicus veró verfus eft , cui pullaad ple- 


* 


4n fuum Martyrologium. 307 
ritudinem fui fyllaba deeft , fed legitimo numeri fine con- 
cluditur. Tetrametrum porró carmen eft , quod quatuor 
pedibus currit, quod in Coriambicis, Da&tylicis, & Ana- 
pzíticis metris accipitur , in quibus Dimetrum, Trime- 
trum, Tetrametrum , Pentametrum , & Hexametrum 
perfimplices pedes computamus : nam in Imbicis Tro- 
Cchzifque metris, quiz breuia funt , fupradi&os numeros 
per duplices pedes accipimus. Coriambicum autem à 
Cotiambo pede , quo proprie currit , vocatur. Conftat 
enim priino pedeSpondeo , fecundo & tertio Coriambo, 
quarto'Pyrrichio , & cüm coriambus primam & vltimam; 
longas, duas medias fyllabas breues habeat, quz fimul 
fenatempora complent : fi Spondcum Pyrrichio copule- 
mus , totidem fyllabas , totidémque tempora facimus; ae 
perhoc nontam Pyrrichio & Spondeo metrum hoc, quàm 
proprié Coriambo decurrit. Inuocatio: ergo , hoc metro 
compofita , x 11v. verfibus conftat; qui quaterni coéuntes. 
vndenos majoricomplexione verfüsefficinnt. — 

Allocutio autem , que Le&uros commonens inuitat , 
metro Dadylico, Tetrametro, Cataledicóque , à pede 
[cilicetfrequentiori, & numero pedum quaterno , atque 
vnà ,quz ad plenitudineim metrici numeri, deeft fyllaba, 
appellato decurrit:conftat enim Spondeo, Dactilo, Gata- 
le&to,itémque DaGilo,& Spondeo, Cümquehoc metrum 


Daáylo proprie conftet, (1 Cataledum Spondeo addas, 


erunt ratione fyllabarum tres Da&yli & vnus Spondeus, 
M àplenitudine dactylicarum fyllabarum vna tantàm 
fyllaba deeffe videbitur ; quanquam ratione temporum 


Dactylus, qui vna longa, & duabus breuibus conftat, 


Spondeo, qui. duas fyllabas longas habet , par. & xqua- 
lis exiftat, Itaque. Allocutio przdi&is pedibus. currens 
bxviw, ver(iculos continet, qui fimiliter,.vt priores , 
quaterno numero oójuncti x v11. majores verfus efficiunt. 

Porró Commendatio: metro Phaleucio , Pentamctro, 
Hendecafyllabo. conftat , quod. à numero xz. fyllaba- 
rum, grzc& Hendecafyllabum ,. à numero pedum v. 
Pentametrum ,.ab inuentore fiue frequentatore Phaleu- 


Q.q ij 


Demnde: 
Allocutio. . 


PA 


3 Com.- 
mendatio, 


Martyrolo- 
gium hoc. 
quibus 
conítet. 
verfibus, 


308 —  — Vuandallerti Prafatio 


ciumappellatur : decurrit autem primo pede Spondeo; 
fecundo Dacylo, tertio, quarto quintóque Trochzo ; 
quamuis vltima fyllaba indifferenter in omnibus metris 
accipiatur , & frequenter Trochzus in Spondeum , Spon- 
deus in Trochzum ,in Pyrrichium Iambus , Iambüfque 
in Pyrrichium , per yltimas tranfeat. Igitur Commen- 
datio priore fui parte, hoc metro compofita , vr, & xxx. 
verfibus impletur; qui item per quaternam complexio- 
nem 1x. majores verfus explere nofcuntur, Pofterior pars 
Commendationis ad Czfarem edita, metro conítat Da- 
&ylico , Dimetro , Acatale&o , quod Da&ylo tantüm 
currit atque Spondeo , neque aliqua fyllaba ad plenitu- 
dinem indiget. Hzc parsxr. duófque veríiculos conti- 
net , qui feni fimul coeuntes v11, majori conjundionc fa- 
ciunt verfus. 

. Reliquum deinde Opusvfquead completum Martyro- 
logium , Heroico carmine , quod à geftisvirorum fortium 
frequentatis, appellatur; & Hexametro numero pedum 
conítat , excurrit : ia.quo metro prater vltimum , qui 
Spondeum tantummodo fiue Trochzum recipit, & penul- 
timum locum, qui Da&tylo folummodó impletur, reliqua 
loca licenter Dadylum Spondeümve recipiunt. Quod 
Opusabinitio pofitionis víque ad completum Martyrolo- 
gium , heroicos verfuspcccc. & xt. continet, 

Sequitur deinceps Conclafio ad complendum Martv- 
rologium pertinens , que mixto Coriambico , hoc eft Gli- 
conio , Afclepiadeo, Alchaicóque contexitur : quz me- 
tra ab au&oribus fiue frequentatoribus nominata 'Gli- 
cone , Áfclepio & Alcheo : Gliconium quidem Spondeo, 
Coriambo, Pyrrichio : Afclepiadeum Spondeo , duobus 
Coriambis , Pyrrichio : Alchaicum veró Spondeo, tribus 
Coriambis , Pyrrichióque decurrunt. Eadem Conclufio 
xxIx. Veríiculos predicta conjunctione metrorum com- 
plexa vii. majores verfus ternis fimul coéuntibus red- 
dit, Huic hymnusin omnes San&os fuccedit, qui metro 
conítat Dactylico , Pentametro Saphico , quod à muliere, 
qua Sappho dicta , hoc genus metri reperit , appellatum; 


iu fuum Aartyrologium. — $09 
quinis pedibus , hoc eft Trochxo , Spondeo ; Dactylo, 
duobus Trochzis decurrit ; eíque poft tres verías femper 
comma heroicum additur , quod Da&ylo conftat arque 
Spondeo ; ita efficiuntur in diuerfa tres verfus pariles, & 
membrum heroicum, quz complexio in fuprà dido hym- 
no virt, majores , minores veríus reddit xx1v. comma- 
ta nihilominus addens virt. hec , vt füprà memoraui , ad 
finem complexionémque praecedentis Martyrologij per- 
tinent. 

Deinde fequitur Defcriptio duodecim menfium , quz 
nominum in fingulis etymologias , fignorum nomina & 
ftellarum : in fignis numeros vfufque temporum oftendir. 
Huic Defcriptioni coheret horarum per menfes omnes di- 
menfio, Quod Opus verfibus heroicis ccccv1. & L. coni- 
pletur. | | 

Infine totius Libelli fupereft de creatione mundi breuis 
& aperta defcriptio , cum additione myftici feníus in ho- 
mine fuper creatione rerum accipiendi : quz Dcefícriptio 
metto Pherecracio conftat , quod à Pherecrateinuentote 
fiue frequentatore nuncupatum , Spondeo , Daáylo, 
Spondeóque contexitur , quamuis pro ratione nouiffima 
fyllabz , vltimus Spondeus frequenter in Trochzum mu- 
tetur, In hac Defcriptione ternis verfibus in vnum coéun- 
tibus, minores ccxx xv. majores xcviir. efficiuntur. 
Ita in omni hoc Opere diuerforum metrorum variarüm- 
que menfurarum verfus funt , ab Inuocatione ad Deum 
víque ad mundanz creationis Comprehenfionem, mille 
Dccccxix, Hzc ita complexus fum, vttibi , Cariffime, 
cui totius Opufculi ficatcumque conftiterit munusaffi- 
gnabitur, nihil hic incognitQG dubiümve remaneat. 
DzNE VALE. | 


Defícriptio 
Menfium 
Martyrolo 
gio fubjici- 


rur, 


In fine 
libellus de 
creatione 
mundi, , 


No Vuandalberti Praefatio 


3605604094411 )KOHCHIGIRI TI QICIRCNIICHHA 1834€ 
SEQVENTIS METRICI 


OPERIS TEXTVS 


AJNFOCATIO. 


Im E LSIcund&a parans, Conditor ztheris;. 
umi Orbis principium , luminis editor 
wametré,  Inuentórque bonifons fine termino, 


tus Audi quod precor & fapplico feruulus, . 


Plebis tu caput & gloria candidz, 

Albis fulgida pretextáque veftibus. 
Agnum quz fequitur ; totáque fanguine 
De cunctis placet empta & data Gentibus, - 
Hanc terris colit , & predicat omnibus 
Votisaccumulansoptima gaudia. 
Concors Ecclefia , & mox modulantium: 
Feftiuo fociat carmina.coetui. 

Hzc nunc curriculis vota fub annuis, 
Perquos emineant & redeant dies,. 
Exponam breuiter credita carmine; 
Comprendens acies belláque fortium;. 
Quorum , Chri(te Deus , pro meritis mihr 
Cun&orum veniam hicannue criminum, 
Seruo confer opem , mifsaque defuper, 
Cacum de tenebris jam reuocet manus. 
Rector , nempe tuo nulla renititur, 

Nulla eft imperio dura potentia: 
Armistu poterisvincerefortibus, | 
Fallens ne zabuli vincat iniquitas, 
Tandem fit fatis ad tartara per fcelus, 
Cunctum pérque nefas , pérque probra omnia;, 
Cafu flebiliter tendere peffimo. 


pm 


£n fuum. Marbyroloium. V 
Oble&étquetuis viuere legibus | 

Felix czlicolis permangt in quibus 

Regem przfidiis vita perennibus, 

Summum quando piistu refides bonum, 

Expletquos jugiter te fitiens amor, 

Spei vis fupereftad veniam mihi, 

Virz nec potior fuppetiis, ni(i 

Preffumtu releues ; eger & anxius 


Succumbénfqueruam mortisad infima; 


Munus nunc Operis permodicitamen 


Santtorum in numero de populo tibi, 


Re&or, quódquetuo profero nomini, 
Gratum de fterili fit rogo carmine. 
Hymnum perfonet hic menshumilis tibi ; 
Deuotüíque canat temodulans homo, 
Vnam cuijugiter cum Patre gloriam 
Agmen przdicat in fecula lucidum, 


ALLOCVTIO. 
H x 15TYM quifque cupis cernere , & alto Digit 
| : | Dacylicü , 
Decernasanimum figere czlo, ^ Tetráme- 
Spei certa videns figna beata, | Eun ean- 
: | le&icum. 
Magnorum fequere hic ES parentum 
Illi fzpé Deum cernere fueti, 


Praftantes opibus , corpore fortes, 
Condignz ac fobo]is germine fulti; 
Illuftrant meritis fecula fan&tis: | 

Illi diuitiis fponte reli&is, 

Cun&is & viridi tempore rebus 
Contemptis, Superüm regna videntes, 
Monftrauere fuis abdita fignis, 

Illi & viuifico famine pleni 

Vifisac monitis czlitus acti, 

Venturum Dominum , vocibusatque 
Portentis variis edocuere 
Illos , fa&tushomo eft; perditóque & orbi. 


312 V uandalberti Praefatio 
Saluandoadueniens ore manüque 
Inftru&os , populum mifit in omnem, 
Mundi vt perficeret rit& falutem. 
Illos verusamor Regisadaftra 
Vexit martyri) temate claros, 
Infignéfque pij iore cruoris, 
Quorum nunc radiat terra triamphis. 
Illos quin etiam celfa venuftat ' 
Dodrinz & meriti gloria magni, | 
Quivetrbo Ecclefiam , qui prece , quíque: 
Signis , quíque libris inftituere: 
Illis eft proprius fplendor honórque, 
Qui Chrifti niueo tegminc fulti 
. Vicerunt ftabili mente minantem, 
Mulcentémque fimul carnis amorem. 
Illis eft etiam fama perennis, 
Qua expertum viridis corporisignem 
Calcarunt penitus czlibe vita, | 
Precindzque Deitegmine lumbos. 
Illis nec modicum eft culmen honoris, 
Seruatis thalamis ,quz pietate 
Compferunt focium rite cubile; 
. Natos queque Deo fponte dicarunt. 
Illorum fuperat fama perzuum 
Confpe&us hominum , cunctáque mundi 
Temnentes , eremum qui coluére, 
Caleftem meriti fumere panem. 
Illorümque nitet nomen , in vnum 
Quos egit pariter lex facra mentem 
Patrum qui monitis colla manüfque 
Summifere , Dci lege jugati. 
Yllorum pietas nec minus alto 
Prafulget merito , quifua Chrifto. 
Largiti , egregia forte perennes 
Nunc gazas retinent , regnaque czli. 
Sic nos multiplici preduce norma 
Chriftus fanda vocat ; sícque minorum 


Prelu. — 


in fuum. Martyrologium. 
Prelucentoculis,; lumina Patrum, 
Sic multa eft meriti caufa beati, 
Necnos vellefequi praua pudebit, - 
Quz vult, quzque vetat ,quz jubet almi 
Lex verbümque Patris noffe valebit , 
Doarix quemque fidesveráque purgat, 
Finis qui fuerit , queque beati hinc 
Exceffus requies , quive recurfus 


. Nuncanni memorent , bella piorum 


Monftrabit modico hic corpore codex: 
Hunc fi velle potes , LeGor opime, 
Fac velisanimo noffe benigno: 


- Nullihic namque fübeft mens pia culpe, 


Chrifto quod poterit fponte dicauit, 


COM ME ND AT 10. 
WV E & ^füummelibrum fide facratum, 


Sincera huncrefonans legénfque mente, 


Scribendum tibi , quem pio rogatu 

Hortatüque jubes , Amice dulcis, 

Hoc nam gratificum libro videbis 

Digeftum breuiter tibi fciendi 

Queftum cim replicans volénfque munus; 

De jufto infpicieslabore tandem. 

Quondam HigRowNvavsfacer quietum 

Vita deferuiz ftatum modámque, 

Aggteffus veteris nouzque legis 

Romano eloquio probare libros. 

ÁvGvsrINEtuum perennis zui 

Nomen , fama gerit , Pater ; perotbem; 

Qui Chrifti Ecclefiam doces , & omne. 

Errorum perimis , fugáfque vulgus. 

Sic Martyr quoque Cysa14 NE Chriftum 

Do&trina , atque pio cruore clamas, 

Ore & HirARIVS micat beato: 

Scriptis ÁuBROSIYS manat, atque magnis 

Pollet , G&zcoArvs nitétque laude 
Tom, s. 


Metrum 


. Phaleucid, 


Pentame- 


^ trum,Hen- 
. decafyllabá 


314. Vuandallerti Praefatio 
Di&orum. Volitat I vvgNcvs, illi 
Conjunctisfpatiis ÁRA TOR haret, 
Prudentíque Deum canendo viuis. 
Multos fic memorans honor reuoluit 
Scriptis qui propriis manentlibrífque, 
Gaudens quos legit & frequentat Orbis, 
Quamuis morteobita hinc abiffe cernat. 
Nobis exiguum fübeft loquendi, & 
Scribendi ingenium , negat priorum 
Nos zequare locum , vicémque Vatum 
Exilis copiz loquacis vfus. 

Aggreffi tamen hic nouum piümque 
Carmen proferimus Dco ,tibíque 

Hoc qui mente pia rogas, Amice; 

Tu noftro petimus faue labori. 


AD CUESAREM. 


Tedecorando 


T VQvz fauendo Nomine fanxit 

C &sAR adefto, C &SsARIS Orbi, 

Sceptra parentum Moxfore Regem: 
Qui pietate, Itala primüm 
Quíque benigna Te ducc tellus 
Lege gubernas. Eminuit ; poft 
Te moderator Francia , temet 
Nam Deus orbis Sceptra regentem 
Juffit habenas Mundus adorat. 
Flectere auitas, Luftra per orbem 
Imperiíque Quinquc recurrunt, 
Sceptra paterni, Nomine poftquàm 
Téque periclis Clarus & armis 
I pfe paratis Cafariana 

. Exuit olim, Iura retentas. 
Déque cruenta Tempora Chriftus 
Czde furentum Longa videntem 
Szpé reduxit. Teregat ,omnis 
Aurea celfo Teveneretur 
Vertice Roma - Téquetremefcat 

. Purpura Regem. 


N. F E LL i CC SIE 


infüum Martyrologium. — — a5 
PROPOSITIO. — 
C ARMINE qui vacuas captaui fzpiüs auras, 


Rumores vulgi quzrendo ftultus inanes ; 
Aggrediar tandem veram de carmine laudem 
Quarere , & eternum mihi conciliare fauorem, 
Spectandos breuiter fignans actüfque, virófque; 
Atque dies fixo reditu voluente per orbem, 
Ordine quz luftrent fcribens folemnia quemque: 
Hic mihi nonnunquam Sandorum nomina ,leges . 
Carminis excedens, fed non mutilanda vocandi. 
Eft cenfura ; bonos veniam pietate merebor. 


COMPRENSIO TEMPORF M, 
MENSIFM,DIERVM,ATQVE HORARF M. 


E R variosorbem , rerum natura meatus 

p Diftinxit , moderante Deo, mortalibus xgris; 

lternis jugiter vicibus notémque diémque. 
Aftatem atque hiemem , autumni, verífque tepore: 
Biffenifque limul difcretum men(ibus annum, 
Primüàm quaque fuis horarum tempora pun&is 
Excrefcunt ,tum bis duodenz temporis horz. 
Lucediem & tenebris complent ab origine furnis * , 
Nüncque dies parili fpatio noctéfque feruntur: 
Nunc celebrante die fufcis vox tenditur alis: 
Node breuirurfus curru lux incita fuluo 
Adíummosaxesfolarem prouehit orbem. 
Hebdomashinc feptem compleáitur integra foles: 
Quatuor hebdomades vulgarem voluere. menfem. 
Dicuntur; fed quos foles ftatuere priores. | 
Ordine diuerfo menfes numeróque feruntur: 
Iunius , Aprilis, feptember, & indg Nouembcer, 
Bisbina hebdomada conftant;geminifque diebus. 
Menís tum jani, Auguftus (imul atque December, 
Martius , O&imber , Maiüíque & Iulius aucti 
Quatuor hebdomadis fulgent , terní(que diebus 

Rrij 


f. * fuluis, 


316 Vuandalberti Praefatio in fuum Martyrdl. 
Solus quem Februo menfem Numa addidit audor, 
Bis denis tantüm patet o&onífque diebus. 
Tempora folarem variantia quatuor annum, 
Ver,eftasjautumnus,hiems,flos,fru&us,honórque 
Menlibus alluduntfpatiata ex ordine ternis. 
Has leges natura dedit , quo tempore primüm 
Conditor omnipotens mundum formauit,& orbis 
Terrarümque modis concreuit femina miris. 
Has etiam dicti priüs aduertére parentes; 
Etliquére fuisanni crefcente rotatu, 

* Hebdomadis pariter quinquagenis geminiíque 
Ter centum fexagenis quinifque diebus. 
Hinc Nonas, Idus, ftatuerunt atque Kalendas: 
Scilicet vt vario diftin&tus ordine Menfis, 
Humanos releuans mulceret rit labores, 
Feftiua exciperent cum feffa focia plebes, 
Donáque folemnes populus proferret ad aras. 
Hzc docuit populum ZEgy pti de morte redemptum, 
Edita per Moyfen veteris confcriptio legis 
Sabbata , quz fanxit Nouilunia Pafcháque fanttum, 
Iejuniique dies ftatuit temporibus anni 
Certis inflexa feruarilege per zeuum, 
Agni quz tipico fignatam fanguine plebem: 
Agno ,azymo pane, & lactuca paust agreftt. 
Omnia quz noftram fignaruntfeftafalutem —— 
Nos docuere Deum Chrifti qui morte redempti 
Relligione dies facramus przduce cunctos. 
Ergo agequas teneant folemnia fefta Kalendas, 
Martyria illuftréntque dies quos clara per orbem, 
Quos Confefforum laus fancta & vita coronet, 
Virgineis thalamis que fint faa vota diefque, 
Carmine promamus mentem pie fuffice Chrifte. 


"Oe 


: | : 317 
HE EMO AMI HIA D ED ABUS 0 
INCIPIT 


MARTYROLOGIVM. 
WANDALBERTI 


IANVARIVY S. 


Dies d E IM V M nuncIani vocitatum nomine men- 


" 
^ 4 
nj 

- 


ZA ECR fem, : 
i-es Vndefacratuseatrecolátque , fefta canemus, 
; Quod veterescoluere Patres , vmbrámque futuri 
Lex* pofuit, fancta CHR1sT1de Virgine nati 
Circumcifa caro, Iani facracecce Kalendas. 
BasiLivsque facer meritorum fplendet honore. . 
EvrkOosrNA fimul nitet , AtMacHIvsque beatus, 
MacHARIvysquartum Nonarum dedicatartem x, 
Quitenuit docuítque eremi pius accola morem. 
Tertia Nonarümque dies celebrat GENovErAM, 
Tum pridie Nonis Augenti *fefta recurrunt, 
Hinc Nonas Siro Confeffor poffidet almus: 
Papa TELEsrORvsisipfis paritérque corufcat. 
Odauoante Idusagitur TEoPHANIA fancta, 
Septima ab /Egypto Chriftum celebrátque relatum. 
Ántiochena fuum recolit quoque plebs LvcrAwvM 
Iduum póft fexto , EvGEN1ANO vota feruntur: 
Quinto, VrrALI,FoRTvNATO, & REvocATO. | 
Quarto MELCIADES , PAvLvsque eremita , beato 
Sublatifine, ztherea lztantur ín arce, 

11 SaLvivshincternas Carthagine confecrat Idus. 

12 PlebsItachia fuum pridierecolit Ciriacum. 
| 13. IdibusHrirAnrio Pictauonz militat vrbis. 
Plebs deuota , fuo Paítor quam fulfic honore. 


& 


o 9 o0 MO — wb uw 


14 Quam nonam & decimam conftat Februi ante Kalendas, 


R r iij 


«l.expofuit, 


&l.* afirum 


: * Rugen. 
A g 


18 eZ MEN 
Dies Effe diem , F zr1x facer & Confeffor adornat; 
15 Bifque nouenam ÁAsacvc fimul & Micuzas honorant; 
16 Septima poft decimam MAncELL: Martyris, atque - 
Pontificis fummi meritis & nomine fulget, 
17 Sextáque cum decima ANTRONII virtute dicatur: 
Hac etiam focio Geminorum pollet honore 
 Lingona , quos vno celebrat plebs marmore tedos, 
[ Tum quoque nubiferi penetrat fol (idus aquari j] 
18 Quinta & dena fimul Prisc pro Martyre gaudet, 
19 Bisfeptena NicgTO HAvTMAROQque corufcat. 
20 Tertia poft decimam FasrANo przfide* foret: 
Cuiparili SEBASTIANvs virtute cohzret, 
Romáquem ve&um Sueffio lata frequentat. 
?1 Biffextacft AGNrs quam Virgo & Martyr honorat. 
22 Vndecimam Leuita potens V iNczNTIvsornat. 
Huic & AwasrAsIvM virtus conjungit opimum. 
$ 23 Poft EuERENTIAN E decimo laus emicat ampla. . 
24 Nono martyrium BasiL& virtüfque coruícat. 
25 OQauo exfeclo conuerfüm gloria PAVLvM: 
PRE1ECTVMQuCe fuum celebrans Aruernusadornat. 
26 Septima móxque dies PoL vcan»i fanguine fulget 
Smyrnz quem vero cclebrant pro Rege crematum. 
27 Punicaterra fuum fexto veneratur AvrrvM: 
SvLPICIVS, BATHILDIS & ALDEGVND quoque vernant. 
28 Quintum progenies Romana AcN dicat alma. 
| Lux, decus orbis, amor patriz, lu&üfque dolórque, 
Excelfo Imperij caput exaltatus honore, m 
Tum CaRorvs migrans Luvpovico Íceptra reliquit. ] 
| ?9 Quarto martyrium PaPLE , MAVR Ique refulget: | 
e" Tunc & Tum quoque * VALER1IO Treuiri pro Przfüle gaudent. 
39 Tertiáque HyrorrrvM Antiochenz perfonat vibi. 
3! SATVRNINE tuum egregium TuHYRsique tropheum, 
Vicronisque funul Iani determinat orbem, | 


EE 


ü 


$ 


Uuandalbertt. 319 


FEBRVARIVS. 
Dies VWNC etiam Februi texemus carmine curfum; 
Quzque ferat pariter feftorum figna dierum. 
BRiGIDA Virgo potens, Februifibi prima Kalendas, 
Scotorum fancit miro celebrata fauore. 
Quartum Nonarum templo illatus dicat ÁGNvs, 
Quo luftrante Deo viuum * plebs credula templum «i* in vni, 
. Mentepialocat , acceptum fternítque tribunal. 
3 "Ternis & nonis LvpictNo fefta facrantur: 
Hifque cruore pio CELERINVS cum CELERINA 
Enitet IcN4TIvs , Lava ENT1NVsque beati, 
, 4 Tumpridie Nonas AQviLINvsvendicat almus; 
Antiítéfque nitet PaILEAS cum PHILOROMO. 
$ Sicaniz populos Nonis fibifubdit Aca TELE : 
Virginis eximio virtus celebrata decore. 
6 Idibus octauis Martyr DogoTrHza corufcat. 
Tum quoque ver clarum primos erumpit in ortus. 
ÁvGvLE feptenis mundum vincendo triumphas. 
Senas DioNvsivsornat, & ZÉMiLIANVS. 
Quinis AuwoNzM recolunt pia vota beatum. 
SoTHER , IagNAevs, & ScuoLAsTICA Virgo quaternis, 
Egregia pariter meritorum laudc nitefcunt. 
Ternis hinc DEsipzR vs Lugduna coronat 
Mania : Pan TEM10 & CaLoceRo Roina refulget, 
12 EvLALLEfeftum pridie fanguífque corufcat 
Vrbs Barcinon , eximià qua Martyre gaudet, 
33 Idibuszthereum Ivt1ANvs fcandit honorem, 
Sponfa * beata animum czlo cui jungit ouantem, * Baiiifa, 
14 Tum decimo fextóque die praeeunte Kalendas 
Martyr VrTALIS nitet , & FELICvLA Virgo, | 
Atque VALENTINVM memorant fua gefta beatum, 
15 Hincdecimo & quinto meritum clarefcit ÁcApzs, 
Hócque die penis czfos veneratur acerbis 
Brixia FAvsTiNvM cclebrem , fan&tümque IovrrAM, 
Hoc *etiam geminos fcandit fol fydere pifces, 
16 Quartus cumdecimoIv11ANA Martyrelucet 


o 9 00-3 


«l.* Hic 
biffextus 


* 


320 eZXartyrolorium 


Dics OwurstvMque colit PavLo do&ore beatum. 


17 Tertiusac decimus PoLvcRoni fefta reuoluit, 
Dowarique, fides , fanguis quos jungit & ara. 
18 Biffenümque diem Maa TrALIs fanctus honorat. 
19 PvsaLIvsvndecimum fimul & Iv114wvsadornant, 
20 Mox decimuslaudemrecolit famámque coronat. 
21 VicTORINEtuO nonus de nominc fulget. 
22 OGauóque PETRI Cathedra & doctrina corufcat, 
Vibslata Antiochi quo primüm Prafule vernat. 
23 Septimus eximio PoL vcAR»1 fplendet honore, 
Presbyter ore , fide , Chrifti qui juffa fecutus 
Martytio turbam potuit feruare fidelem 
44. Sextus Ápoftolica radiat virtute MarHrE 


Biffexcüfque loco hoc quartóque * intexitur anno. 


Occultümque diu caput hoc BAPrrsTA retexit, 


enim qua^ . : 
móque, 25 Quinta dies CaEscENTIaugetur laude beati. 
&c. 


26 NESTORE quartus ouat , focio paritérque THEONE. 

27 Tertius Hefperiz LeANDRO Ántiftite floret. [ 

28 MacHaRrO pridie RvrrNvs jungitur almus. 
Hic finis Februi concludit lumina menfis. 


MARTI V S. | 
Dies M ARTIVS infigniferiatustempore , demum 


Quorum przeminet breuiter dicemus honore. 
:1  MartisDoNAarvstenet, ÁrsiNvsque Kalendas. 
; Senismox Nonis HERACLvs, PAvrvsque coluntur. 
$3 Quinas MacRA pio Nonas defendit amore: 
His & EMrrHERIVS , CHELiIDONIVS , atque MARINVS, 
AsTER1vSque micant effufo fanguine clari. 
4 Lvcivshinc Papapretiofa morte quaternis, 
Martyrum & octingentorum turba optima fulget. 
s  Ternas Martyr habet meritorum nomine PHuoc4s 
Sanguine qui mortem vicit , virtute Draconem. 
6 VicTORINVSOUAE pridie, V rcrónque retrufi 
Carcere , qui celfo penetrarunt aftra volatu. 
7 Wonis FEniciTAS micat & PeRPETVA, caftan 
Quz Chrifto vitam felici morte dicarunt. 


p 


Dies 
9. 


9 


19 


II 
12 


13 
I4 


ly 
16: 


17 


uandalberti. 321 
Idus octauas Mattyr Cvuiniivs,&vnà — 
Confíimili retinet venerandus honore RocATvs. 
Septenis quadrageno fub Milite feftum 
Armeniz recolunt vnum facra templa minoris. 
Senis CA1ivs , ALEXADERque coluntur ; eifdem 
Quadragena & bina cohaeret turba cruore; 
Quos pariter faua celebramus Perfide caos. 
CaNDipvs hinc quinas fibi V ALER1vsque retentant, . 
Quartam mox Iduum finis tuus alme Gazconr 
Confecrat , terna celum quo laude petifti. 
Presbyter & ternas MAcEpoNivs implet , bonefta 
Conjuge PATK1TIA ,.& nata comitante MODESTA; 
EvPHROSsi1Vs pridie , PErRo cum Martyre fulget, 
THEsSALA plebs Idus Matrona Martyre feruat.. 
Septima poft decimam Aprilis de more Kalendas 
Precedens CyR1aci & LAnaifplendet honore; 
SMaARAGDIQue fimul pretiofo fanguine vernat.- 
Bifqueoctona tuo PAT&ICI nomine pollet, 
Scotica gentilem miferate per oppida cultum. 


. Hacquoque Gz& TRvD.z redduntur vota beatz. 


18 


I9 
2o. 


71 


23 
24. 


Praful ALEXANDEA ter quinam poffidet : altam. 

Presbyter & Romam PicMENvs fanguine luftrat.- 

Hacaries foli vernantia lumina pandit, 

Conditor hac rerum lucem Deus condidit altus, . 

Háncque diem primam formando protulit orbi.. 

Bis fepten IOANNE eremi cultore corufcat. 

Tertia cum decima CvTsE& 11 laude nitentes. 

Anglorum ducit per myftica gaudia plebes.. 

Tum duodena fide B:uEpicTI & nominefulget: , 

Conobiale decus , duce quo lztatur in orbe.. 

Hac fpatiis zquat paribus nodémque diémque;. 

Hac quoque fole nouo lunam ftellafque micare. 

Vidit in exortu füb luce quarta dierum.. 

Vndecima Antiftes tribuit pia lumina PAvLvs, 

Quo jure exultat proprio Narbona Magiftro. 

FeLix hinc decimam & THEOpORvs cum [vt.14NO Vs 

Ornant , eximia virtutum laude ferendi, 

RonvLvs & nonam paritérqueSacvNpvLvs implet. . 
Tom, 5. | Sf. 


| Dies522 Martyrologium 


«l.* colun- 
£ur. 


25 Angelus o&auá venturum nunciat AcNvMu: 
AcNvs & ipfe cruci mundi pro morteleuatur; 
26 Septima MoNTANvM memorat cum conjuge fanda, 
Atque fimul quadrageno cum Martyre paffum. 
27 Agnifurgentis refplendet fexta triumpho, 
28 Quintá prifcus ALzxvaNDER MaALcvsque locantut*: 
Hancquoque GvNTRANNvs migrans Rex optimus ornat, 
29 EvsrATHIVS quattà virtutis laude coruífcat, 
Abba CorvusANo nituit quirité magiftro. 


30 TertiaDoMNiNO , comite & VicTOAE refulget. 


31 Driopozrvs pridie emicat Awxsvsque beati: 
Hic Martis voluens determinat orbita menfem. 


APRILIS. 


Dies VRPVREO quem forefibiver fancit Aprilem ó 


Dicemus quibusattollac fua gaudia feftis, 
Virgineo infignes AGAPs & ScuroN1A ferto 
Aprilis focia facrant fibi jure Kalendas. 

Lugduni quartis Nonis facer vrbe NickTvs. 
EvAcRivsternisfplendet , Martyrque BENiGNvs, 
Atque pari fulget THEODOSs14 virgo nitore. 
Awsnosivs pridie ethereum pentrauit honorem. 
Nonisvirgo pia de morterefulget HEnENE. 
Idibuso&auis Xix1vs Martyrquefacérque 
Przeminet , Adriano mortem fub Czfare paffus. 
7  DiocENES feptenis ErEvsüsque feruntur. 
8 MaxiMvs &lenas Idustenet atque SotvTosn. 
9 Lampage feptena quinis micat Idibus alto 
Virgineus radians fimul zthere flófque decórque. 
10 EztCHIRI vates fan&to dicat ore quaternas. 
Hu Pontifice & füummoternz irradiante LrowE 
Splendet, ore, manu , Chrifti qui pauit ouile. 
I2 JvLivs Ánüftes pridie Romana reuifit 
Mznia , Catholico clarus pro dogmate Paftor. 
13 Idibus HraMINGILDE patrem Rexalme furentem 
Perfentis , verum referens de morte triumphum. 
I4. O&aua & decima Maius fuperante Kalendas 


Qubh wv 


D 


Vuandalbertt.- 323 
Dies VALERTANVSOUAE , fratérque TravRn1vs , ipfos 
MaxiMvs effufo comitatur fanguine miles. 
Ij Septima OLYMPIADEM decima conjuncta beatum 
Monftrar , eàmque fimul defendit MAxiwvs alter. 
16 Sexta & dena Cuaniso , CALIsTOque refulget, 
Quos mare feptena merfos cum plebe beauit. 
17 MarPALiCVS quinta decima HERMOGENzSsq; PETAVsque 
Collucent merito , virtute , & fanguine clari, 
18 Bisfeptena ELev THER 1Ivs, Martyr * quoque fancta 
Anthia pracellent , vitam moriendo fecuti. 
19 Gato, AnrsTONICO, Rvro, HrzRMocENEatque GALATA 
Tertia cum decima ExrEDr To & Martyre fulget. 
20 MancrLLINVS , DouNINvs , ViNCENTIvsatque 
Nominebiffenam radiant feftóque fidéque. 
Feftáque SvuEs11 celebrantur Martyrisalmi, 
Pontificistumulo , doctrina, & morte beati. ; 
11 Vndecima Gaivs pariter SMEoNque coluntur. 
22 TERNI Prefbyteridecimam , ternáque coronant 
Palma PARMENIVsSque , ELIMENES, Ca vsoTELvsque. 
Hac quoque diuino patuerunt prodita nutu | 
Corpora , martyrio Ecclefiam luftrantia trino , 
Diowvsit, Rvsricr , ELEvTHER 11que beati, 
.33 FeLiceMque facrum gemino dignümque Miniftro 
Nona docet , Fon rvNATVMque & ÁcuirrzA jun&os, 
 Hacetiaminui&o mundum qui fanguine temnis 
Infinita refers GEeoR«1 fan&e trophza, | 
24 Martyr ÁLExANDER triceno martyre letus 
Ácterno OGaua Lugduni mznia fancit. 
Mox Euangelico MAncvs tonat ore beatus, 
25 Septima quo capit eximium redimita morte nitorem ; 
Extrema hec Pafchz celebrant faa gaudia feftum, 
26 Sextáque Pontificis recolit certamina Cr xr, 
RicHanioquenitet vitz cultore beata, 
27 Quinta AuasrAstvM Papam celebramus, eidem 
ÁNrIMvs Antiftes digna virtute cohzret, 
28 Quartáqne Vir eM Chrifti pro nomine cafum. 
Commemorat , vitam metuit quimorte perennem. 
29 Tertia Pontifices ara meritííque dicatos, 


sfij 


07 


ki 


«l. " Mater 


Al. * repere 
Us c 


324. dMartyrolorium 


Dies AGAPIVM, paritérque SECvNDINVM veneratur, 


30 


Dies 


Io 


II 


I2 


Martyrij IAcosvs fimilem & MARIANVS honorem 
Sortiti pridie finem metantur Á prili. 


M AI V S. 


T INC Maiumzftiuo primüm fub fole calentem 
Quz longífque ferat promemus vota diebus. 

Maias prima facrat Chri(ti do&rina Kalendas, 
Frater & is Domini IAcosvs micat , atque PHiLIPPVS: 
EireR EMrTAsque fimul vatum celebratur opimus: 
Réxque SicisuvNpvs fufo pro fanguine regnat. 
Sextishinc Nonis ArHANAsI magne refulges, 
Arria quo primüm periit vidore colubra, 

Praful ALEXANDER quinas & EvENTIvs ornant; 
Tugoporvsque Deipariter pronomine cafi: 

His quoquc celfa Crucisradiant vexilla recepte, 
SyLvANVS quartas , ÁNTONIA cum FLORIANO 
Perpetua cingunt meritisvirtute decori, 
Stelliferum ternis Chriftus tranfcendit olympum: 
HirAnIÓque Arclas pollet, Vienna NircETO. 
Przecelfum pridie celebrant Romana Iohannem 
Templa Dei, qui plenohaufit de pe&ore verbum, 
Morte pia Nonas IvvENALIS fanctus honorat, 
Idibus o&ouis Mediolani vrbe corufcat 

Martyr przcipuo venerandus V1cTOR amore, 

Ter centum radiantfeptenis Idibus vnà 

Martyrio denique fimul decorante beato. 

Torrida tümque nouis confurgit frugibus a'ftas. 
Senis Go& DIANvs & EPiMACuvs ob ynam : 
Czxduntur Chrifti pariter laudémque fidémque: 
Has quoque Ios patiendi exemplo fanctus honorat, 
Quinas eximio Ántiftes fplendore MAMERTVS . 
Intignit olemne Deo qui ferre litamen 

Icjuni] inftituit ternis fub luce diei. 

Virgotuos colimus comites DoMtcirrA quaternis, 


NEREA , PANCRATIVM , cum quis & AcurLLEA fandum 


Primus Apoftolico docuit rinxítque lauacro . 


- 


D nmm BLZ 


 Vuandalberti. 325 
^bies Quos Petrus egregia Romz cum Virgine junQtos. 

12 SERVATIVM ternis veneramur 4n Idibus almum. 

14 PACHOMIVS pridie VicróRque fimülqu e corona 
Splendent , hic eremita potens ; illique cruoris 
Martyriique Deum focia virtute fecuti. 

1$ Pontifices feptem Hefperiam fimul Idibusornant. 

^— 46 Septima THIMOTEI CUm dena nomine fulget, 
Veridica Paulus docuicquem voce beatus. 

17 Sextáque cum dena Pe&EGR1NO Martyre vernat. 

; 38 Quintam cum decima Martyr D1oscoRvs implet. 
Hic gemini zftiuo jungunt fuafydera foli. - 

19 Bisfeptena PVDENTIANA Virgine claret. 

20 Gumdenaternam retinet fulcítque BASILLA; 
BavpzLivsque fimul trabeatus fanguine vernat, ^ ; 

41 Bisfena Porivs ; EVTYCHIVS » atque T 1IMOTHEVS. | 
Przfül&hac Deo Martyrque V ALENS venerandus, 

Augia te etis ducit pet gaudia votis. 

42 Vndecimam CasTvs facer , ZEMiLivsque dicarunt. 

23 Lingonicam decima DESIDER1VS facrat vrbem 
Antiftes , Martyrque Dei galeatus amore. 

44 DowariANvs , Namnetes cum ROoGATIANO 
Fratte , pio exornat fidel certamine, Noná. 

45 Octaua VRBANVS meritorum ftemmate fulget 
Infula,quem do&irina (imul , fanguifque beauit. 

46 ÁvcvsriNE tuum commendat feptima nomen 
La&ea quo renitept Anglorum millia , verbi 
Principe , quo Chriftum domiti fensére Britanni, 

21 lvivshinc fextum miles Martytque venuftat. 

48 Quinto Parifij GERMANVM turba frequentat: 

Tunc quoque Pontificem celebrat fua Roma IoHANNEM. 
$9 MaxiMiNEtibiquarto "T reuir alta corufcat, 
"EM... Tertius HvcBea TO , Papa & FELICE dicatur. 
Tum pridie PeTROoNILLA Petri de germine fando, 
Fulgida Virzo micat Chrifti trabeata decore: 
CauTIVS & CANTIANVS cum CANTIANELLA 


Collucenr, Maium hzc claudunt folemnia menfem. 


uU) 
€ 


pat lÁ 


sf ij 


I[—— A-  -———————— 0 


326 Martyrologium : 

| | i 

IV NI V S. r 

Dies Y VNIV S imbrifugo aftatis füb caumateferuens, y 


Templa quibus feftá velet de fronde canemus. 
1 luniaorigotuum fuftollit in aftra nitorem 
PaMPHILE facer, martyrio do&or venerande beato. i 
Martyrífque hüncque diem feftum NicoMEprs adornat. 
2 MARCELLINE facer, Per& E Exorcifta quaternis 
Nonis communem dignámque liratisad aram: 
Lugduníque pio BLANDINA vocatur honore. 2 
Quadragenáque fimul clara octauáque corufcum 
Cum plebe deuexit flammifque vndifque monile. 
3 PiRGENTIvSitem LavaENTINVSque cruoris 
Et generisternas gemino fulgore venuftant. 
Aureliana fuum plebes recolítque LiPHARDvaM. 
4 Martyr & Ánriftes pridie facra vora Qvi.1Nvs 
Accumulans proprio Chriftum de fanguine placat. 
$4 Nonis Ántiftesfulget Bou1rAcivs Ánglis 
Editus , ad Chriftum oceaniqui traxit alumnos, 
Frifonum puro fubmittens colla lauacro. 
6 OdauasIdus CznATvsEpifcopus ornat, 
Vrbem quifulcit Gratiano Principe dictam. 
9 PAvrvsfeptenas Praful tuusalta Byzanti-- | | 
$  Progeniesmeritümque pium quos jungit &ara, 
GirpARpvsfenas paritérque MEDARDvSs honorant. 
9 QuinasPRi1wvs habet , junto fibi FeL1ciANO. 
;10. Quartá Basiripz , & bis deno martyre vernant. 
1 BanNABAsternas exornat Ápoftolus Idus. 
1j. CyniNvs pridiecffulget NAzARque, NABORQUE: 
His & BasiripzM fefto fociamus eodem. 
j3 Idusilluftrat FeLrcvLA virgo cruore: 
Lac PETRONILLA tibi verbum conjunxit &ztas. 
14. OcauoIuli & denoante exordia menfis 
Vates HzLizEvsfimul AzpirAsque refulgent. 
Hicquoque VALERIO & RvriNOo martyre gaudet. 
1e Scpteno deno Virvs cum virgine clara 
MARGARITA , martyrijfplendore nitefcit. 


| Vuandalberti. 327 
Dies Hócque MopzsTvs , & alma nitet CRESCENTIA virgo. 

I6 Sedecimo Cv&1cvs Ivr1TA cum genitrice 
Clarefcit vera Chrifti pietate fidéque. 

17 Quindecimus feptem quinquagenifque ducentis 
Martyribus jucundam mitticad aftra coronam : 
Ardenti penetrat quoque Phoebus fydera Cancri, 

18 Quartum cum deno pretiofo fanguine fratres 
MARCELLIANVs pariter MARcvsque facrarunt : 
Hunc quoque BArsiNA luftrat meritümque decüfque. 

19 GeRvasivster denum PRorHAsivsque coronant, 

20 ViTALISQue pater natos fequitur duodeno. 
Centro hic folftitium medio fummóque corufcat; 
Tunc Czfar HL.vpovicz cruento tempore funde 
In plures partes ceffura fceptra relinquis. 

.'31 Martyr Rvrinvsquevndeno & MaARcI1A pollent, 

22 ArBANvsdecimo defenditlaude Britannos, 

PavLiNvsque Nolam meritis & nomine luftrat. 
.23 Anglorum nono Epit TAvb de germine fulget. 

24. Odauonatus colitur Baptifta IoHANNES. 

25 Septeno Romam LvcENA exornat amore 
ScAMP1O bisdeno & bino Martyre lata, 
De quibus AcciAsíocio collucet honore. 

26 Sextum Martyr habet PAvrvs fimulatque IonANNzs 
Germine , amore , fide , virtute, & fanguine fratres. 
Cum quibusaugufto radiat CoNsTANTIA ferto, 

27 Hefperiam quinto Ántiftes Martyrque ZoELvs 
Martyribus cumulat jun&us denífque nouémque. 

28 Prafule quartusouat verbi & do&ore LeowE. 

23 Tertiusauratam fuftollit ad zthera Romam 
Martyrio pariter PeT& 1 PAvr Ique beato. 

39 Lemouicum pridie colitur MAnrrALIs honore. 
Iunius his celfum feftis determinat orbem. 


2 


el 
zs" 


—— C ——HÀ———ÀÁ 


328: Martyrologium 


Dies 


1 


U 


n 


IO 


II 


12 


IVLIV S 


V LIV S hinc flauis humeros redimitus ariftis 

Quos fupplex , aris veneránfque colat memoremus;. 
Primus qui veteris populi legifque Sacerdos 
Extitit , incenfi primüíque litauit ad aram, 
AARON orditur, Iulij facratque Kalendas. 
Has quoque contemptor mundi CagiLEPHYVS. honorat 
SALvIvs & fan&us Schalditum littora viffit. 
PRoczssvs fextasretinet cum Martiniano- 
Nonas Martyrijlzto irradiante decore.. 
Pontifices quintas ANATHOLIVS , EvLOGIVSqUC. .- 
LAvRiANEtenes meritorum nomine quartas;. 
Ofsáque MAR TINI tumulo mutata venuftant.. 
DoMirivs ternas dicat , & clariffima ZoE. 
Auxit martyrio coetum quz jure beatum. 
Eximius Vatum pridie defectus in orbe 
Martyrio EsA1Asvirtute atque ore corufcat.. 
TRANQYILLINE fimul duplici fplendore refulges;. 
Sanctorum genitor fanQtos comitante peremptos: 
Tümque Go4A& Chrifti colitur famulüfque facerque. 
PaNTANI Nonis fplendet meritüàmque fidéfque.. 
O&auoante Idus Cirianvs , PRocorivsque: 
Excellent, Chriftum virtute & morte fecuti.. 
Avpax fepteno pariterque ÁNATHOLIA claret: 
Nec minus & contemptor opum facer eminet EPHREM- 
Sexto germanà Chrifto pro forte coronam. 
Progenie feptena dicat FericirAsalma,. | 
Quam genuit gratámque Deo przmifit ad aram. 
Martyrio quintum fancit IANvAR1vs , atque. 
Con(ümili decorat Per 4614 fancta nitore.. 
Tum Beneuentanis tranflata montibus almi: 
Iufta Patris BEuxDicTI , nunc Liger altus honorat. 
HrRMAGORAM quarto fupplex Aquileia frequentat;. 
Anriftes precibus populum qui fulcit & vrbem.. 
Tertius /Fgyptum prafentat SER APIONI: 
ATTALVS & Martyr calefti flore nitefcit.. 


Ancftes 


[$4 


Dies Uusandalbertt. | 329: 

14. Antiftes pridie & martyr petit ethera PHocas. 

1; Idibuseffulgent CasstANvs, Cvnicivsque, 
Et IAcosvs meritis celebratur Epifcopus amplis. 

r6. Cumdecima Auguftam prafignat feptima mcníem , 
HiLARINE tuo Martyrnitet oprime fefto. 

[7 Sedecimam votis Carthago fpectat opimis, 
Martyrij plebem duodenam lata frequentans, 
SvLLITANA Íimul capiti quos patria mifit, 


z . 18 Quindecimamgenitrix feptena prole dicauit 


S YMPHOROSA pio pariter cum germine cafa. 
Feruidus ardentis petit hac fol figna leonis. 

19. ÁRSENIVS quartam denámque Eremita venuftat. 

20 Etternam denam Prir is en 1vsfanctus adornat.. 

21 PRAXEDIS duodena effulget Virginis , atque 
Prophetz DanrzLIs nomine , fine , fidéque 

22. Vndecimam Chrifto felix miferante MAR1A 
Ornat ,fepteno caruit que demone , quàmque.. 
Magdala progenitam fignat cognomine origo. 
VANDREGISLE tibi hac Monachorum vota recurrunt. 

23. Hinc decimum praeclarus Aror L1iNAR 1s henorat. 

24 Moxnonum CHnrisTINA , ÁQviLA , & NicErA facrarunt, 

25. Odauam Ia4cosvs Zebedeifilius ornat , 
Primusapoftolicum vero pro Rege cruorem 
Qui dedit : hunc Cvcvpnas , CuRisToPHORüsque Íc- 

quuntur. | 

26 Septimam ApR1ANvs tenet , JEuir1vsque beati; 
MARTIANvYS cum quís fimili virtute triumphat. 

27 Presbyter HgRMoLAvsfextá Martyrque coruícat. 

28 Quintam NazAR1vscum Czrso poffidet: hàncque 
PANTHALEON Mattyr proprio fibi fancit honore: 
Infignem meritis Petri , Paulíque beatis 
Przful Romanus Stephanus sum confecrat aram, 
Templo quzque Dionyfijgemmata refulget, 

Signis Martyrij monitus, visííque fidéque. 

29 FrLix ,SiupLicCivs , FavsTINvs &alma BEATRIX, 

Tricafsique Lvpvsquartam communiter aurant.. 
30. ÁgDoN, & ZeNNEM defignar tertia fan&os, 
Tom. 5. . Tt 


-" 


330 |... eAartyrologium 
Regniquos Romztribuit de germine Perfis, 
Martyrij pridie FABIvM pia gloria texit, 
Iulius hzc orbi excedens , folemnialinquit. 


AVGVSTV S. 


Dies A V GVSTVS demum pleno jam farrerefertus, 


X 


o o6 € 


Quís noua facra ferat, móftremus carmine San&os; 
Quosferusin mortem Ántiochus cum matre fubegit, 
Venturo fanguen qui Chrifto fponte dicarunt, 
Auguftas retinent MacHAB.EI jure Kalendas. 
Carcere Roma PzTRvM celebrat vinclifque reductum. 
EvsseBrüMque fuum Vercellirité frequentant. 
Nonarum SrEPHANvYS Martyrque & Papa beatus 
Quarto feftiuz tribuit pia gaudia Romz. 

Terno mox colitur STePHANI folemne reperti , 
Primusquimortem Chrifti ét moriendo fequutus: 
GAMALIEL ; NICODEMVS, ÁBIBON paritérque 
Inuenti , voto fulgent & laude perenni. 
IvsTiNvs pridie proprio celebratur honore 
Presbyter,innumeros San&dorum cede peremptos 
Crudeli exquirens tumulis qui condecorauit. 
Nonas CassrANvs , MEMM1IVs , atque OsvALDvS 
Rexpius Anglorum, merito & virtute retentant, 
Idibus octonis mortem paffura crucémque 
Chrifti fan&a caro ztheream deditante figuram, 
Przful & his Six vs Romz Martyrque colendus; 
Iuxta & FELiCIsSIMVs, AGAPi1TVsque triumphant, 
His quoque confurgunt Autumni temporalata, 
Septenas pariter DoNATVs & Árn.A bearunt, 
AZEthereum fenis penetrat Cv R1Acvs honorem. 
RoMANvs quinis Martyr miléfque refulget. 
Quartis LAvRENTI metito fplendefcis opimo, 
Ignem qui paffustortorem vincis iniquum. 
Ternis lófque decüfque pium petis aftra T vbv ATI: 
Has & Gavi1cvs Confeffor poffidet almus. 
Martyrij palmam pridie capis EvPLE perennem 


Dis 


Ji 
21 


[- J &. 3,9 - 


Dies — Fuandallerti. 


13 Idibus H vrrot.yrvM comitem LAvnENTIvsaftris 
Pro Chrifto * parili recipit certamine paffum. 
Reginam meritis , virtute fidéque colendam 


Tellus tunc venerans RADEGVND XM Aquitana fre- 


uentat., 
72 Qua decima & nona eft Septembris ante Kalendas 
EvszB1v M Romz fancit celebrátque beatum. 
1: OGauá decima mundilux flófque MAn1TA 
Angelico comitata choro petit zthera Virgo. 
16 Septenam denámquetenes ÁnNvrPHE Sacerdos. 
17. Martyte fedecima effulget MAMMETE beato, 
18 AcapiTYvSquintam decimam certamine fancit. 
Erigone hic Phoebo fociat fua fydera Virgo. 


19: MaGNvs & ÁNDREAS quarta denáque corufcant. 


Septem nonaginta & quingenti comitantur. 
Quos pariter Sandi fimul hos * bis millefequuntur. 
10 Tertia poft denam SAMvELE excelletab ipfis, 
Quem Domino cunis genitrix deuota facrauit. 
?1 Martyris hinc duodena PRiv & 11 fanguine vernat. 
22 Vndecimam Romz Tiworuavs paffus honorat. 
Eduatümque fuum celebrat plebs SyYupHogiANvM; 
Mater quem Chrifto pariter moritura dicauit. 
23 Lvcivs & ProLoMevsdenam virtute coronant. 
Ornantur Remis TiwoTHEvs, ÁPOLLINARISquC. 
24 BARTHOLOMAEVS nonam exornat,retinétque beatus, 
India quo do&oreDei cognouit honorem; 
Herculis & Bacchi infanis vix eruta facris; 
Nunc illum fama eft varia pro'forte fepulcri, 
/Eolium Lipare Beneuenti & templa tenere. 
Tum quoque Gznzs10 refplendet Martyre Roma:. 
ÁvpoENvM tümque pium Rodomagus honorat. 
25 Octaua hinc Arelas celebrat te fancte GENESI. 
26 Martyrio feptenam In gN.Evs , ÁBvND1Vs ornant. 
27 Rufetuosrecolensoftendit fexta triumphos. 
FizRMEN quinta probat felici morte beatum. 
28 Ecclefiz lumen , populis facra norma fidelis; 
Africa; quo paltore , orbis doctore. -— " 
.t 1j. 


331 


al, * Chri- 
fli, 


al, * hi, 


332 Martyrologium 
Dies AvcvsTINE pater fefto celebraris eodem; 

Aurea quem fernant Italis nunc templa fepultum, 
San&onus alta fui V isiíaN1 hac fulget honore. 
Vtbs Allemanorum recolit Conftantia fanüum 
Hac quoque PgLAGIvM fufo pro fanguine clarum. 

29 Preco Deiverbivox & Baptifta IoHANNES 
Quem effera faltandi tribuerunt juffa puelle, 
Iufignit quartam meritorum laude perenni. 
VirgoSastNA fimul Romz fua templa reuifit, 

30 Tertia Fzricisnitet ÁDaAvcTIQque cruore. 

31 PavrLINvS pridie Treuerorum mznia luftrat 
Exilio Antiftes vero pro dogmate clarus. 
Augufti his demum clauduntur lumina feftis, 


SEPTEMBER. 


Dies I T I September przguítans pocula Baccho, 
Quosaris venerando colat memorétque canemus. 
.1 Pontifices Remis quz infigni nomine fulgent 
Six TVs , SINICIVS , metitis, vitàque , NIVARDVS. 
Legifer heredem proprij quem liquit honoris 
Promiffam populo terram , qui forte per aftra, 
Per loca , per celfos montes diftinxit & vrbes, 
Septembris IosvE tenet , orditürque Kalendas. 
PRiscvs & has Martyr trabeatus fanguine luftrat. 
Praful& his Senonum Lv vs zde corufcatab alta, 
Has & VERENA rutilant folemnia fand. 

9?  Quartas hincnonas Lugdunum Ivsrvshonorat, 

3 Ternis ANTONINE puer Martyrque triumpbas;, 
Tunc & An1sTEvs Ánti(tes de morte beatur: 

4 Legis diuinzlator, fufceptor , & auctor, 
Colloquio, visüque Dei dignate frequenti, 
Pracelfo pridie tamularis monte M o v ss; 

Nulli poft licuit cujus cognofcere buftum, 
Tunc etiam Cabilon Mag cELL1 fanguine yernat. 

5 NonisFERREOLVS CUm FER KvTIONE refulget; 
DowarVs Capuam , paritérque AncoNgvs ornanr, 


uf 


Dies V'uandalberti. | 333 
6 "VatesZAcHAR1AS OClauas obtinet Idus. | 
7 Antiftesfeptenas feraat Evok T1vs , atque 

Regali infignis CLopoALpvs ftirpe Sacerdos, 
8  QuáDeushumanam fufcepit Virgine formam 
Ilaftrat fenas ortus de luce MAR1A. 
Martyr & ApRiANvs Romam tum fanguine comit. 
9 Go&GoNIvs quinas famá meritifque retentat — 
Romz; quem paffum * venerans nunc Gallia pofcit. Sunc Cu 
10 SosrHENEs & VicTOR quartis memorantur, camdem — Jia pofcit 
Chrifti pro regno fortici laude coronam. fastus 

Paornvs & hincternas fratérque Hy Acti Tvs honorant; 

QuiEugeniam pariter legem doaueze faccatam. | 

Has fimul & Fzrix cum felici morte dicauit, 

Martytio REcvLA fancto paritérque beata. 

12 Martyr mox pridie celíus petit aethera Svavs 

13 IdibusAbba nitet merito € cognomine ÁMA Tvs, 

14. Octauo & decimo O&imbrem vocitante futurum 

Exaltata Crucis fulgent vexilla relatz, 
Per(ide abindigna victor quam vexit Heracleus. 
Conuzrtüsque fuam virtute & fanguine Romam 
Antiftes fulcit ; & CxpR1ANO lzta corufcat 
Carthago inügni Doctore & Martyre , totum 
Ecclefiz fcribunt cujus facra di&a per otbem: 
Przfulishicetiam meritum celebratur EPAaci 
1$ Septenum denum NicoMEDSES Presbyter ornat, 
Virgotuus PerRoONILLA comes Martyrque beatus, 
Pontifices ara meritis vitáque colendi | 
Carnutes LEosiNvs , Apzn leucófque * tuentur, Apud Be- 
16 Hincfexto deno Man riuvs Papa beatur: dam & 
EveurMIAMque pio fanCtam veneramur amore. N ns 
Lvcivs hoc fimul excellet cum:GEMisANO; quofque 
Condecorat pariter paffos quos laurea Chrifti, 
17 Laweza rvsquintum denum virtute coronat; 
Faáio quem cafum femper tremebunda pauefcit, 
18 Orefide Anriftes , (ignis & fanguine Martyr, 
(Zquatura diem folitum mox libra cohzret) 
MrrzHopivs quartum denum celebrandus honorat, 


T t iij 


1 


Dies 334. M. artyrologium 
I9 Virtutisfpecimen patiendi , & forma decüfque 
Martyrij EvsrAcHI1vs terno denóque triumphat; 
20 Virgóque biffenum FavsrA4 , atque EviLAsivs ornant; Dis 
21 Deferuit Chriftomundiquilucravocante  . 
Vndecimum MArHavs.Euangelico ore facrauit, 
22 MavRicivsdenumíocia legione coronat; 
Effufo mortem pariter quz fanguine vicit.. 
EMMz&RAMvscum focio comitatur honore , 
Quem gens infignis Britannia voce repofcit.. 
23 Nonum TcL4A tenet rofco perfufa cruore; 
LisgRi1üsque dicat Romanam Papa per vrbem;, 
Leuita & Sosivs merito fplendefcit honore. 
24 Oócauum fterili conceptus ventre IoHANNES;: 
ANupocurüsque facrat Martyzque & Presbyter almus, 
Quem TvAsvs , FeLrxque pari comitantur amore, 
25 Septeno Lvevs Ántiítes Lugduna reuifit 
Mania deuotz Paftor memorabilisvrbi; 4 
.  Ambianamicat Fi& MiNo Martyre plebes.. 
16 Sexta Martyrouat CypR1ANvs,virgobceata - 
uem IvsriNADeifecit cognofcere regnum,. 
Artibus infanistandem fariífque reli&is.. 6 
27 Quintocum fratre excellet CosuAs DAMIANO: ] 
ANT1IMvS hosfequitur , Low T1Ivs, EvPa EPIVSQU6;. E 
Vnum , Chrifte ,tibifertum qui morte dicarunt. | 
28. Favsrvs, MaRTIALISquartum & JANVARI1VSOrnan[, j 
. Martyrij trabea fimul & certamine clari.. 
2 9. /Etherea virtute potens , princépsque fupernze 
. Militiz MicHAzLI terno fibi templa facrauit.. 
3o Interpres legis veterífque nouzque probatus,. 
Inftru&or doctrinz , herefis damnatoriniqua: - 
HiERONYMYS pridie Septembrem claudit ouantem. 


Mb 


"« 


-— 


|, Dies 


[! 


60.10 


- 


IO 


'Unandallerti. 335. 
OCTOBER. 


(C PVMANTI mafto, pomifque O&imber onuftus, 
Quis paterascalathófqueferat Sandos memoremus, 

Francos qui primus docuit , domuítque feroces | 

RzMt1GIVS, proprio OGimbrem przfignat honore, 

GzaMANüsquefimul dodrina infignis & actu, 

Tum propriam munit meritis Autiffiodorum, - 

Quioceano fideirefugas, & dogma nefandum 

Reppulit, & figniste Picta Pritannia texit, 

Hos virtute BAvo &fan&o comitatur honore. 

Mox fextum Nonarum LropzcAR Ivs ornat, 


Seditione potens quem dux populüfque peremit. 


EvvArpi meritis gente & cognomine & ará 

DoGtrináque pares , quintum fibi morte dicarunt. 
Mancvs, MARcrANüsque fuo implent munere quartum. 
Germine martyrio , natura & funere fratres. 

Ternas tum nonas APOLLINARTrs honorat 

Przful, templa frequens cujus Rauenna coronat. 

Virgo Fipzs pridie hincfelici morte triumphat. 

Pontifices nonas LiNüásque , MAR cüíque retentant. 
O&tauo ante Idus DEMETR1 fancte bearis, 

Nomine pro Chriftitortores paffus iniquos. 

Exemplum fidei, parendi & norma falubris, 

Excelfi Patris primum cognomine dictus, 

Gentibus inde Pater czlefti forte vocatus, 

Septenas ÁBRAHAM fancit retinétque beatus, 

Hisquoque martyrio infigni trinóque corufcant | 
Orbem * templa fuo luftrantia lumine candum aL" vrbem 
Diowvsuws zthereo qui fplendet honore 

Gallia doctorem Paulo in(tituente beatum: | 
Quem meruit gemino comptum jun&tümque miniftro, 
Donuwuiuóque Itali claro cum Martyre fulgent, 
Senasjuftitie titulis Lora fandusadornat; — . 

CaAssvs & GEREON » VICTOR , FLoRENTIVs, atque 
Martyrij comites plebs tum conjuncta triumphat, 


Dies 336. Martyrologium. 

n Quinasmox TuaRAcvs , PROBvS, ÁNDRONICUSQue co- 

ronant, | 
, Virtutis ,mortífque paresquos gloria reddir. 

12 Idustumquartas meritis EpisT vs auget, 
Vibs Rauenna fuo celebri quo Martyre pollet. 

1; Ternas MAnctLLvs, FAvsrvs , IaNvaR1vs implent, 
Tum quoque Pera tibi , Dionvsiquefacratum 
Templum , & Cua vsaNTHO , DAR14que corufcat &ara;. 
Tulpia cum plano quo przminet zquore caftrum. 

T4. CarrisTvs pridie Ántiftes Martyrque tropheo 
Przcellens multo & comitatus Martyre fulget. 

15 Idibusindetibi Maurorum turba vecatur 
Agrippina , animis pariter quz lata beatis 
Militiam Chrifto virtute & morte dicauit. 

I6 Septenodenóque Nouembrem qui venientem 
Prafignat , GA LLvs colitur. Confeffor ; & vnà 
Bis centum & deciesfeptem memorantur, iniquus: 
Quosfürorob Chriftum fimili ma&auit honore. 

I7 Sedecimum facer Antiftes FLOR ENTIVs ornat. 

I8 Lvcaster quintumfefto officióque dicatum, 
:Monftrat , Paule , tuo Chriftum fermone locutus.. 
Regni calcatrix juxta & T&1PHON1A claret, 

Scorpius Autumni hinc moderatur tempora lta. 

19: BERoNicvsbisfepreno atque PrLAarA fulget: 

Quos pariter quadraginta atque nouem comitantur. 

20 Ternum cum deno Carn 4s1 Martyr honoras, 

ar Presbyter AsreR1vs duodeno laude coruícat 
Egregiá , multos docuit qui vincere Sanctos, 
Vndique bella piis diram minantia mortem:. 
Hunc & HiLARION eremi bonusaccola comit, 
Tunc numerofa fimul Rheni per littora fulgent. 
Chrifto virgineiserecta trophza maniplis — | 
Aggrippinz vrbi , quarum.faror impius olim 
Millia mactauit düctricibus inclyta fandis. 

22 Vndecimum fefto Puirippvs Epifcopus auget.. 
HrR MEs hoc ipfo nitet , EvsEpivsque beatus. 

23 Srv£RINEtUOS decimo facer inde.colonos 


Infj pedas. 


"Uuandallerti. 337 
: Dies Infpe&tas , primi radians de culmine templi, 
24 Nonoquadrageni effulgent séxque triumpho 
Romz2 , militia & fan&o certamine clari. 
^5 O&auum ChRrspPiNvshabet cum CnxsPINIANO, 
Flammas qui paffi fzuum vicere tyrannum. 
Gemmas Martyrij geminas fefto veneramur eodem, 
Cun vsANTYM , DARIAMque, nouo quos munere Chrifti 
Romá nuncvedos , tumulis noua cella venuftat , 
Quà Rhenicel(is fuccedunt zquora fyluis. 
Hiianivshicetiam nitetamplo Przful honore, 
36 Pontifices famá , fignis , tumulífque corufcos 
Septimus oftendit , vero de nomine AMANDvYM, 
VxpastvMque , fimul meritis & tempore jun&os. 
27 Hincfextum Martyr pugnans V1NCENTIVS Ornat: 
CunisTETE hoc pariter , SasiNAque Virgo triumphat. 
38 SiwoNis&Ivpa przcellet quintushonore, 
Quos opulenta Deo Períis mittente receptos; 
Fidos Martyrio & fignis tumulare patronos 
Promeruit , fidei cultrix fi deinde fuiffet. 
Czfare nata micat Decio hic Cvg1LLA beatis 
Virgoanimis , & cui Decius haud editor effet. 
Hic etiam Matronz colitur per littora PHAnO. 
29 Presbyterhincretinens quartum ZENosBIvsOrnat. . 
30 Terno ManceLLvs Chrifti galeatusamore. 
Centuriam czlo dignam geminámque facrauit 
Martyribus bis centum & bis denis comitatus. 
31. QymTINYM pridie celebrant fua fefta beatum , 
Qui in(igni & vario ob Chriftum certamine vi&or, 
Odimbrem claufo componit in orbe ruentem. 


OR 


2: 


e Tom. T WV u 


3 , R.edones 


38 Martyrologium 
NOVEMBER. 
Dies N V NC quoque quis longa vigilet fub node No- 


uember, 

Quos vigilanda canat promemus carmine Sanctos. 

CesAR1Vs prima defignat fronte Nouembrem, 

Eximio cujuslztatur Roma triumpho. 

Menfis & hic reliquos ftellato vertice vincens , 

Vno Omnes SanGos celebrans conjungit honore , 

Regia quos celi pariter retinétque fouétque. 

Quartis VicroxiNE facer Martyrque bearis 

Nonis : hisetiam IvrtANvs, hifque BENiGNYS 

Presbyterifulgent virtute &fanguineclati. — 

Ternis GE&RMANYS , VITALIS, CuesAR1IVSQUO, 

TuzoPHrLvsque pati collucent lumine fefti. 

Praful hinc pridie Ratenas * AMANT1VS ornat. 

Nonis ZACHARIAS vates, templíque Sacerdos 

Eminet ,oblitam natiqui munere vocem 

Vatis & officium prifco de more recepit. 

Háfque facer Fgrix , Monachüfque Evsep1vs augent. 

Idibus octauis Martyr FzLix celebratur. | 

Septenas AMARANTEpia de morte facrafti; | 

H DIM WiLLxsARORDvs habet, quo Principe ple 
is | 

Frefonum multi Chri(tum fenfere vocantem. 

CrAvDr, CasroR14, SiMPLICI | SIMPHORIANE ; 

NICOSTRATE , pari fulgetisluce coron 

Senasornantes Idus merito atque cruore. 

9  Quinz moxIdus Turzopon o Martyre vernant. 

IO Quartis MODESTVs , FLORENTIA , TyBERIvsque 
Trino Matrtyrio trino pro nomine fulgent. 

ii Mzwas fanctus ouat ternis virtute fidéque., 
Confeffor merito , officio , & fermone Sacerdos, 
Atque fide Martyr ,lato famofus in orbe 
MARTINVS, votis, feftóque vocatur eodem. 

Exilium, flagella, minas, tormenta necémque 


I 


»/ 


wh —w 


"JO 


v 


I2 
5 
14 


Ij 
Ió 


17 


18 


19 
20 


2I 


22 


3 


2 
2 


'Uuandallerti. 339 
Dies Pro Chrifto perpeffa (imul DoM1CILLA triumphat. 


Agrippina tuus pridie excellet CHvNIBER Tvs. 
LzowivM fequanz recolunt quoque littora fanctum. 
Idustunc hzrestuus , ó Martine , retentat 
BRicTIvsexilio, lacrymis , fignífque probatus. 
CrzMENTINVS habet, Tuzoporvs , PuitouiNvsque 
Octauam decimámque Decembres ante Kalendas, 
Hac pariter paffi ortoris juffa cruenti. 
Septenáà Evczwivs Martyr denáque nitefcit, 
EvcHERIVS fextam cum dená , GREcoRIvsque 
Implent Lugduni hic , Neoczfarez ille Sacerdos, 
Quindecimá Antiftes Ligeris per littora , pérque 
Feftiuos populos , AN14Nvs laude corufcat 
JEterni , merito, fignis , prece , confilioque 
Vrbem qui propriam hoftili de clade redemit. 
Arcitenens gelido hinc contriftat fydere celum. 
HisicHivs Martyr quartam denámque coronat , 
RoMANvsque , vrbs Ántiochi quis lata recurrit. 
Tredecimam FzrictANvs cum Seuerino, 
Cümque Ex vPzR10, fidei certamine fancit. 
PonNTIANEtibi duodenam Roma dicato 
Obfequio facrat Antiftes Martyrque beate. 
Vndenam Abba CorvwsANvs fibi feruat , ab ipfo 
Oceano multis vitz qui dogmata fanctz 
Religione pia fparfit , fermone , manüque. 
CaciL1A illuftrat denam mox fancta nitore 
Perpetuo claris femper vulganda trophzis, 
Virgo hinc cognato , fan&tóque hinc fulta marito. 
Nonam Papa tenet CLEMENS certamine , & altis 
Virtutum titulis , mortem qui paffus in vndis, 
Repperit extru&um diuino numine templum, 
Tum quoque feptená genitrix cum prole beato 
Precellens radiat FELIC1TAS alma triumpho. 
Hicque fuos TRvpoN mundi contemptor adornat. 
Cun 1socoNvs meritis octauam & funere fancit. 
Septenam PxTRvs Ántiftes Martyrque venuftat, 
Vrbis Alexandri populus quo przduce fultus, 
Vui 


«l. apud 
Bed. & 

V (gard. 

[ Vero & 
Securo 
quartis litat 
Affrica 
Nonis, ] 
[Caffiano- 
que eadem 
libat fub 
Martyre 
ternis, ] 


$40 — Martyrologium 


Dies Ertorum cutuos fpernit cecófque meatus. . 
26 Sextam Liz facras rofeo defanguine Papa. 
27 Martyrio quintam ÁcR1COLA & ViTALIShonorant, 
28 SirAs,Paule ,tuus quartam comes auget & ornat. 
29 TernamSATvRNiNEtibi MavRoque dicamus, . 
30 AÁNDRAASsptidie precellet Apoftolus amplis 


eO. Qv bw 9 p" 


9 


IQ 


II 


12 


Virtutum fulgens radiis , titulífque per orbem, 
Qui indomitos verbo fignifque fubegit Achaos. - 
Brumalem hzc claudent populorum vota. Nouembrem, 


DECEMBER. 


N NIfupremum dicemus tempore menfem , 
A Quorum fefta colat breuibus referátque diebus. 
Ericivs Nouiome tibi fub luce Decembrem | 
Prima defignat condigno Praful honore. 
V ERI * , SkcvR1que micat Nonarum fanguine quartus, 
Affrica CassrANo libatfüb Martyre ternis. 
Tum pridie cum Vicro&10 przcellet HERACLEvs. 
DaA1MaArivs Martyr Nonas , CatsPrNAque feruant. 
O&auas Idus NrcortAvs Epifcopusornat. 
Septenas retinet PoLycARPvs cum THEODORO. 
EvTYCH!ANE nites fenis felici Papa cruore. 
Has quoque Zexou habet conjuncto Martyr honore, 
SEBASTIANVM quinis celebramus ab vrbe 
Tranflatum , proprio quo Gallica rura patrono 
Exultant , ingenstemplum cui furgit & ara, 
Antiquófque nitent equantia culmina faftus. 
Has quoque Virgo fibi meritis LevcHADIA fancit. 
EvrALIAMÍanGo quartis veneramur amore, 
Hifpaniam Emeritam cujus cruor ofsáque feruant. 
Roma litat DAuasr ternis folemnia Papz. 
Occurrunt, parilémque fimul VicToRicvs , atque 
FvsciANvs habent feíti votíque nitorem , 
Ambiana virentquorum nunc ruracruore. —— 
HzRMOGENES , DoNATVs , bisdenique corufcant 
Tum pridie & bini conjunao fanguine fancti, 


MN 


PW *-» p] )—4 


Dies Vuandalberti. 


341 

13 IdusSyracufatibi Lvcia dicauit , | - 

Pafcafium Chrifti pro nomine paffa tyrannum, 
Spiritusimmobilem quam fecit fan&us iniquis 

Effe viris. Ivpoc * pariter colerífque Sacerdos eum 
Egregie , oceani cedunt cui fzpe procellz, rus 

14. Nonum cum decimo Iani de more Kalendas 
Quivocat Ántiftes N1casivsaugethonore: — 

Srinipiouque die Przíal celebratur eodem. 
1$ OGauum cum deno MAXIMINE retentas , - 
Aureliana ferax prebent cui ruralyzum. 

16 * Ternifepteno & decimo pueri memorantur , * Verfus 
Impiaqui Affyrij tempferuntjuffa tyranni, y na 
Quorum nec crepitans valuit terrere fidelem Vliard. 
Conftantémque animum fornacis flamma furentis, p 

17 IcuarIvsfanctus denofextóque triumphat ToU 


Antiochenz vrbis Paftor , Martyrque , ferarum 

Quem dentes panem viuum fecere : fequuntur 

Quem fufo ob Chriftum Rvrvs , Sosruvsque cruore. 
18 Quindecimus demum MorszrTis fanguine vernat., 
19 Quartum cum deno Zoz1Mvs , DAR1vsque coronant. 
20 Ternocum decimo Ántiftes ZePHER INE COrufCas. 
?1 Tramílati THoMs celebrat duodenushonorem, 

Áureaquo ftru&ore Dei cognofcere regnum 

India promeruit , fignis comitata tremendis, 

Solftitio hic Phoebus celfos remeare per axes 

.. Incipithinc gelidam primum conuerfus ad ar&ton, 

32 Vndecimum celebrat triceno Martyre Roma. 

23 VicrORI1A Chrifti decimus de Virgine fulget. 

24 Nono venture cumulantes munera luci 
Lumina , peruigiléfquearas , & templa paramus ; 
. Virginibusquadraginta hic fplendet quoque , celo 
Quz dignam vitam voto & virtute dicarunt. 

25 OQauoferui dignatus fumere formam , 
Errantémque hominem veniens reuocare Creator, 
Partu virgineo mortales induitartus, 

EvGENIAM quoque cum memoramus , ANASTAs1AMque, 
Confimili Chriftum comitatas mente fideque. | 
V u iij 


Dies 542. Martyrologium 
26 Septimahine SEPHANO Leuita & Martyre primo 
ai* Via Excellet , natum Regem pafsümque , beatà 

atque fide, Qui * vitáà Dominum , pugna eft & mortefequatus, 

paga ct, 27 Dile&us Domini , verbiinfpectórque diuini , 

' Pectore de Chrifti fontem qui haurire perennem 
Promeruit , fextum fancit luftrárque IouANNES. 

28 Vberibus matrum rapuit quos dira cupido, 
Regnandique fitis , Chriftum dum perdere natum 
Herodes cupit , INrANTESquinto veneramur, 

29 Vates , Réxque pius, diuinz & : origo, 
Infignit quartum D ^vip fermone fidéque. 
Vibsque Arclas TR oPHiwo gaudens Paftore corufcat, 

30 MaNsvBTvsternum fimul & FLo&ENTIVs ornant. 

31 SvrvesTER pridie Romanam Papa per vrbem | 
L:ztantes populos votis fibi fubdit amicis, 

Pontificum primus tranquillam cernere pacem 

Qui meruit , dominófque orbis purgare lauacro. 
Virgo CoLvMaA fimul palmam virtute perennem 
Percipis effafo * Chriftum comitata cruore: 
Cümque PorENTIANO SAsIN1ANvS eodem 
Occurrit fefto , equales ara atque triumpho ; 
Vrbem quiSenonum primi docuere patroni. 

Hzc tandem claudunt extremum fefta Decembrem. 


4l. * Perce- 
pitque fuo. 


| 
| 


Fi wandalberti, | 


34.3 
CONCLVSIO. 
I&C nunc , Chrifte , tuo, Deus, Metrum 
Confcripfi breuiter munere carmina T 
Conftans expetiit qua ftudio peruigili fides, eonium, 

His digefta micant fimul : Aie 
Czleflis patriz & militiz agmina, . cia 
Summo perpetui quz radiant zxhrere luminis. 

Quorumte veniam prece 
Indignusrogitans obfeero criminum: 

Multo fapplicij namque premor perpetui metu. 

Trinisecce decenniis | | Ktas Au- 
Vitam dego mifer quintus & iefaper | thoris j5. 
IEui curriculis orbis adeft atque meatibus, RUNE 

Menunc nil recolens boni | 


Egiffe atque pij , concutior minis; 

Curz nam ftimulant horribiles mentis adintima, 
Lapfam jam releua , Pater, 

Tandem & prateritis exue fondibus; 

Squallt confcia quis mens , mimiífque angoribus 

tremit, | A 

San&orum retuli canens | 

Hic certamina , preclaráque Martyrum 

Vexillaante oculos conftitui fignáque ouantium. 
Horumglorificat, Pater, — | | 

Sanguis te jugiter mors loquitur pia. v 

Viuunt namque tuo przfidio-& luce perenniter, - 


Metrum 
Dac yli- 
cum, Sa- 
phicum, 
Pentame- 
trum. 


f'* cafto 


HTMNVFSgS 
IN OMNES SANCTOS. 


C HRISTE, cxlorum modulans catetua 
Quem canit, laudat fitiens , cupítque 
Confonaslaudes petimus clientum 
Cernefauendo. . 
Te chori Regem celebrant füperni, 
Ciuium turmz & recinunt piorum; 
Celfa quos cali retinens coruícat 
Aula , fouétque, 
Patriarcharum veneranda Téque 
Turba collaudans jugiter beata, 
Percipit vitz fitiens perennis 
Munerafemper. — 
Te Prophetarum refonant loquentum 
Spiritus; miffiquoquete perorbem : . 
Pradicant verbi pariter miniftri 
Voce manüque, | 
Martyrum fanguis fimul & triumphans 
Cum Sacerdotum tonat ore cafta *, 
Virgines jungunt Viduz & canoris 
. Tympanafiftris. — 
Omnis oftendit Dominum docétque 
Te poli fummo radians in axe 


. Ordo, Teferui canimus fideli 


Cordis honore. 
Tu libens noftrum petimus reatum 
Solue , tu caftam famulis piámque 
Mentisafpirans cumula benigno 
Munere laudem. 
Gloriam czli tibi vox perennem 
Reddat exultans , Pater ,atque Nate, 
Spiritus , regno quibusalme compar 
Viuis codem, 


344. eMarrtyrolorium Vuandallerti. 


INCIPIT 


WM UNO pictas tarn d dolo 


345 


INCIPIT | — 
DE MENSIVM DVODECIM 
Nominibus, fignis , culturis, aérifque 
qualitatibus. 


NO 
«s 
18S 


3c 35 


: 
E 
Hj 


Outui:5vsMenfum qua fitrationis origo 
Annum bisfeno voluuntquifidere magnum, 
uz illuftrent pariter duodenas figna Calendas. 
Quid connexa ferat menfum difcretio terris , 

Quos vfus generet cultus quos formet habendi , 
Seruato breuiter referemusin ordine , Le&or. 


DE IANVARIO. 


VrM primum menfem feruari Iuliàs anni 
Decreuit , Ianicffertur cognomine Regis : 
Saturni gentem Latio quirexit & vrbem | 
Laurentum, fceptris , populóque , & legibus auxit. 
Huic gemino przfunt Capricorni fidera monftro, 
Bis duodena vno pariter fplendentia figno. 
Tum tempus campis lepores luftrare niuofis ; 
Artibus & variis pictas captare volucres, 
Per campos volitant colléfque & flumina circum 
Tum capns , accipitérque placet , curífque folutis 
Per brumam genio vacat indulgere , domíque 
Diuerfos vfus veri proferre faturo : 
Nam neque tum ceruos ceruáfve agitare fugaces, 
Necfpumantis apri lato configere ferro 
Ármos,ex vía eft borea cohibenter, & artus - 
Exefos macies ftringit tenuátque ferarum. 
Semina nec cultis facile eft committere tetris ; 
Vrit cunda gelu & glacies riget horrida campis: 
Robora tum fyluis prodeft & fiffile lignum 
edere, tum domibus, clafsíqueaptare fecures. 
Tom. s. Ax 


346 ..— | Martyrologium 
| DE FEBRVARiIO. 


NNI quo numerum regnans Pompilius auxit, 
A Quo facra dira vrbem folitum luftrare togatam, 
Inferni febru retinemus nomine didum. 
Bis fex hunc ftellis atrum prefignat aquari ;' 
Quüm tamenauftrali cxlo demittere nimbis 
Cernitur , hec fulget tricenis ignibus vnda, 
Hunc hyemis , verífque tenent confinia menfem 
Frigore náncque riget , nunc veremulcet amico, 
Tum tempus traáis terram profcindere aratris , 
Semina & hinc fulcis prodeft mandare fecundis; 
Hordea tum campisferimus percgrina peragros: 
Poftquàm candet auis pietatis nomine praftans : 
Vitibus hinc cultum moseft adhibere putandis, 
Sarmentífque nouas gemmas proferre recifis. 
Incipiunt falices nodis cáncfcere glaucis; 
Cüm primüm & coryli nucibus frondere futuris, 
Tunc canibus ceruas fj piculífque agitare repertas, 
Ac validoaprorum prafigere corpora ferro, 
Informéfque canis vrfos luftrare fub antris 
Venatum de more placet : tunc pifcibus altas 
Prztruere aggeribus piícofo in flumine fepes. 


DE MARTIO. 
M Á&TtVS exortum ftatuit ; cui Romulusanni, 


Martetenet ductum bellorum Principe nomen. 

Quem auctorem generis Remo cum fratre. Quirinus 
Credidit effe fui , du plicis cuifydera pifcis. 
Przfunt , tricenis lemífque micantia flammis. .- 
Hunc menfem jucunda foucnt exordia veris ; 
Qui mare , quiterras f pecie tranquillat amoena: 
ZE(tus Oceanihoc primüm confurgere magnos 
Nauibus & pelagi diffundis &quora pictis. 

crnimus atque nouos confcendere flumina pifces : 

- Garrula per fudum volitans cüm ftridet hirundo. 


Vuandalberti. $47 
Aéreáfque grues campis refidere , fatífque 
Anleris inuifum decedere cernimus agmen. 
Sepibus hinc hortos primüm munire nouandos, 
Immundóque fimo & roftris componere tempus, 
Diuerfa & propriis committere femina fulcis. 
Tum ceruas , capreas , lepores luftrare voluptas 
Imperat: hinc apibus fedes (tatione paranda 
Vere fuo cüm jam ftabulis exire reclufis 
Inuitat ftimulans prolis mellí(que cupido. 
Déque locis fteriles primis tum ferre radices 
Arborum, & ignotis fcrobibus deponere fuetum, 
Plantisquin etiam foecunda ex arbore lectas 
Arborisalterius natus de germine cortex 
Accipit ínque (inu ferro patefa&usad vnguem 
Continet hoc lati furgunt de femine fructus. 


DE APRILI. 


VzM Veneti facrum & proprium dixére priores 
Menfem , hoc quód vigeat demulcens cuncta volu- 
luptas, 
Nomine de Graio du&um vocitamus Áprilem : 
Vel mage quód tetras brumali frigore claufas 
In varios aperit foetus , cogítque fouendo , 
Romanotantum excellet fermone vocatus. 
Stellis huic aries ternis denífque corufcat , 
Signorum obliquo qui fulget in ordine primus , 
Huic latos crines jacundáque tempora Phoebus 
Floribus ac viridi primum de fronde venuftat. 
Hoc nam cuncta fuos erumpunt germina partus; | ; 
Hoc campi fyluzque & prata recentia menfe, T. 
Gramine, fronde , fatis , variis vernántque fruteüs,- 
Ad paftümque greges mittunt przfepia cundos. 
Tum philomela fuos exercitat impigra cantus , 
Arguta & te&is nidum fufpendit hirundo ; 
Tum fturni , merulz , turdi , fyluifque volucres 
Suetz , multifono permulcent aéra cantu. | 0n 
Turtur tum gemitu pariter ,rauceque palumbes 
Xx 1 


348 Miarlbyrologium 
Ruralicble&ant feffos ftudio atque labore, 
Venandihoc eadem eft Martis qux menfe voluptas, 
Interea agricolz infiftunt, frugéfque futuras 
Sepibus aut foffis properant munire caratis , 

Grata vel emiffis celerant potare fluentis, 

Vitibus aut vallos addunt furcáafque bicornes, 
Corticibüfque ligant , ventos vttemnere flantes , 
Pendentes facilé , & poffint portare racemos 
Gratam neu fpeciem vincta Jacentia turpent , 

Aut validum indigno mutent perdántque faporem. 


| DE MAIO. 
| ERcvni1 matrem falfo delufa priorum 
M £s: quam coluit Maium cognomine Maia 
Infignit,vel majorum denominepatrum, —  . 
Di&us pars populi quz dignior vrbe togata 
Extitit , huic Tauruster quino fidere fulgens 
Auricomum prazfert zftiua lampade Phoebum, 
Inflexóque genu fcandenus in zthara Tauri 
Fiontem Maiades feptenis ignibus aurant. 
Hic veris claudens zftiuos incipit orbes , 
Telluríf(que nouas fruges mortalibus gris 
Oftendens, calathis primus fua pocula miícet 
Fragáque de modicis przdulcia colligit herbis 
In fpicas cüm jam viridantia femina furgunt, 
Auritóíque tegunt lepores la&entia farra; 
Hoc herbis durum prodeft mollire lyzum. 
Prafaümptífque nouercarum vitare venena 
Potibus, in variam quos gignunt árua medelam. 
Quin & mutato ferpentesaére morbos, 
Tum medica ex vfu facile eft depellere cura. 
Hoc etiam menfe Autamno quz rite feruntur 
Agricole , du&isinuertunt terga juuencis.. 
Hoc , quibusarmentis amor eft & cultas habendi, 
Foecundo pecori le&um de more maritum 
 Emittuntgentem dominis qui feruet equinam, 
Hocquoque delectum caftrisaciéque probare 
Tyronem vetusinftituit doGrina ; (imülque 


Vuandalberii. 349 
Turmis & legionehoftis premere arma fupetrbi. 

Seu claffem inftru&am ventis aptare fecundis. 

Támque fauis zftu croceis emiffa juuentus 

Aére fab nudo ludit, ftabulífque reli&tis 

' Jgnotasquzrunt vagabunda examina fedes : 

Alis fzpe etiam bellum ftimulis quz laceffunt , 

In pulchrámque ruuntanimofo pectore mortem. 


DE IVNIO. 


IaNo fextum ftatuit quem Iulius anni 
A Menfem , Iunonis retinemus nomine didum, 
Aut populus junior patribus de more fecundus, 
Hoc menfi impofuit feruato ex ordine nomen. 
Huic gemini zquatá przfignant lampade Phoebum 
Sydereter quino celfusquos figniferaurat. 
Solftitio hic reliquos fuperat longífque diebus 
Menfes , ad fummos czliqui peruenit orbes. | 
Torrida & hoc zftas fegetes fouet , aruáque primum 
Fluminis in fpeciem culmis vndare refertis 
Efficit , hoc hortos etiam fua cura reuifit , 
Atqueolerum jamtunc prodeft tranfpone re plantas 
-Dumtenerz in fru&um poffunt adolefcere pinguem , 
Mox violas, atque inde rofas , & lilia tempus 
Carpere, & in calathis hyacinthi jungere lorem, 
Hinc mosla&ucá coenas componere dulces, 
Suauibus atque herbis validos releuare fapores. 
Allia, cepe,fuis tunc funt gratiffima fuccis , 
Tum quoque menta placet , támque eft fatureia falubris. 
Cüm necdum validas concreuit fuccus in herbas, 
Tunc & dulcis aqua falientem quarere venam , 
Iejunis placet atque hauftu vitare calores. 
Hincetiam cerala arboribus decerpere tempus, 
Puniceis cerafis füccedunt cerea pruna. 
Móxque pyris primis adduntur mitia mala 
Poftquam defe&o viduantur prata virore , 
Agricole & claufo contemnunt frigora fceno. 
Glandifera hinc florem per fyluas induit arbos. 
Ipíz & vicino vites cum floretumefcunt. 


Xx dij 


350 Martyrologium 
DE IVLIO. 
M An TIS origo fibi quintum quem fignat in anno, 


Quintilémque fuos juffit vocitare Quirinus, 
Septimus à lano medium nuncobtinet annum 
Iulius , à magnóque excellet Czfare dius. 
Solftitio ardentis cancri , cui fydera fulgent 
Quatuor & denis pariter radiantia flammis , 
Hunc paribus fpatiis centri demiffa per axem 
Coníociat fexto folis lux aurea menft. 
. Foecunda hoc fegetes culmis flauefcere fummis 
Incipiunt , & fpem meffis matura referre : 
Hordea füb primis Autumni jac pruinis. 
Hocquoquequardoquidem juftis fouet ignibus arua 
Phoebus, triticeámque przbent bona flamina meffem. 
Hinc etiamlini fegetem manus apta requirit , 
. Namfataquaz fuerit Martis fub menfe , refertis 
Folliculis reddit maturum Iulius , atque. 
Per menfis V eneris fulcis credita raris 
Auguíto meffem campo dabit ipfa perufto. 
Hoc quoque menfe pyris menfas ornare fecundas, 
Przdulcíque licet decerpere per(ica guítu 
Parua per eítiuos primüm matura calores 
Quz exiftunt , reliqua Autumno nam cedere certum elt. 
Farre etiam primo imbutas libare per aras | 
Tum vacat, ac lztosanni depofcere fru&tus | 
Cüm necdum plenam fundunt fua tempora meffem ! 
Frugibus , & czlifacies oranda fereni eft. | 
Venantum hinc ftudio pinguesagitare repertum 
Ceruos, hiac canibus fyluis luftrare füb altis , 
Corpora tunc maciem primüm vitantia longam 
Quum Venus & fterili pepererunt frigora paftu, 
Flore nouo certos poftquam vineta racemos 
Gignunt ; hzc menfem hunc potior nam gratia cont. 


Ag 
i 8 


"URMEREE C00 Do l—— — ———a-Ào mamans sem —À EURO s .- 


Vuandalberti. 
DE AVGV STO. 


ExTvM quem numero & fextilem Romulus audor 


Nomine decreuit Cafar poft Iulius anni 

Ceníuit O&auum Augufti cognomine Roma 
.Mutans Octauiano infignem Principe dixit, 
/Equali hic fpatio Maio cum menfe rotatur, 
Deuexümquetibi moderans audümne remittit 
Antchac flammigeram voluentem lampada folem, 
Denis , o&oniíque micant cui figna leonis 
Ignibus , zftiuos fundunt qua extrema tepores, 
Ac Cererem flauam maturas ftringere ariftas 
Cogunt ;agricola ad mcffem cüm cingitur omnis, 
Cunctáque fudantes producunt arua colonos. 
Hoc tamen immenfos ether licet aureus ignes 
Interdum generet valido celümque tremefcat 
Murmure , & effu(íi conuellant aéra nimbi, 
IEftatem autumni componunt tempora lzti , 
Vndeviris fummo & celeri curanda labore eft 
Meffis , & infegetem cuncta exercenda juuentus, 
Maturasimber fubitus ne prehendere fruges 
Poffit , & incautum deludatterra laborem. 

Nec farrisfolüm ftimulat tunc cura metendi 
Agricole ftudium , parilem fed cuncta repofcant 
Árua (imul vario dudum quz femine culta, 

Poft variam tribuunt diuerfo tempore meffem. 
Hiclinum campus , laetum gerit ille legumen ; 
Huc inuitacauena , vocant huc hordea falcem, 
Nectenuis viciz foetus lentífve minute 
Temnitur , ínque fuos rediguntur fingula aceruos. 
Hunc quoque per menfem maturos carpere ramis 
Fru&us, atque epulis faseft fuperaddere fumptis. 
Ác dulci ficu, prunífque , pyrífque volemis 
Pluribus, & nucleis gratos mifcere fapores, 
Sacrandófíque aris modicos de vite racemos 
Tumere , & Autumni foecundum pofcere Bacchum, 
Me lita atque epulis guftareabfynthia fumptis , 
Dalcibus atque fauis latices juuat addere puros. 


358 Martyrologium 
DE SEPTEMBRI. 


OnvM nuncanni cenfemusin ordine menfem : 
Septimus à Marte, primo ,ftatuente Quirino , 

Qui fuit ,antiquo numerum de nomine prifcum 
Nunc quoque & A utumni pluuias cum tempore fignans; 
Virgo , cui denis fimul oGonifque coru Ícans 
Stcllis, lle&entem prafert jam lumina Phoebum. 
Hoc menfe Augufto füperat qui forte laborem 
Agricole meffis , claufis quoque frugibus implent. 
Hoc quoque vinetis cuftodes ponere tempus ; 
Qui eh fures valeant prohibere vagantes, 
Ac laqueo & nodis vulpes prenfare dolofas. 
Tum fundá, horrifono & crepitu terrere volucreg 
Sollicitet , quarum variam vindemia peftem 
Przdulces celfo redolent dum colle racemi , 
Dümque legens carpit maturas vinitor vuas 
Donec fpumanti fudet vindemia mufto , 

. Acplenum fundat przlo torquentelyaum , 

, Quamuis fepe perimbriferos tepefacta calores 
Luce fübzquanda meffuram vinea falcem 
Quzrat , & abjecto nudet fua crura cothurno 
Vinitor , adgeftas pedibus qui conterat vuas. 
Seruanda hinc etiam brumz fub frigore poma 
Carperc , & apricis mos eft componere tedis. 
Hinc quoque farra fuis prodeft committere fulcis 
Pinguibus , atque fruges mandare futuras, 
Hinc ceruos Venerem pingui feruore petentes 
Per nemora & denfas fpiculis configere fyluas; 
Cum canibus noto delapfía eft auia fauore 
Venandi Francos docuit ftudiofa voluptas. 
Hunc menfem jam tunclibrá moderante ruentem; 
ZEquato fpatio junguntur nóxque diéfque , 
Curfibus híncque diem fuperat nox horrida longis 
Vernali fub fole pari conjuncta recurfu , 
Lux iterum donec tenebris potiora tenere 
Incipiat fpatia , & fugientem deprimat vmbram. 


mE————— 


DE 


A 0 Asti 


Vuandalberti. | 353 


DE OCTOBRI. 


| | Nwrnunc decimum O&imbrem rotat orbita men- 
qr ^ | fem , 

Odtauum vetus inftituit quem fphzra vocari. 
Isquoque de numero prifcum retinere vocamen 
Nofcitur, atque imbres pariter fignare frequentes , 
Libra cui pares czlo cüm fecerit horas 

Humentem voluit breuioritramite Phoebum , 
Quattuor extendit retrahens quam brachia flam mis 
Scorpius ardentem juxra Erigonénque relinquir. 
Hunc menfem plenis fupplex vindemia labris 
Omnibusatquearuis mitis quz pampinus ornat. 
Vndique cendu&tisferuent vineta colonis 

Hiferro mites cedunt de palmire fructus, 
Congeftos humerishi gaudent ferre racemos ;. 
Longiüshi du&is exportant vitea plauftris. 

Munera , at hivalidis przlum torquere lacertis. 
Inftant, ac dulci diftendunt robora mufto. 
Hiquoque vel veteres inftaurant vndique cupas 
Sufficiüntve nouas folido.de robore, cunctum: - 
Prouidáquisanni claudant cellaria vinum. 

Idem amor accendit cunctos, cadémque per. omnes 
It cura , & requiem feffis vix ipfa referre 

Nox valet, exercétque omnes labor vnus habendi. 
Tuncetiamlento muftum congefta vapore —— 
Flamma coquit , fpumáfque vndanti effundit aheno ,. 
Claráque predulcem feruant fic vinafaporem , 
Iejunis demum facilem pra béntque medelam. 
Tuncquoque contritàüm mola vertente finapi.* 
Prodeít vuarum primo mifcere liquori,, 
Hincepulas grati releuent vt deinde fapores. 

Hoc & menfe fues lucis inducere tempus ,. 

Matuto hibernam frangant vt tempora glandem. 


TES 


"d 


Tom, $- Y y 


354. eAXMartjrolorium 
DE NOVEMBRI. 


NDpEciMvs magno nunc voluitur orbe Nouember, 
Auno quem nonum antiquo dixére parentes, 
Ex numero atque imbri primum noménqueretentans, 
Scorpius huic denis pariter micat atque noucnis 
Stellis , fed lammz nunc libram quattuor implent , 
A(trorum cultrix chelas quas reperit atas , 
Ter quinóque ardet nunctantüm fcorpius igne. 
Hoc menfe Áutumnus hyemi decedere dure 
Incipit , & gelidis conflantur frigora ventis, 
A&ere fed dubio diuerfam terra figuram 
Concipit , in pluuias zephiro nunc flante foluta , 
Nunc borea in rigidam fpeciem concreta furente. 
Hinc cum forte datis licet exercere fub auris 
Terram, profciffis committere femina campis 
Prodeft , Áutumno fuperant quz forté perado 
Porcorümque gregesfyluis confuefcere fetis, 
Dum pinguem vento tribuit quaffante ruinam 
Quercus , & effufa fternuntur nemora glande, 
Tunc & apros fyluis cura eft quam maxima duros 
Quzrere , & exluco canibus producere nigro, 
Dum validos crebris predurant ictibus armos; 
Antiquáque fricant folidatdas arbore coftas 
Cetineclaco metuunt venabula ferro. 
Quod fupereft , curasgenialis cura refoluens 
Dulcibusad requiemillecebris vocat , horrida poftquam 
Ruralem cohibentventorum flabra laborem. 
Tum duleesludi , támquce eft gratiffimus ignis ; 
Átque nouo oblectat fomnum inuirare lyzo. 


AR 
E 


*x* 


 Vuandallerti. 355 


DE DECEMBRI. 


X TREMYM biffena regit nunclinea menfem , 

| Dess decimum auctore fcripfit noua Roma Qui- 

rino, 
Nomine qui numerum & nimbos defignat eodem. 
Nunc etiam Martis dictus de menfe December. 
Artcitenens Phoebum anguftis cui curfibus effert 
Ternis ac denis przfulgens ignibus vna. 
Hoc menfe auftralem czli demiffus in axem, 
Exiguóque orbem perluftrans tramite noftrum 
Soliterum ad boream conuertit lumina celfum., 
Hoc etiam hiberno terras vrente rigore 
Maxima nox modicz caufantes munera lucis 
Agricolas fouetoblitos tandémque laboris, 
Ingratófque fibi blandas fopor irrigat artus. 
Nec tamen imbrifero defunt fua munera menfi , 
Nec gelidis cogit penitusceffare fub auris 
Tempus , & infaciem tellus conte&ta niuofam. 
Tum quoque cum pluuiis campus ventóque madefcic 
Vomere gleba jacens fulcanda eft , hordea demum 
Quá ferereautletum cupit exercere legumen 


- Agricola, immundümque fimum jactare per agros 


Tum licet : at cum terra hebetitorporerigefcit 
Multa domi tamen & tedis properare fub ipfis , 
Mox vacat , algentis releuent quz frigora bruma. 
Retibus hinc varias pelagi prenfare volucres, 
Áut igni & fonitu per campos fallere , fiue 
Lentandis vfu pedicas aptare repertum. 
Amnibus hinc etiam pifcofis ponere crates 
Vimineas , densóíque ad littora figerefafces ; 


Yy ij 


346 Martyrologium: "Uuandallert;. 
Qua vado rapidum tranquillant flumina curfum 
In ventum , facilem capiant vt retia przdam. 

Hoc fab menfe fues paíftá jam glande madentes 
Diftento & plenam monftrantes ventre faginam, 
Cedere & ad tepidum mos eftfufpendere fumum, 
Terga priüs falisfuerint cum fparfa madore. 
Biffená bos cultusrenouant vertigine menfes. 
Hüncque modum & morem fibi Gallica rura retentaat , 
Quem breuiter fignans digeffi carmine , Lector, 
W/ ANDALBER TvS ego , hortatu compulfus amici 
Dulcia me Rheni quo tempore litora alebant 
Maxima Agrippinz veteris quis nomina pra funt. 


357 


(0) CZ: CESCZU CN CTS USUS CSS CIS DESTIN CEUTRS CEUURS PES PZSURS URS T S 
INGIPIT HOROLOGIVM 


Per duodecim Menfium punctos, 


)(^nnnanna« 


Ezgesssg VOS curfu folis jungant fua tempora Menfes, 
AO B| Carmine nunc Le&or paucis aduerte docebo. 
QI Ianua nunc anni eft Ianus, finífque December. 


Pre " YIII NIE! 


—À — — 


' Hos menfes pariter folis rotat orbita punctis: 


Quz voluit Februum vndecimum regit ipfa Nóuem- 
brem : | 
Martius OGimbrem fpatio fibi nedit eodem : 
Tum Septimbre tibi in fphzram concurrit A prilis : 
Auguftum Maius centro profpedaat ab ipfo : 
Iunia Quintilem fcandenstrahit orbita menfem : 
Quas horas fibi quz jungunt in fronte vídeto 
Le&or , & in cunctis zqué obferuare memento. 
Menfe omni prima vndecimz conjungitur hora : 
Hinc vmbris decimam ne&it cursáque fecunda ; 
Tertia mox nonam pun&is complectitur hifdem ; 
Odauz pariter precedens quarta coharet ; 
Quintam fübfequitur numero poft feptima jufto. 
Sola fuas tantüm menfuras fexta retentat. 
Omnibushas , Lector , conjungens menfibus horas, : 
Quo füperent fpatio vmbrarum , cedántve videto : 
Hoctamen in primis nofcensretineto ; quód orbis 
Diuerfz partes varias forment quoque metas : 
Namqua vicino torrentur fole fab Auftrum , 
Vt magelucenitent minimas ficgignere poffunt. 
Vmbras :quz borez frigéntque jacéntque füb axe, 
Nocte magislonga; cenebrífque premuntur opacis, 
Quz mcdiisab vtroque abíiftunt partibusaxe , 


' Inter vtrumque etiam lucem moderantur & vmbras. 


Ergoage , fifubjecta legentem pagina , Le&or, 
Te mouet Sac illam regione probabisab ipfo 
| Yy ij 


358 eJYCartyrologium 
Danubio Hefperiz primos quz vergit ad ortus, 
Lugduníque vtbe, & Rhodani diftin&a fluentis 
Refpicit Oceani interfufosorbe Britanos, 

Hoc quoque te juíté horarum menfura monebit 
Vmbrarum motus primis ne forte Calendis 
Ponere , & ad finem velis perducere menfis : 
Nam pridie vmbrarum fuerit qua meta priorum 
Sub no&em nequit in varios tranfire recurfus: 
A medioin medium fenfim fed crefcerc menfem 
Diminuíve vmbras vera ratione docemur. 

A medioin medium fignorum vt voluitur ortus. 


3i: MioogHEoo dE Co gMEOO E HEOO I Eoo Eoo oo Ib Ico M REoo Ro 


XORARVM jam nunc texemusin ordine 
B3 metas, 
umani ignaris monftrat quas corporis vm- 


bra. 


DE IANVARIO 
ETDECEMBRI. 


SESS, INE A quzIani prima eft paritérque Decembris, 
cx Iricenis pedibus binífque exporrigit vmbram, 
Vndenífque fequens pedibus mox vmbra recifis 
Tantüm bis denis vnóque extenfa patefcit. 
Lincatümque pedes concidenstertia binos, 
V mbrisipfía decem figit (imul atque nouenos. 
. Rurfas& hinc geminis fole excrefcente fugatis , 
Septem quarta pedes retinet menfura decémque. 
Hac etiam binisvmbra fugiente recifis . | 
Ter quinisquintam pedibus fua linea tendit. 
Centrum tümque breuem jam fole regente duobus 
Abfcifis , ternos denos fibi fexta retentat. 
Cadendihunc morem numeri feruabis vbique. 
à 27 V 


"Unandalbertj. .— 359 


DE FEBRVRIO 
. gr NOVEMBRL 


V & Februum natura tenet fociátque Nouembrem 
Ter denis pedibus fupremas colligit vmbras; 
Móxque nouem conftant pedibus denífque fequentes ; 
Linea tum feptematque decem fibitertia tendit. 
Quarta pedes pariter ter quinos colligit vmbra , 
Hinc pedibusterni$ ac denis quinta patefcit , 
Scandentémque rotam vndenis mox fexta coércet. 


" DEMAR TIO 
ET OcrtoBRr. 


VRsiBvs OGobrem fibimet quis Martius equat, 
Octo pedes prima & bis denos linea figit , ] 
Denos & feptem complet ftatuítque fecunda ; 
Tertia quindenis Phoebo afcendente tenetur , 
Quarta decem excedens pedibus fugit agnita ternis, 
Mox etiam quinta vndenis fpatiata recedit : 
Sexta nouem pedibus pandit fua lutnina deinde. 


DE APRILI 
ET SEPTEMBRI, 


V & tibiSeptember forentem nectit Aprilem ; 
Bis denis vmbram & fenis docecorbita primam , 
In pedibus fub quindenis figítque fecundam, 
Ternisac denis curfum quoque tertia frznat, 
Vndenis crefcens pedibus tum quarta recedit , 
Quinta nouem pedibus curfum clauditque patentem; 
Septenífque fuos componit fexta meatus. 


;60 — 7Martyrologium'"Üuandalberti. 
DE MAIO 
gr ÁAVGVSTO. 


VcvsTvM & Maium jungit quz linea primum, 
^  Bisdenisvmbrz pedibus meat atque quaternis , 
Cum denis ternos excrefcit móxque fecunda; - 
Vndenis clarum concludit tertia curfum : 
Quarta patet pedibus czlo tepefacta nouenis : 
Septem quinta tenet propriis finita fub vmbris : 
Sextáque tum quinis feruenti ceffat inorbe. 


DE IVNIO 
xT Ívr10. 


OnAnvM fibiQuintilem quis Iunius zquat , 
Bis denis prima in pedibus patet atque duobus, 
Vndenífque means oftenditur inde fecunda , 
Tertia móxque pedesexplet comprenfa nouenos, 
J&ítiuo feptem mox tendit quarta calore, 
Quintáque tum pedibus confcendit linea quinis , 
Hinc centro torrensternos fibi fexta retentat. 


CHRONICON 


MUI 
" 


MM 


i 


m 


p 
| 


n 
| 


l 
iH 
i 


I | 


i 


lili 


iili 


" 
Ii 


li 


ili 


qoa. ust 
ees aegs 


ULIS 

ALITPETEE 
DUNG enmt 

npn 


. 
aeyastae 
DOCTI 
neut 
aam 
I 
[ 
TELU wn. 
PLETTIIAU 
nnb ss EON d ens : B ——- - i 


stir SUC 5 Lud ] 


TNUTM 
aae 


valid. 


| 


illi 


1 


iul 


Hil 


i 


idu 


lut: 


ji. 


ul 


| 


|, 


illi 


361 


rubric rr 
PPTTQPQCTPQITTCQTQUPI 


CHRONICON 
» CASAVRIENSIS, 
| SIVE 
PISCARIENSIS MONASTERII, 
ORDINIS $. BENEDICTI, 


À Ludouico Il. Imperatore condit, 
Anno Domini pccc. rriv. 


"Autlore lohanne BE &. AK Dt, eju(dem 4dbbatia 
| sZXonacho. 


PROLOGVF s. 


DENPSISCARIENSE Monafterium in honore ac 
y ét vocabulo Summz & Indiuidue Trinitatis ,à 
A iai Lvpovico magnifico Imperatore fundatum 
atque conftructum cít. Corpore namque glorio(i Pontificis 
& Martyris Chrifti Clementis donatum ,ac proinde per 


1d contulit 
V.C. Domi- 
nus d' Hc- 
rou'val. 


—á——— MÓÓ— 
Ab anno. 
85s4.ad 
1182, 


diuerfas [taliz prouincias, multis praediis & ampliffimis 


pofeffionibus dilatatum , fublimiter effulfit, & in princi- 
pio fui multa religione;feu morum excellentia preditum, 
mirabiliter claruit. Quod nimirum antequàm conftruere- 
retur , & in exordio fundationis fuz , ipfo Sereniffimo 
Augufto largiente , & multis aliis potentibus viris porri. 
rigentibus , mulia poffedit , & quali cam primo lapide 
fundamenti ranquam viuum lapidem, primum Abbatem 
Lz 


362 Chronici Cafaurten[is , 
nomine RoMaANvM accepit : de cuius morum grauitate, 
& rerum acquifitione, tam ipfe Clementiffimus Impera. 
torin quodam fuo priuilegio teftatur ; quàm etiamipfz 
Monafterij chartula clariüs manifeftant. De poffeffionibus 
veró & dignitatibus Monafterio collatis , habuit multa 
regalia precepta, & copiofa chartarum inftrumenta, Sed 
pofteà peccatis n aii uni , ficut de poffeffionibus multa 
dre ,fic de Regalibus priuilegiis, & inftrumentali- 
us chartis multó plura ob culpam & negligentiam quo- 
rumdam amif(it. 

Nosigitur moderno tempore ,licet ingenio & fcientia 
juniores & imperiti , tamen fuper hoc diuinitüs follicitz- 
ti, cum ingenti tedio & labore refiduum omne chartarum 
ipfarum reuoluimus , & ad honorem B. Clementis , & 
munimen & profe&um fan&z fux domüs , de eifdem 
chartis tanquam in vnum opus Librü ordinantes compe- 
fuimus , ne videlicet caufa vetuftatis , vel per negligen- 
tiam ficut olim amittantur ; & maxime vt Abbatia $. 
(Clementis Cafaurienfts , quód excellenti & principali ju- 
re femper fuerit Regalis atque fublimis , non ignor«tur à 
pofteris, 

'Pratereàfciendum , quód tempore fundationis Monz- 
nafterij Pifcarientis nulla caftella penitus infra omnem 
circuitum montium , qui de proximo con(iderantur , & 
qui fines ipfos ambiunt , erant adhuc zdificata ; fed omnis 
illatam Pinnenfis quàm Teatenfis territorij regio , pet fi 
nitima , & circumquaque loca frequentibus villis atque 
cafalibusinhabirabatur , & quafi fub ficu & vite., vel in 
propriis prediis erat hominum illius temporis incolatus.- 
Poft Monaf(terij veró conftructionem quadraginta circiter 
jam elabentibus annis , cüm ab Agarenis & gente pagani 
ficut in chartis & chronicisreperitur , Monafterium fuif- 
fet igne crematum , & pené deftructum , & ipfa finitima 
regio defolata , Barbaris , vt fertur , à Chriftianis vi&torio- 
fifme effugatis ob metum ipforum , ex villis munitio. 
nes, & ex cafalibus caftella fierí coeperunt : quedam Ab- 
barum conítrudione , quedam Abbatum conceffionc à 


—— MÀ M 
—— - E 


-— 


ffe Pifcarienf. Yn. I. 363 
diuitibus acceptá pecunià pro Coenobij reftaurationc. 
Nonnulla quidem ab eodem tempore per eorumdem 1o- 
corum inuafores , in Monafterij poffeffione fuerunt oppida 
violenter edificata: quz pofteà per hujufmodi occupa- 
tores nonfolüm retenta ; imó à Monafterij dominio , vio- 
lento jure funt exempta , & irrecuperabiliter alienatá , 
mifcrá pigritià feu carnali negligentia quibufdam Abba- 
tibus incumbente. | 

Ad notitiam itaque pofterorum , ex quibus villis & ca- 
falibus ipf» munitiones , & eadem caftella inualüerunt , 
prout veriüs fcire potuimus ,. tam relatione fcientium ,. 
quàm traditione chartarum , modó in capitulis hujus vo- 
[uminis , modó in chartarum titulis expreffimus, 


2: " 


Fundatum 
iu honoré 

SS.Trini- 

tis, 


854. 


364. Chronici Cafaurienfis ; 


BE LOHDISED S ADR OUR 00 OQ E 
CHRONICI 


CASAVRIENSIS 


LIBER PRIMVS. 


OEprrigitur & creatum eft Pifcarienfe Monafterium 
tempore quo Papa gloriofiffimus Nicoravs Roma- 
num gerebat Pontificatum,& MicuaEL Conftantinopoli. 
tanum regebat [mperium,fupradi&o Caefare Lvpovico, 


Augufti LorHAx11 filio,in honore fanctz & IndiuiduzTri- . 


nitatis illud fundante & conftruente. Sícque czlefti prz- 
deftinatione feu difpofitione fa&um eft , vt vno eodémque 
tempore fieret & corporis B.Clementis inuentio,& fan&z 
Pifcarienlis Eccleftz conftructio:vt ficut olim eidem fan- 
&o corpori fuit ab Angelis habitaculum in maris pelago 
preparatum,fic etiam eidem reperto,& in Italiam repori- 
to,foret ab hominibus facro-fan&um templum regaliter 
zdificatum ; fed ante non multos annos , videlicet anno 
Dominicz Incarnat. pccc. Liv. Imperij veró DomniLv- 
DOVi1CI tertio, & patris ejus LorHARII Augufti xxxiv. 
Indi&ione prima currente ; càm idem gloriofüs Impera- 
tor in Comitatum Pinnenfem deueniffet , & jam ipfum 
Monafteriü fieri votiuo corde coepiffet , emit ad honorem 
Dci & B.Clementis,& ad perperuum commodum fanáz 
fuz Pifcarienfis Eccl.à quodam nobili & potente virono- 
mine CoRviNo,omnes ejus pereundem Comitatum Pin- 
nenfem diffufas,vberes & largas poffeffiones in cafis,& ca- 
falinis; & cafalia Brelianum, & Linari cum omnibus teni- 
mentis & pertinentiis fuis,& cum czteris rebus mobilibus 
& immobilibus eorum. Vnde receperunt ipfi venditores 
ab eadé clementiffima R egina bullas deauro duas, equum 
optimum vnum cum argentea fella,in pretium M. cc. fo» 
lidorum , ficut teftatur chartula venditionis eorumdem. 

Sequenti poft hoc anno Domno Lvpovico in finibus 
Spolctinis commorante ; & pro Imperij tranquillitate au- 


^ Wr uo. C. ES 
2i 1m "x oaQ. td 
M ls x ^ X FEE 


fue Prfcavienf. Lin I. 365 
guftaliter decertante ,legibus acquifiuità quodam poten- 
tiffimo viro ÁDEtBER TOOmnes res proprietatis ejufdem, 
quas opuléter videbatur tenere intra fines Italiz, Tufciz , 
Spoleti,& Romaniz.Ipfas profe&tó Pifcarienf. Monafterio. 
clementer addixit perpetuo poffidédas:Sed cüm poft mor- 
tem przdi&i ApELBER TI quidam Comes HirprEaERTVS 
eafdem temerario malóque ordine peruaiffet, eífque in. 
cumberet,ab eodé Imperat.calumniatus,& caufidicatus ,: 
ac peraduocatos & judices palatij fui confutatus atq; con- 


ui&us,ipfz res in integrum in propriam poteftatem Domi. - 


ni Augufti (icut anteà reuerfz,prorfus in juris proprietaté 
Pifcarienfis Eccl.fuerunt reda&z. Qualiter autem & quo- 


modoóin anno Imperij fui virr.res ipfe predicto Adelber- 


to dante fuerint acquifit,ac inanno Imperij ejus x. fuper 
ipfum Ildebertum Comitem caufidicé recuperatz, pagina 
qua decreto Principum & Optimatum Italie ,qui inipío 
placitoprefuerunt , inde fieri juffa eft , lucide manifeftat. 

Confequenter etiam anno Imperij fui xiv. idem glorio- 
fus Imperat.accepit;in augmentum Eccl. Pifcarienf(is per- 
petualiter habendum, à quibufdam eximiis viris de Comi- 
tatu Senenfi,videlicet Farimundo Diacono & Capellano, 
& fratribus fuis,filiis quondá Farulfi , donationem fub ti- 
tulo proprietatis curté in fundo Palma cum cafis maffari- 
ciis,& omnibus rebus fibi pertinentibus. Vnde receperunt 
per Mifsü Domni Áug.nomine Adegerium,caballü vnum 
peroptimi , ficut teftatur chartula donationis eorumdem. 

ItemSereniffimus Imperator per omné Italiam cupiens 
Monafterium quod conítrui decreuerat poffeffionibus di- 
latare,mifit idcó Romam quemdam HzRMENvrEIvM Co- 


mitem familiarem fuum cum infinita pecunia:qui datisex - 


ea octingentis libris argenti Petro Confuli & Duci Roma- 
norum;accepit ab eoad proprium jus Augufti in ipfaRo- 
mana vrbe folarium habitationis fuz , cum area & curte , 
fala feu capella fan&i Blafij, cum balneo & viridiario , & 
curtem in fundo Tuffiano juxta lacum Sabbatini,Jcum om. 
nibusrebus fibi pertinentibus. Vnde Salerni,vbi Domnus 
Imperator. anno Dominice Incarnationis pccC. Lx1x. 
prototius Romani Imperij commodo, & Chriftiani nomi- 
Lziij 


966. 


86g. 


$71. 


I. Abbas 
Romanus. 


366 Chronict Cafaurtenfis ; 
nis libertate morabatur , chartula firmitatis condita , & 
in ea codem Petro, & aliis nobilibus ciuibüáfque Romanis 
fe fübícribentibus teftibus eft corroborata hoc modo : 
Petrusin Deinomine Conful & Dux in hac charta vendi- 
tionisà mc rata fubícripfi. Signum manus Ionannrs filij 
Leonis de ciuitate Roma ex genere Roman. Ego GaEco- 
A1vs ,filius Leonis de ciuitate Roma , legem viuens Ro- 
manam , inhac charta venditionis rogatus à Petro teftis 
fubícripii. Signum manüs Ionauwrs Ducis de ciuitate 
Roma,legem viuens Roman. teftis fubfcripfi. TEvBArpvs 
legem viuens Roman. ín hac charta venditionis rogatus à 
Petroteftis fubícripfi. Signam manáüs LANDER 1c1 ex ge- 
nere Roman, RicHiNvs rogatus à fupradi£to Petro teftis 
fubícripfi. Aczt.MvNpvs Notarius Domni Imperatoris in 
hac charta venditionis rogatus à fupradi&o Petro teftis 
fubfcripfi. IonaNN£S & An1PERTYS in hac charta vend. 
rogati à Petroteftes fubícripferüc.PErRvs Notarius Dom. 
ni Imperatoris fcriptor hujus chartula venditionis, quam 
poft traditam compleui & dedi. ; 
Vir etiá nomine PRATAR1 vendidit eidé Aug. anno imp. 
fui xx.terram in fundo Aprutino, cafale vocabulo Iuliano, 
pro fuppleméto Pifc.Ecc.acceptis ex regio fifco xx folidis. 
Circa tempus veró fundationis Monafterij Pifc. magnifi- 
cus [mp.nolens ficut olim Rex Dauid, nifi in proprio folo 
conftruere domum Dei;accerfito quodam illuftriffimoSi- 
fenando , & tributis ei per Miffüm fuum Ádoaldum xx.li» 
bris argenti , exegit ab co quicquid poffeffionis & juris 
proprietatis,necnon conditionis ex eadem habebat infula; 
Igitur Abbate Romano jam ordinato , & in apperatu 
fundanda Pifcarie Ecclefiz ftudiofiüs infiftente , quidam 
ÁAVvDERADVS Amiternenfis conceffit pro-anima fua i 
fan&oloco in fubfidium Monacherum feruos & ancillas, 
inloco nomine Vrbeto.,. & vallem Ciuitonicam ,.& in 
Pantano & ciuitate Caballari ; & terram modiorum milla 
nongentorum.. Eodem modo fecit confobrinus ejufdem 
Auderadi , nomine MANARDYS; pro anima fua ,. & geni- 
toris fui Auderadi, & matris füz Mariz , omnia qua ha- 
bcbatinipfo monte fancti Mauri , videlicet. fyluas.& tete 


— 


ffue Pifcarienf? ln. I. 367 
ras, & in loco nomine Poze tetrrám viginti modiorum. 
Ipfoquoque tempore Romanus, tcligiofus Abbas, fecit 
plurimás przdiorum emptiones , videlicet à Liutaldo ter- 
ram in eadem infula Pifcariz. 
| Przterea Syppo Piceni Comes , qui & Dux infcribitur, 
in Imperatoris exercitu fulgidus , füb ipfo tempore tranf- 
lationis Beati Clementis obtulit pro iuminariis ante ip- 
fumfan&um corpus habendis quamdam villamfuam apud 
Pinnenfem ciuitatem, nomine Paternum, cum reditibus, 
& omnibus fibi jure pertinentibus. 

Item Romanus Reuerentiffimus Abbas eo tempore quo 
Monafterium conítrui debebat emit in Beloniano , Cania- 
nO , & vico Teatino, terras, cafas, vineas , & omnesres 
MAGELFREDI, filij Fo&MostANr, poffeffionem centum 
viginti modiorum prater filuas & vineas , & omnem hz- 
reditatem faam, ficut videbatur habere in montanis & 
planiciis. 

Igitur càüm in vico Teatino in. campeftri planitie juxta 
fluenta Pifcariz maneret exercitus, & Domnus Impera- 
tor Lvpovicvs ad fundationem Monafterij vehementer 
anhelaret. Eodem tempore tractata & habita cambitione 
cum GniMBALDO Pinnenfi Epifcopo de Cafaurienfi in- 
fula , accepit ab codem fcriptum confirmationis. 

Sane RouaNvs Abbas prudenti confilio à poffeffioni- 
bus fibi venditis viros qui eas vendebant non penitus ex- 
cludebat, fed & nonnullis de venditoribus à fe poffef- 
fiones emptas , & in Monafterij jus conuerfas beneficiali 
ordine legaliter przftabat , ficutfecit de quibufdam viris, 
Arifredo, & Ildeperto & Raciperto, quibus ipías res quas 
ipfimet vendiderant, Paterno , Selcano , & Ragiano con- 
ceffit füb cerco cenfu.. Cüm igitur Lvpovicvs Imperator 
Beneuentum proficifceretut , fundata jam Cafaurienfi 
Bafilica, commifit ipfum opus Domno Romano Abbati, 
vt donec idem Imperator rediret, ftruurz parietum in- 
fiteret, &in emendis poffeffionibus valde folicitus & in- 
tentus effet. Vnde füb ipfo tempore fecit per plurima loca 


plurimas emptiones villarum , prediorum , cafalium , do-- 


morum, terrarum , vinearum , camporum multarüm- 


368 Chronici Cafaurtenfis ; 
que rerum mobilium & immobilium. Naminvilla Flec- 
cine omnes res cujufdam Ri1Monrs, filij quondam Apz- 

RISI ex genere Alammandorum ; & omnes res cujufdam 
Rofpertifilij quondam Leonis in villa Lucino Toccitene. 
mento ; & omnesres & fuübítantias cujufdam Windeper- 
ti filijquondam Luponisin villa quz nominatur Scanglare 
Caftello fan&i Valcntini pertinente. 

Sequenti quoque die vir nobilis & ditiffimus Lvro, f- 
lius quondam fuprafcripti Apzn1s: , obtulit fe cumom- 
nibus rebus fuis mobilibus & immobilibus quas habebat 
in Be&orrita Domno Romano Abbati , & veniens ante 
altare fecit oblationem rerum fuarum , & fecundüm Re. 
gulz morem vitam monafticam affumens,in congregatio- 
ne receptus eft , ficut libellus traditionis, quem de fuis 
rebus condidit, proteftatur. Ipfo etiam dic Romanus Ab- 
bas fecitalteram emptionem à ditiffimo viro MAcrrrR;- 
Do, FoRMosiaNi filio deterra in vico Teatino & Tocco 
quam habebat in cafis , prediis , vineis, & cateris rebus, 
à flumine Pifcaria vfque in riuum Arullum , & confinium 
Value , dans ei proinde pretium de argento folidos cen- 
tum. 
PrELERINVS fiquidem illuftris vir Pinnenfis, audiens 
Abbatem Romanum pro poffeffionibus emendis pecu- 
niam regiam largiter expendere , venit ad. Cafaurienfe 
Coenobium , tradiditque Domno Abbati per chartulim 
vendicionis quicquid in villa nomine Salaiano videbatur 
habere, recipiens inde ab eo pretium in argento centum 
folidos. 

Quod cafale cum aliis poffeffionibus, qua vocantur 
A mpullula , Salfula , Albenetulo , Celiffe , idem Peleri- 
nus à Pifcarienfi Monafterio tenuit, Abbate Romanobe- 
ncficiali ordine fibi largiente fubfcripto & certo cenfuat- 
que feruitio, vt in ipfius fcripti.chartula legitur. 

, Per idem tempus Árro quondam Caflaldio , virlocu- 
plesin Pinnenfi & Teatino Comitatu., cum vxore fua no. 
mine FREDELDI£, inueftiuit Romanum Abbatem de dua- 
bus curtibus , quarum vna dicitur Viarium in Tocci per- 
tjnentia , altera in Pinne , qua dicitur Ocretanum ;, pro- 

pter 


5 » , 
mE To 80 n8 
! : : 
IM ve or -- - — — 


-— "a EE "*-— 


fue Pifcartenf. Lis. I. $69 
pter quod idem Abbas dedit eis dnos cabellos optimà p2- 
ratos,quemadmodum in ejufdem inncftitura chertulate- 
ftibus roborata legitur.. I | 
| Itaque dum hec taliter agetent, Domnus Imperator Ly. 
DOvicvs profe&ionem fuam exequens Capuam applicuit; 
ibique pro totius Romani Imperij commoditatibus com- 
morans , vniuersifque ferétam Ecclefiafticis quàm fzcu- 
laribus potentibus viris congregatis, auguftalem atque 
folemnem curiam celebtauit , vbi de Pifcarjent Monafte- 
rio przcipuum ac principale verbum faciens coram omni. 
bus Italie Principibus, ipfum Monafterium perpetua li- 
bertate donauit. De qua libertate, & de rebus & digni« 
tatibus, fecundüm fuz liberalitatis clementiam eidem 
collatis atque concceffis, auguítalis edicti paginam feribere 
fecíc, & etiam propria manu fubtes infigniuit , & fus im- 
periali bulla juffit aanotari ; (icut in iplius praecepti pagi- 
na reperíri pote(t & legi. Qua veró pagina Monafterio 
porre&a & habita , & ejus exemplo in inftramentali volu- 
mine pro tecordatione deícripta fic eftr 


PRIFILEGIVAM PRIMV M, 
De Cambio infüle , (Qf con[iruifione, feu 
libertate Canobij Cafaurienfis. 


'N nomine Domini noftri Izrsv CunisrI Dci zterni, 

Lvpovicvs diuina ordinanre prouidentia Imperator 

guftus. Quicquid famulorum Chrifti vfibus Deo infpi- 
rante largimur , illi profectó damus, à quobonum omne 
fufcepimus, Ideóqueomnium fan&tz Dei Ecclefiz , no- 
ftrorümque fidelíum , prxfentium fcilicet ac futrrorum, 
M vnanimiras , eo quód diuino amore afflati Mo- 
nafterium nos feruorum Chrifti habítationi & quieti profi 
cuum in infula , cui nomen eft Cafa-aurea, qu ctiam. — 
amne cíngitur Pifcaríz , inftituendum prouídimus, atque 
inftitutum ftabiliri atque perpetualiter confirmar] hujus 
noftra liberalitatis pagima non incongruum fore perfpexi- 
mus, Ác primó omnium arcam ipfam , in qua Claufirum 

Tom. 5. | Aaa 


370 Chronici Cafaurienfts , 

venerabilis loci fabricandum cenfuimus, à parté Pinnen- 
fis Epifcopij jufté ac legaliter ex noftro proaftio commuta- 
rifecimus, In qua Ecclefiam ab antiquo Beati Martyris 
Quirici conftru&am inuenientes, alteram non longé ab 
ea Ecclefiam in honorem fand & indiuidue Trinitatis 
edificari precepimus : Credentes fine dubio noftre pro 
hoc anim2 redemptionem , Imperiíque noftri continua- 
tam protectionem, & aduerfariorum noftrorum efficacem, 
contzitionem , diuinz nobis refpectu mifericordiz przpa- 
rari. 

Quamobrem per hos noftra auctoritatis apices confir 
mamus iterum, & perpetualiter ftabilimus przfatam infu- 
lam , cum omnibus ex integro pertinentiis ipfius fuprata-, 
xatz reuerendz atque colendz fan&z Trinitatis Ecclefie, 
& his qui inibi ex hoc nunc & deinceps deferuituri funt 
famuli Chrifti , vt habeant, perfruantur , atque poffi- 
deant vniuerfa , quz in ea comparatione , donatione , vcl 
commutatione legali noftre parti acquifita funt, vel que 
extrinfecus ad eandem refpiciunt , cum feruis & ancillis, 
chartulariis, comenditis , aldionibus , libellariis , & cun- 
Qis pertinentiis ipforum , cum vineis , & terris cultis & 
incultis , fyluis atque faledis, planis & montuofis, cum . 
molendinis ac pifcationibus ,' & omnibus circumcirca 
meatibus aquarum , omni noftra: proheredümque no- 
ftrorum repetitione, vel qualibet publica exadione re- 
mota. : 

Etquoniam, vt prediximus, ifdem facer locus feruo- 
rum Dei vfibus noftrí(que defideriis vifus eft apriffi- 
mus ; idcirco ad regimen ipfius venerandum Prefbyte- 
rum, Romanum nomine , probum moribus , & regu- 
laribus inftrumentis tritum , Abbatem inftituimus ; qu2- 
tenus cjus folicitudini ac vigilantie Chrifti ouile com- 
miffum , vniuerfos qui ex mundi turbinibus ad fe con- 
fugetint , tranquilliffimam à mundi negotiis vitam , & ad 
eterne Patrie pafcua feliciter preparare commoncat. 
Qua de caufatam ipfum & eos qui cum eo funt , quám- 
que & illos qui inibi futuri fünt, cum omnibus quz no; 
ftra liberalitate; vel aliorum fidelium Chrifti oblatione ; 


| fue Pifcarienf:. Lis. T. 371 
hucüfque acqui(ierunt , aut inantea Deo propitio acqui- | 
rere poterunt , fub /noftro mundburdo & * auguftali im- /* Augt- 
munitati noftrz defenfione fufcepimus : Omni circa ipfos, 's!m- 
& ea quz illorum fünt partis publice deminoratione, in- noftz. - 
uafione , vel qualibet inquietudine in perpetuum fopita; 
Vbicumque autem vel vndecumque neceffe habuerint, 
tanquam pro domnicatis noftris, ita pro rebus eorum ac 
familiis , à noflris executoribus inqui(itionem fieri volu- 
mus. Praterea canendum obferuandüámque jabemus, ne 
quifquam aliquo tempore aufu nefario quemlibet extra- 
neum ad regimen ipfius facrati loci fuperducere audeat; 
quin potiüs Dei feruis inibi degentibus ftrenuum ex fuo 
numero pari confenfu Paftorem cligere liceat : quod qui 
irrumpens, & alium extrinfecus non Paftorem fed lupum 
fubintrat, ac per hoc in tremendo judicio penam pra- 
paraffe certiffimé nouerit. Przcipientes ergo omnimodis 
precipimus , & fub interminationem jubemus, vt nullus 
cx Przfulibus, Ducibus, Comitibus, Caftaldionibus , vel 
quibultlibet partis publice Officialibus, feu difeurrentibus 
Miffis noftris, aliquam fuprataxato venerabili loco , vel 
eisquiad ipfum pertinent rebus , vel familiis inferre au- 
deat moleftiam : fed liceat Dei feruis inibiliberé ac fecuré 
degentibus, pro noftri ftatu Imperij altiffimüm Dominum 
alliduis precibus implorare. Quod qui prefumpferit , & 
hanc noftrz auctoritatis euidentiffimam preceptionem vel 
in minimo violaffe conui&us fuerit immunitatis noftrz, 
mulcam triginta libras argenti probatz: monete publica 
fancto ac reuerendo Coenobio componere compellatur. 

Et vt hec noftra largitionis, confirmationis atque dona- 

tionis, necnon etiam immunitatis atque defenfionis au- 

guftalis au&oritas firmior ac ftabilior habeatur , & diligen- 

tiüs futuris temporibus obferuetur , manu propria fubter 

infignitam ex bulla noftra eam juffimusannotari. — —— 
Signum Domini Lvpovici Sereniffíii Imperatoris Au- 

gati. | | AM 

GisELBERTYS Prefbyter & Notarius ex juffu Imperiali 
fcripfi & fübfcripfi. | | [ m 
] . Aaa ij 


172 .. Chronici Cafaurienfis , 

Datafeptimo Calendas Iunias, Indi&ionefexta. A&um 
ciuitáte Cápud , ànnoó Domni Ludouici Sereniffimi Im- 
peratoris Aug. vicefimo quarto , In Dei nómine feliciter, 

Alteta veró die Czfar Clementiffimus in eodem Con- 
uentu pofitus, admittens$ petitionem Domni Romani 
Abbatis, fibi per Celfum fui Coenobij Prepofitum atque 
Legatum tranfmiffam , fubdidit Ecclefiam fanáài Mauri 
Martyris in colle Amiterninó conftitutam , de qua idem 
Romatus in Pifcatienfem Abbatem affumptus fuerat , & 
libentiffitià contulit Cafaurienfi Monafterio. Indéque 
Imperialis precepti paginám fieri juffit , in qua repetitis 
etiám quibufdam de his que in hefterno préecepto conti- 
nentut , ipfim figillo & proprio figno roborauit , que Mo- 
nafterio porrecta & hábita , & ejus exemplo in in(trumen. 
tali volumine pto récordatione defcripta fic eft: . 


PRIFILEGIVJAM S$SECVNDVAM 
| De fantto JMauro de Amiterao. 


'N nemine Domini noftri Izsv Cunisti Dei aterni, 
Lvpovicvs diuina ordinante prouidentia Imperator 
uguftus : Omnibus fan&z Dci Ecclefiz noftrifque fide- 
libus , prfentibus fcilicet & futuris, cognitam fieri vo- 
lumus,eo quód venerandus vir Romanus Monafterij San 
&z & Indiuiduz "Trinitátis, quod olim Deo infpirante 
conftruximus, Abbas noftram humiliter implórauit man- 
füetudinem per Celfum füi Coenobij Monachum atque 
Legatum , vt Ecclefiam Beati Martyris Mauri in colle 
Amiterniuo conítitutam , cufn ómnibus quz ad ipfam 
refpiciunt rebus mobilibus atque immobilibus;feu vtriuf- 
que fexus fámiliis , fub Monafterium fan&tz Trinitttis à 
nobis in infüla , cui nomen elt Cafa.aurea , conftru&um, 
ob noftrz mercedis augmentationem fübdere dignare- 
mur. Nos vetó dignam fátis ratámque ipfius intuentes 
fupplicationem , jufté quod humiliter petierat libentiffi- 
m annuimus , fübdentes predictam Beati Martyris Cel- 
lulam, cum his qui ibidem deferuiunt deuoté fumnulis 


fiue Péfcarienf" Tag. I. 373 


Chrifti , & vniuetíisquá poffidere videntur circumcirca, 
vellong£ pofitis ipfius fan&iloci proprietatibus , cum fer- 
uis & ancillis , & cun&is pertinentiis ipforum , tam noftra 
qaàm predecefforum noftrorum liberalitate, feu etiam 
quorumlibet fidelium Chrifti donatione , oblatione , vel 
qualibet coémptione aut commutatione acquifitis; nec. 
non etiam vniuerfos comtmenditos , chartularios , vel li- 
bellariosipforum fub jure predi&i Goenobij fancte Tri- 


nitatis atque dominationeex hoc nunc & déinceps; qua- 


tinus hujus noftra auctoritatis tuitione protedti,& perenni 
prouifione fuffulti , quicquid hucufque acquifierunt , aut 
inantea Deo propitio acqui(tturi funt, inconuulfz reti- 
nentes , quietéac pacifice poffidentes , altiffimum jugiter 
Dominum pro noftri ftatu Imperij deuotis precibus va- 
leantexorare, Quin etiam ad majorem noítre mercedis 
cumulum volumus , & omnimodis jubemus, vtvbicum- 
que vel vndecumque neceffe habuerint, tanqu&m de dom- 
nicatis noftris , ita & pro ipfius facriloci rebus vel familiis 
inquifitio fiat, 'Si quis autem ex Prafülibus , Ducibus, 
Comitibus , Caftáldionibus, Sculdafionibus, feu qui 
buflibet publicz pàttís Officialibus, vel Curialibus, nec- 
non etiam difcurrentibus Miffis noftris , aliquam fuprata- 
xatovenerabililoco molefttam vel inquietudinem , demi- 
norationem, vel inuafiodeém in rebus ipfius vel familiis 
intulerit; & hoc noftra auüctaritatis auguftale munimen- 


tum vel in minimo violaffe conuichis füerit immunitatis 


riófira , ninldam ,' hoc eft , poenam triginta librarum ar- 


gehti fzpedi&o facraliffimo loco componere compellatur. 


Et vt hot certiàs credarüt , & attentiàs obferuetur , manu 
propria inferipta roborátumac ftabilitum ex annulo no- 
ftro fübter juffimus infipniri. | E 

: Sigeum Dom. Lvnovici Serenif. Imperatoris Augufti, 
! Gisetsek re$ Prefbytet & Notarias ex juffu Imperiali 
Ícripfi & ubferipft, | 

" Data pridie Calendas Iuniss , Indidione fexta, AGum 
ciuiráte Capua, anno Imperij Domini Ludouici Sere- 
niffimi Augufti vicefimo quarto , In Dei nomine feliciter. 

| Aaa iij 


v 


37 4. Chrontci: Cafaurten[is , 

Poft hec Domno Lvpovico Imperatore in rebus pu: 
blicis auguftaliter agente, & Domno Romano Abbate 
in emendis víquequaque poffeffionibus, ac aliis Pifcarien. 
fis Monafterij profectibuslaborante , fada funt in diuerfis 
prouinciis emptiones plurimz , videlicet facta eft emptio 
de terris , vineis in cunctis rebus & fubftantia cujufdam 
Manzana, filij quondam MawzrRzDr, in fuprafcripta 
villa Be&orrita , dante inde ipfo Abbate argentum foli- 
dorumtriginta. /— | | E 

Item completa eft venditio quam fecerat À 110 Cafüal. 
dio , & Fredellivxor ejus de curte in vico , lóco nomine 
Viario, cum Ecclefia fan&i Flauiani, & de alia curte in 
Pinne, vocabulo Ocretano, cum Ecclefia fan&z Iuftz 
& fan&i Florentij , cum omnibus ad eafdem curtes perti- 
nentibus , datis indeà Romano Abbate in pretium tre. 
centisfolidis.. — ^... AED | ! 

. Pér idem tempus venerunt duo nobiles viri, Ma: vi- 
delicet filius quondam Luponis, & RopzrAso , filius 
quondam Rodi, ad Pifcarienfe Monafterium , & Domno 
Romano Abbate emente vendiderunt ipfi Monafterio 
quandam villam fuam , nomine Laterno , in Comitatu 
A prutino; habitáque poffeffio eft eftimata mille centum 
niodiorum in terris, vineis ,.& cxteris rebus fubftanue 
ipforum , vnde receperunt in pretiumab eodem Abbate 
deargento nongentos quinquagintafolidos , ficut in char- 
tisreperirur& legitur, «7: 47:0 o2. 

. Redeunte. itaque Lvpovico Imperatore de partibus 
Beneuenti , decreuit illico vt fuum Pifcarienfe Monafte- 
rium folemniter atque legaliter inueftiretur de cunctistG- 
buslongélatéque acquifitis.. Sed quoniam ipfe non pote- 
rat vbique prxfentialiter effe , conftituit viros qui fuivice: 
id peragerent, Vnde Augufto pracipiente GaiMBALDYS 
Pinnenfis Epifcopus, & .Enirgipvs Baffo, Imperatori 
confecerunt inueftituram de curte Breliano , & omnibus 
rebus Amelfredi cum omnibus rebus eidem curti perti- 
nentibus, Domno Crrso Monacho Pifcarien(i ipfam in- 
ucftituram coram teftibus recipiente. GvArL PERTVS VerÓ 


! 
i 


race EE TREE ELENA 


BROOKS 


.*a wh fl kt lY 


[o LC 


Vu o d ES V 


b 


ffue Pifcarienf-. Lip. I. 375 


& alij Primates Augufti, prefatum Monachum inueftiére 
per juffionem Domini Imperatoris de curte, fancti Seba- 


fani nomine , quz fuit quondam Camerotij; & de curte 


cujuídam Ecardi , nomine Perano, & omnibus rebus pro- 
prietatis corum in Comitatu Teatino : quz res proprieta- 
tis eorum poterant zftimari à flumine Pifcaria vfque ad 


flumen Trinium , inter mare Adriaticum , & Montem de 


Magelle; poffeffiones videlicet largiffimz & magnz ni- 
mis, ficut chartule tradunt teftibus roborate , & Mona- 
fterio cum eifdem poffeffionibus traditz (imul & habita. 
Ordinauit preterea gloriofus Imperator vnum ex colla- 
teralibus fuis virum fplendidums & illuftrem , HeRrBAL-. 
pvM nomine, facri Palatij Comitem , qui fuper caufis & 
agendis Monafterij fpecialiter intenderet : Inueftituras re- 
rum Imperiali vice faceret , neceffaria Monafterio ficut 
proprie domui Imperatoris fecundüm voluntatem Abba- 
tis prouideret, Qui Comes eodem tempore ab Abbate 
RonANo requifitus , celebrauit curiam in Cafaurienfi in- 


fula, Abbate querclante fuper quofdam viros , videlicet 


Liuterium de rebus Infuliano & Paterno, quas quidam 
Candolus & Romanus Cartulati, Allonis olim Caftaldij, 
tunc ejufdem Coenobij Monachi tenuerunt; & fuper Ga- 
rifufum Notarium derebusin vico Teatino. Caufa quo- 
que Gundivxoris quondam Iuftonis, in eadem curia ven- 
tilata eft , vnde facri Palatij judices omniarité determi- 


nantes , ipfasres parti Monaílerijlegaliteraddixerunt,  . 


Igituranno Dominice Incarnationis pccc. Lx x iv. Im- 
perij Domni Lvpovici Sereniffimi Imperatoris Augufti 
xx1v. Indi&ione fexta, die quinta menfis Decembris, 
fada eft Monafterio Pifcarienfi folemnisatque legalis in. 
ueftitura de cunctis rebus & poffeffionibus, quas idem Im- 


perator acquifierat per diuerfas Italie Prouincias, Hen;i- 
BALDO facri Palatij Comite,per Ecclefiam & cafale fanai. 


Defiderij, Ce.sv« Monachum &MA roNzM ejus Aduoca- 
tum feliciter inueftiente : ficut hac chartula declarat. . 


974. 


7 merci 


376 Chronici Ca[/aurienfet, 


INFESTITFRA  MONASTERII 
de cunttis rebus dugufli in diuerfis 
Trouimciis Italie, 


N Dei emnipotetitis nomine, Breue inueftiturz re- 
cordationis ; in práfentia vidclicet. Apzterx Ti de Ca. 


- merino, FHeruici , & Erifrid , Rainardi , Baffi Dominici, 


feu Guidonis Caftaldionis Pinnen(s , & Ildegardi Ci- 
ftaldionis de vico Teatenfi , fen. Aftaldi Caftaldionis de 
Amiterno , Ainardí, & alias A delperti , Gifolfi , Teode. 
marij , Ilderici, Arnulfi , & Ariberti, Kamelfrid, Petri, 
Luponis, Saleugoardi , Ferelay , vel de aliis pletibus. ]a 
iftorum fuprafcriptorom judicum , & bonorum homi- 
num przfentia , tradidit & inueftinit Hen ipit. Dv$ Comes 
facri Palatij Domni Lvpovier Imperatoris , per ipf 
juffionem , & per ip(ius Domni Lvpovrcr demandatun, 
ipfam curtem de (an&o Defiderio de Pinne , cum ipfa Ec- 
clefia fani Defiderij per ipfas funes de ipfis campanis : & 
ipfam curtem de Líosri eum pertinentía fus, ín manu 
Czrs1 Prefbyterí & Monachi, & MaioNm Advocati de 
Monaíterio fancte Trinitatis , quod edificatum eft infra 
infulam de Pifcaría loco, vbi dicitur Cafauria ad prr- 
tem didi Moaaflerij , & R ow Aw t Abbatis, ipfam di- 
&am cartem S.Defiderij, quam per chartam habuit Dom- 
nà HERMENGARDA, eenitrix ip(ius Domni Lypovici, 
dc quodam Liutardo Diacono de finibus Pinneníis , non 
folüm autem ipfam curtem , fed & omncm roptietatem, 
& quicquid eidem Domno Lvpowico ex jare Patris vd 
matrís pettínebat ; vcl quod ipfe Domnus Leupovters 
Imperator ipfo díe conquifitum habebat in jure proprie- 
ratis , vel quod inantea Deo propitio conquirere pofft 
in diuerfis procíncis , videlicec in Romania , in Spoleti, 
atque ía Comitsta T eatenfe, Pínnenfe, Firmano, necnon 
& in Camermo, & in Tufia, & in Longobardia, atque 
Samnia , velin totis finibus Italiz, ipfe prxfatus H s 41- 
Dvs facri Palatij Comes.in in prefentia fupradi&orum 
teftium 


*. — -— 


i 


fue Pifcarienf. Lag. I. 377 


teffium tradidit & iuueftiuit Celfüm Presbyterum & Mo- 
nachum ipfius Monafterij , cum Maione Aduocato fuo, 
cum omnibus quidquid in fupradictis locis pertinere vi- 
dentur , cum mobile & immobile in integrum ,cum cafis, 
terris, & vineis , campis,fyluis , pafcuis, pomis ,oliuetis, 
& ficariis , pifcationibus, aquis & decurfibus aquarum, 
fale&is , & molendinis , atque cannetis , vt dictum eft,cul- 
tum ,velincultum ; cum mobilibus & immobilibus,feruis 
& ancillis , chartulatis & alditionibus, libellariis & com- 
mendatis in didis partibus, fcilicet per diuerfa loca , ia 
Spoletinis , Balba , Reate, Marfi , Furcone , atque Ami- 
terno, &€ Spoleti , Nurfia , necnon & Cicoli , Turre inter 
Octum , Noberim , Narnate , Áfculum , Aprutiüámque 
fimul, & Terame, Afcifium , Fulgineas, Nucerie, Ca- 
merinum, Firmo , Teate , Picenum ,fimul & Tufcia , Ita- 
liámque , vt diximus. Quicquid ipfo die in his totis fini- 
bus ex jure parentum habere vifus fum ; vel quod ipfe ac- 
quifitam habebat ipfo die, atque quod inantea conquirere 
poffet ; ipfe jam dictus Heribaldus facri Palatij Comes in. 
ueftiuit & tradidit Celfo Presbytero , & Maioni Aduoca- 
to , ad partem dicti Monafterij fan&z Trinitatis, & Roma- 
ni Abbatis, in prefentiam dictorum Iudicum. * 

Cüm ergo nos dicti ludices & Fideles Domni Imperato 
ris vidiffemus, quód dicus Heribaldus Miffus & Comes 
facri Palatij ipfam dictam curtem fan&i Defiderij, cum 
omnibusque fuprà legütur, traderet & inueftiret Celfum 
Presbyterum & Monachum , & Maionem Áduocatum 
pro redemptione anime Domni Ludouici Sereniffimi 
Augufti , ad partem di&i Monafterij fan&tz Trinitatis, & 
Romani venerabilis Abbatis , in infula Pifcarienfi , loco 


. Vbi dicitur Cafaurienfis , hoc breue memoratorium fir- 


mationis atque recordationis inueftiturz ex dicato & de 
mandato noftro , Audoaldum Notarium fcribere deman- 
dauimus, A&um in Pinnead fan&um Defiderium , in an- 
no Imperij Domni Ludouici vicefimo quarto, die quin- 
to, menfe Decembris , per Indictionem feptimam feli- 
citer, 

Tom. 5. B bb 


378 Chrontci Cafaurtenfis , 

Ego E&1rFREDvsibi fui : Ego Gvipo Caftaldio ibi fui : 
Signum manüs Irprcan: Caftaldionis , ibi fui : Ego 
D 4 vip Diaconus ibi fui : Sigaum manüs AsTALDr 
Caftaldionis , ibi fui : Signum manüsFERzELAt qui ibi fui : 


Signum manüs SALEVVAR D I, ibi fui: Signum manüs 


INGELMANNI, ibi fui, 

Altera quoque inueftirura fa&a eft die fequenti Mona- 
fterio Pifcarienfiab eodem Heribaldo facri Palatij Comi- 
te , Domno Ludouico Augufto mandante , in manus 
CzLsi Presbyteri & Monachi , & Mat1oNis ejufdem Mo- 
nafterij Aduocati,de omni videlicet dotalicio fupradidz 
GvNpr vxoris quondam Iuftonis : de curte videlicet de 
Monaciano , & Ecclefia fandtz MAR 1, & de cafalibus 
nomine Pecanie & Buccanie , tam in territorio Áprutien- 
fi, quàm in Pinnenfi. 

Eft profe&ó quzdam villa vocata Superclo , in fan- 
&i Valentini caftello tranflata , quam à T xp ER ^ 
Mo & ParvMso germanis filiis quondam Reperati 
legaliter ad profe&um Pifcarienfis Ecclefiz triginta foli- 
disemit. A Gualdeberto cujufdam venactoris filio emit 
omnes res & fubftantias fuas in vico Teatino,nomine Via- 
rio , in eafis, cerris & vineis , indéque dedit ei folidos 
quadraginta. Emit etiamvillam nomine Fullonice , vbi 
eft Ecclefia vocabulo de fan&o Marco , à quibufdam viris 
Ainardo & Petro cum omnibus rebus & fubftantiis eo- 
rum , dedit inde pretium in argento folidis quadraginta 
quinque. , 

Cuüm igitur vidoriofiffimus Imperator. L v pov1cvs 
2d propria reuerteretur , & jam i iiie Rauennam appli- 
cuiffet, condidit ibidem Auguftale confirmationis prz- 
ceptum , de aliquantis rebus Pifcarienfi Monafterio col- 
latis, videlicet de fan&to Defiderio ab ejus genitrice, vt 
fuprà fcriptum eft; acquifito : quod in hoclibro deícri- 
ptum fic eft ; 


» 


fue. Pifcarieof. Lip. I. |. 879 


TPRIPILEGIF AM TERTIV M, 


De fantto Defiderio , (Q- aliis rebus Canobio 
Cafaurienfs ab. Augu[fo donatis. 


N nomine Domini noftri Izsv-Cna1sTI Dei zterni, 

Lvpovicvs diuina ordinante prouidentia Imperator 
Auguftus. Omnibus fidelibus fan&z Dei Ecclefie cun- 
Gis prefentibus & füturis , cognitum effe volumus ; 
quia diuinitus infpiratus aliquantulas res concedimus 
in Menafterio fan&z Trinitatis , quod zdificari juf- 
fimus in honoreSan&dz & Indiuiduz Trinitatis , vidcli- 
cetresquasbone memoriz FÉIRMINGARDA genitrix no- 
ftra per chartulam à quibufdam fratribus Liv rA& Do Dia- 
cono & CouRADO germanis , confentiente LIiVPRANDO 
genitore eorum , conquifierat in fingulis locis videlicet 
fanum Defiderium , Brilianum,atque Lignati cum om- 
nibus pertinentiis , feruis , & ancillis, cartulatis, cum mo- 
bilibus & immobilibus. Dedimus & res quorumdam ho- 
minum infidelium noftrorum Vrfonis Gaftaldij, atque 
Hitteri , fimiliter cum feruis & ancillis, cartulatis cum 
mobilibus & immobilibus, vbicumque de omnibus illo-- 
ram rebusadinuentum fuerit, Pari etiam modo donamus 
res Camarocij cum fcruis fimiliter & ancillis , cum cartu- 
latis, cum mobilibus & immobilibus, Nihilominus& do- 
namusres Teobberti, qui ob noftram infidelitatem Bene- 
uentum fugam petiic. Simülque donamus res Coruini , € 
resquas Ecardus Alammannus nobis per chartulam dele- 
gauit. Necnon etiam & resqua fuerunt Gvwp1 vxoris Iu- 
ftoni, id cft curte de Monatiano , & cuncta portione ejus 
quam à viro fuo Iuftone in dote acceperat. Quz Gundi 
poft velamen religionis in adulterio copulata in placi- 
tum ante judices facri Palatij noftri legaliter deuicta cft. 
Omniaautem hzc precipimus , vt fi intentio exorta fuerit 
à publicis miniftris tanquam de domnicatis noftris per in- 
quifitionem exigantur, Pro nulla denique — quif- 

i) 


380 Chronici Cafaurienfis 

piam à Monachis de prefato Monafterio , vel ab Aduoci: 
to eorum , tortum quzrere audeat , quia ob reuerentiam 
fanctz Trinitatis eidem Monafterio conceffimus. Conce- 
dimus etíam in venerando loco , vt omnem compofitio- 
nem de cartulatis atque libellariis de ipfo Monafterio 
fibimet habeant , & nullus exa&or publicus hoc inqui- 
rere audéat , fed in quacumque coipofitione cecide- 
rint in fua. poteftate, hoc habeant , cujus cartulati effe 
videntur.Si quis autem ex Prafulibus , Ducibus, Comi- 
tibus , Caftaldionibus , Sculdafionibus , feu quibuflibet 
publice partis Officialibus , necnon etiam difcurrentibus 
Miffis noftris, fuprà taxato venerabili loco moleftiam , vel 
inquietudinem intulerit , & hoc noftrz auGoritatis augu- 
ftale munimentum velin minimo violaffe conui&us füe- 
rit, immunitatis noftre mulam , hoc eft poenam triginta 
librarum argenti facratiffimo loco compohere compella- 
tur. Et vchoc certiüs credatur , & attentiüs obferuetur, 
manüs propri infcriprione roboratum ac ftabilitum ex 
annulo noftro fubter juffimus infigniri. 

Signum manüs DomniLvpovicti Sereniffimi Im. 
peratoris, | 

GiISELBERTYS Presbyter & Notarius ex juffa Imperiali 
fcripfi. | 

Data tertio Calendas Maias, Indi&ione feptima. 
Aum foris ciuitate Rauenna ad fan&um Appollinarem, 
Anno Imperij Domni Ludouici Sereniffimi Imperatoris 
vicefimo quinto. 

Peridem tempuslicet Imperator ad propria reuertere- 
tur,nontamen Romanus Abbas ceffabat poffeffiones ac- 
quirere ,imó ficut fideliffimus difpenfator , de regali pe- 
cunia fibi credita continuatim villas & przdia largiter 
emebat , & in fuz Cafaurienfis Ecclefiz profe&um quo- 
tidie cumulabat. 

Remeans itaque Domnus Lvpovicvs Imperator ad fo- 
lum proprium adiit curtem imperialem quz dicitur 
Olonna ; ibique morans infra fexaginta dies edidit adtui- 
tionem Monafterij Pifcarienfistria principalia facra infti- 


ffue. PsfCarienf.. ig; I. 381 
tutionis priuilegia , deuotione plena , & omni áudtoritate 
perpetua libertatis , & regiae prote&ionis aftipulata. In 
amie vno fpecialiter notatur , de fundatione & con- 
ummatione ipfius facro-fan&ti templi ; de corpore nam- 
i» B. Clementisab eodem ibidem venerabiliter recon- 

ito ; de largitione rerum quas per totam Tufciam ac- 
quifiuit , & ipfi fan&o Martyri perpetualiter porrexit ; vi- 
delicet fedecim curtes. Quz curtes & res in quibus locis 
& àquibus hominibus , & qualiter ab eodem Sereniffimo 
Augufto fuerint conquifitz , ipfa facro-fancta preceptalis 
pagina manifefté declarat : 


TRIVILEGIVM QVARTV M, 


De rebus Tufcie , (9 aliarum 
Prouinciarum. 


-..N nomine Domini noftri Issv- Cun 1$T1 Dei xterni ; 
E Lvpovicvs diuina ordinante prouidentia Imperator 
Auguftus. Cunáis fanum fapientibus liquet , quia quà 
magis cultibus diuinis in(iftimus , eó ampliüs fupernz 
Majeftati reconciliamur. Proinde vniuerforum fan&x 
Dei Ecclefiz noftrorümque fidelium, prefentium fcilicet 
acfuturorum agnofcat vnanimitas , quia nos diuino afflati 
inftin&u , ad honorem & reuerentiam tremendz ac indi- 
uiduz Trinitatis facro-fandum templum in infula , quz 
Cafa-aurea vocitatur,fundari & confummari hilari mente 
precepimus , vbi & almificum Beatiffimi Pontificis & 
Martyris Clementis Corpus venerabiliter recondi feci- 
mus , atque in eodem fitu famulorum Dei Coenobium 
perpetuis temporibus permanendum auguftaliter atque 
liberaliter infticuimus , quatenus coadunato illic füb re- 
gularinorma religioforum virorum coetu , altiffimo Deo 
laudes jugiter inibi votáque refultent. Qua de caufa ad 
majorem mercedis noftrz cumulum , ac loci ipfius necef- 
farium fupplementum , feruorümque Chrifti in ipfo de- 
gentium, feu illic vndecumque aduentantium , perenne 

B bb iij 


* 


382 Chronici Cafaurienfis , 
fubfidium,contulimus in jam dicto fand&z Trinitatis Ce- 
nobio omnes res noftras quas conquifiuimus per totam 
Tufciam à quibufdam hominum : hi funt FAniwvupv: 
Diaconus & Capellanus , fimülque FAR Ao & Fanvtrvs 
filij quondam Farulfi , videlicet curtem in fundo Hifiano; 
Etaliam curtem in fundo Palmz , vnà cum omnibus ad 
fuprafcriptam curtem pertinentibus ; & quod ipfiusFari- 
mundiin parte euenit à fuis fratribus , hoc eft quinta por- 
tione de curtein fundo Pao , & curtem in fundo Panta- 
nola , & curtem in fundo Venetia , & curtem infra ciui. 
tem Tufcanam , cum omnibus ad fuprafcriptam quintam 
portionem pertinentibus, Donamus & curtem noftram in 
Suberella cum omni pertinentia vel adjacentia fua, cum 
feruis & ancillis , cartulariis , aldionibus , libellariis , mo- 
bilibus & immobilibus , ficut ad noftram tenuimus mz. 
num totum in integrum.Similiter donamus ipfas res,quas 
W' ALBER Tvs Epifcopus nobis per chartulam delegauitin 
territorio Tufcanenfe, hoc eft, curtem in fundo Cattiano, 
& curtem in Orta cum íferuis & ancillis, cum mobilibus & 
immobilibus , cum omni pertinentia eorum. Pari etiam 
modo donamus cafas Maffaritias numero decem, quas 
Afprandus filius quondam Afprandi nobis per chartulam 
delegauit , qua funt pofitz in finibus Caftro Tuícana, 
omnia ad füprafcriptas Maffaritias pertinentes : feu & res 
in finibus Piftorienfis , quas Guilelmus nobis per chartu- 
Jam delegauit,cum omnibus ad eafdem res pertinentibus, 
Verumetiam donamus & omnesres quas nunc habens 
in Caftro Felicitatis , & curtem noftram in fancto Cerbo- 
nio , & curtem noftram in fundo Carpena', & Moliano: 
necnon & donamus curtem noftram in fundo Gorgiano, 
qui vocatur ad fanctum Heliam in finibus Aprutienfis ,fi- 
militer cum feruis & ancillis , cum mobilibus & immobi. 
libus , omnia ficutad noftram tenuimus manum. Quzau- 
tem curtes , & res fuperius nominata , fen & quocumque 
contractu jufté ac legaliter in noftrum jus dominiumque 
transfufz funt , omnes dumtaxat juris noftri per denomi- 
nata loca curtes cum feruis & ancillis , atque aldionibus, 


fiue Pifcarienf.. Yin. I. 383 
& omnibusquz inhis inuentz fuerint rebus , ac cunctis 
appendiciis earum, jam di&o fümmz Trinitatis Coenobio 
venerabili prafentaliter folemnitérque largimur , & per 
hujusnoftri przcepti imperialem auctoritatem irrefraga- 
biliter ftabilimus , vt habeant eas atque poffideant , fruan- 
türque jure quieto ac pacifico ab hodierno die ac dein- 
ceps ,tam hiqui przfentes funt quamque& illi qui ventu- 
rifunt famuli Chrifti, | 
Cunáisigitur tam prefentibus quàm & futuris cognitum 
fit fuprataxatum Coenobium , habitatoréíque ipfius.cum 
vniuerfis refpicientibus ad ipsü mobilibus & immobilibus 
rebus,fab noftri mundburdi continuam tuitionem à nobis 
jam dudum effe receptü. In tantum,vt omné ipfiustanquá 
peculiariffime dom üsnoftre causá pro amore Eus quo- 
ad víque fpiramus,exequi modis omnibus decreuerimus. 
Poft noftrum veró ex hacluce vitz diíceffum , illi foli ejuf- 
dem venerandiloci tutelam committimus,ad cujus hono- 
rificentiam noftro ftudio conftat exftru&us. M 
cun&os qui nobis in imperium pro tempore fucceffuri 
funt , Imperatores , Duces, ac Principes , Primates quo- 
quelocorum fupradi&orum , ac Iudices, per ipfam tri- 
nam & vnam Majeftatem diftri&e obteftamur , & terribi- 
liter adjuramus,vt prenominatum facratiffimum colenda 
Trinitatis municipium juxta hujus noftri przcepti teno- 
rem ratum acftabilitum , vt femel ordinauimus, effe per- 
mittant. Nullam contra leges violentiam , deminoratio- 
nem , vel fübftra&ionem , feu inuafionem , neque etiam 
quamlibet publicam functionem , eidem venerando loco 
quocumque in tempore inferre przfumant., Et f1 forte re- 
clamauerint , ad quofcumque eorum querela peruenerit, 
pro Dei fümmi amore omnem illis juftitiam adimplere 
non differant, Siquisautem hujus noftra inftitutionis , & 
quod magis eft diuinz promulgationis facrilegus contem. 
ptor, & temerarius violator extiterit ; [ciat fe incurfurum 
iram ipfius fanc & indiuiduz Trinitatis, atque in tre- 
mendo jufti judicis examine caufam nobifcum di&urum: 
ac per hoc cum Iuda proditore ab Apoftolico agmine 


334. Chronici Cafaurtenfis , 

cum impiis ac facrilegis fequeftratus , pars illius fit in fta- 
gno ignis ardentis & fulphuris. Sed vt hec noftrz liberali- 
tatis ac piz largitionis, feu praefixa inftitutionis pagina 
perpetuum obtinere valeat robur ; manus eam noftrz 
annotatione folemniter infigniuimus , noftrzque bullz 
impreffione fubter confirmari juffimus. 

Signum manüs Domni Lvpovici Sereniffimi Impe- 
ratoris. 

GrsELBER TVs Presbyter & Notarius ex juífu Impera- 
toris fcripfi & fubfcripfi. 

Data Calendis Septembris ,Indidione ocaua, A&um 
Olonna in curte Imperiali , anno imperij Domni Ludou- 
ci Sereniffimi Imperatoris vicefimo quinto,Dco propitio, 
fcliciter. | 

Inalteroquoque priuilegio repetit de Monafterij con- 
ftru&ione , & B. Clementis almifici Corporis Tranílatio- 
nc. Deinde pernotantur ibi omnis Italiz prouinciz , in 
quibus peffeffiones & omnes res ab eo funt acquifitz , & 
Pifcarienfi Monafterio collatz. Hinc etiam przcipué de- 
fcribic de Miffis , & Pfalmo centefimo vicefimoin diurnis 
& no&urnis Officiis, & de matutinalibus & vefpertinali- 
bushymnis pro cjus anima perpetim decantandis. 


JN HOC 97V INTO PRIUILEGIO 


Libertatis mandat Imperator qualiter 
oretur pro eo. 


N nomine Domini noftri Izsv- CugisT: Dei atetni; 
Lvpovicvs diuina ordinante prouidentia Imperator 

Auguftus. Cun&is fanum , &c.vt in faperiori. 
Qua de caufaad majorem noftrz mercedis cumulum, 2€ 
lociipfius neceffarium fupplementum , Chriftíque feruo- 
rum in ipfo degentium ,feu illuc vndecumque aduentan- 
tium perenne fuübíidium , vniuerfas noftre proprietatis 
res , quz fiue infra Romanam vrbem , fiue extra ipfam,feu 
etiam per totam Pentapolim ; Tufciam , & Spoletinum 
Ducatum 


[fue Pifrarienf. Lin. I. 38 


Ducatum ;atque Camerinum Comitatum, necnon etiam 
Firminum , Afcolinum ,'Áprutinum , Penninum feu Tea- 
tinum territorium , quocumque contra&u jufté.ac legali- 
o terin noftrum jus dominiümque transfufz funt. Onines 
duntaxat juris noftri per denominata loca curtes cum fet- 
uis & ancillis, atquealdionibus , & omnibus quz in eis 1n- 
-- uentz fuerint rebus , mobilibus & immobilibus, cum vni- 
| uerfis cafis , maffariciis , & aldionariciis , ac cun&is ap- 
pendiciis earum , jam dido fummz Trinitatis venerabili 
Coenobio prafentialiter folemnitérque largimur , & per 
x hujus noftri przcepti imperialem auctoritatem irrefraga- 
" biliter ftabilimus,vthabeant eas & poffideant fruantürque 
jure quieto ac pacifico ab hodierno die ac deinceps , tam 
hiqui prefentes funt,quámque & illi qui venturi hot fa- 
muli Chrifti , omni noftra proheredüámque ac fücceffo- 
rum noftrprum repetitione , moleftatione , vel qualibet 
publica exactione remota, 

Ita tamen vt tresquotidie pro nobis Miffas, & omnibus 
diurnis ac nocturnis officiis centefimum vigefimum de- 
cantare non definant pfalmum,exceptis duntaxat vefper- 

. tinalibus & matutinalibus hymnis, quos perpetim pro no- 
fire remedio animz repetere jugiter non ceffabunt. Cun- 
&is igitur , &c.vz fupra. 

-. Signum manüs DomniLvpovict: Sereniffmi Im- 
peratoris, | 
GiISELBER Tvs Presbyter & Notarius fcripfi & fubfcripfi. 
Data tertio Idus Octobris , Indictione octaua, Actum 
Olonna curte Imperiali , atíno imperij Domni Ludoui- 
ci Sereniffimi Imperatoris vicefimo quinto , Dco propitio 
feliciter , Amen.. 

In vltimo fané priuilegio tangit defe quód in Beneuen- 
tanoitinere pofito deuenit in Pifcariam , & Cafaurienfem 
inuenit infulam , ibíque fan&z Trinitatis conftruxit Bafi- 
licam ,in qua Clementis collocauit glebam , atque Mona- 

Í chorum ibidem coadunauit turmam. Deinde repetit de 

: largitione omnium rerum quas in totius Italie prouinciis 

/ ad ipíius Monafterij fapplementum & Monachorum pe- 

, renne fübfidium acquifierzat. s 

: Tom. 5. C cc 


386 Chronici Cafaurtenfis , 


PRIVILEGIV M 


"De libertate (Q- confirmatione omnium verum. 
Canobij 5. Clementis. 


N nomine Domini noftri Izsv- Cun isT: Dei xterni, 
3 Lvpovicvs diuina ordinante prouidentia Imperator 
Auguítus. Vniuerforam fan&z Dei Ecclefie Fidelium 
tam przíentium videlicet quàm & futurorum comperiat 
folertia , quia cüm omnipotentis juuamine freti, Benc- 
uentum progrederemur , inipfo pofiti itinere deuenimus 
ad Pifcariam , vbi quandam inuenimus infulam vndique 
aquis cinctam quam diuina infpiratione circumeuntes , 
& ex omni confiderantes parte perfpeximus ipfam víibus 
effe Monachorum aptam temporibus profuturis. Qua de 
re Dei omnipotentis infpiratione ta&i, juffimus inibi edi- 
ficari Bafilicam in honore fan&z & indiuiduz Trinitatis; 
vbietiam collocare fecimus corpus B. Clementis Marty- 
ris & Pontificis Cbrifti : vbietiam ad cumulum mercedis 
noftrz coadunauimus coetum Monachorum inibi fupernz 
Majeftati famnlantium. Quibus etiam pro amore ipfius 
Sancz & indiuiduz Trinitatis, noflrzque pariter animz 
remedio , ne aliquando paterentur egeftatem contulimus 
omnes res noftras , quas jufto ac legali tenore acquifiui- 
mus tam jnfrà vrbem Romam , quàm extra ipfam Romu- 
lcam vtbem ; pertotam fcilicet Campaniam, & prr om- 
nem Romaniam , necnon & per ambos Spoletanos duca: 
tus , feu & per totam Tufciam , eo vidclicet tenore vt 
quandiu diuina annuente miferatione fuperfuerimus, € 
locus & omnes tres memorata in domínium & difpolitio- 
nem noftram confiftant. Poft noftrum difceffum redeant 
&locus , & res memorata,in ordinatione fratrum in prz- 
fato Ceenobio, cofcilicet ordine, vt abfque vllius contro- 
uerfia regulariter füb norma fandi BzNEpicr: degant, 
San&dzque & Indiuiduz Trinitati deferaiant, & pro nobis 
imifericordiam ipíius exorent ; ante omnia & fuper omnia 
commonentes& pracipientes ; yt nullus eos ncc Intus 


A 
: 4 . * 
dm Gao o. . 
-— 000 t ] 


ITI 


fine Piféarienf.. gn. I. 387 


nec foris eorum pertinentia à nobis jufté poffeffa & cis 
conceffa , ledere aut inquietare prefumat , fed fub noftrae 
Imperialis preceptionis priuilegio fecuré fübfiftant, Deo- 
que famulentur : interiora & exteriora fccundüm Dci vo- 
luntatem ordinent atque difponant. Concedimus eis & 
monimina per que denominatz res nobis delegate 
funt , & quotienfcumque ille qui preeft Abbas obierit, 
habeant licentiam ex fua propria congregatione fecun- 
düm Dei voluntatem eligendi Abbatem. 
Confiderauimus & alterum locum vocabulo Moninel- 
lum , v(ibus fimiliter Monachorum aptum , diftantem fer- 
mé duobus millibus ab vrbe Mantuana , vbi diuina prz- 


" éeünte gratia decertauimus * cornftraere Bafilicam in ho- 


nore gloriofiffimz RefurreQionis feu Afcen(ionis Domini 
noftri Izsy- Cu&isTi. Nihilominus Deo famulandum coa- 
dunare juffimus inibi coetum Monachorum die no&tüque 
fupernz Majeftati famulantium ; & vt nullam in feruien- 
do patiantur egeftátem pro Deiómnipotentis 4rnore , no 
ftrz que animx remedio,contulimus eis omnes res noftras 
quas juftéac legali tenore acquifiuimusin inferiori Italia. 
Quz duo fuprataxata Monafteria pro Dei omnipotentis 
ámoreà nobis prouifa , & in ejus honore conftructa , fta- 
tuimus atque przcipimus,vt abfque alicujus controuerfia 
aut inquietudine fempiternaliter permaneant ftabilia fub 
D eiomniporentis gubernatione , ad vota ipfius die no&ü- 
que perfoluenda. Siquis veró , quod ininim& credimus, 
ipfa fua loca , eorümque pertinentia , feu feruos Dei ini- 
bi fupernz famulantes Majeftati, laedere aut inquietare, 
feu ex collatis à nobis minuere velaufferre przfum pferit , 
duplum eis reftituat. Infuper componat pto prefümptio- 
ne faa auri probatiffimi libras duodecim. Si quis veró no- 
ftrorum Succefforum diuino inftinctu prafatis locis ali- 
quid addere vel augere voluerit , fatis defider&mus atque 
jnhietter exoptamus ; fin autem , vnic&iqueeorum qui 
pét tempora fuerit noftrorum fuecefforum interdicimus, 
& fub diuina conteftamur inuocatione , vt ex hisquz prz- 
fatis contulimus locis, nibil minuere vel auferre molia- 
tur, Quód fi fecerit, fciat fe incurfurum iràm ipfius San- 
C cc ij 


f. * decre. 
vimus. 


388 Chronici. Cafaurien[rs ; 
ctx & Indiuidux Trinitatis , ita vt ad fortem beatiffim 
Refurre&tionis & Afcé(ionis Domini noftri Igsv-Cuausrr 
nullatenus peruenire valeat , fed cum Iuda proditore for- 
tem zternz damnationis perenniter poffideat, Et vt hzc 
noftra largitio atque conceffio pleniorem in Dei nominc 
obtineat vigorem , manu propria fubter eam firmauimus, 
& bullis noftris roborari precepimus. - 

Signum manüs Domni LvpoviciSetrenif. Imperatoris, 

GisELBERTVS Presbyter & Notarius ex juffu Imperiali 
fcripfi &fubfcripfi. — 

Data Calendis Nouembris , Indictione o&aua, Acum 
ia curte Imperiali Olonna, Ánno Imperij fuprà taxati Do- 
mni Ludouici Imperatoris vicefimo quinto, in Dci no- 
mine feliciter. | 

Inipfarum profe&ó trium przceptalium paginarum fa- 
cris apicibus fiunt auguftales & perpetuz conftitutiones, 
de tutelis & libertatibus Monafterij, & ejus multimoda 
quiete, & de cxteris honorum & fublimitatum excellen- 
tiis eidem fingulariter attributis; addidit etiam ibidem de 
altero fani Refurrectionis Monafterio apud Mantuam 
conftru&to, 

Facta funt equidem hzc tria fuprà taxata imperialia pri- 
uilegia Dominice Incarnationis anro o&ingenteíimofe- 
ptuagefimo quinto , Indictione oGaua. 

Przterea Dominice Incarnationis anno octingentelimo 
feptuagefimo fexto Domnus RonvaNvs Pater venera- 


. dus, emptionibus à quodam Rimefredo conquifiuit in 


Ragiano fupra fcripta villa , terras , & vineas, & omnt 
res, & fubftantiam ejus. 

Eodemitidem anno venit Mv 1civs Caftaldio juben- 
te Domno Ludouico Imperatore , & menfe Ianuario ,vi- 
cefima fecanda die menfis, inueftiuit folemniter Dom- 
num RoMANVM Abbatem deomnibus rebus mobilibus 
& immobilibus Sifenandi Salegi,tam in Tete quàm inPia- 
ne. Primó videlicet de curte Ambrilie, que pofteà farum 
Ambrilie vocabulum accepit ; & de curte de Neriano 
Martiano , & Obetiano , & Sclauis. Quz poffeffio termi- 
nauur à flumine Piícarienfi víque ad flumen Tritanum , & 


-— 


ps fue Pifcarienf. Ys. Y.-— 389 
víque ad furcas, & montem de Cannatino , & riuum de 
Cigno;ficut tradidit chartula ipfius inueftiturz pluribus & 
idoneis teftibus roborata. 

Eo tempore Rr1xo, filius quondam Ápzaust, de ge- 
nere Alamannorum , obtulit fjlium fuum , nomine Lxo- 
NEM, Monafterio fan&i Clementis füfcepturum vitam 
monafticam , tradidíitque RouAwo Primo Abbati ad pat- 
tem ejufdem Coenobij omnes res & fuübítantiam fuam, 
quam in villa de Ragiano poffidebar, videlicet poffeffiones 
largiffimas. Altercationem infuper habuit Romanus Ab- 
bas cum IrpzsAANDO Franco , Garifuft filio, de curte 
Perano vocabulo , & omnibus rebus qux fuerunt Cama- 
rotij, € Aldegontij, & Agifendz conjugisejufdem Ca- 
marotij, Verüm inipfis diebusapud ciuitatem Teatinam, 
cui TuEopDzRicvs venerabilis Epifcopus prafidebat , à 
quodam viro nomine Fratello , Supponis Comitis vicario, 
curi celebrat , ibique querelà depofità , excellenter 
idem Abbas ipfasres & curtem de Perano quz vltrà flu- 
men eft de Sangro perobtinuit. 

Defun&to,itaque piz,fempérque celebrande memoriz 
Lvpovico Augufto, teftamento poft eum Confobrinus 
ejus CaARxLoMANNvs Rex , Ludouici Regisfilius, regnum 
Italicum obtinuit. Quo audito RoMaNvs Abbas depo- 
fito ingenti fletu atque triftitia, quam habebat de morte 
ipfius Czfaris fui Coenobij conftru&oris, ftatim direxit 
ad eum Domnum Celfum Przpofitum cum auguftalibus 
preceptis, vt omne bonum quod de Pifcarienfe Mona- 
fterio anteceffor ejus ipfe beate recordationis Ludouicus 
imperator effecerat, ipfe Rexratum haberet , & omnimo- 
do confirmaret , füuoque nouo regio przcepto corrobora- 
ret. Illoautem abeunte Romanus Abbas interim regimi. 
ni aC profe&tibus fui Goenobij validiüs infiftebat. Vir po- 
tens & locuples fuprafcriptus R1wo largitus eft pro ani- 
ma fua domos , agros ; vineas , & omnia qua habebat de 


. cafale fuprafcripto Be&orrita, Monalterio Pifcarienfi. 


Indéque duos de fratribus , videlicet Domnum Beatum, 
& fratrem Leonem ipfius Rimonis filium , folemniter in. 
ueftiuir , & in tenimine pofuit coram teftibus. 

: Ccc iij 


876. 


390 Chronici Cafaurien[ís , 

Eodem tetnpore Carlomanno piiffimo Imperator man- 
dante , jubentibus etiam LAMBERTO & W'1poNE Comi- 
tibus , venit Grimbaldus Pinnenfis Epifcopus , vnà cum 
Aníerio & Adelbertoaque Arterio Caftaldionibus,& in- 
ueftierunt Domnum Romanüm primum Pifcatienfem 
Abbatem apud fanctum Defidetium , vbi propterea con- 
uenerárit per ipfam curtem de villis, etftellis , & omni: 
bas prediis & rebus per cotam Itallam scquifitis, & Pif: 
cátien(i Monafterio collatis, & de libertate, & omnium 
dignitatum excellentis, ficut eià quondam beatz memo- 
fie Ludouico gloriofo Imperatore pet przceptalia fctipt 
fuerunt conceffa. Fada nimirutn eft hec inueftitura ii 
manibus Romani primi Abbatis , ad profectum & cotro- 
borationem fan&a Cafaurienfis Eccle(i& , annoab Incat 
hatione Domini o&ingentefimo feptuagefimo fexto, In- 


. di&ione nona , predio CanoLo impetante , anno pri- 


fno menfe Iunio feliciter, 

Prófe&us itaque Domnus Czrsvs Przpofitus ad Im. 
peratorem Papiz commorantem , benigne receptus, & 
in petitionibus & negotiis Monaftetij Pifcarienfis alacriter 
e(t exauditus, accepítque áb eo facrum preceptum con: 
firmationis , & tuitiohis omnium rerum, & dignitatum, 
quás Caáfautienfe Coenobium à Domno Ludouico fuo 
Fundatore per praceptales paginas habebat; addidítque 
ei gualdum Corhi cum eetetis tebus eidem pertinenti: 
bus , ficutin codem facro precepto continetur. 


PRECEPTVM 


CARLOMANNI Regis do libertuse  Monafferi] 
Piffarienfis , (£- confermatione omnium reruin 
(QQ- dignitatum ejus , frcut. babuit à 
Lvp»ovico «i«gu/o. 


FN nomine fan&z & ihdiuiduz Trinitatis, Can1o- 
MANNVS diuina fauente gratia Kex. Omnium videli 
eet fan&z Dei Eccle(iz fidelium noftrorümque tam prz- 


w'v$ 
* 


fue Pifcarienf- ls. I. 391 


fentium quam & futurorum cognofcat induflria;quia càóm 
gratia auxiliante diuina regnum Italicum obtinuimus, 
primüm Deóque duce Papiam venimus ciuitatem , adiit 
ferenitatem noftram quidam Monachus , nomine Czr- 
svs , Prepofitus Monafterij quod Cafa-aurea vocatur , & 
quod beatiffimz memoriz anteceffor ac confobrinus no- 
[ter Lvpovicvs Imperator Auguftus à fundamentis in ho- 
nore Sandz & Indiuiduz Trinitatis conítruxit, afferens 
quoddam preceptum , inquo continebatur qualiter prz- 
fatus Imperator pro amore ipfius Sande & Indiuiduz Tri. 
nitatis, necnon & pro remedio anime fuz, omnes res 
fuas , quas juíto ac legali tenore acquifiuit, tam infra 
yrbem Romam , quàm extra ipfam Romuleam vrbem, 
per totam fcilicet Campaniam, & etiam per omnem Ro. 
maniam , necnon & ambos Spoletanos ducatus,feu & per 
totam Tufciam , ad prznominatum Monafterium contu- 
lit. Ea videlicet ratione , vt liceat Fratribusibidem regu- 
latiter viuentibus eafdem res tam interiüs , quàm exterius 
perpetualiter fine aliqua inquietudine poffidere. Et fi 
Abbas ejufdem Monafterij obiffet, ex propria Congrega- 
rione Abbatem fibi eligere licentiam haberent. Et vt id 
Monafterium perpetuis temporibus fub immunitate ac 
tuitione Imperiali perfifteret. 

Hzc nos cognofcentes decreuimus per hoc prafens 
preceptum noftre maníuetudinis omnia praefata ita vc 
fcripta funt confirmare. Volumüfque, atque omnimodis 
precipimus , vt Abbasejufdem predicti Monafterij fem- 


| per cum omnibus illuc pertinentibus fub noftra Regali 


immunitate ac defenfione maneat. Et omnes prenomi- 
natas res, ideít, (iue infra vrbem Romam , fiue extra, 
fiue per totam Campaniam, fcu per Tuíciam , & am- 
bos Spoletanos ducatus, ficut in priori precepto habe- 
bantur, Monachis ibidem Deo militantibus concedimus, 
Necnon vt & in eligendis Abbacibus de propria Congre- 
gatione perpetualiter poteftatem habeant. Infuper ergo 
placuit noftre Serenitati ad id predi&um Monafterium 
quendam gualdum prope ibidem fitum , nomine Cornie, 
tradere , cum feruis & molendinis de Balneolo ad id 


302 Chronici Cafaurienfis , 
gualdum pertinentibus, habitantibüfque in villa , qua 
dicitur Alanne, cum aquis , pafcuis , pratisad id gualdum 
pertinentibus, Ea videlicet ratione , vt hec omnia ob 
amorem Domini noftri Izsv CunisTI, & pro remedio 
animarum noftrarum , ideft, Lvpovicr prafati Impera- 
toris ac confobrini , qui nobis regnum iftud difpofuerat : 
necnon & piiffimi Genitoris noftri Lvpovicr Regis, ac 
Patrui noftri CAnorLI, noftreque qui hanc fecimustradi- 
tionem, ad id Monafíteriam fine vlla inquietudine, pere 
petuis temporibus pertineant, quatenus Abbas & Mon; 
chi ejufdem loci eafdem res habeant atque poffideant ,& 
Juxta id quod opus eis fitad feruitium Dei potenter difpo. 
nant, vitàmque jugiter Regularem ducant, nullo vn- 
quam fücceffore noftro hoc irrumpente : fed liceat ei; 
quieté viuere , & pro nobisac pro noftris antecefforibuy 
femper ipfam exorare fan&am Trinitatem, in cujus ho. 
nore hac ipfa eorum Ecclefia conftat effe dicata, Et vt 
hzec autoritas noftra confirmationis atque donationis fr- 
miorem in Dei nomine habeat tenorem , anaulinofttiim- 
preffione juffimus figillari, & manu propria noftra fübnis 
confirmauimus. Si quis veró , quod minime credimus, 
ipfa fua loca , eorüámque pertinentia , feu feruos Deiinibi 
fupernz famulantes Majeftati lzdere aut inquietrre, feu 
ex collatis minuere velaufferre prafampferit , duplumeis 
reftituat , infuper componat pro przfümptione pondera 
auri probatiffimilibras duodecim. | 
Signum manüs Domni CARnLOMANNI Serenif, Regis 
Barpo Cancellarius Regis , ad vicem Tutocuant 
Archicapellani recognoui & fubfcripfi, | 
Data decimo feptimo Calendas Nouembris , anno 
Chrifto propitio fecundo regni Domni Carlomanni $e- 
reniffimi Rgis, Indi&ione decima. A&um Papi ciuitate 
Regia in Dei nomine feliciter , Amen. | 
Poít mortem piiffimz recordationis Lvpovicr Sereniffi 
mi Augufti; Domno Romano primo Abbate , in augmen- 
tis & profectibus facro. (an&x Cafaurienfis Ecclefie for- 
tis & folicitiüs infiftente, plures iniqua & prauz mentis 
homines infurrexerunt , coeperüntque ipfum regale Mo- 
| nafterium 


MA, 0 0 0 ll lr EHBHEEEEEEEEEE RE 


fue PrfGartenf.. Lip. IT. 393 
pafterium querimoniis conturbare, Abbatem nimiis vexa- 
tionibus fatigare ; quia non fuit pofteà Rex vel Imperator; 
qui tanta deuotione vel folicitudine ipfum & res ejustue- 
retur & cuftodiret , ficut Imperator Ludouicus qui eum. 
à fundamentis conftruxerat. Nam erant eo tempore tres 
fratres , videlicet AMELFREDVS , W ANINGO , & PETRVS 
filij quondam Ivsrowis Franci , qui contendebant ad- 
uerfus Romanum Abbatem res & poffeffiones GvNp1 ge- 
nitricis eorum , quz legibus & dono ipfius Czfaris Pifca- 
rienfi Monafterio erant addi&tz feu confirmatz, (icut in fu- 
perioribus fcriptis continetur.: Vnde cüm apud ciuita- 
tem Teatinam Ildebrando , & Ellone & Singolfo Caftal- 
dionibus , Supponis Comitis vicariis , generalis curia ce- 
lebraretur , RoMANvs Ábbas eft eos prudenter aggreffus, 
& de eifdem rebus cum A duocato fuo contra ipfos fapien- 
ter agens & caufidicans , veris affertionibus eos deuicit & 
confutauit, 

BRoftquam igitur fupradi&us Imperator Carlomannus 
Imperij gubernacula in duobus annis expleuit , CAROLVvS; 
qui tertius eft dictus, ei in Imperiatu fucceffit. 

Eodemtempore , anno videlicet ab Incarnatione Do- 
mini oGingentefimo feptuagefimo octauo , Indictione 
vndecima,cüm RoMANvs Abbas à multis infeftaretur , 
& ipfe prudenter feà cun&is defenderet , conqueftus eft 
fuper Rodelando & Madelberto germanis, quondam Ma- 
delberti filiis , derebus omnibus & fubftantiis quondam 
Corbini Pinneníis , W'alfredij , Simponis , Simdemonis, 
Godeperti , Vrfeperti & Pauli, quorum omnium res Pif- 
carienfi Monafterio legibus pertinebant compartatione 
feu dono bonz mcmoriz Ludouici Imperatoris. Qualiter 
autem infra ciuitatem Pinnenfem cumipfis coram Iudici- 
bus placitauit , & qualiter ipfos Ecclefix» aduerfarios fu- 
perauerit , & resfuprafcriptas ad. proprietatem Monafte- 
rij adeptus fuerit , in ipfa notitiz chartula exinde facta , & 
teftibus roborata repetitur & legitur. 

Commutauit ipfe Abbas aliasres de cafalibus Ratiano 
& Andrabano , Cafule & Paterno; que cambitiones fade 


funt cum Domno Bz&THAR10 Cafinenfi Abbate , qui €o 
Tom. s. 


878 


394. Chronici Cafaurienfis , 
co tempore S, Benedicti Monafterio ffrzerat, 

Erat eodem tempore vir quidam rebus locuples; pof. 
Teffionibus opulentus , GAn1BALDvs nomine, genere & 
habitatione Marficanus , à quo Domnus RouANvs primu 
Abbas acquifiuit in territorio Marficano per loca & vocr- 
bula, & mercatus eftomnes poffeffiones,& res propriets- 
tis fuz , tam infra.ciuitatem Marficanam , quàm extra, vi- 
delicet in cafis, & terris modioram iriticei feminisquin- 
gentorum quinquaginta. In vberrimis & fru&iferis vineis, 
& arboribus,& cxteris rebus,ipfo Garibaldo ftudiose ver- 
dente , & pretium ab eodem Abbate recipiente inauro X 
argento folidos fexcentos. 

SaANuso Valuenfis, vir nobilis & illuftris; à quo totum 
Raiancnfium & Sanfonicorum ftemma protrahitur ; cum 
in ejufdem Comitatu effet diues & potens, & Pifcarienle 
Monafterium multis jtm poffeffionibus ex dono beatz re 
cordationis Ludouici Imperatoris in partibus illis polle. 
ret, vendidit , Domno Romano Abbate emente , omne 
res fuas quz à BONEPER TO, & ARNOALDO, &ab auo fto 
GisoNE fibi prouenerantin villa.Carrene, in terris , & Vi- 
neis, & cateris rebus; recepítque in pretium ab eodem 
Abbate in argento & caballis centum folidos. Que villa 
Carrene cum ipfa poffeffionis emptione cüm effa de pof- 
feffione feu jure proprietatis B. Clementis , concellz ef 
eidem Sanfoni per Domnum Romanum Abbatem, à ptt 
omnes Fratres , vfque ad praefixum tempus fub flauuo 
cenfu annualiter perfoluendo. Ipfa veró villa pofteaina. 
ftellum conuerfa , & à poffefforibus munita, Prezzevoa- 
bulum accepit. 

Etant tresfratres, videlicet.Awxr pRICvs , OLDERICUS 
& INGELBERTVS, filij quondam FaANconurs Salegi,à quo 
tota progenies Confulenfium Dominorum procefirt, vce- 
diderunt Pifcarienfi Monafterio, Abbate Romano emer 
te agrum duodecim modiorum triticei feminis in villi, 
qua dicitur de Pontiano , loco nomine Afinarij ; indéque 
receperunt.pretium folidorum decem. Fecit etiam cum 
vno.ipforum., videlicet füpradi&o Amelrico, vtilem Mo- 
naftcrio.cambitionem ; iple Abbas accipiens ab co ter 


d —-* cC -.€--— —— 


fue. Psifcavtenf.— Lig. T. 395 
&vinea5, à quodam Iuftulo poffeffas , in cafale Afinarij, 
largitis proinde ipfi Ámelrico res juris B. Clementis, quz 
fuerunt quondam Roffredi & Rodilonis , terras & vi- 
neas ejufdem aftimationisin cafale , de Nafuniano voca- 
bulo, 

Inueftituram equidem eo tempore accepit Romanus 
Ábbas ab ApErtRvDA , quondam Audeperti filia , vxore 
cujufdam A crgR1: , de rebus & poffeffionibus quondam 
Ainardi viri fui anterioris in dugalium acceptis,in vica 
Teatino & Beloniano ,quz poffeffiones protenduntur à 
fuminibus Pifcarie & Orta vfque in confinium Valuenfe. 

Porró fubipfo tempore cüm annus Dominice Incar- 
nationis o&ingentefimus o&ogefimus tertius haberetur, 
prima Indi&ionc , mifit Domnus Romanus Abbas Czr- 
SvM Prepofitum ad Imperatorem CAROLVM , orans & pe- 
tensab eo , vt fex manfos in Amiterno acquifitos fuo Pif- 
carienfi Monafterio Imperiali precepto confirmaret. Im- 
perator autem pro Pifcarienfis Monafterij & Abbatis ve- 
neratione , fiue pro reuerentia fuorum Antecefforum Im- 
peratorum, poftulationibus annuit libentiffime , ipsófque 
manfos Monafterio concedens & confirmans , juffit fieri 
praceptalis pagina , qua defcripta fic eft : 


PRAECEPTPF M 


CaRoOLI Jmperatoris de man(rs in e/fmi- 


teruo , quos dedit Monafterio 
Pifcarienff. 


U 


N nomine San&z & Indiuiduz Trinitatis, CaAROLvs 
diuina ordinante prouidentia Imperator Auguftus. 
: Omnitim fidelium fan&z Dei Ecclefiz prefentium fcili- 

cetac futurorum cognofcat induftria , quia RoMANvs ve- 
nerabilis Abbas de Monafterio fan ipfius Trinitatis, 
per fuum Miffum deprecatus eft Celfitudinem noftram ,vt 
quafdam res proprij juris noftri prenominato Coenobio, 
proremedio anima noftre concederemus, Statimque nos 


dij 


883 


II. Abbas 
Beatus. 


Gur — ——  —— 


884 


596 Chronict Ca[aurien[is , 

LivrARDOo Epifcopo & Archicancellario noftro fugge- 
rente , poftulationibus ipfius aflenffum przbentes , decre- 
uimus ita fieri. Conceffimus igitur eidem Monafterio pro 
mercedis noftrz augmento , & vt Deo pro nobis inibi ju- 
ges orationes libere offerat , maníos fex in pago Amiter- 
nino , cum vxoribus illorum ac liberis, & fubftantiis,quz« 
que habere videntur; & in loco qui nuncupatur Cafale, 
videlicet cum vniuerfis illorum appendiciis atque perti- 
nentiis in integrum, Et juffimus inde fieri hoc noftre au- 
&oritatis preceptum ; per quod. decreuimus atque jube- 
mus , vt deinceps cofdem jam przdictos feruos füprano- 
minatum Monafterium perpetualiter poffideat. Nullüfque 
habeat poteftatem aliquid minuendi vel auferendi. $i quis 
contra hanc traditionem venire aut eam infringere vo- 
luerit , mille mancofos auri eidem Monafterio perfoluere 
culpabilis habeatur. Et vt hec noftra largitatis conceffio 
pleniorem in Dei nomine obtineat firmitatem , hoc noftre 
auctoritatis przceptum propria manu firmauimus, & an- 
nulo noftro juffimus figillari. 

Signum Domni CanoL: Imperatoris Augufti, 

» NV ALDO Cancellarius ad vicem LivTARDI Árchican- 
cellarij recognoui & fubfcripfi. 

Data duodecimo Calendas Iulij , anno Incarnationis 
Domini pccc. rxxxrir. Indictione prima, anno veró im- 
perij piiffimi Imperatoris CanoLr tertio. Actum ad Mo- 
nafterium quod nuncupatur Nonantula , in Dei nomine 
feliciter , Amen. 

Poftquam recolendz memorix vir Dei RouANvs Áb- 
bas primus Pif: carieníis feliciver de hoc fzculo migrauit ad 
Dominum, Cafaurienfes fratres graui moerore licet afft- 
cerentur,ramen fecundum tenorem vel au&oritatem prz- 
ceptorum Imperialtum protinus de propria Congregatio- 
pne fecerunt Abbatem , Domnum videlicet BEA TW , Vi- 
rum benignum & eximiz conuerfationis ,anno Dominice 
Incarnauonis pnccc. LxxxiV. Qui fufcepto regimi- 
ne ,quia poftea modico tempore vixit aliqua de operibus 
fuis quz memoriz mandari poffent non fünt inuenta , nift 
quodin cafale de Peteliano; & Cediffe auxit in poffefüo- 


- EI 
, E. E 
*, - - 
" J "M EN E T --— ——— ce- LL ll, ———— 
-— i p EP LLLLn.d -.————7 ——— MÓN CULSEEREEEREE Eee... 
» 
I 


ffe Pifcartenf. Lin. I. 307 
. nibus Monafterij, quodam Maio vendente ; omnes ipfas 
. resque quondam fuerunt Melengonij , pro quibus ipfe 
) Abbas dedit precium caballum vnum, ficut ejufdem ven- 
" dicionis chartula docet. 
^ Duobus igitur annis Domnus BzATvs in abbatiatu per- Ill. Abbas 
h acis feliciter. vit deceffit. Quo decedente Domnus ^"^'cPos 


3 AiMERICVS ejufdem Congregationis religiofe vite Mona- 

" chus, tertio loco factus eft Pifcarienfis Abbas. 

: Quo tempore W 1no Imperator, fupradicto Carolojam — . 

: defuncto , in Italicum imperium auguftaliter fuccceffit , 

] anno ab Incarnatione Domini ocingentefimo nonagefi- 7$ 21 | 

mo primo, ÁiMERICVS autem Abbas coepit ad munimen 

& profecum Ecclefiz quoddam edificium infra pertinen- 
| 


tiam de Alanne loco , qui ob Ecclefiam inibi edificatam 
dicitur de fan&o Angelo,firmare,ibíque quibufdam viris, 
quorum nomina in ipfa donationis chartula inueniuntur, 
proanima fua donantibus;acquiftuit terram ad ipfum opus 
conftruendum. 
Sequenti poft hec anno LAMBER Tvs in imperium coro- 
natus ficut W 1Do Auguftus pater ejus imperat. 
T. Temporibus igitur iftis , fupradi&orum Auguftorum 
| Guidonisatque Lamberti jam annis expletis , tertius Lv- 
d povicvsregni & imperij coronam accepit nongentefimo 
| Dominicz Incarnationis anno currente. Quo imperante 


EE d Y 
ir "i «— * mes Lj 
uS b *-x .«L 


8 92 


900 


Domnus Ai1Mznicvs Abbas acquifiuit in cafale Aquila- | 
no ad jus Monafterij à quodam ÁvpEPERTO , quondam | 
Luponis filio , terras & vineas : propterea conceffit ei de | 
| rebus Monafterij in eodem cafali in beneficium , ficut ip- 
fius conuenientiz charta declarat, fub ftatuto termino & 
| annuali cenfu. Conceffit quoque cuidam Warneperto ter- | 
ram modiorum quadraginta 1n cafale Platiole fub annuo 
cenfu & ftatuto tempore. : 
His ita premiffis AxuERICvs Abbas , cüm per annos 
decem & o&o Pifcarienfem rexiffet Abbatiam , migrauit 
ex corpore. Cui Domnus Lv»vs, Gafaurienfis Monachus, IV. Abbas | 
Abbas eft quarto loco continuó fubftitutus. Anno itaque "NS | 
Dominice Incarnationis nongentefimo decimo, Domnus S : 
2 Lupus Abbas paftorali cura fufcepta adduxit in caufam zu | 
P : D dd iij 


398 Chronici Cafzurienfis , 

quemdam Waltarium contendentem rem ptoprietatit 
Monatterijin loco nomine Corneto. Quo rationabiliter in 
curia fuperato poffeffiones ipfas in Monafterij proprieta. 
tem refudit. 

Per quatuof annos Pifcarienfem rexit Abbatiam ,&in 
pace mortuus eft. Cui continuó Domnus Irroin Abbs. 
tiatu quinto loco fucceffit.Qui càm Abbatiz fbi commif. 
f» curam gereret annoab Incarnatione Domini nongen- 
tefimo decimo fexto, ( quo anno BrRENGARIVS rcgni& 
imperij coronam fufcepit , ) preftariam fecit cuidam Rte. 
tordo derebus Ecclefiz in cafale de Colmeniano. 

Circa tempora veró iíta fuperuenientibus Agarenis; 
gente videlicet pagana & crudeli, fuit Monafterij S. Cle. 
mentis tanta depopulatio , vt nihil funditusin eo remant. 
ret , & tota Congregatio preda hoftium fieret. Tandem 
Chriftiani vndique aggregati , auxiliante Deo , contra 
Agarenos pugnauerunt , ipsófque deuictos à fuis finibus 
expulerunt. Poft quorum difceffum prafatus Ir 70 ad 
Monafterium rediit , & antequam ipfe perdita recuperare, 
zdificia reftaurare valeret ; obiit. Vixit autem in regimine 
quinque annis , in dolore & zrumna , quia Ecclefiz fibi 
commiffe deftru&ionem videns eam reftaurare non po- 
tuit. Poft mortem veró Ittonis Monafterium S. Clemen- 
tis (ine Paftore fuit , quia Fratres erant difperfi , &resani- 
hilatz , ville & caftella deftructa , & non erat in circum- 
adjacentibus regionibus qui ei fubuenire poffet , tantum 
propriis calamitatibus vnufquifqueopprimebatur. 

Hac tempeftate nutu Dei quidam Imperator Augus, 
nomine BERENGARIVS , acceffit ad has regiones , quem 
adierunt Fratres, & depofitis coram eo fuis miferiis & rui. 
na Monafterij , & gloria in qua fuerat temporibus Ludo- 
uici, acceperunt preceptum ab eo vt Abbatem eligerent; 
& quacunque de jure Monafterij fuerant recolligerent , 
Congregationem ad priorem ftatum reducerent, & nihil 

de dignitate Momafterij perire permitterent. Sane ipfa 
praceptalis pagina, quam de libertate, rebus , & dignita- 
tibus Monafterij ad inftar priorum Imperatorum idem 
Auguftus fieri juffit, figillo & figno nominis cjus fuit 1m- 


fue Pifcarienf. Yan. T.— 399 
preffa & infignita , defcripta fic eft: | 


TRECEPTF M 


BERENGARII Imperatoris de libertate Monaflerg 
Cafáurieufis , €9 rebus cjus. 


N nomine Domini Dei zterni , BER ENGARIVS diuina 

fauente clementia Imperator Auguftus. Si fan&arum 
DeiEcclefiarum famulantibus aliquod tutelz imperialis 
noftrz fubíidium feu defenfaculum —-— , id ad 
&terne recompenfationis meritum nobis proficere non 
ambigimus. Quocirca nouerit omnium Fidelium fan&z 
Dei Ecclefie noftrorümque prafentium fcilicet ac fu- 
turorum induftria , qualiter Monachi cujufdam Mona- 
fterij, in quo almificum Beariffimi Pontificisatque Mar. 
tyris Olementis corpus dignofcitur effe reconditum , vbi 
Cafa-aurea nuncupatur, & in honore San&z & Indiuiduz 
Trinitatis conftru&um effe decernitur, Quod etiam Mo- 
nafterium Domnus Lvpovicvs olim Sereniffimus Impe- 
rator, & nofter confobrinus, à fundamento pro Dei 
amore, fuzque animz falute, cunctas proprietatis fuae 
res infra ciuitatem vrbem * , fiue extraipfam , necnon & 
Pentapolis , Tufcie , Spoletini Ducatus, Camerini Co- 
initatus, acque Fermini, Áfcolini, Aprutini , Pennini, 
Íeu Teatini fimibus pofitas , prztaxato Monafterio , ibique 
Deo famulantibus tribuens , conftruxit, ad Majeftatis no. 
firz clementiam percurrentes mercedis noftrz pieratena 
(uppliciter poftalauerunt , quatenus eis pro Dei amore, 
noftreque , vel parentum noftrorum , animz remedio 
ejufdem prelibati Monafterij res, ipfis in eodem Mona- 
fterio nunc przfentibus atque futuris Chrifto Domino fa- 
mulantibus , hoc noftrz auctoritatis Imperialis precepto 
confirmare & corroborare modis nier im dignaremur. 


. Quod firmiter attendentes , eorümque Monachorum mi- 


fcriam atque inopiam attentiüs perfpicientes, omnes ejuf- 
dem Monafterij res , quas predi&us Domnus Ludouicus 


* Ronaam, 


4.00 Chronici Cafaurienfis , 

Imperator , & confobrinus nofter , pro animz fuz faluaz 
tione ; in jam nominatis territoriis atque locis, pralibato 
Monafterio ad Beatiffimi Pontificis atque Martyris Cle- 
mentis honorem dicato , vbi Cafa dicitur aurea , olim 
prabuit (uo in tempore, per hoc noftrum Imperiale pre. 
ceptum nolentes prznominati Domni Ludouici Sereniff 
m1 Imperatoris & confobrini noftri eleémofynam, atque 
mercedis fuz largiffimam donationem , in futuro penitus 
effe extin&am , quemadmodum jam fzpe di&ài Domi 
Ludouicigloriofiffimi Imperatoris animus futuris tempo- 
ribus idem Monafterium in fuo ftatu atque redtitudine de. 
creuit, & ftatuit effe, pro Deiamore , noftrzqueanima 
remedio vel parentum noftrorum falute , ficut & jam in 
corum Monachorum jam nominato Monafterio affiflen. 
 tiunrprzceptislegitur , qux à prefcripto Domno Ludo- 
uico Sereniffimo Imperatore & coníobrino noftro, eidem 
Monafterio Monachis deferuientibus confcripta effe vi- 
dentur , pcr hoc noftrum Imperiale preceptum perpetu- 
liter predicto Monafterio , eíque deferuientibus Mon- 
chis , confirmamus , modííque omnibus corroboramus, 
Praxcipientes, vt nullus Dux, Marchio, Comes, Vice- 
comes , Sculdafij , Caftaldio , aut quelibet magni aut 
parui officij perfona, jam nominatum Monafterium, ibí- 
que Deo deferuientes, atque Beatiffimi Clementis hu- 
matum corpus cuftodientes Monachos , de ejufdem Mo- 
naftcrij rebus atque legali judicio deueftire audeat, eif- 
que quamlibet inferat violentiam atque injuriam. Scdli- 
ceat illis quieto ordine , quieta pace , omnes przdidi Mo. 
naíterij res tenere & frui, Dcümque pro nobis quotidie 
exorare , abfque contradictione cujufquam. Si quisergo 
hoc noftre confirmationis przceptum infringere velvio- 
lare tentauerit, fciat fe compofiturum auri optimilibras 
ducentas, medietatem Camerz noftre, & medietatem 
praraxato Monafterio, ibíque Dco famulantibus, Quod 
vt veris credatur , diligentiüfque obferuetur , manu 
propria roborantes de annulo noftro fübteraffignirijuffi- 
mus. 


Signum Domni BERENGARII piiffimi Imperatoris. 
IoANNES 


— fue Pifcarienf. ly. T. 401. 


YoANNES Epifcopus & Cancellariusad vicem ÁnprNG:1 
Epifcopi & Archicancellarij recognoui & fübfcripfi, Data 
duodecimo Calendas Nouembris, anno Dominica In- 
carnationis nongentefimo feptimo decimo : Domni veró 
Berengarij piiffimi Regis vice(ámo octauo, Imperij autem 
fui fecundo. Indi&ione quinta. A&um in Pifcaria in 
Chrifti nomine feliciter , Amen. 

Cafaurienfes veró Monachi ad Monafterium regreffi, 
inito confilio vnum ex Fratribus , A1PARIVM nomine, 
Abbatem conítituerunt, & cum eo ad reftaurationem 
Mona(terij laborantes , quia paupertas eos grauabat , vix 
medietatem parietum erigere potuerunt. Qua neceffitate 
compulíi cceperunt terras vendere , villas in vadimonio 
ponere, & tam infelici mercimonio domunculas azdifi- 
care, & antiqux glorie obliti, quam Ecclefia habuerat 
temporibus fanctiffimi Imperatoris Ludouici , coeperunt 
illis effe obnoxij, quibus debebant effe terrori. Et dum 
Ecclefia ipfa tot calamitatibus premeretur , Ar1PAnivs 
fexto loco Pifcarienfis Abbas fecit praftarias quibufdam 
viris Prandoni , Ioanni & Formofo , derebusin vico Pin- 
nenfe quondam Donatiani , cuidam Leoni derebus in So. 
ra&tico , qux fuerunt quondam Sinderifij, acceptis inde 
folidis viginti. 

Przterea temporibus iftis LorHAR1vs cum Patre fuo 
regnabat VGoNE , anno ab Incarnatione Domini nongen- 
tefiímo quadragefimo tertio. Tunc ArPAnRivs Abbas 
emit interritorio Firmano cafale Aureliano loco, nomine 
Ripule , poffeffiénes & predia , duobus fratribus Titione 
& Ioanne fibi vendentibus , & pretium inde recipienti- 
bus folidos quinquaginta. : 

Peraüis igitur in regimine vigintiquinque annis ÁrpA- 
&1vs ex hoc mundo diíceffit; cui IzpER1cvs fücceffit, 
vir prudens & contra aduerfa fecurus. In cujus tempore 
factz funt przftarie de rebus Ecclefiz. Cuidam videlicet 
Vrfo de rebusin cafale , nomine "Trefolie & 'Taungiano, 
acceptis inde folidis viginti. Cuidam Luponi de rebusin 
cafale Colmeniano ad fanum Rufticum , acceptis inde 
folidisviginti, — | | 

Tom. 5. Ecce 


907.4... — 


VI. Abbas. 
Alparius, - 


943. 


VII. Abbas 
lidericus, 


| 402 Chronici Ca[aurten[is , 

9j,  . Hocfiquidem tempore, anno Dominice Incarnationis 
 nongentefimo quinquagefimo primo , BERENGARIvs & 
f^ natitéru, mco - ApELBERTVS filius ejus regnabant , anno primo. Quo 
z/w, «gp aved x cepit I b Alexand d | 
e sUc ^nnoaccepit IpeR1cvs ab Alexandro quondam Arde- 

c eo 20e 9 * fli ! . LI . (ft ffi e . 
an aei o Amandi filio , natione Baioario , pofleffionem in vico cen- 
y a P modiorum. Datis ei de aliis rebus proprietatis fandi 
nt» Yegearze^ — Clementis. Quibufdam conceffit Aldoni & Franconi de 


d tn ku uz in 'rebus quondam Gauderifij & Iuftini filij fui , in loco no- 


p MD" e-. mine Cori, & Mariano, acceptis inde folidis quadragin- 
Los dili 
P ta. Eodem tempore venerant ÁATTO Comes, & Apzt- 
TL GVDA Comitiffa vxor cjus, ad Domnum Ildericum Ab. 
batem , & fa&a conuentione acceperunt à Monafterio 
Pifcarienfi beneficiali ordine curtem de Colle cum tene- 
mentis fuis, poffeffione terrarum ad menfuram triticei 
feminis modiorum quingentorum , fub przfixo tempore 
& annuo cenfu , acceptis inde folidis quingentis. 

In hujus Ilderici Abbatis tempore Epifcopus Pinnenfis 
Ecclefie , IoANNES nomine , grauem querelam fuper 
Monafterio przfatoexcitauit, dicens quód tota infula de 
jurc Pinneníis Ecclefie pendebat , Monafterium fua pro. 
pria fedes & camera erat; Abbas in eo (ine ejuslicentia & 
juffu inftitui non debebat dominiumin caftellis, &villis 
habebat , Abbas Monafterij non dominus fed quafi qui- 
dam vicarius erat, Monachos Ecclefiz non ab alio Epif- 
copo ad Ordines promoueri nifi à fe permittebat. Quid 
plura? omnibus modis Monafterium opprimebat. Quod 
nefarium IrpzeR1cvs ( quem Alpario fucceffiffe fupra me- 
morauimus ) vir prudentiffimi ingenij , & conftantifimi 
animi, ferre non valens, in przfentia Ducis & Marchionis 
PANDVLEI, przfente Epifcopo Firmano , nomine G4t- 
pvLro , & Comite LvpoNE , & multis aliis eum deuicit; 
& nihil juris eum habere in Monafterio , in infula , in ca* 
ftellis, in villis, in hominibus rationabili affertione de- 
monftrauit. Cümque idem Epifcopus quietus permanere 
non poffet,przfatus Abbas I pERicvs przfentiam Domni 
Imperatoris Áp2LBERTI, filij Imperatoris: Berengarij, 
apud Senogallias adiic , & aperta ratione demonftrans 
quomodó eundem Epifcopum in przfentia Ducis & Mat- 


fue Pifcarienf- Lip. T. 403 
chionis , & Epifcoporum , & Baronum deuicerat , iterum 
illum fallacem , mendacem , & nil juris habere inhisquz 

oítulabat coram Imperatore juftis affertionibus & priui- 

egiis antiquis Ludouici, Caroli, Berengarij, compro- 
bans; etiam priuilegium ab eodem Imperatore libertatis 
munitionis contra ipfum Epifcopum Pinnenfem, & con- 
tra omnes quiidem Monafterium , & eaquz adillud per- 
tinent , conturbare niterentur , fufcepit : quod ita fe ha- 
bet: ! 

TRAECEPTVM 
ApzLBERTP Regis de libertate Monaflerij. contra 

Pinnenfem Epifcopum. 


N nomine Domini Dei xterni, ApELBERTVS gratiá 

Dei Rex. Omnium fidelium fan&z Dei Ecclefiz pre- 
feritium fcilicet ac futurorum notum effe volumus faga- 
citati, qualiter InpeR1cvs Abbas fan&i Monafterij con- 
ftru&iin honore San&z & Indiuidue Trinitatis , venit ad 
nosin przfentià noftrorum fidelium , proclamans quód 
Ioannes Epifcopus fanctz Pinnenfis Ecclefix quzreret ei 
confuetudinem. quandam , videlicet, vt Clerus ipfius 
Monafterij ab ipfo confecrari deberetur , & fcriptionem 
aliquam de rebus predi&i Monafterij (ine fuo confultu fa- 
cere non poffet, Nobisautem inquirentibus fi re&um fo- 
ret quod ipfe predi&us Abbas quzrebat , oftendit nobis 


qualiter diuz memoriz Ludouicus Imperator Auguftus - 


pet przcepti paginam conceffit predi&ào Monafterio qua- 
tenus nullus Pontifex aliquam confuetudinem in eo mit- 
teretentet, Hisauditis , Epifcopum praedictum aduocare 
jufimus, diligenter illum inquirentes qua ratione ali- 
quam confaüetudinem de predi&o Monalterio quareret. 
Quirefpondens fcriptum à prafato Imperatore fuam Ec- 
cle(iam recepiffe dixit , quod oftendere juffimus , vt ex 
vtroque veritatis norma dignofceretur: Duobus igitur die. 
busillum expe&antes, fuum fcriptum videre nequiuimus, 
vnde nobis vifum eftillum mentiri , & idcircó hunc bund- 
bardum * fcribere jubentes precipimus, vt nullus Pon- 


Eee ij 


al. * müde- 
burdum.j , 


^ 


4.04. Chronici Cafaurienfis ; 


pem» tifexaliquam confüetadinem , Vel fun&ionem de Ipfa Ab. 
|o pretectionis, 


batia exigat , & ipfam in ftatu fuo liberam permanere ju. 
bemus, ficuti przfatus Imperator praecepti fai paginá per. 
mancre conceffit, Si quis hunc bundburdum Infrinpere 
tentauerit , fciat fe compofiturum aurilibras centum, me. 
dietatem predicte Abbatiz, & medietatem Camerz o. 
firz. Quod vtverius credatur ; diligentiüfque inconuulsé 
ab omnibus obferuerur , annulo noftro juffimus infigniri, 

Auircvs Diaconus juffu regio recognoui, 

Data fexto Calendas Iunij. Regnantibus Domno Be. 
rengario & Adelberto Regibus anno decimo, Aum in 
Comitatu Senogalliz, . 

His ita peras idem Abbas intentus ad reftauratio- 
nem Monafterij, cüm ad profe&um ejufdem no&üque 
diéque defudaret, & ob merita B. Clementis Deum ad. 
VIII. Ab. Jutorem fibi effe cognofceret , finitis decem & noueman- 
(as Adam. nisin regimine migrauit ex corpore. Cui fücceffit Apu 
notus in curia primi OTrTowirs Imperatoris , & ab eadem 
curia conceffus Abbas in Monafterio Diícarienfi. Qui 

Adam juffa Domni Imperatoris füfcepit curam paftorz- 

lem : perle&is chartis Monafteri J& priuilegiis , poftquam 
cognouit omnia fer& perdita effe, & priuilegia caffirz , 

cum ipfis priuilegiis tetendit ad Im peratorem , & expofita 

in ejus przfentia lacrymabili querimonia , im petrauit no« 

uum priuilegium quod cum cateris priuilegiis continetur 

intra Monafterium , & accepit tres Legatos de latere In- 
* peratoris, PETRVM Epifcopum Papienfem , & duos it 
dices HENRICVM & ÁLDONEM, quibus hzc pracepit; 

vt vendita redimerent, alienata Ecclefie reftaurarent, 
nulli ex raptoribus parcerent ; & ita facerent , vt quando 
 Jpfe veniret omnia pacata , reftaurata , & reparata inue 
niret. Siquisautem contentiofus effet, .& ejus praceptis 
obtemperare nollet , inuitus ante ejus prafentiam addu 
ceretur , demonftraturus quá fiduciá rebellis cxifteret; 
quód juris in rebus Ecclefiz & poffeffionibus , quas ante- 
ceffores fui dederant , haberec. Quotimoreomnes perua- 
fores Ecclefie occupati, quidam fpontanea voluntate 
quod male inuaferant dimiferunt. Alij pretium de male 


» 
toa *owvY "Ed 
&& RÀ WE 


fue Pifcarienf. Lan. T. 405 
emptis receperunt, czteri ftimulati fpiritu nequitiz , ne- 
que pro Imperatore quz malé tenebant dimitterent , ne- 
que ejus Legatis debitam reuerentiam exhibere volue. 
runt, imó attrita facie ficuti meretrix prefentiam Domni 
Imperatoris adierunt; & cüm fe accufare pro malefadis 
deberent, habitatores Ecclefie, & Abbatem incufare 
cceperunt, Vnde duplici exterminio confutati , & ab 
Abbate & à Fratribus qui prafentes aderant , judicio cu- 
rie peruafa dimiferunt, & ea in quibus fe jus habere, 
cüm injufti probarentur , abfque vllo retinaculo funditus 
perdiderunt, Praeceptum autem fic habetur defcriptum. 


PRJECEPT'VM de libertate Monaflerij fani 
Clementis , Q- aliis rebus ejua. 


z nomine Sancte Indiuidurque Trinitatis, OTTo di. 


uina difpenfante prouidentia Imperator Auguftus. 
Cunàis fané fapientibusliquet , quia quó magis cultibus 
diuinis infiftimus , eó ampliüs fupernz Majeftatireconci- 
liamur, Quocirca omnium fan&z Dei Ecclefiz fidelium 
noftrorümque przfentium fcilicet ac futurorum nouerit 
vnanimitas, quendam Abbatem , vocabulo Adam , vi- 
delicet de Monafterio quod Cafa-aurea nuncupatur, no- 
ftram fuppliciter adi[fe Cel(itudinem,fuífque manibusau- : 
guítalia predecefforum noftrorum diuz memoriz Ludo- 
uici , Carolique Imperatorum przcepta ferentem, eà- 
que à nefandis hominibus funditus corrupta atque violata 
effe querelantem : quatenus ea pro Indiuidue San&z Tri- 
nitatis amore, noftreque anima remedio , noftroimpe- 
rialimunimine prefato Coenobio, quod Cafa-aurea di- 
Citut , corroborareatque confirmare , cun&á(que res inibi 
aliquo titulo collatas , juxta Predictorum Imperatorum 
decreta munire dignaremur. Igitur fuperno afflatiinftin- 
Qu , interuentáque noftri dilediffimi fidelis Hvszn Tr, 
Ícilicet Parmenfis Ecclefie Prefulis , inflexi , prelibati Ab- 
batis precibus annuimus , cun&áfque res inibi ha&enus 
quolibet tenore collatas; quz etiam fitz infra Romuleam 
yibem , extráque effe videntur, fcilicet per Campaniam, 

| E Eee iij 


406 Chronici Cafaurienfis , 

feu etiam per totam Pentapolim, Tufciam , & fpoletinum 
ducatum atque Camerinum : necnon etiam per comiti- 
tum Ferminum , Afcolinum , Aprutinum, Penninum, 
feu Teatinum territorium. Quarum videlicet hzc funt 
nomina. Curtes fan&i Defiderij , atque Brilianum, Li. 


gnati , Ofteje, Caramanico , Paternu , Picerico , Waldo, 


Coruino , Beloniano , Tocco , Cafule , Selcanu, Ranile, 
Petra, Mampopplo, Accole, Supercli, Turri, Fallo 
nice , Raiano , Colle , Pantano , Bico, Pinnenfe , Madici, 
Capitinianu , Carufani , Niranu , Celiffe , Seranu, Mor 
tula, Afinari, Petelianu , Gediffe , Opacultu , Vidor. 
rita, Blunza , Vrciona , fanGus Helias, fanc Trinitas, 
Porclanu, Tolenianu, territorium Leonis filij Catulf, 
Cella fancti Mauri, territori Maginfredi filij Formofíani: 
necnon etiam in Comitatu Furconinu curtem vnam,in 
Cerule vnam, in Baluenfe vnam quz fuit Vrfi Caftaldic- 
nis, in Marficano vnam quz fuit Garibaldi, Soti, Turrem.- 
juxta Reate , vnam in Hifiano , portionem Ecclefiz fandi 
Michaelis , in Palme vnam,in Pao fimiliter vnam , Pantz- 
nola, & in Venena , vnam in ciuitate Tufícana , in Sube- 
rella, Catiniano, in orto Piftorienfe, vnam in Caftro 
Felicitatis, infan&o. Cerbonio, in Carpena , Moliano, 
Baniolo, Biano , Ocretano , Ecclefiam fan&z Iuílz , ca- 
- Ssáfque decem in finibus caftri Tufqgni : noftro imperii 
praecepto cum omnibus rebus mobilibus & immobilibus, 
cafis , pratis, vineis, pafcuis, molendinis, feruis, pí- 
cationibus, aquis , aquarümque decurfibus, feu cumom- 
nibus pertinentiis, qua dici nominaríve poffunt, provt 
jufté & legaliter pieni, prataxato fanctz Trinitatis 
Coenobio confirmamus, corroboramus : eo fcilicet pado, 
quatenus nullus Dux , Marchio , Comes, Epifcopus, Vi- 
cecomes , Caftaldio , Sculdafio , vel aliquis publice rei 
exac&or , necnon magna paruáque perfona, de jam ditti 
rebus prenominatum Abbatem fuófque fucceffores in- 
quietare quolibet modo, vel facro-fan&um fpe nomint- 
tum locum diueftire aliquando conetur ; fed potiüs vene 
rando coetui inibiIpeo famulanti fub noftra imperiali au- 
Qoritate pralibatis rebus liceat vti; perfrui jure quieto, 


-— 


— 


fue Pifcarienf. Li. I. 407 
omni publica functione abdicata. Preterea ftatuimus vt 
de his omnibus fialiqua intentio exorta fuerit, à publicis 
Miniftris tanquam de domnicatis noflris per inquifitio- 
nem exigantur. Denique pro nulla mallatura quifpiam ab 
Abbate vel Monachis de przfato Monafterio , vel ab Ad- 
uocato eorum tortum quzrere audeat , quia ob reueren- 
tiam Sandz Trinitatis eidem Monafterio conceffimus.In- 
fuper ctiam huic venerando loco concedimus , vt omnem 
compofttionem de chartulatis atque libellariis ejufdem 
Monafterij fibimet habeat. Nullüfque exactor publicus 
hocinquirere audeat. Sed fi in quamcumque compofitio- 
nem ceciderint , in fua poteftate hoc habeant , quorum 
chartulati effe videntur. Si quis autem hujus noftre prz- 
ceptalis paginz , & quod majuseft diuinz promulgationis 
facrilegus contemptor , & temerarius violator extiterit, 
Íciat fe compofiturum auri libras centum , medietatem 
camerz noftrz , & medietatem ipfi facro fandto munici- 
pio. Quod vt veriüs credatur , diligentiüfque ab omnibus 
obferuetur , manu propria roborantes noftro figillo juffi- 
mus in(igniri. | 

Signum Domni OTrOouNisinuictiffimi Czfaris. 


AMsRosivs Cancellariusad vicem Hvszn&r1 Epifcopi 


& Archicancellarij. 0 
Data decimo Calendas Ianuarij , anno Dominicz Jn- 
carnationis, pcccc. LxvrI, Imperij veró Domni Ottonis 
fexto ; Indidione decima. A&um Rome feliciter , 
Ámen. 
Eodem itaque cempore venit Irro Miffus Imperatoris, 
& inueftiuit Domnum ÁpAM Abbatem de rebus quas 
Pifcarienfis Ecclefia perdiderat; videlicet de ipfa re de 
Vicano, de Ecclefia fan&z luft , de rebus in Ocretano , 
de rebusin Pompeniano, de rebus in Cerana , de Eccle- 
fia fan&x MARTE de Romanis, de molinis de Corneto, 
de rebusin Sara&ico , de rebus in Afinariis, de rebusin 
Alanne, derebusin Balneo. 
Gloriofiffimus igitur Imperator OrTOo cüm de vrbe 
Roma , vbieodem tempore, ideft , anno Dominica In- 
carnationis nongentefimo fexagefimo octauo,filium fuum 


DES | — E HIIS UNEPTS n P Pp i 


967. 


968. 


4.08 Chronici Cafaurtenfis , 
OrToNEM inImperatorem Áuguftum excellentiffimé co: 
ronauerat , & Domnus ÁpAM Abbasibidemab ejus cle- 


mentiz magnitudine per fcriptum auguftale "air ri m 


acceperat , in Apuliam & Calabriam;,vt eam fuo fubjuga- 
ret imperio, tetendiffet, Domnus Adam Abbas iterum 
eundem adiit Imperatorem , & enarratis omnibus qua fe- 
cerat, quomodó quzdam perdita reftaurauerat ; & qua- 
dam de malé venditis , & fub pignore pofitis redemerat, 
in eifdem Apuliz finibus apud Biuinum fecundó impe- 
trauit priuilegium de libertate Monafterij, de tuitione re- 
rumacqui(itarum , & quód poffet conftruere in rebusac. 
quificis vel acquirendis quodcumque vellet zdificium ad 
munitionem Monafterij , fiue Ecclefiam , fiue caftellum, 
& nemo in hoc fibi contrarius exifteret, fi aduerfus hoftes 
Ecclefiz ad eos deprimendos munimina zdificaret. No- 
tat etiam ibi predidus Imperator O1To Ecclefiam fant 
Clementis in Lifina cam omnibus appendiciis fuis; & 
cam eodem priuilegio confirmauit , ne quistemeratorau 
deret infringere quod tantus vir confirmaffet Ecclefia, 
Quod priuilegium defcriptum fic eft. 


PRAZCEPIVM SECVNDVM primi OrroNs 
de libertate Monaflerij , Qf ceteris rebus fuis. 


N nomine Sancte Indiuiduzque Trinitatis. Orrodi- 
uina ordinante prouidentia Imperator Auguftus. Ád 
hoc nos diuina potentia ad imperialis culminis prouexit 
apicem , vt omnium , maximé diuinorum cultui manci- 
patorum , frugibus confulamus, quatenus feruorum Det 
ibidem vigilantium & orantium precatibus ftatus imperi) 
noftri ferie tranquilla dirigantur, & poft hujus tempora- 
lis vitz difceffum felicitatis eterne contubernium nobis 
non denegetur, Quocirca nouerit omnium fan&e Del 
Ecclefix fidelium , noftrorámque prafentium fcilicet ac 
futurorum vniuerfitas, nobis redeuntibus de Calabria, 
( quam noftro fubdere conati fumus imperio) HvszRTVM 
venerabilem fan&x Parmeníis Ecclefix Epifcopum , & 
Archicancellarium ; noftram adiffe Clementiam ; quate- 
nus 


BID 


es, 


- 


five CPifcarienf? Lin. I. 409 
nus venerabili Abbati Ap. defudanti in noftro feruitio, 
& pro nobis ftatüque noftri regni oranti , confirmaremus 
& corroboraremus noftra przceptali auctoritate Monafte- 
rium fuum , dedicatum in honore San&z Trinitatis, in 
loco qui dicitur Infula Pifcaria, & quz vocatur Cafa- 
aurea , vbi Corpus B. Clementis reconditum eft. Cujus 
petitionem gratanter accipientes , confirmamus & corro- 
boramus przfato Abbati Ada fupradi&um Monafterium, 
cum omnibus rebus & proprietatibus fuis, videlicet de 
Caftello fan&i Helix quod illilegaliter pertinet, & cur- 
tem de Querceto, & res quas obtulit Iohannes eidem Ec- 
clefiz , & curtem de Linare, &resde Cerano. Resetiam 
quas obtulit Magelfredus , & curtem de Selcano, & res 
qua fuerunt quondam Mizoni , & curtetn de Corneto, 
& curtem deSaline , & curtem de Lauro , & curtem de 
Veftiniano, & curtem de Trifclo, & curtem de Sere- 
niano , & curtem de Domo , & curtem de Mitiano, & 
res à Fulrado dimiffas , & cellam de Alifinal S. Clemen- 
tis cum pifcatione de Pantano, & cum ipfa Foce , & ter- 
ram ipfius Foce, cum infula quz eft inter mare & Panta- 
num , & res quz fuerunt quondam Coruini , & curtem 
de Baniolo & de Viano , & res qua fuerunt quondam filij 
Scatolfi, & montem Soti, cum rupibus & fyluis ejus , & 
resde Blanza, & de Petiliano cum ipfo Caftello , & res 
Garibaldi ficut in chartula ab eo fa&a legitur , cum omni- 
bus adjacentiis & pertinentiis fuis , cum cappellis, ca- 
ftris, cafis, domnicatis , campis, pratis , vineis , fyluis, 
12quis, aquarümque decurfibus , molendinis , pifcationi- 

$ , pafcuis , rupibus, planitiebus, montibus , alpibus, 
Ynà cum feruis & ancillis, aldiis, & aldiabus, & vtriuf- 
que fexüs familiis , przftandariis , chartulatis, libellariis, 
Yt habeat , teneat , firmitérqne poffideat, tam ipfe ve- 
nerabilis Abbas Adam , quámque fui pofteri in perpe- 
tuum, 


Preterea fancimus atqueftatuimus, vt nullus Epifco- 
pus,Dux , feu Marchio , Comes , Vice-comes , Sculda- 
fio , Caftaldio , aut aliquis rei publicz Minifter , feu qua- 


libet magna paruáque noftri regni perfona , de omnibus 
Tom. s. | rf 


410 Chronici Cafaurienjts , 
quz ad prefatum Monafterium pertinent,tam febusquám 
familiis eum difueftire, aut inquietare audeat ; vel de om- 
nibus fupradidtis fine licentia prafati Abbatis, fucceffo- 
rümque ejus fe intromittere przfumat ; fed amnia judicio 
& poteftati ejus , qui pro tempore fuerit , referuenrur at- 
que fabdantur. Et (i Caftella aut Ecclefias,velaliqua zdi- 
ficia in eifdem rebus conftruere voluerit, habeat licen- 
tiam ordinandi, augmentandi , commutandi : quemad- 
modum à noftrisantecefforibus, Carolo videlicet , atque - 
Ludouico, per preceptalia fcripta eidem Monafterio con- 
ceffa funt, omnium hominum contradidione remota, 
 &c. vrinpriori Precepto. | 

Sigaum Domni OrroursSereniffimi Imperatoris Áu- 
gufti. M | 
^ AusRostvs Cancellarius ad vicem Hvszxr: Epifcopi 
& Archicancellarij recognoui & fubícripfi. 

969. Datum Calendas Maias , anno Dominice Incarnatio- 
| nis pCccc. Lxrx. Imperij veró Domni Orronrs Augufti 
o&auo. A&dum in Apulia in fuburbio Biuino in Deino- 
mine feliciter, Ámen. 

Cümautem Abbas ApAM à Curia cum honore & re» 
uerentia regrederetur , & à Baronibus terre, & vicinis 
circumadjacentibus pro metu Imperatoris , & fai fot- 
titudine animi timori haberetur , quod habebat in animo 
in opere coepit depromere. | : 

| GvALTER1VS quidam in Comitatu Pinnenfi , videlicet 
; | in Mufcufo,, abftulerat Ecclefiam fan&ti Ruftici cum pof. 
| feffionibus quz ad illam Ecclefiam pertinebant, vidusab 
| Abbate in przfentia Curiz quod injufté peruaferat ; jute 
| dimifit & perdidit.Similiter fuit fa&um de Lv»o quodam 
T ) nobiliffimo, qui fuá violentià abftulerat przfato Mona- 
. fterio montem de Paterne , & Plapum-Ambrilie, & te- 
| nimentum Boloniani ; ipfe deuictus in Curia confufus, 
quod injufté tenebat ju € dimifit & perdidit. | 
. LavaENTIvs quidam in territorio Marficano cupiens 
elíc particepsiniquitatis eorum , qui Ecclefiam B. Cle- 
mentis Summi Pontificis & Martyris depredabantur illas 
poffeffiones, quas G v A &18AL Dv $5 Abbau R oMANS 


-— 


AES À :Ore * xl Wo - 9 
Ew  COEMMEPS ONE CREER: H 


ftue Psfcarienf. Lis. IT. 4 


vendiderat, ex predicta Ecclefia ex venditione legitime 
facta, & teftibus confirmata tenuerat , nefaria fubreptione 
abítulit , habuit , & poffedit, donec in tempore prafati 
Abbatis Adz , qui vigilabatad profe&um Ecclefiz , ante 
przfentiam Domni Imperatoris ire coactus , ibíque con- 
ui&us & confufus , reddidit & quietauit quod malétenue- 
rat , & Ícripto confirmauit quód ampliüsnihil quzrcretin 
tota poffeffione illa. 
 PzrRvs Aprutinus Epifcopus commutauerat cum eo- 
dem Abbate poffeffiones quafdam , quarum poffeffionum 
vocabula , & loca in eadem commutationis chartula repe- 
riuntur, & tenores & patuationes cambitionis. Cümque 
idem Petrus Epifcopus ipfam poffeffionem in Áprutino 
Comitatu nongentorum quinquaginta modiorum in lo- 
co, nomine Paco , inter Colata & flumen Trotinum , & 
flumen de Curte, & riuum de Larcianello , fracta conue- 
nientia cambitionis, peruafiffet , addu&us eft in caufam, 
& coram nobilibus viris & potentibus, judicio Curiz im- 
periali quz peruaférat dimifit & perdidit. | 
Prateritis infuperannis quando S. Clementis Abbatia 
ab Agarenis vaftata opprimebatur , & poffeffionibus im- 


minuebatur,Lvro quondam Ildegerij filius,cüm vt fupra- 


di&um. eft, Monaíterium infeftaret , tanc temporis ad 
montana cenfcendit , & circa montisafcenfus , qui dici- 
tur Vría , de villulis & pertinentiis Beloniani & Tocci, à 
fan&o Clemente: pofleffis , & ab ipfo Lupone peruafis, 
oppidum violenter zdiftcauit. Quod cüm vigilantiffimé 
cuítodiret , ac fecundüm morem vigilantium munitiones 
& caftellaipfemet in ejus conftructione vigilans frequen- 
ter cantaret , ob hoc vulgus arrifit, dicens ; Cantat Zapo: 
ipsique fzpe applaudebatagens : Canta Zspo ; vnde ca- 
ftellum ipfum, Canta-lupo nomen accepit. 

Erat preterea quidam vir alter , nomine Lvro , filius 
quondam Gviponis, qui habitá conuenientiá cum Dom» 
no Adam Pifcarienfi Abbate, tribuit Monafterio fan&i 
Clementis in territorio Teatino, in ipfa plana de Pifca- 
ria, in pertinentia de curte de Orfiano, poffeffrones & pre- 
dia; reccpttque inde res Monafterijin — Soliano, 

Fff ij 


978. 


412 Chronici Cafaurtenfts , 

in Pétaczo & Zappino , fecundüm quod chartula exinde 
Ícripta perdocet. 

. Hac igitur occafione & ex illo tempore Lupolinei , qui 


. 8b eodem Lupone didi funt Lupolinei, quam de Luponis 


linea procefferunt , fübintrauerunt poffefsionem B. Cle. 
mentis habitam inter tria flumina , Orta videlicet , ac Pif- 
cária, & Lauinum, qua protenditur víque ad fandum 
Martinum de plebe, & vfque ad riuum Alegium , infra 
quam poffefsionem , videlicet circa riuum Cupum inue- 
nerunt petram , in qua poftea munitionem zdificauerunt, 
quz dicitur caftellum de Petra. 

Eodem nimirum anno videlicet Dominicz Incarnatio: 
nis nongentefimo feptuagefimo octauo , cüm folus OTro 
fecundusTItalix imperaret , quia primus Oro pater ejus 
Czafar inuictifsimus jam ante quinquennium obierat; 
LipviNvs Teatinus Epifcopus inuitans alios, qui Eccle- 
fiam San&z Trinitatis & B. Clementis poffefsionibusfpo- 
liare, & ad nihilum reducere, (1 poffent, nitebantur, 
abftulerat poffefsionem centum modiorum vltra pontem 
Marmoreum , à flumine Pifcaria víquead riuum Arulli: 
quam poffefsionem , quam injuftepofsidebat , deuidus & 
confufus dimifit & perdidit judicio Curiz. | 
. Matrona quedam nobilifsima , nomine O74 , duosin- 
fantulos ex fe genitos ad mortem e&grotantes ScrrREDYM 


& TRzsiDIvM habens , illis diebus vt incolumes redde- 


rentur fan&o Olementi deuouit. Qui profe&ó in ipfa vota- 
tione , quibufdam prediis fuis in vico Pignen(i Monafte- 
rio per chartulam traditionis largitis, à funerea agritudine 
conualuerunt. Deinde probitatibus & diuiciisvigentesin 
hocfeculo nobiliter claruerunt. — 

TzAzstiDivs quidani in Comitatu A prutino terram cert» 
tum modiorum, inloco vbi dicitur Colle- Corbino , iner- 
mi juftitià & fraude fua B. Clementi & habitatoribus cjuf. 
dem Coenobij abftulerat, conui&us turpiter , quamuis 
hon erubefcens, dimi(it, & neinea vlteriüs calumniam 
faceret pro fe & profuis heredibus facramento & fcripto 
confirmauit. "n 


980. . Anmno itaque ab Incarnatione Domini nongentefimo 


EE C o 


L5 — 2 


il 


frue Pifcarienf?. Lin. I. A13 


octogefimo, Domno OrroNe fecundo feliciter imperan-- 
teannoquarto-decimo,menfe Martio, Indictione octaua; . 


quzdam mulier , nomine VnsA , religionis habitu fuíce- 
pto, & monialis effe&a , obtulit próanima fua per chartu- 
lam traditionistertiam partem de omnibus rebus & poffef- 
fionibus fuis, quas in vocabulo de Raianello , & Panta- 
no , atque T eczanico habebat, 

His namque temporibus Abbas ApAM zdificauit Roc- 
cam in fummitate montis Soti, quam Reccam 24bbatis 
juffit appellari : in qua munitione , fi neceffitas ingrueret, 
decreuerat thefauros Ecclefiz , & quaque pretiofa locari. 


Fecit & aliud caftellum quod Oliuulam appellauit , in 


quibus duas villulas pofuit , Pantanum fcilicet & Raia- 
ncllum.Caftrum veró Collis jam antea erat ad jurifdi&tio- 
nem Monafterij Pifcarienfis zdificatum ab ATr10NE Co- 
mite, & ab Arprecvpz Comitiffa vxore fua, Domno 
Aimerico quondam Abbate fibi concedente , atque ju- 
bente quando ipfam curtem , vt fupra fcriptum eft , eis 


conceffit. [nterea cüm ex diminutione quam Pifcarienfis - 


Abbatia perpeffa eftà tempore quo barbara gens cam di. 
uaftauit, IoANNzEs Pinnenfíis Epifcopus quzdam adhuc 
de prediis Monafterij B. Clementis in vico Pinnenfi & 
Bectorrita , feu Colummelle, peruafía teneret , & Dom- 
nus Adam Abbas ab omni pofleffione juris Abbatia fun- 
ditus illum conaretur euellere , & maximé quia tunc tem- 
poris pro conftruendis füpradicis caftellis ipfz poffeffio- 


. nes erant neceffariz , facta cambicione , redditifque fibi 
quibufdam poffeffionibus in Pinee loco qui dicitur Cafale, 


predicta predia ad opus Monafterij recepit , & fic Epif- 
Copum ex Abbatis finibus aniouit. 

Hoc etiam tempote , anno fcilicet Dominicz Incarná- 
tionis nongentefimo octogefimo primo ; dum hisqua fu- 
pradiximus conftruendis Abbas Adam effet intentus, & 
Domnus Orro fecundus Imperator Romam adueniret, 
vt ibi ficut moris eft coronaretur , Abbas Ádam , qui non 
dotmiens , fed bene vigilans debet appellari, ei occurrit, 
& priuilegium ab eo impetrauit , in quo quz cumque patet 
ejus dederat, & concefferat , confirmauit. s veró prae» 

F ff iij 


981. 


414. Chronici Cafaurienfis , 
ceptalis pagina ad inftar priorum R egalium praeceptorum 
defcripta fic eft : 


TRIVILEGIV M 


OrroNis Il. Imperatoris de po[feffionibus 4 
libertate Monafteri) Pifcarienfis, 


N nomine San&z & Indiuiduze Trinitatis, Or'o fu- 

perno difponente ordine Imperator Auguftus. Cun- 
€is fapientibus liquet , &c. ve inprefatis Prinilegiis. 

Igitur fuperno afflati inftin&u , interuentüque noftridi- 
lectiffimi fidelis , PET& 1 fcilicet Papienfis Prafulis, inflexi 
pralibati Abbatisprecibusannuimus, cundáfqueres ini- 
bi ha&enus quolibet tenore collatas. Quz etiam fitzin- 
fra Rómuleam vrbem, extráque effe videntur, &c. v 
fupra. 

Quod vt veriüs credatur , diligentiüfque ab omnibus 
obferuetur , manu propria roborantes prefentem paginam 
noftro figillo juffimus infigniri. 

Signum Domni OrTouirs fecundi Sereniffimi Impera. 
toris, & inuictiffimi Augufti, — | 

IoANNES Cancellarius ad vicem Pern1 Epifcopi & Ár- 

——— «hicancellarijrecognoui , & fubícripfi. 

991. . Data decimo quarto Calendas Maij , annoDominicz 
Incarnationis DCccc. Lxxxi. Indidione nona. Regn 
veró Domni Ottonis fecundi vicefimo primo. Imperij au- 
tem cjus decimo quarto. Aum Romz in Palatio juxta 
Eccleíiam B. Petri Apoftoli, in Deinomine , Amen. 

Eodem poft hec anno Domnus Orro Imperator ex 
Romulea egreffus vrbe , & edificata fibi regali domo in: 
campo qui vocatur de Cedici, toto ipfo zftiuo tempore 
ibi perendinans manífit. Igitur eodem ibidem auguftaliter 
permanente, Domnus Adam Abbas in Curia, quziniplo 
campo ab Epifcopis , Comitibus & fere totius regni Prie- 
cipibus, atque ipfarum Prouinciarum judicibusfolemni- 
ter cft celebrata,à Scamberto Pifcarieníis Monatterij Prz- 
pofito imperialibus perle&is priuilegiis , recuperauit fu- 


p— — ——— 9€ 


Mi. 
^, 


fue PifGarienf. Lip. E. 415 
per aduerfarios & peruafores rerum fan&te Pifcarienfis 
Ecclefiz, & judicio ipfius imperialis Curiz reinueftitus 
fuit de vniuerfisrebus & poffeffionibus , quas à principio 
fui Pifcarienfis Abbatia tenuerat , atque .poffederat , in 
Comitatu Amiternino & Farconino, & in Comitatu Mar- 
ficano atque Valuenfi, Et pofitum inde fuit imperiale 
bandum, ficut in ipfius notitia fcripto reperitur & legi- 
tur. | | 

Poftquam autem regreffus eft Abbas ApAM ad Mona- 
fterium, ftudebatomni folicitudine recuperare omnia feré 
quztemporibus Antecefforum fuorum perdita , vel ven- 
dica, vel in vadimonio pofita fuerant. Nam füper quibuf- 
dam viris Lupo & Deodato , & fuper quibufdam Ioanne 
& Amico germanis , quoddam tenementum , Gemmce- 
rutum vocitatum,per fententiam Curig recuperauit;quod 
tenementum Caítro Caftellionis addixit. Conftruxit 
cniminipfotépore ipfum Caftellum vbi folebant effe ha- 
Iz porcorum , & ftabula jumentorum , in quo pofuit vi- 
cum , qui Pinnenfis appellabatur, & Gemmetum , & 
duas villas que ambz Ceuaranum dicebantur, cui no- 
men indidit, & ipfam vocari inftituit Caftellionum , eó 
quàd ibi antea in caftris fuis folebant federe paftores 
ouium. Fecit & Bitturritum ex nomine di&um Villulz, 
quz antea fic vocabatur , cui Bitturrito Blunfam junxit 
cum Petaciano , Perule & medietate Opaculi. : 

Scirk&Egpvs & TRssiDIvs fupradidi fratres, quos B. 
Clementis virtute fupra diximus à mortali xgritudine li- 
beratos, circa fuam Ecclefiam femper. fuerunt deuoti. 
Quorum vnus, Scifredus fcilicet , ab Adam Abbate con- 
uentus & exoratus , poffeffiones ab antecefforibus ipfius 
Scifredi occupatas, & quas Abbatia fan&i Clementis 
amiferatà tempore quo fuit imminuta cx defolatione bar- 
barice gentis, venditionis actione reddidit & quietauit, 
Eft autem hzc poffeffio in Frelle; Mofellule , Tocco, 
Bolomiano , Cafule & in Cori, pro qua fufcepit pradi- 
&us Scifredus ducentos folidos. Ex iftarum quidem vil- 
larum pertinentiis caftellum nomine Mofillule fuic ex illo 
temporé peruaforibus violenter edificatum atque reten- 


9983. 


416 | Chronici Cafaurienfis , 

tum. In hujus verb Mofillule tenemento eft Ecclefia in 
honore & vocabulo S. Andre Apoftoli xdificata, & à 
prifcis temporibus in obedientiam Monafterij P. Clc- 
mentis addicta. 

Confutauit etiam idem Abbas ApAM quemdam poten- 
tiffimum , BEzoNEM nomine, de poffeffione mille mo- 
diorum terrz in Caramanaco & Piccerico, qua eiad cen- 
fum data fuerat , & càm cenfum reddere , & ca quz pol. 
licitas erat Ecclefie obferuare nollet , & terram in domi- 
nio contra jus & fas ipfo tempore teneret , tandem de- 
uictus judicio quod injufté tenebat dimifit , & ne vltra 
repeteret confirmanit fcripto. Igitur in ipfo tempore cüm 
itas poffeffiones poffideret Bezo non proprio fed B. Cle- 
mentistitulo , zdificauit ex eis Caftellula duo in valle de 
Caramanico ; vnum videlicet vltra fluuium Orta & Or. 
fente , quod vocauit Picericum , eo quod pice ibi circi. 
nebant , quod quafi propter picarum circinium didumeft 
Picericum. Alterum veró citra Orta fluuium zdificauit, 
cui nomenimpofitum fuit Salle , quia in ipfo faltu mon- 
tis , & infrafaltum lignorum eft pofitum. 

Peridem tempus anno videlicet ab Incarnatione Do- 
mini nongenteífimo octogefimo tertio , Indi&ione vnde- 
cima , cüm Domnus Oro fecundus Imperator in Ápu- 
liam profectus , & OrroNs filio fuo in Regem coronato, 
apud Varim ciuitatem mancret, IoANNzs Pinnenfis Epif- 
copus , qui jam. bis vi&us fuerat in Curia Imperatoris 
Adelberti tempore Hilderici Abbatis, quafdam villas, 
videlicet Ranile, Mampopplo, Accole, Turri , Supet- 
clo , Fullonice, & Arceffano inuaferat , ibíque à Domno 
Adam Abbate faperatus atque deui&us cum rubore di- 
mifit , & tam fibi quàm füccefforibus fuis perdidit. 

Sané TRzsIDIVS Comcs,cui frater erat fupradittus Sc- 
FAEDVS, cüm magnz dcuotionis effet circa beatum Cle- 
mentem liberatorem fuum , co tempore quia potens fat 
in illa regione, Domno Adam Abbate volente , quod 
dam ex aliquibus iftarum villarum poffeffionibus Caftdl- 
lum zdificauit , quod cüm filiis fupradi&i Lvronis ; € 
aliis confortibus fuis & confanguinceis difj pliceret , & ipfe 

! non 


fiue. Psfcarienf.. Las. T. 417 
nori defifteret , conuiciabantur ei dicentes : Hoc eft Ca- 
ftrum Abbatis ejus quod verbum ipfe Comes magnani- 
miter concepit , & quia dicebant caftrum Abbatis ejus; 
impofuit einomen Abbateium , quafi Abbatis ejus. 

Poftquam autem excellentiffimus Abbas A p 4'« de 
Apulia regreffus eft ad Monafterium , & omnia in eodem 
ftatu tranquilla poffideret :in. loco qui dicitur Petraniqua 
conftruxit caftellum de Petelliano , monte Falcone , valle 
Lupa, & altera medietate Opaculi, Coruariam quoque 
conftruxit in quo Cafule Le&um & Niranum poliór. Et 
dum his quz fuprà diximus conftruendis Abbas Adam 
eílet intentus, Deus volens remunerationem reddere pro 
labore in quo ad profectum Ecclefix annis viginti & vno 
defudauerat ; percuffus corporis infirmitate cüm fentiret 


füz mortis fibi diem approximare , fumpfit viaticum , &&.- 
labens cum Fratribus colloquium ; commendauit illis 


ebitum fuum ; & ita letus & fecurus defe perrexit ad Do« 
minum, Quotumalato Fratres quemdam ex fuis, IonAw- 
REM-nomine , ipfius Monafterij Decanum , elegerunt , & 
fecundüni confuetudinem Ecclefiz in fede pofuerunt ; & 
vt imitator boni Paftoris fui, videlicet predecefforis,effet; 
& didis & fa&tis fepiüs commonuerunt. Qui IonaNNESs 
eüm effet Abbas effe&us , coepit facere preftarias de re- 
bus & poffeffionibus Monafterij ficut reperitur & legitur 
in chartulis dierum Abbatiatüs füi, Quz chartulz inci- 
piunt ab:anno Dominice Incarnationis nongentefimo- 
ectoge(imo feptimo. Quo videlicet anno venerande me- 
morie ApAM Abbas eft defunctus, & ipfe Iohannes Abbas 
fuit ele&us. | | 


.. Quidam fuprà fcriptus Comes fuit qui ÁATrO vocaba-- 


tut, quiveniens ad predium Iohannem Abbatem acce- 


pit ab eo.in Comitatu Aprutino duas curtes, Vrcionam- 
Ícilicet atque Belerim cum appendiciis fuis, videlicet cum: 
feptingentis niodiis: terr», In Pinnenfr etiam territorio 


idem.Comes accepit ab eodem Abbate terram quingen- 
toram modiorum inter flumen Pifcarix & flumen Tabz, 
n locis qui dicuntur Saline, Coronule , Soractecu , Ba- 


tuniano. Etin Teatino territorio inter flumen Sangum & 


Tom. 3. Ggg. 


IX. Abbas: 
Iobannes. 


987i 


418 Chronici Cafaurienfis , 
flumen Pifcariz accepitab eo mille modiostetr2 , inloci; 
qui Ájano, Paterno , Corule, Ripa-coruaria , & fan&ur 
Calixtus appellátur. Et hzc omnia,quz fupra sotauimus, 
predidus Comes mille folidisaccepit tali tenore, vt pof- 
fideret ipfam terram dum aduiueret cum vxore fua nomi- 
ne ALDEGVDE , & ipfis defun&is nepos ejus Come 
TRANSMYNDVYS poffideret eafdem , & haberet ab Abbate 
fancti Clementis víque ad tertiam generationem, & per 
fingulos annos quinque folidos daret Ecclefiz ob recor- 
dationem. 07 

Talem fuccefforem fan&z recordationis Abbas Adam 
habuit , qui per nouem annos Monafterio prafuit, Deinde 


condigna morte Deus illum ex hac vita migrare coegi, 


Xm: Cuifucceffit GistEseKTvs nomine , qui ficut in fequenti 

xu bus ícriptis reperitur , non fua fponte accepit Abbatiam, 

fed parentes ejus cum przfato Comite TRANSMYNDO 0r- 

dinauerunt eum Abbatem. Qui non inuenitur in chartuli 

———- dierum fuorum feciffe ni(i pre(tarias & cambitiones,que 

997. incipiuntabanno Dominicz Incarnationis nongenteimo 

nonagefimo feptimo , quando conceffit quibufdam Albe- 

rico & Prandoni de rebus in Corni , acceptis indefolidi 
quindecim. 

Tunctemporisquidam A p 4 M tradidit pre anima fut 
quamdam terram modiorum feptem in vico Pianenfi,ad 
opus Monatterij fandi Clementis. Interea infra tempus 

x1. Abbss. Gifleberti quidam G&a1MOArLDvs Abbas reperitur , qui 

Grmod- cuidam Aifredo conceffit de rebus in Cerbarano ,&cctp- 

m tis inde folidis quinque. Hinc ampliüs ifte Abbas Gri- 
moaldus non inuenitur, tamen poít Giflebertum fcribi» 
tur, & nomen ejufdem Grimoaldi poft nomen Gifleberti 
ponitur, & poft eum locum habet in catalogo. Porto in 
Monafterij regimine vel a&ibus rurfus Giflebertus Abbas 
habetur. 

iooo, dlgitur Incarnationis Domini noftri Ig sv-C i nts! 

anno millefimo , cüm O T T 0 Imperator puer praterito 
auno Beneuentum veniffec,obiit Sutri; & bocanno Domi 
ni millefimo : ipfo defuncto HENn cvs Patrui fui filiosin 
Regem eft coronatus. Giflebertus intetea Pifcarienlis 
Abbas faciebat przítarias & cambitiones, 


ffe Pifcarienf^ Lis. I. 419 

In tempore vetó hujas Gifleberti pofuit Deus in corde 
cujufdam nobiliffimi hominis , T R A sp E & Y 1nomine, vt 
carens herede Chriftum fuarum rerum faceret heredem. 
Ifte caftellum Colleodonis, & medietatem caftelli Ri- 
palte , & octauam partem Fabrice cum omnibus quz ad 
hzc videbantur pertinere , dedit poffidenda hereditario 
jure Ecclefiz fandi Clementis , & ejushabitatoribus. 

Fecit cambitionem cum nobili & potenti viro Pinnenfi , 
BsaNARDO nomine, Livpiwrfilio. Dedit nempe caftrum 
Be&orritz cum molendinis , & omnibus appendiciis fuis, 
& cumaliis poffeffionibus Caftellionis, & Oliuulz, per lo- 
ca & vocabulain charta defcripta ; & recepit in Pinne per 
loca & vocabula circa littora maris Adriatici predia & 
poffeffionesterrarum , modiorum mille centum fex , ficut 
ejafdem cambitionis cartula proteftatur. Porró cambirio- 
nem iftam opinati funt quidam inutilem fuiffe Monafterio, 
càüm pro rebus & poffeffionibus de longinquo tribuerentur 
poffeffiones & res Monafterio propriores , & maximé quia 
fiebat interruptio de poffeffionibus in circuitu Monafterij 
continuatim acquilitis ex mandato & pecunia feliciffimt 
Ludouici, & ex acquifitione Domni Romani primi AÁbba- 
tis , fine interpofitione continuatis. Nam exipfotempore 
Remigius quidam de capite Pifcariz & Sanfo frater ejus, 
ambo militaris infignes potentiz ; totümque genus Sanfo- 
nicorum fübintrauerunt , & peruaferunt caftella & terras 
Ecclefiz quz xdificauerat prudentiffimus Abbas Adam 
cum multis expenfis , vt effent profugium , decus , & tuta- 
men Pifcarienfis Abbatiz ; & hoc malumtotum deputa- 
batur ignauiz pigri Paftoris & infipientiz. Verümab Ab- 
batibus ei fuccedentibus fa&um iftud non fuit ratum; imà. 
continuo in irritum reuocatum : & eo moriente conanti- 
bus vicinis Baronibus & Ecclefix fidelibus , ad nihilum 
penitus fuit redactum. Ifte eftfamofusille BE&NARpvs de 
Pintfe, qui poftquam in ipfo Comitatu Monafterium S. 
MaRrA de Piczano, & Monafterium S. Bartholomei de 
Carpeneto conftruxit, in hoc Cafaurienfi Monafterio Mo- 
nachas fa&us , fene&utis & vitz fug dies moriensexpkee 
uit, | | 


CG6ggij 


XII. Ab- 
bas Gille- 
bertusin- 
wufus, 


420 Chrontei Cafaurtenfts , 

Item GistEBER Tvs Abbas fecit cambitionem áliam 
cum SENEBALDO & fratribus fuis, filiis Luponis, 
& per fcriptum przftarie conceffit eis omnemterram, & 
omnem poffeffionem juris B. Clementis, à plebe S, Mar- 
tini vfque in flumen Pifcariz , $ à fluuio qui dicitur Orta, 
vfque in fluuium nomine Lauinum;& conceffit eis Poium, 
vt caftellum ibidem conftruerent,cum Bofco de Zappino; 
& cum terris quingentorum modiorum ; accepitque per 
cambitionem ab eis ejufdem quantitatis terras in pago 
Pinnenfíi inter fluuium qui dicitur Nora, & fluuium qui 
vocatur Tabe, & in planitie Pifcarie vbi Orfianum voca- 
tur, & peralialoca & vocabula ficutin chartis inde con. 
Ícriptis reperitur & legitur. SENEBALDVS veró , & Scr- 
EREDVS, & W ipo filij Luponis, conftruxerunt caftel- 
lumin eadem propria terra B. Clementis, & aggregauc- 
runt in co villas plures affenfu & voluntate Abbatis. San- 
&us Valentinus nomen eft catelli ; pro eo videlicet, quia, 


. ficutfertur, in fupradicto vocabulo de Zappino fuit olim 


xX1II. Ab- 
basloan- 
Aes, 


ciuitatula quzdam ; in qua.cüm duo fratres Valentinus& 
Damianus pro Chrifti nomine fuiffent martyrizati , & poft 
ipfius ciuitatulz deftructionem inuenti, & deportati ; nec» 
non Ecclefia in egrum honore feu vocabulo in ipfiusoppi- 
di loco xdificata , ideo caftelli nomen eft San&tus Valen- 
tinus, Conftruxerunt etiam aliud caftellum circa fluuium, 
Lauinum,cujus nomen propter ejus Ecclefiam inibi dedi; 
catam eft Sandtus V itus, 

Tredecim annis Ecclefie prxfuüit GrstepER Tvs, & hac 
vita caruit. Cui IOANNES in regimine fücceffit, de quo 
non inueniunturaliqua memorie commendandani(i quod 
fecit duas preftarias, cuidam fcilicet Alberico & fociis 
ejus de rebus in Corni; quibufdam Alberico Diacono, 
& Franconi fratribus , de rebus in Infula, acceptisinde Ío- 
lidistriginta quinque. Vnotantüm anno Abbatiamícribi- 
tur tenuiffe,& in infirmitate correptus carnis debitum fol- 
uit. Iftis nempetemporibus à Theobaldo & W/ inifio,filiie 

uondam Dodonis infra terram & terminos poffeffionis 
juris B. Clementis edificata fuerunt duo cafte]la , Patet« 
num videlicet & Lucus, 


fue. Pifcarienf.. Ys. I. 421 

Defun&o itaque Gifleberto fücceffit Pozrvs, cujus 
negotia & fui cemporis inftrumenta , incipiunt ab anno 
Dominice Incarnationis millefíimo duodecimo. Tunc fe- 
Ccitcommutationem cum quibufdam Petro & Faido , da- 
tis eis de rebus in Petaczano, & receptis ab eis de rebus 


invocabulo de San&o-Angelo. Conceffit cuidam Petro 


& fociis ejus de rebusin Opaculo & Corni. Incarnationis 
ergo Domini anno mille(imo decimo tertio HNR1cvS 
Rex venit Romam, & coronatus eft à Papa Benedido. 
Interea Pouzivs Abbas cam T&zstip10o Comite poten- 
tiffimo viro, quem fuperiori infernuimus pagine, de Ca- 
ftello quodam , quod habebat Eccleíia in pago Teatenfi, 
Perannum vocitatum , fecit cambitionem , & cum monte 
de Perano , & cam omnire juris Monafteri; de ipfa plani- 
tie de Sangro ; & accepit Belonianum , quod erat in villis 
vicinis Ecclefie in propria Monafterij poffeffione , fed à 
tempore Luponis füpradidi filij Ludegcrij , erat à Mona- 
fterij dominatione quafi violenter extortum : recepítque 
inde Abbas faper hoc in Comitatu Pinneníi przdium 
vnum modiorum centum , in loco qui dicitur Afinarij, 
yocabulo Pallaricia, Porró poft hec ipfe Comes Trefidius 
iplum Belonianum accepit à Monafterio , Abbate Ponzio 
fibi tradente, in beneficiali preftariz fcripto vfque inter- 
tiam generationem , fub cenfu duorum folidorum (fingulis 
annis; acceptis inde Abbas folidis trecentis. Eo tem- 
pore per Trefidium Comitem traníflatum eft Belonia- 
num, & cum co aliis villis juris B. Clementis aggrega- 
tis, pofitum eft in loco quo nunceft fuper ripam fluminis 
Orta, & murorum & turris edificio in oppidum fortitu- 
dinis communitum , permanente fibiantiquo nomine Be- 
loniano, có quód de Bononia, ficut ; aiunt fuit primus 
ipfius cellaris cultor & habitator. 

Hocnimirum tempore anno fiquidem ab Incarnatione 
Domini millefimo fexto decimo , Normanni Melo Duce 
coeperunt expugnare Ápuliam. Quo videlicetanno Pon- 
zius Abbas habuit conuenientiam cum Comite Trafmun- 
do. Porrexítque fibi per cambitionem in Pinnenfi terri- 
Iorio de rebus Monafterij in loce nomine Biano & Val- 

Ggg ij 


XIV. Ab» 
bas Pon- 
zius. 


1012. 


ux mERcR DC RORDIDECHD 


1913. 


IOI6., 


42 Chronici Cafaurienfis , 
lone, & in vocabulo collis Oddonis , & in planitie Di. 
carienfi, & in loco nomine Afinarij, vocabulo Pallaricis; 
accepitque Abbas inde per commutationem ab eodem 
Comite in Pago Tearenfi, inloco qui dicitur Torrecellz, 
& Colle-alto, terram fecundüm quantitatem foz don; 
tionis, id eft trecentorum modiorum, ficut ejufdem caa. 
bitionis chartula manifeftat. Ifte Comes TRAswvNpvs 
conftruxit Monafterium S. Iohannis in Venere ,& de fuis 
rebus & poffeffionibus opulenter dicauit. Qui Comes 
Trafmundus junior fücceffit majori Comiti Trafmundoin 
poffeffionibus opulentiffimis , quas à fuprafcripto Iohan. 
.ne Pifcarienfi Abbate in Aprutio, Pinne feu Tete acce. 
perat , terram videlicet modiorum duo millium quadrin- 
gentorum. Ipfarum nempe poffeffionum quadam ab ipfo 
S.Iohannis Monafterio,quedam ab aliis Monafteriis poffi- 
dentur ; quzdam veró à Normannis inuafz ; abillo tem. 
pore Monafterium S: Clementis occafione fupradid 
concefsionis eis penitus caruit. 

Erat preterea eo tempore GrgARpvs quidam quor- 
dam Rocconirs filius , qui tunc caftrum Poperim voci 
tumtenens , folebat cum filiis fuis frequenter in montem 
de Vrfía venatum afcendere, & de ipfo monte cum fuis 
venationibus in Teatinum pagum defcendere, vbi cira 
ipfius montis ima erant vill Monafterij B. Clementis , & 
in eifdem villis fzpiüs perno&are. Qui Gerardus Abbz- 
tem Ponzium adiens conuenit & allocutus eft eum, & 
datis ei trecentisfolidis accepit ab eodem Abbate przfü. 
riz fcripto víquein tertiam generationem , füb ceníu deo- 
decim denariorum fingulis annis , villam de Toccocum 
poffefsione modiorum ducentorum fexaginta perloca& 

. vocabula , quomodó in ejufdem concefsionis chartula re- 
peritur &legitur. Ab hoc fiquidem Girardo procefferunr 
Albericus , & filij Alberici, qui poft mortem Girardi con- 
tra Monafterium S, Clementis fe erexerunt , & violenter 
villis de circuitu aggregatis caftrum Tocci violenter adi- 
ficauerunt, Deinde pharum , qui dicitur Inter-montes, 
conftruxerunt. Ipsíque à'conftru&ione feu dominatione 
Tecci , didi funt Tocculani, | 


det 


fue Pifcarienf.. Lis. I. 413 

Domna OTA nobilis matrona, quondam ÁNDR Es filia, 
pro anima fua , & duorum quondám virorum fuorum, 
IoauNIs atque ToroNis, tradidit ad proprietatem Mona- 
fterij S. Clementis prediolum fuum quod habebat in Cet- 


. barano. 


PoNzivs Ábbas cüm feptem annis Pifcarienfe Mona- 
fterium rexiffet , obiit, Huic fucceffit ApAM , fuperioris 
Adz , (i diutius viueret , bonus imirator;qui contra Albe- 
ricum fuprafcripti Girardi Rocconis filium, & filios ipfius 
Alberici qui volebant edificare caftellum Toccum, quod 
in propria poffeffione B. Clementis , & in emptione quam 
fecerat Romanus Abbas juffione & cenfu LudouiciIm- 
peratoris fe erexit, & forti manu tam peditum quàm equi- 
tum eum expulit,quod edificauerat fubuertit,igne crema- 
uit ,& ad memoriam pofterorum cineres concremati ca- 
ftelli jubens in corbellis ponere , in agrum qui Corbella- 
rius ab eifdem corbellis dicitur, eos fpargi prxcepit. Cüm 
ergo fecundus Adam Abbas Pifcarienfi Monafterio prz- 
effet ( cujus nimirum temporis actus , & infttumentorum 
principium fit in anno Incarnationis Domini millefimo 
nono-decimo ) duo fratres Deo-datus & Bonizo pro ani- 
mà Roczonis genitoris corum tradiderunt in Monafterij 
proprietatem przdiolum, quod habebant in vocabulo Pc- 
taczano, 

Temporibus hujus ÁD& venit HeNR 1Cvs Imperator in 
Italiam , & quidquid de oppreffionibus Monaftcrij Pifca- 
rienfis per Monachos ejufdem loci fcire potuit , auguftali- 
ter emendauit. 


Tribus annis tantüm ÁpAM Abbas vixit , exquoregi- 


XV. Abbas 
Adam 3. 


1019 


men fufcepit , & mortuus eft. Cujus in loco fücceffit PE- xv i, 
TAYS:;qui cuidam Berardo Presbytero , & aliis viris ejus. Peu 


fociis , cenceffit fcripto preftarie de rebus Monafterij in 
Mofcufo , vocabulo de fag&o Ruftico,terras & vineas;ac- 
ceptis inde folidis decem & odo. Eodem anno mortuus 
extitit quo fuerat Abbas inftitutus. | 
Deinde Fratres ejufdem Ecclefix elegerunt S TEPHA- 
NVM, qui coepit abbatiari anno Dominicz Incarnationis 


bas Ste. 


millefimo vicefimotertio. Tunc enim quidam Adam, fi- Phanss. 


XVIII. 
Abbas Pa« 
parus. 


424. Chronici Cafaurienfts , 

lius quondam Roccz , tradidit pro anima fua S. Clementi 
medietatem omnium rerum fuarum , quas habebat per 
loca & vocabula, Petaczano, Vadulato, Stabuli, Vico, & 
Raianello,(icut in chartula continetur. 


Fecit etiam Stephanus Abbas tempore fuo praftarias, 


videlicet cuidam Ioanni conceffit de rebus in Breliano ac- 
ceptis inde folidis triginta. 

Decem homines erant in villa quz vocatur Inter: aquas, 
pofita in Valuenfi Comitatu, quz villa erat juris Monafte- 
rij S. Clementisà prifcis temporibus. Qui homines, vide. 
licet Suppo & Sabinus, & reliqui quorum nomina char- 
tula tradit , peruaferant poffeffiones S. Clementis habitas 
in valle Mefera fupra ipfam villam. Vnde cüm eafdem pof- 
feffioncs tenerent;& inde nollent Ecclefix feruire;Stepha- 
nus Abbas coégitillosin caufam venire , ac infra ciuita- 
tem Sulmonem,vbi BER AL pvs Comes Valuenfis, & Bz- 
RARDVsÍrater ejus , cum multis aliis nobilibus viris;atque 
prouinciarum judicibus in: placito pro jufítitia facienda 
prafidebant , confutauit atque deuicit ; & faciens illos 
confeffos in ipfisEcclefiz rebus nihil juris habcre , à pof- 
feffionibus habitione projecit , & terram ipfam in juriídi- 
&ionem Ecclefiz conuertit, 

STEPHANVS.Aautem Ábbas cüm vno tantüm anno effet in 
regimine , in fecundo accepit moriens temporalis finem 
vitz. Cui fucceffit PApAR vs , cujusa&tusnefciuntur, quia 
neque chartulis , neque opinione reperitur quid fecerit, 
vel quantum vixerit ; verum nomen ejus poft Abbatem 
Stephanum in catalogo ponitur , & in fine libri primi no- 
mine tenus tantüm defcribitur. 

Iam veró Pifcarienfium Abbatü füucceffio ad Domnum 
GvIDONEM petuenit , ipsíque contradit Monafterij pon- 
dus. De quo quia plura fumus locuturi , aliquantulüm 
paufare debemus, & dare feffamembra quieti , vr ad lo- 
quendum de tanto viro paratiores poffimus inueniri, 


Explicit Liber primus. 


INCIPIT 


ftue Pifcarienf Yxp. YI. 415 


INCIPIT SECVNDV S. 


DD ErocirLAT:aliquantulüm àlongo labore excu- 
£p €; tiamustorpida membra noftra graui fopore , & 
9. eK arrepto ftylo defan&o viro GvipoNE, ficut pro- 

us , incipiamus tractare. Verumtamen aliquantu- 


As 
miíim 
làm fu periüs habeamus fermonis initium , vt decentius 
perueniamus ad eumlocum, vbi fuit ele&us, & accepit 
curam Ecclefie atque ducatum. Incuriá quorumdam 
Abbatum, & inreligiofitate Fratrum, ad tantam miferiam 
deuenerat S. Clementis Pifcarienfe Monafterium , vt pau- 
cinumero vix poffent inuenire qui cis preeffe vellet ; ita 
erant oppreffi , & nomen Abbatiz pené perdiderat eorum 
Coenobium. Quid facerent ? hoftes erant in capite à qui- 
bus circumuallabantur vndique , nec eis erat facultas fi 
poflent aut vellent infulam egredi , quia pontem fubuer- 
terant, & in locis opportunis infidias pofuerant illi , qui 
caftella Ecclefiz peruafa tenebant ipforum & Dei manife- 
fti inimici. Ignorabat enim eos Curia Imperatoris , quia 
jam plures anni tranfierant ex quo non fuerat frequentata 
à quolibet Abbate , vel nunciis illius Abbatiz. Vnde fa. 
Gum efbvt peruafores eorum fecuri tenerent quod Eccle- 
fia diu poffederat ex dono fanctz recordationis Ludouici, 
& emptione Abbatis Romani , & nimiis expeníis Adz ve- 
nerabilis & auctoris illius Coenobij. Tandem inito con- 
filio elegerunt de Fratribus quofdam , qui per medios ho- 
ftesirrumperent, & ad Curiam Domni Imperatoris Hzxw- 
&1Crqui fuccefferat Ottoni tertio , tendentes lacrymabili 
voce & fingultuofa ei miferiam Ecclefie panderent,& per- 
uafionem inimicorum,nuditatem Fratrum,dolorem Con. 
uentus ex Abbatis abíentia demonftrarent, Qui egreffi 
portaueruntliteras,quz adhuc in Ecclefia ipfa habentur , 
& coram przfato Imperatore legerunt;& non folüm eum, 
verumetiam omnes audientes & aftantes ibi ad lacrymas 


XIX.Ab- 
bas S. Gui- 
do. d 


víque ex relatione & miferia Fratrum perduxerunt. Qua- - 


rum literarum exemplar talis eft. 
Tom. s. Hhh 


426 Chvonici Cafaurienfís , 
ETISTOL.A4 MONACHORVM 
Ca[aurienfrum 
Ad HzmnRICY M Imperatorem. 


EnzNissIMO , atque Illuftriffimo , necnon à Deo to- 
ronato, à nobis fuüumma.cum veneratione nominando, 
Domno HrNunico gloriofiffimo Romanorum Imperatori. 
Augufto, atque Domnz Ácwzr1 luculentiffimz, fagacif- 
fimzque Regine ,vnà cum eorum fobole ; fan&z Trinita- 
tis Coenobij Fraternitas tenuis , quicquid ferui Domino. 
Quamuis S. Clementis Pifcarienfe Monafterium ad mul- 
tam miferiam deuenerit, tamen hos mittit apices lugu- 
bres: Vz , vz mifere ac miferabiliter repudiatz Aurez 
Infulz , quz antea bene aurea , nunc veró omni amaritu- 
dine oppreffa , & pen& jam defolara fuis ex deli&is, culpa- 
que cujufdam R egentis. Fuit denique antehos annosqui- 
dam Giflebertus'nomine , monachico habitu coloratus ; 
fed nonopere , cum vno oculo lufco , fed mente omninó 
cecatus , tamen non fua fponteaccepit Abbatiam,fed pa- 
rentes ejus cum Comite Tranfmundo ordinauerunt eum 
Abbatem ; & propter quod extra voluntatem eiusordina- 
tus eft, concambiauit, & diffipauit tot& Abbatiam,in tan- 
tum , vt pené nil remaneret de prediis Monafterij; verüm 
etiam pontem qui multüm neceffarius eft ibi, có quód tet- 
ribilis ficaqua ad tranfmeandum , ab illa hora nunquam 
firmiter potuit habere predictum Monafterium , fed qual 
in carcere quotidie ftamus,& cum grandi miferia pertran- 
fimusaquam , & multi moriuntur 1bi propter periculum 
vadationis. Hoc malum fan&iffimus Hzawn1cvs optime 
. emendaffet, fi non fuiffet vnus malus Monachus , quinon 
permifit reclamari predicto Seniori , tamen quod fciuit, 
honefté emendauir. Ad iftum namque moeroris cumulum 
alius accedit , quia quz reftaurauit predi&us Imperator 
de prediis Coenobij ,à noftris vicinis plura inuaía funt. 


fue Pifcarienf.  las.YI. 427 
Nomina illorum dicuntur , SaNso cum filiis fuis tulit ca- 
ftrade predicto Monafterio , Caftellionum , Beorritam, 
Roccam Soti, Petazcianum : filij ArpxR1CI curtem de 
Tocco, & ipfam Infulam de przfato Coenobio , & ipfa 


 molina,que ibidem ftare videntur juxta portam Monaftc- 


rij ; & contendunt nobis ligna de montibus quos Lvbo- 
vicvs Rex eidem Monafterio delegauit ; & alias multas 
oppreffiones nobis faciunt. Alios de noftris Monachis c&- 
derunt;atque alios expoliauerunt. Filij quondam Lv»owis 
tenent curtem vnam quz nominatur Zappini modiorum 
mille. ApaM filius IoANNrs tulit de ipfo Monafterio ter- 
ram fexaginta modiorum,quam Adam medicus per char- 
tulam delegauit. TRAsuvNpvs filius BERNARDI curtem 
de Ocretano, cum ipfa Ecclefia fan& e Iufte ; & in Cera- 
na,& in Mofcufo.Sed quid multa?fi omnia voluiffem fcri- 
bere , antea dies deficeret quam poflem comprehendere 
quantz miferiz circumdati fumus. Quapropter , 6 Czfar 
Inuictifime,vnà cum Domna noftra, & veftris pollétibus 
filiis , per Chrift. Dominum flebilis precatur tarmula Au- 
rex-Infulz, vt opem feratis perditz; vt fi neglexeritis, im- 
perio animzq; veftrz periclitemini. Periculofum eft enim 
tempore (i omninó deficiat fub veftro locus jam didus , in 
honoreSandz & Indiuiduz Trinitatis, Beatíque Clemen- 
tis Martyris conftru&us à Domno Ludouico piiffimo Im- 
peratore, Nunc ergo zelo Dei accenfi attendite quanto 
grex vefter inualidus diftri&ionis pondere fit preffus , qui. 
refrigerium petit à Chrifto , & & vobis ; qui fecundum. 
Deum regitis feculum. Ipfe vos vbique. cuftodiat , quem 
Angelicus chorus femper adorat. E 

Domnus autem Imperator tunc temporis circa loca Far-- 
fenis Ecclefiz morabatur cum grandi exercitu, quo erac 
Appulos & Trojanos expulfurus , qui fauentes quibuf- 
dam Normannis qui eos deceperant , & fibi fübjugaue-- 
rant non virtute , fed vitio illiusgentis., rebellari niteban- 
tur Romanis; Hic vt audiuit quia Fratres. carebant Abba- 
te, &idcircó ad nihilum deducebantur & deuaftabantur: 
poffeffiones Ecclefiz, habuit confilium cum Baronibus: 
fuis, & accerfito Abbate Farfenfi idi age cis eflec in Mo-- 

| : Hhh ij 


1025 


mma 
1026 


42t Chronici Cafaurien[is , 

nafterio illo aliquis Monachus amator religionis , cuftos 
monaftici propofiti , eruditus literis , & nobilitate prz- 
clarus. Et cüm audiret famam Vviponis celebrem non 
folàüm inter Monachos , verumetiam à popularibus & fo- 
renfibus przdicari , petiit eum vt fibi daretur , & Ecclefiz 
Piícarienfi , quae viduata Paftore erat , Paftor cligeretur. 
Qui cüm feindignum & minus idoneum , vt moris San- 
Gorum virorum eftjproclamaret, & vt quietam vitam eum 
ducere finerent , profufus pedibus Abbatis cum lacrymis 
oraret , traditus Fratribus ad vtilitatem prafati Monafte- 
rij eligitur , & Abbas S. Clementis Pifcarieníis licet inui- 
tus inftituitur. In quo officio quantum ipfe pro Ecclefia fi. 
bi commiffa laborauit , quanta abítinentia corpus perdo. 
muit , quàm modeftus in exhortando , feuerus in corri- 
gendo fuit, Liber qui de ejus vita fcriptus habetur in Mo 
nafterio , veraaffertione ; quamuis humili ftylo , manife 
ftare non definit. 

Traditus itaque Fratribus, & cum grandihonore & juff1 
Imperatorisad Monafterium vfque perdu&tus, cüm vide: 
ret ruinam parietum , fracuras domorum , pane & vino 
penum vacuum,nudos Fratres, deftru&um Monafterium, 
paucis diebus ibi commorans , fumptis priuilegiis & char- 
tis reuertebatur ad Imperatorem ; fed antequam veniret 
ad eum;audiuit de morte ejus. Antea veró quàm profidlf- 
ceretur , cüm effetin Monafterio nouus Abbas, in anno 
videlicet ab Incarnatione Domini noftri Igsv-CunrsTI 
millefimo vigefimo quinto , quedam poffeffiones dat 
fuerunt Pifcarienfi Monafterio , qua fcripta funt ad noti- 
tiam pofterorum , & in chartulis habentur. Nam in terri- 
torio Teatino dederunt quidam pro redemptione anima- 
rum fuarum per manus Domni Vvidonis Abbatis de re- 
bus proprietatis fuz : videlicet quidam Lupus quafdam 
res in Beloniano; & quidam Gifo Presbyter , & Lupus fi- 
lius quondam Deodati , quafdam res fuas in Tocco, pet 
loca & vocabula,videlicet Plaia-perronis & Spineta.In fe- 
quenti veró anno Dominicz Incarnationis millefimo vi- 
geíimo fexto , quidam vir , nomine Adam, per chartulam 
tradidit atque difpofuit pro anima fua Sancte Trinitati € 


TC iE 


fue Pifcarienf Yig.ll. —— 429 


5. Clementi Ecclefiam , qua dicitur fancte MAR 1& de 
Loro, cum omnibus rebus fuis & poffeffionibus , quem- 
admodum in eadem chartula legitur : quod caftrum vide- 
licet Lorum eftin ipfo Teatino Qomitatu. 

Recuperauit etiam legali judicio Domnus W ipo Áb- 
bas fuper quemdam potentem virum, qui vocabatur AL- 
3120 , quafdam pofleffiones in loco nomine Superone , 
pertinencia de Alanne , & in pertinentia de Tocco terram 
quinquaginta modiorum reacquifiuit , per ipfam judicia- 
lem fententiam ; quz poffeffio eft in planitie juxta Pifca- 
riam, inloco vbi dicitur Vndula. 

Dedit etiam Siolphus quidam poffefionem quamdam 
inloco, nomine Vico , qui Vicus à principio fundationis 
Monafterij Pifcarienfis fuit de jure B. Clementis , fed po. 
fteà tranflatus fuit in caftro nomine Caftellione quondam 
ab Adam Abbate ad jus & proprietatem S. Clementis 
zdificato, ficut in fuperioribus fcriptis habetur. Nam eo 
tempore tenebant ipfum caftellü SaNso & GvarTERIYS, 
filij Rainaldi, & alia caftella, videlicet Roccam de Soti, 
De&orritam , & cztera quz ab ipfo Abbate Adam tem- 
poribus augufte recordationis Domni Ottonis glorio- 
fiffimi Imperatoris , ad profe&um Monafterij S. Clemen- 


tis fuerant zdificata.Sed cum ex negligentia & culpa quo- 


rumdam Abbatum Pifcarienfis Abbatia foret imminuta , 
& potentia eiusattenuata , tota terra à fupradidtis Baroni- 


 busfuit peruafa , qui tenebant ipfas poffeffiones,qua cüm 


exantiquo jure fuiffent B. Clementis,poíteaab ipfis vfur- 
patz abufiué fuerunt appellata Sanfonicz , ex nomineip- 
fius Sanfonis. 

Millefimo vige(imo feptimo Sifredus & Rainerius qui- 
dam homines auxerunt quafdam res. proprietatis fuz , in 
poffeionem quam Ecclefia S. Clementis ex antiquo jure 
tenebatin loco nomine Coronule. 

Poft mortem igitur primi HENR 1CI1Imperatoris,de quo 
fuprà locutifumus , cüm Domnus W tipo Pifcarieníis À»- 


basaudiret , quia alter pofitus effet in loco ipfius , nomine 


ChRvoNRADvs,iterum fumptis chartis & priuilegiis profe- 
&us cftad eum, Qui gloriofus Imperator eüdem Abbatem 
] Hhhii 


1027 


4306 Chronici Cafaurtenfis , 

cum magna reuerentia fufcepit , priuilegia & chartas co- 
ram fe legi fecit , quod poftulabat implere ftuduit, nouó. 
que priuilegio quz data in Monafterio fuerant ab antecef- 
foribusfuis confirmauit hoc modo : | ] 


TRAECEPTV. AM 


CuvoNRADI Juperatoris de libertate € tebus 
Monaflerij Cafaurienfis. 


I| N nomine San&z & Indiuiduz Trinitatis , CuvoN- 
RADVvs diuina fauente clementia Romanorum Impe- 
rator Auguftus. Cüm petitionibus feruorum Dei juftisac 
rationabilibus diuini cultus amore fauerimus , & his 
oportuna beneficia largiamur ; przmium nobis aternz 
remuaerationis rependi non diffidimus.Quocirca omnium 
fan&e Dei Ecclefix nofttorümque fidelium prafentium 
videlicet ac faturorum comperiat folertia,qualiter Vvrpo 
venerabilis Abbas Monafterij fan&z Trinitatis , vbi Cor- 
pus Beatiífimi Pontificis & Martyris Chrifti Clementisre- 
conditum eft ,in Comitatu Pinnenfi jin infula quz Cafa- 
aurea vocatur,noftram adiens przfentiam oftendit nobis 
noftrorum antecefforum Regum vel Imperatorum przce- 
pra eidem Monafterio fata ,.atque fupplicitet poftulans, 
quatenus pro ipfius Sancte & Indiuiduz Trinitatis , actc- 
ftis ejas Clementisamore , eadem przcepta, noftra impe- 
riali ac przceptali au&oritate confirmaremus. Nos veró 
ejus juftis poftulationibus aífentientes confirmamus jara 
di&o Monafterio quicquid in fuperioribus continetut prz- 
ceptis, prout jufté & legaliter poffumus , videlicet quic- 
uid habere videtur infra Romanam vrbem , fiue extra ip- 
fam , &c. v in faperioribus preceptis. . U 
. Etquicquid de predi&i Monafterij poffeffionibus Eifcus 
nofter fperare potuerit , totum nos pro zternz remunera- 
tionis przmio predicto Monafterio concedimus; vt inali- 
monia pauperum , & ftipendia Monachorum ibidem Dco 
famulantium;noftris;futur í(que temporibus femper profi- 


five Pifcarienf. Lig, 1T.. ——— 431 
ciat in augmentis , &c. " 
Concedimus etiam & imperiali au&oritate precipimus, 
vtinquantum prafata infula tenere videtur, nulla fiat ha- 
bitatio cujufcumque ordinis vel: dignitatis , exceptis his 
quiibidem Deo deferuiunt , & his qui illis feruituri funt. 
Quód fi aliquis huic noftre preceptioni contraite volue- 
rit, & perannumi integrum ibi permanferit , abíque dubio 
feruus ipfius loci deinceps permanebic. Infuper concedi- 
mus , vt nullus homoaudeat refpondere mallaturam Ád- 
uocato ejus. Etfi aliquo tempore aliqua intentio contra 
idipfum Monafterium exorta fuerit , non per viliores, fed 
per nobiliores & veraciores homines diffiniatur ex vtra- 
que patte. Siquis igitur , &c. 
. Et vt hec noítra imperialis auGoritas firmior habeatur 
& diligentiüsobferuetur manu propria roborantes; prz- 
fentem paginam figilli noftri isiceliode inferius juffimus 
infigniri, 
Signum Domni CuvoNRAD: Sereni(limi Imperatoris 
Augufti. 
Hvco Cancellarius vice Domni Has 150Nts Árchican- 
. cellarij recognouit. 
: Deinde idem Imperator Domno WV idoni Abbati vnum 
ex Ducibus fuis VcowrM comitem dedit. Cui precepit 
vtimperiali poteftate fumpta reftitueret Ecclefie quicquid 
poffederat , tam caítella quàm villas , & non diícederet 
ab eo donecomnia poffideret pacata. Qui veniens ante. 
E" Monafterium ingrederctur , de ponte qui fuerat 
übuerfus querimoniam fecit , & in przfemtia przfati Du- 
cisintusin eodem Monafterio coram Epifcopo Nucerien. 
fiDopoNE, & Epifcopo Synogallie ApErsga TO nomi- 
ne, & coram Baronibustam Pinneníis quàm Thyatinenfis 
Comitatüs , quorum ibi maxima multitudo aduenerat : 
in die (tatuta , videlicet die menfis Ianuarij,anno Domini- 
Cz [ncarnarionis millefimo vigelimo o&auo , ita fancitum 
eft, & confirmatum fcripto per manus W idonis Abbatis, 
vtliceat Abbatibus fancti Clementis ex illo cempore ví- 
quead finem mundi conítruere pontes vbicumque volue- 
rint, Er quiinhoc fa&to eis contradicere tentauerit ; per- 


1028 


42 Chronici Ca[aurienfis , 
foluat mille libras auri mundiffimi in thefauros Domni 
Imperatoris. | 
Peractis icaque pa&tionibus & confirmatis fcripto, fi. 
cut fupra diximus , de pontium zdificatione, Wido Ab- 
bas habuitaltercationem & placitum coram Duce , quem 
miffum diximus ab Imperatore , de poffeffionibus qux 
erant circa infulam Monafterio vicinz. Plures enim in- 
uaferant ipías poffeffiones, & tenebant eas non de Deo 
neque de homine, Quiautem fuerunt hi, cognofcant prz- 
fentes & pofteri. Sauso & WarTzRIvs , filij Rainaldi, 
tenebant poffeffiones , quz abufiue fuerunt appellatz San- 
fonice , ex nomine Sanfonis. TMEopiNvs & GERARDYS, 
filij Alberici, habebant Toccum cum tota valle Carama- 
| nica; SENEBALDVS , Lvpvs, & VsRTvs, filij Luponis, 
| tenebant fan&tum Valentinum, & terram à flumine Lauini 
| víque ad predidam vallem Caramanicam ; & nolebant 
| ^ jndeferuire Abbati, neque feruitoribus Ecclefiz. Fortes 
enim erant & potentes, & mutuó fe colligauerant, vt fi 
! vnus inuaderetur ,omnes eum pro fuo poffe iuuarent. Vn- 
| de predictus Abbas XV 100 nimiüm impeditus , quiane- 
que eos omninó pulíare , neque pofleffiones quas ipli 
violenter tenebant eis auferre valebat , praefixit diem , cóf- 
que in placitum venire coégit. 

Cümque multi aduocati cífent in przfentia prafati Du- 
cis , & predicorum Epifcoporum , Synogalliz videli- 
cet & Nuceriz , necnon BERARDISpoletini Epifcopi, € 
Warrzair Furconenfíis, & in prafentia BegNAADI & 
PETRA: Iudicum facri Palatij, & BeRAnpr: Comitis filij 
Comitis THEoDIN! ; ÁTTONIS Comitis , & filijejus At- 
p&n1ci Comitis; VcoNis Comitis, & Orraepi Comis 
filii MoNALDI Comitis:prenominatus Abbas habuit ver- 
ba hujufcemodi : Domne Dux, & vos Domni Epifcopi, 
Comites & Barones, qui ex precepto Domni Imperato- 
ris vocati veniftis , audite me, t1 vobis placet, proamore 
Domini noftri Izsv-CunisT: : Monafterium iftud cul 
Dco volente prefideo , quod inftitutum fuit & fundatum 
à fanctiffimo Imperatore & vi&oriofiffimo Ludouico , ita 
fpoliatum eft & nudatum omnibus bonis, vt ferui Dei 


qui |j 


00 LLL LLL ntl 


fue PsfCavienf.. Lip. YE. 433 
qui in eo latitant vix habere valeant vnde viuant diebus 
fingulis, vicini noftri, qui nospro Dco diligere & pro me- 
tu Imperatoris caros habere debuerant , — 
feffiones noftras , occupauerunt caftella quz Anteceflores- 
noftricum magnis expeníisad tutelam Monafterij , & de- 
eus regni edificauerant , nec ea nobis reddere volunt, imà 
de illis nos & noftros , quos paucos nobis reliquerunt , ex- 
pugnant. Alij Abbates qui ante me fuerunt , quoniam 
erant de carne eorum lefionem Ecclefix patienter tule-« 
runt. Ego veróqui extraneus fum , qui in nullo habeo fi-- 
duciam , nifi in Deo , & juftitia Domni Imperatoris , tan- 
tum malum ferre non poffum ; obfecro. & obteftor pro 
amoreDei, & reuerentia veftre przfentiz , illos qui huc- 
ufque debacchati funt in deftru&ionem & confufionem. 
Ecclefie S. Clementis ,& dejectionem noftrz Congrega 
tionis, reddant fponte quod'malé& de noftro tenent, & non: 
fperent me cedere minis, quia paratus fum pro honore Ec-- 
clefiz meum fanguinem fündere , & pro nomine Saluato«- 
ris, His didisobmutuit , & quod illi tefpondere vellent ; 
ficut virfapientifimus cum maxima grauitate diutiüs ex-- 
peaauit, mE | 

Tunc illiin vnum conglobati.confilium acceperunt, &. 
quod ex confilio acceperant vni pro-omnibus intimare. 
preceperunt. Tunc ille juffus , inquit, Domne Dux, &- 
vos omnes Epifcopi & Barones , qui prafenti intereftis 
concilio; amicorum & confanguineorum noftrorum , qui : 
reuera vhia fumus caro , incepi vobifcum loqui ; & (i de- 
fecero ficut in hac terra eft confüetudo ,non eft bonum: 
quód ipfi propter. meam fimplicitartem damnum patians 
tut , ipfi poterunt emendare fi aliquid minus fuerit noftro 
eloquio, Non indigemus: multis verbis. petimus miferi 
ssi cw & pietatem Domni Abbatis, ne velit profcribere: 
filios noftros , quifücrunt nati & nütriti füb alis & prafi-- 
dio B. Clementis : quod malétenüimus , bene tenete paa 
rati fumus. occupatores, peruafore$ vocámut ; nos feruos 
Monafíterij & benefa&oresamodó & deimceps 4 fatemur. 
& promittimus , & quicquid neceffarium fuetis Ecclefiae. 
tam in lbrisquàm in ornamentis ; de nofro dare , & cene- 

Tom. $. | Iii : 


454- Chronici Ca[/aurten[is, 

fum annuatim perfoluere, & contra hoftes , fi aliquicon- 
tra Monafterium infürrexerint , nos pugnaturos & füc- 
ceffores noftros fcripto & facramento confirmabimus, 

Ad hec Ábbas refpondit ex confilio. Non ego fum ex 
illisqui blando poffint decipi verbo ; fi funditus dimittitis 
poffcffiones quas impie peruafiftis,ego fufcipiam,fin alias, 
pro certo fciatis quia nec angulum alicujus domunculz 
vobis dimittam ; totum quod inuafíiflis dimittite , & poft- 
quam dimiferitis, quod nobis placuerit, non pro cenfü 
neque affirmatione alicujus chartulz , & quandiu volue- 
rimus & res nobis dimiffas ad profectum E&clefiz noftra 
tractaueritis, pro amore parentum veftrorum , & rogatu 
circumaftantium permiferimus. 

Illi metuentes magis Imperatorem quàm Deum, & co 
gnofcentes Abbatis vigorem , & ejus inuincibilem ani- 
mum, ad ipfius genua procumbentes , quicquid ipfi male 
inuaferant in ejus mifericordia dereliquerunt, & juraue- 
runt , quód nec ipfi, nec fuücceffores fui , aliquid de illis 
poffeffionibus , quas predi&us venerabilis Abbas VviD0 
libi retinuerat , vfürparent ; & illis tantüm , quz fua 
miferatione non protimore eorum vel parentum fuorum 
habenda concederet ; contentieffent. 

Quazautem retinuit Abbas in fua dominatione , &ue 
ilis conceffic ne iterum fiat altercatio prafenti fcripto 
mandare curauimus, Betinuit fibi dominationem totius 
terre, & in proprio munitiones , in quibus etjam fuos 
mifit cuftodes. Retinuit & pafcua, molendina, fyluas, 
optima rura , decimas , Ecclcfias, fepulturam, &alisom- 
nia quacumque ad dominationis pertinere videntur offt- 
cia, Illis dimifit eztera , nonfüb jure dominationis, fed 
. ficut petierant feruili conditione habenda. SANsoveró, 
qui princeps quodammodó & ador hujufcemodi fedi- 
tionis, vt prenominatum eft, fuerat, Ecclefiam quan- 
dam in terra fandi Clementis , in loco videlicet qui Bli- 
fianus eftappellatus ; in honore fand Mazrz fundaue 
rat; in qua contra jus & fas ficut alter Ieroboam fuas aras 
etexerat, nequead Monafterium fancti Clementis funera 
samulari (inebat ; illam Abbas Vyino cim. haberet in 


* 
v 


"ea 


. 
3 
- 


& o5 -— os bd - 
ti $2. 0x Xe f£. 0x 
: 2a E. 
v—o€4R d$ XC TN V 


vC 


erem 


zo «cA 


ffe "Pifcarienf. Yxn, YI. 435 
manu , & deberet & poffet funditus deftruere , 10n proti- 
more SAusoNis , fed pro reuerentia fané Dei Genitri- 
Cis , in cujus honore edificata fuerat , integram confecra- 
uit; ibique quendam Monachum fuum nomine Franco 
pofuit , qui eidem Ecclefix deferuiret, & ad augmentum 
ferum non ad detrimentum ftuderet. 

Quidám G0 dedit in Valeriano majore & minore , & 
in aliis locis & vocabulis , in fundo Aprutino poffeffionem 
ducentorum modiorum , cum ipfo caftello Valeriano , & 
Ecclefia S, Iuuenalis, cum omnibus tenementis & perti- 
nentiis fuis. Rurfusin Comitatu Teatino pro reuerentia 
Domni Vuidonis Abbatis Vsza Tvs , filius quondam Se- 
nebaldi, refutauit, & per inueftituram reddidit Pifcarienft 
Monafterio in manus ejufdé Abbatis omnem terram juris 
S. Clementis , quam Vvipo & SirREDO & SENEBALDVS;- 
filij quondam Lv»ou:s , acquifierant à prioribus Abbati- 


. busin Zappino, & aliis locis , & vocabulis, videlicet à 


S. Martino de plebe , quicquid continetur inter tria flu- 
mina, quorum nomina funt , Orta, Lauinum, & Pifca- 
ria, anno Dominice Incarnauonis millefimo vigefimo: 
nono, | 

Hzc quz füprà diximus , & multa alia, quz fubtraxi- 
musà przfenti pagina netedium inferre viderentur Lecto- 
ri, data fuerunt Monafterio Pifcarienfi, & acquiíita in 
tempore venerabilis Abbatis Vuidonis. Nomina quorunr 
videlicet dantium atque datorum videlicet poffeffionum: 
[eripta funt, & habétur in chartulis ad notitia pofterorum.. 

Quidam Presbyter , Vrfus nomine , edificauerat Eccle- 
fiam in honore S. MAR 1A , in loco qui Fafanaria appella- 
tur ibique pofuerat Abbatiffam nomine GrsvkGAM, quz 
ptzerat Congregationi Monacharum. In millefimotrige. 
Íimo Dominice [ncarnationis anno illam diuino ammo-- 
ritus inftin&u fubdidit Monafterio S. Clementis per ma- 
mum Domni Vuidonis Abbatis , cum tenementis & perti- 
nentiis fuis , in locis & vocabulis, videlicet Cafule , Mau- 
ro, Porcari , Le&o, fan&to Apollinari, Morcula, terra 
quidem fexcentorum modiorum. Sicutin charta qua eft 
exinde fa&a legitur. UR | 


Lii 


1029 


1 039^ 


— 4360 Chropici Cafaurienfis , 

ioor . Inmillefimotrigeízmo primo anno ab IncarnationeDe. 
miniacquifiuit Domnus Vuido venerabilis Abbasin Co 
mitatu Marficano quandam Ecclefiam, in honore B. Cle. 
mentis conítru&tam & dedicatam, in loco nomine C4l- 
lucu , cum omnibus pertinentiis fuis , donantibus eam 
quibufdam viris Mainardo, & Alberto germanis proan- 

marum fuarum redemptione : cui Ecclefie ad honorem 
Monafterij Pifcarienfis per manus ejufdem Abbatis ao- 
gmétata funt plurimz poffeffiones à quibufdam fidelibus 
viris ipfius Comiratüs , videlicet Dodone; Ponzone, Gd- 
fredo , A&one , Alberto; Francone , Mainardo, Maio, 
perloca & vocabula,videlicet Aniu, Pede-de-monte,Cre 
tario, Petre-late, Curiano , & valle de Ortuccle , fiat 
tradant chartulz quz inde fcripta habentur in Pifcarienl 
Monafterio cum aliis recondita. | | 

Przterea in fundo Teatino eft quidam locus, qui dic- 
citur Oligetum, in quo à quibufdam viris, videlicet [oa- 
ne, Gifone, Aifretlo , Maio, Petro , Benedido, & a- 
teris eorum confortibus , fundata eft Ecclefia vocibulo 
$. Sylueftrisquam Ecclefiá communiter omnesproreme- 
dio animarum fuarum tradiderunt, & concefferuntid 
proprietatem Monaf(terio S, Clementis , cum omnibustt- 
103? bus& poffeffionibus fuis. Ét in anno Domini millemo. 
trigefimo fecundo ipfam donationem chartula contmn. 
tesin manibus Domni Vuidonis Abbatis deuotiffimtob- 
tulerunt. 

. Peridem tempus vir Domini VviDo Abbastam profus. 
religione, quàm pro gloriofi Imperatoris Chuonradi ti- 
more , florebat pace & quiete in Domino , fedei diabolus 
inuidens quofdam nefarios fuz crudelitatis miniftros, vi- 
delicet oh rmi $. Valentini contra eundemfanttum 
virum armauit, & campum , qui proprie proprius D. Cie- 
mentis erat , &ad jus ejufdem Ecclefiz pertinebat, inu? 


1053 


dere fecit ; vnde fzpiffime vir fumma manfuerudinisan- 


guítiatus Baronum turmam , & indigenarum agregan 
uorum teftimonio cüm prafati nequiffimi acquiclcert 
nollent , tandem fententia prolata judicio quod ipi denc- 


gabant, & iftiaffirmare volebant , pugna terminari judi: 


|—-— p5SHE pre: dümb-. xuE ue cR ^ RE: ^ pe E E m "Ü—h— 5 -—-. m 


| fue Psfcarienf.. Lis. YI. 437 
£2uit , Vt qui vidus effet campum amitteret , & de cz- 
teris minus credulus appareret. Hanc enim rationem Va- 
lentiniani videbantur habere , quia Pifcariaantiquos cur- 
fus nota erat pratermi(iffe , & idcirco affirmabant quic- 
quid intra eam & caftellum continebatur haberi de eo- 
ram poffeffione, Venit diesin qua multitudo Baronum & 
plebis coadunari debebat , quiomnes vno ore affirmabant 
Abbatem injufté niti, & agrum effe de pertinentiis fancti 
Valentini. Quid plura? Beatus vir Vuido cujus fpes tota 
eratin Domino, fuos juffit infi&ere orationi , & pridie an- 
tequam pugna debebat fieri folus media no&e egreffus de 
Monafterio, comitante eum qui femper juftis prefto eft 
Spiritu fando, venit ad fluuium , & alta voce dixit ad 
eum : Ádjurote per nomen Domini noftri Izsv-Crin s TI, 
& pervirtutem Beatiffimi Clementis Prefulis & Martyris, 
vtfequens me ad priorem curfum reuertaris , & campum 
deferas quem malignantibus nontua fponte fed inftin&u 
diabolidelegafti. Etoftendens fignum baculo quem ma- 
nu geftabat quo illum fluere juberet ; tandiu fecutus eft 
fan&iviriveftigia , donec campum dimitteret fano Cle- 
menti , & ad locum antiquum reuerteretur, per quem 
cum magnoimpetu ad mare tendebat flumen, quod vo. 
catur Pifcaria, Mane fao cüm omnes , de quibus fuprà 
diximus , ad pagnam parati venirent , vt vi&orilaudibus, 
velvido, ficut mos populi , contumeliis infultarent , cüm 
viderent campum ex parte terre S, Clementis liberum re- 
manfíiffe , & flumen perantiquos curfusad mare tendere, 
cognouerunt non humane virtutis fed dinini judicij mi- 
raculum effe ; omnes in fletum proruperunt, & ad pedes 
Abbatis ceciderunt, dicentes vnavoce : Nunecognoui- 
mus, fanGiffime Pater , quia inte habitat Spiritus fan&us, 
qui per Prophetam loquitur: Swper quem requie[cam , nifs 
fspet bumilem , &9- quietum , C trementem verba mea? Vert 


tuia calishabitas , licet interrisvideatur conuerfatio tua: 


non volebas qubd pro te humanus fanguis effunderetur, 

magis petiiti vt beatus Clemens quod fui juris eft in 

aquis operaretur : inaquis marinis habuit templum Piíca. 

Liz, precepit vt reuerteretur ad "p curfum ; pet 
ii iij 


Ifai. €. 2. 


1055 


1056 


A dclbertüs 
ex Mona- 


€hoCafaur. 


eremitica 
vitam agit, 


438 Chronici Cafaurienfts , 

hoc cognouimus quia Dominus Deus habitattecum ; ev. 
gnofcimus reatum noftrum , petimus indulgentiam , ha- 
bes in poteftate tua fi velis extinguere vitam noftram; 
fübdimus tibi quzcumque poffidemus , ne velis à nobis 
clongare mifericordiam tuam, 

Vir autem Domini Vvrpo pronus ad pietatem, vt vidit 
lacrymas accepit mifericorditer corum petitionem, illos 
ammonens, ne interris S, Clementis aliquam vllo tempo- 
re facerent inuafionem , quia non erat mortuus imà viue- 
bat cum Chrifto, qui pró Chrifto gaudenter füfceperat 
mortem. Hanc noxam vobis condonet omnipotens Deus, 
& cuftodiat vos ne cadatis in pejus; quia illi malignando 
adhzfiftis qui nunquam de dui fuerit , nifi vos integros 
hautiat , fatiatus. His di&is regreffus eft ad Monafterium, 
& non pro tanto facto in tumorem elatus , fed magis hu- 
milis de die in diem proficiebat , & ad profe&um ducebat 
gregem fibi commiffum. Illi veró domini de fando Va- 
lentino , videlicet Lvpvs, & Vasn Tvs ; & Vvipo, filij 
quondam SxNzsALDI , tanto miraculo exterriti de Deo 


. timentes, pro reuerentia S, Vuidonis Abbatis venientes, 


in przfentia fupradi&i Vcowrs Ducis ante Abbatem re- 
nunciauerunt fando Clementi omnem poffeffionem de 
Zappini & Soliano , quicquid à tempore quondam Gife- 
berti Abbatis parentes eorum peruaferant ; ipsámque re- 
futationem fcripto & teftibus legitimé confirmatam in 
Monafterio Pifcarienfi reponendam ad memoriam pofte- 
rorum detulerunt. In qua chartula ipfemet Vgo Dux & 
Marchio, pro majori firmitate fe fubfcripfit cum aliis 
nobilibus viris qui ibidem continentur, | 

In tempore iftius Vuidonis , de quo plura focuti fumus, 
quidam Adelbertus filium füuum eodem nomine appella 
tum Monafterio S. Clementis obtulit, & humiliter eum 
fanctis inftitutionibus , & ritu monaftico erudiri rogauit : 
quem venerabilis Vuido tanquam faum , & reuera pluf- 
quam carnalem quia fpiritualem filium fuf. Cepit , monuit, 
crudiuit ; & in breui ita perfe&um reddidit , vt de Clau- 
ftrenfi Ánachoritam redderet, de communi hominam 
coctu Angelorum confortem efficeret, Ifte cüm in Piíca- 


N 


fue "Pifcarienf? Yip. YI. 439 
rienfi.Monaftério tanta religione proficeret , vt jam mira- 
culis polleret , fan&o Patre Vuidone permittente in mon- 
te, qui Blettennius dicitur, primitus folus habitauit, deín- 
de ad conuallem defcendens in Pinne Ecclefiam S. Mi- 
chaélis confttuxit ; deinde Ecclefiam fandi Eliz , pofitam 
in fundo juris proprietatis S. Clementis reftaurauit., In- 
dtque hominum frequentiam fugiens in Comitatum Tea- 
tinum tranfiuit, in montem de Caramanico , ibique cüm 
latere non poffet, Monafterium S. Nicolai in pertinentia 
ipfius caftelli de Caramanico , in loco qui Ciuitatula dici. 
tur , fundauit, Ecclefiam fan&z Crucis circa ipfum ca- 
ftellum, in loco qui dicitur ad aquas putridas , reftaura- 
uit : omnéfque fupradictas Ecclefias fuo Monafterio S. 
Clementis offerens fubdidit. 

: Poftquamveró in monte qui dicitur Vrfa per aliquantu- 

lum temporislatuit, & ibidemoccultus manere non pof- 

fet, in conuallem dedu&us defcendit, & in Comitatu 
Valuenfi, in loco qui dicitur Eufinianus , Ecclefiam in 
honore fan&z Trinitatis , & fan&i Quirici Martyris, cum 
pertinentia de Caftello , nomine Pacentro , zdificauit; in 

qua diutiüshabitans multis virtutibus & miraculis & tunc Miraculis 
in carne , & nunc in fpiritu , claruit ; ficutlibellus de ejus cuis 
vita confcriptus infinuat. Ille veró fanctus Adelbertusan. 
tequam de mundo exiret , eandem Ecclefiam cum omni- 

bus quz ad illam pertinere videbantur B. Clementi fuo 
alumno tribuit , & in manus przfati Vuidonis venerabilis 


. Inftitutoris fui donum ipfum chartáà confirmauit. 


. Peraüis igitur omnibus & in pacereda&is , pro quibus 

miffus fuerat prefatus Dux Vo, reuertens ad propria, 
Vuidonem venerabilem Monafterio fuo quiete manere, 

bonis temporalibus vti precepit , & ipfe reuerfus ad Im- 
peratorem fingula prout geíta fuerát enarrauit, Imperator 

autem CuvoNRADVs tunc temporis Capuz morabatur, 

in quam vigilie Pentecoftes ingreffus, & in Pentecofte —— 
coronatus eft , anno Dominice Incarnationis millefimo 1037 
trigefimo feptimo ; vbi fupradicto Duce referente cüm au- | 
diffet quia bonum Paftorem Pifcarienfis Eccleíia S. Cle- 
mentis Domnum V v1DoNEM haberet ; quifactis & dictis 


440 Chronici Cafaurien[is ; 

omnibus comparibus fais lumen veritatis plenarie infur- 
debat, gratias Deo reddidir. Indéque fuam epiftolam ple. 
nam affectu , & continentem quód ipfa Pifcarienfis Abba. 
tia nulli nifi fuo regio juri effet referuata , quibufdam Ba- 
ronibus qui in ipfis literis nominantur , Monafterio vicinis 
tranfmifit , corrigens , & fuis minis illos exterritans , vt 
ab infeftatione ejufdem imperialis Abbatia defifterent, 
quarum literarum exem plum tale eft: 


EPISTOLA DE ABBATIA 
Santi Clementis Regali tantum[eruats —— 
dominio. 


EIvoNRADvs Dei gratia Romanorum Imperator ÁAu- 
guítus, BEkNARDO & filiis ejus, BERALDO & ejus 
fratribus Comitibus , & RAr1NAEDI filiis ac ArBERICI 
filiis, & IoANNisfiliis , atque Lvzonis filiis, falutem& 
gratiam. Quondam multüm precando & tanquam Patet 
precipiendo mandauimus , vt bona Abbatiz fandz Tr*- 
nitatis ,. & fan&i Clementis Martyris , qua foli noftro do- 
minio referuatur , causa Dei & noftris precibus jpaadere 
ceffaretis ; fed non folüm à malo fa&o ceffauiftis, fed prio- 
re pejus feciftis. Vnde vehementer admiramur, & vitta 
quàm dici poffit dolemus : cm neque pro Dco, neqve 
pro me noftrz Abbatiz fatisfeciftis. Qua pro caufa mui- 
tüm przcipiendo , & plufquam poffit fcribi, per hanc bre« 
uem noftram mandamus , vt fi noftram bonam volütatem 
vultis habere, & noftram falutem defideraus, ac noftri. 
Imperij honorem , nullatenus refutetis Abbatiam no- 
ftram ampliüs przdando;vaftando non laceretis fed quàm 
citó poteftis quod grauiter peccauiftis noftrz Abbatiz 
emendetis , & fimilia non perpetretis, & meam bonam 
voluntatem omni tempore feliciter habeatis. Quód fi non 
feceritis, fcitote me in proximo ad vos pro certo ventu- 
rum, & vos & veftra bona in quantum potero per omnit 
diffipaturum. Prater hec omnia non parum precipiendo 
tibi PET&E & CARBVNCELLE mandamus, vt mala quz ne: 
| quitet 


WENN METTE 


ffe Psfearienf.. Yap. II. 44H 
quiter nofirz Celle fandi Eliz vfque modó feciftis, citiffi- 
mé , & per omnia emendantes , Deo & nobis placeatis: 
quód fi noftra juffione fatisfacere nolueritis , fciatis poe- 
n4s, & , vt ita dicam , intollerabile danmum in proximo 
me viuo paffuros. | 
Vvrpo veró Abbas non propter hoc in gloriam eft eIe- 
uatus humanam, fed magis & magisfe fe humilians, to- 
tum Deo non fibi afcribebat, quód fuum Monafterium in 


pace manebat, religio in eo florebat, inter Fratres maxi- 


ma caritas erar ; nullus quod fuum , fed potius quod alte- 
rius profedui effet inuigilando quzrebat ; Paftorífque bo- 
ni exemplo eruditi , vnufquifque tranfitoria hujus mundi 
& vana gaudia defpiciebat : & quia fallacem hujus mundi 
pacem reuerendus Vvipo fciebat , armauitfe , vt przce- 
pit Apoftolus, lorica juftitiz ,.& galea falutis , contra fpi- 
rituales nequitias pugnatutus , rebellémque carnem per- 
domuit , & fpiritui feruire coégit ; jejuniis & orationibus 
intentus, pro Imperatore, pro Regibus, pro vniuerfali 
Ecclefia , populo videlicet Chriftiano , folicitus cum. la- 
«rymis & fingultibus juges Domino orationes fundebat ,. 
vtipfe , à quo omne datum optimum , & omne donum 
perfectum eft, pacem à füperis in terram mitteret ; Redo- 
resEcclefie conferuaret , rebelles ad vnitatem fidei con- 
uerteret, Etdum beatus vir fauorem populi vitans , foli 
Deo vacare cuperet , exteriora negotia Fratribus Ecclefie 
commendauit , de grege curam habens , quo eum duplici 


pabuloreficeret , verbo & exemplo. 


. Accidit vtquodam tempore TR AsuvNpvs quidam Mar- 
chio cum magno exercitu per finesS. Clementisiter ha- 
beret, & dum , ficut juuenum. moris eft, populares & 
rufticani, qui in ejus Comitatu plures aderant , ad villas 
& ad cafalia causá depredandi concurrerent ; venerunt 
'Alanum , quaffierunt cibaria , fibi & exercitui neceffaria, 


& nifi feftinanter darent quod eis petebatur , Caftellum 
illud fubuerterent , aut igne cremarent , atrociffimó mi« 
nabantur, Oppidaniveró quianon fuerat fibiámperatum 


ab Abbate, nec audebant in terra S, Clementis nouas 
Tom. 5. Kkk 


1038 


MAt111.22, 


A42  . Chrome C. af aurienfrs ; 
confüetudines ponere , ad portas cucurrerunt , caftellum 
muniuerunt ,.& fe defendere deintus parantesvnum de 
caballis hoftilis exercitüs occiderunt. Vnde Marchio fuc- 
cenfusira faos milites armari juffit , & caftellum obfedit, 
centum aureos folidos pro redemptione equi expetens , 
quivix decem valebat. Et idem ipfe in prima frente cum 
armatis peditibusverfabatur , mortem , pericula , incen- 
dia , deftru&ionem comminans , nifi citó quod poftula- 
bat pretium fibi daretur, Venerabilis Vvipo hoc audiens 
Claufttum exiuit, ad exercitum venit, Marchionemfu- 
rore füccenfum mitigare humiliterftuduit. Etcümvide- 
retquia nihil proficeret, vbi effet equus interfedus inter- 
rogauit. Quem intuens in acie deformem , vilem , & con- 
fectum fenio etfinon effet percuffus gladio, per fecitiüs 
moriturum , in confpe&u totius vulgi, fa&a primitusora- 
tione, conuerfus ad Dominum dixic : Domine Iz sv. 
CuxnrisTzZ, cuinihil impoffibilecft, qui dixi(ti difcipr- 
listuis , Quodcumqne credentes petieritis fiet ; oftende virtu- 
tem tuam nunc etiam in hoc viliffimo animali, redde fibi 
vitam quzm tulifti; quia fine te nec paffer pote(t ad terram 
cadere, wt quiefcat furor iftius populi , qui fubuertere; 
fuccendere , deftruere minantur ( & vt video paratifunt) 
offeffionem beatiffimi Clementis Martyris tui, His di- 
&is , acceffit ad caballum , & tangens eum leuiter cum 
virga quam mann geftabat , dixitad eum : Surge , erigit te 
Dominus nofter Izsvs. CHRIsTVs; vade incolumis; ferui 
Domino tuo ficut fecifti ha&enus : confeftim equus furree- 
xit incolumis. Ethoc vifo fedatus eft faror Marchionis, & 
totius exercitüsün res.Monafterij debachantis, € conuerfi 
ceciderunt promi ad pedes fancti viri, orantes Vt PfO. fe 
recesad Deum fanderet ,:ne quod ip(i moliebantut 1n- 
jufté facere in eos juft& conuerteret, San&tus autem VIF 
vultu placabili eis benedixit , & vt ab iniquitate difcede- 
rent imperauit, Sícque fadum eft , vt illi fine lefione te- 
uerterenturad propria , & terra quam fuccendere mina 
bantur fab prote&ione beati Clementis remanetet in^. 
xada. | 


ffe PsfCartenf. Ln. YI. 443 

Quidam nobilis & potens vir in Caramanico , homine 

T EsALDvs, audiens celebrem famam honceftatis atque re- 
ligionis fan&i Guidonis Abbatis , exhortatione fupraícri- 
ptiviri Dei Adelberti, contulit eo tempore pro anima fua 
B. Clementi duas Ecclefias, fan&&i Nicolai à fan&o Adel- 


. berto fundatam, San&z Crucis ab codem reftauratam , 


cum omnibus rebus& pertinentiisearum, 

Hisaliífque pollens virtutibus Vvipo Abbas fan&iffi- 
mus, intra Clauftra Monafterij dum finem vitz fue fibi 
oftenfüm calitus expe&aret ; per fingulos dies jejuniis & 
orationibus intentus zgrotare ccepit ; & ftatim aduocatis 
Fratribus & qua die , & qua hora moreretur , eis innotuit, 
dicens : Ego, Fratres & filij cariffimi , ficut mihioftenfum 


eft, viam ingredior vniuerfz carnis, commendo vobis 


GEQUEUECSRECUETRnUISETED 


Io39 
49641 


tranfitum meum , ex hac vita egrediarin die qua celebra- . 


bitur feftiuitas S. Clementis, in ea hora qua in Miffa reci- 
tabitur Euangelium ; cüm peruentum fuerit ad illum lo- 
cum vbi dicetur : Euge fere bone € fidelis intra ingandinm 
Domini tui: cgo in codem momento abfque vlla dilatione 
in manus noftri Saluatoris tradam fpiritum meum; & cre- 


doquia ejus , cui fideliter deferuiui, beati videlicet Cle- 


mentis, in czlefti palatio habebo confortium. Grauefcen- 
te ejus infirmitate aduenit celeberrimus dies feftiuitatis 
pranominatz , in qua fe moriturum przdixerat , & ante- 
yd Miffa inchoaretur fe portarifecit intra Ecclefiam,& 

umpto viatico , conuerfus ad Dominum expectabat fui 
exitus horam,quando Euangelium legeretur,f(icut fibi fue- 
rat repromiffum., Fratres occupati in tanta folemnitate ,.& 


 dolentesvltra modum de tanti Paftoris velociffima migra- 


tione, fecerunt proceffionem , & expletis omnibus ficut 
moris eft in tali feftiuitate , cüm Euangelium legeretur , 
in codem momento quo fe mori prdixerat , ciim à lecto. 
re diceretur, Euge ferue bone , aftante populo & Clero , &, 
vt magis credendum eft, coetu. Angelieo , tradidit fpiri- 


*tum ; € quod diu defiderauerat , & ad quod die noctüque 


fufpirabat , vitz zternz fufcepit brauium , anno Domini- 
cz Incarnanionis mjllcfimo quadragefimo EV , DOnQ 
| Kkk ij 


Obitus S. 
Guidonis, 


lo45 


4 


Miracula 
e«us c 


4-44. Chronici Cafaurienfrs , 
Calendas Decembris : ejüfque memoriam folet celebrare 
Pifcarienfis Ecclefia die altero poft B. Clementis folem- 
nitatem annuam. Sepultüíque eftin eadem Ecclefia prope 
Clauftrum Monafterij , juxta parietem in parte Auftrali, 
vbi fe viuere in czleftibus probat quotidianis miraculis, 
Vixitautem in regimine anuis viginti vno , menfibus fex, 
diebus vigintitribus, Non multo póft tempore poflquam 
ad Dominum migrauerat , multis virtutibus fe viuere cum 
Chrifto declarauit : de quibus pauca memorabimus , quia 
ad alia memoranda properamus. , | 
Quidam puer nomine Placidus monafticis inflitutioni« 
busin Clauítro erudiebatur,qui pofteà multum proficiens 
ad profe&tum Ecclefiz , quod in pueritia didicerat cumu- 


lauic. Is dum effet fub cuftodia , ficut moris eft Monacho 


rum , quadam die acriter ceepitfebricitari ; & dum ardo- 
re febrium incenderetur , & prope duceretur ad exitum, 
à Fratribus ,à quibus pro morum honeftate tenerrime di- 
ligebatur, deportatur ad tumulum S. Confeíforis Vvido« 
nis , & fufa oratione pro eo cum fletu & fufpiriis in eodem 
momento abíque vlla dilatione furrexit incolumis, tan 
quam nunquam fuiffet vexatus febrium incendiis, — 
- Aliotempore quidam Monachus , nomine Gerguinus, 
illa infirmitate quz gutta appellatur , grauiter fuerat oc- 
cupatus , vt in ejustoto corpore vix aliquod fanum mem- 
brum reperiretur ; & non folüm à feipfo , verumetiamá 
multis de cjus falute defperabatur. R ogauit deferri ad tu- 
mulum predi&ti Confefforis Chrifti, vbi dum jaceret pro- 
ftratus humi , confeftim faa oratione fanus effedtus eft 
& gratias agens fuo Saluatori, deuouit fe de catero in ob« 
fequium B. Confefforis Chrifti Vvidonis, | 
Quzdam mulier grauem oculorum dolorem diutiàs 
pafía, ad vltimum caca effe&a eft, ita vt neque diem à 
nocte difcerneret , neque aliquid aliud videre poffet ;ad- 
ducitur fuorum manibus ad fepulcrum S. Vvidonis Ab- 
batis , & cum magno fingultu ejus auxilium poftulans' 
continuó lumen recepit, & quz triftis venerat cum magna 
latitia ad propria remeauit j reddens gratias Dco pro falu» 


i 


fre Psf/carienf. Lin. TI. 445 
terecepta, & fideli feruo eius fan&iffimo Vvidoni. 

. Multaalia funt quz Dominus Deus per fan&iffimum 
feruum füum Vuidonem quotidie operatur , quz fingula 
à nobis fi fcriberentur & faftidium generarent Lectori , & 
fortaffe incredibilia viderentur. Et quoniam , ficuti fuprà 
diximus , ad alia tendimus, hec que de fan&o breuiter 
diximus vt füfficiant breuiter rogitamus. ) 

Huic fucceffit FAANCO , qui viuens in regimine mená- 
buso&o exiuit de corpore; & antequam moreretur in tam 
breuifpatio temporis quidam Baro , nomine Peravs, de- 
dit Ecclefiz S. Clementis & feruitoribus ejus caftellum 
quoddam , quod vocatur Ripa ; cum Ecclefia S. Saluato- 
ris , & hoc donum confirmauit fcripto per manus Franco, 
nis Abbatis. | | 

Mortuo ifto Francone fucceffit DowiNicvs in regimine; 
Fina in Abbatem ab omni Congregatione confen- 

u Imperatoris HgNR1CI , venerabilis CHvoNRAD1 filij, & 
datus ab Abbate ejufdem Monafterij in quo fuerat ipfe 
profeffus, Inftrumenta veró chartarum , & ea quz fecit in 
diebusabbariatüs fui, incipiuntabanno Dominice Incat- 
nationis millefimo quadragefimo fexto,de menfe Septem- 
brio. Quo anno, regni fui videlicet jam o&auo, Rex Hzw- 
Kicvs venit Capuam , & Domni Dominici confirmauit 
electionem. Dequo quia plura fumus locuturi,licet facia- 
mus digreffionem , ad ejus electionem quomodoó faa fuit; 
& in Monafterio quid egerit , enarrare decreuimus, Fuit 
dc Monafterio fan&i Fru&uofi quod appellatur Caput- 
montis, vir religiofus , & eruditus arte medicinali , pro 
qua multüm placuit Imperatori. Sapiens in rebus fzcula- 
ribus , valensin literis, & quod magis appretiandum eft, 
folicitus erga falutem animarum Fratrum fübjectorum fi- 
bi. Quem omnes Fratres Cafaurienfis Monaíterij propter 
Tui honcftatem, prudentiam, & vitz fan&itatem in Pafto- 
rem elegerunt , ipsamque ele&ionem per manus Impera- 
toris , ficut füprà diximus ,fcripto confirmauerunt. nod 
electionis fcriptum adhuc habetur in Monafterio Pifca- 
rienfi , & fic eft. : : 


EEKK iij 


XX. Abbas 


Franco. 


XXI Abbas 
Dominicus 


1046, 


446 | Chronici Cafaurienfie, 


N nomine Summz & Indiuiduz Trinitatis. Nos deni- 

que cunüi Fratresvenerabilis Monafterij Sand & In- 
diuiduz Trinitatis , atque S. Clementis Martyris , quod 
ponitur in Cafa-aurea,pari voto ,communiq; cófilio,à ma. 
jore víque ad minorem elegimus & preelegimus Domnum 
DoniuiCvM venerabilem Sacerdotem & Monachum, 
quiquondam fuit de Monafterio S. Fruuofi Epifcopi & 
Martyris , quod dicitur Caput. montis , ad regimen prz- 
dici noftri Monafterij , fecundüm preceptum Regulz B. 
Benedi&i; quia fcimus eum, largiente Domino, caftum, 
benignum , mifericordem , do&tümque lege diuina : nec- 
non & confenfu Domni BzRARD: Abbatis fui , fimülque 
etiam ELELIN1 Cancellarij prudentiffimi Domni Hzsxi- 
ci1Imperatoris & Augufti tertij, ipfiüíque pro fidelitate 
ac veneratione , cujus Monafterium przlibatum effe di 
gnofcitur , & cujus etiam fideliffimus Abbas ipfe proba- 
tur, nobisillumlargitus eft. His videlicet auctoritatibus 
roborati & conglobati ; vt fuprà di&um eft , afcinimus 


. eum , atque promouimus ad Abbatis officium peragen- 


dum, ad vtilitatem atque profectum noftri Monafterijani- 
marümque noftrarum falutem. Cui omnes in vnum amo- 
re Deiinfpirati, fuáque dile&ione ,. promifimus obedire 
cun&is diebus vitz noftre fecundüm precepta Regulz, 
fuáque jufta imperia , fauente Chrifto. Et vt hzc noftra 
clectio firmiter atque inuiolabiliter permaneat , bono ani- 
mo , fpontaneáque voluntate cundi infimul propriis 
manibus roborantes infigniuimus.Quam veró electionem 
à nobis factam przdi&o Domno Hzuwnico gloriofiffimo 
Imperatori noftro dirigimus , vt fua miferatione ele&um 
Patrem noftrum imperiali dono , priuilegiique largitate 
confirmet , quatenusà Deo pro hoc remuneretur , & àno- 
bisomniin tempore fideliter veneretur, ac pro ftatu fui 
regni Deus omnipotens noftrisafsiduis orationibus inccf- 
fabilicer füpplicetur, | 


fiue Pifcarienf. 1n. TI. 447 
Ego Frater TeE&x&EMENOLrO Monachus & Prazpofitus 
confenfí. 


Ego Fratet ÁD ELM A & 1 Prefbyter & Monachus con- 
fenfi, 


Ego F. Oppo Sacerdos & Monachus in hac eledione 
confenfi. | 


EgoF. ANczLvsSacerdos & Monachus in hac electione 
confenfit. 


EgoF. Apg1.BE ETvSs Monachus in hac eledionc 
confenfi; | 


. EgoF. IoAnNES Presbyter & Monachusinhac ele&tioz 
ne confeníi. | 


" EgoF. IoaNNEs Presbyter & Monachus in hac electio- 
Be confenfi, - | 


Ego F. LaNpvipenuvs Presbyter & Monachus in hac. 
ele&ione confenfi, | 

| Ego F. PerRvs Presbyter & Monachusin bac ele&ione 
Confenfi, | 


Ego F. A z zo Sacerdos & Monachus in hac ele Qtione 
confenfi, | 


Ego F. Azz0 Sacerdos & Monachus in hac ele&ioné 
confenfi, ! 
Ego F. Anpo Sacerdos & Monachus confenfi, 
.EgoF. IoanNzs Sacerdos & Monachus confenfi. 
' EgoF. PeTRvs Monachus confenfi. : 
EgoF. TopAtDo Monachus confenfi. ; 
EgoF. ApzraERTVvs Monachus & Presbyter confenfi, 
EgoF., A220 Presbyter & Monachus confenfi, 
EgoF. Az20 Presbyter & Monachus confenfi, 
Ego F. Giso Presbyter & Monachus confenfi. 
EgoF. PegrRvs Presbyter & Monachus confenfi; 
EgoF.IoANNzsPresbyter & Monachus confenfi, 
EgoF. BeuEDic Tvs Presbyter & Monachus confenfi. 
, Ego F.GaiMvarpvsPresbyter & Monachus con- 
fenfi, | | 
EgoF.IoANNES Diaconus & Monachus confenfi, . 
EgoF.Ma1NARDvs Monachus confenfi. | 


44$ Chronici Cafaurtenfis , 
^ £goF. Àzzo Monachus confenfi. 
Ego F. Giso Monachus inhac electione confenfi, 
Ego F. Au1zo Monachus confenfi. 
. Ego F. T&EsEDI0 Monachus confenfi. 
EgoF. IoANNEs Monachus confenfi. 
Ego F. Giso Monachus confenfi. - 
Ego F. IoauNzs Monachus confen(i. 


Eodem dánno quidam vir nomine Sv»ro , quondam 
Timmonis filius , diuinitus infpiratus proanima fua & pa» 
rentum fuorum , conceffit & tradidit per manus Domni 
Dominici Abbatis Monafterio Pifcarienfi , & Ecclefiz S, 
Angcli ,quz fita eft in monte , nomine Apriano , quz 
etiam eft Obedientia juris Ecclefiz B. Clementis quan 
tlam Ecclefiam in honore ac vocabulo S. Nicolai , inloco 
qui dicitur Cornifia , juxta luuium Gomanum confir 
&am , cum omnibus rebus & poffeffionibus fuis , terravi- 
delicet modiorum centum quinquaginta fex.ficut teftatur 
chartula traditionis cjufdem. Erant infuper eodem tem- 
pore duo fratres , viri nobiles & illuftres , in Comitatu 
"Aprutino , AbELBERTVS & RAiMvNpvs vocabulo , lij 
quondam GR1MALDI , qui compundi diuinitus pro falua- 
tione animarum fuarum & parentum fuorum , conceffe- 
runt , & per chartulam tradiderunt Monafterio B. Cle- 
mentis vnufquifque portionem fuam de caftello de Sáào- 
vetere nomine , vnufquifque medietatem de ipfo caftello, 

«um Ecclefia que in honore Domini Saluatoris eft zdifi- 
cata , in loco qui dicitur Prefiano ; & cum alia Ecclefia vo- 
cabulo fandi Ándrez conítruca. Et vnufquifque corum 
medietatem de caftello Vecclo , & de caftello & Poio de 
Beczano , cum muris & carbonariis , cum Ecclefiis in eif- 
dem zdificatis, cum omnibus rebus & dotibus earum ,& 
cum omnibus zdificiis, & pertinentiis, & faübjacentiis eo» 

:gumdem caftrorum. Quz eft terra videlicet modiorum 
mille ducentorum , per loca & vocabula fua quemadmo- 

.dum in charculis exinde facis & tefübus roboratis rept- 

riuntur, | 


poft 


ffe Psfcartenf. Yap. YI. 449 

Poft mortem veró füpradicti S. Vuidonis Abbatis cüm 
quidam ex Fratribus Monafterij Pifcarienfis , ficut fuprà 
legitur ; acceffiffent ad HigNRICvM Imperatorem , pro 
Domno Dominico Abbate fibi fubftituendo per illos, & 
przcipu& per fratrem fuum carnalem Domnum GviMA- 
&1VM religiofum Monachum cum fupradi&is Fratribus 
przdi&z ele&ionis legatione fun&um , ab eodem magni- 
fico Imperatore Adelbertus Cafaurienfis religiofiffimz 
vite Monachus, qui , vt fuprà retulimus , fand Trinita- 
tisEcclefiam in Comitatu Valuenfi , invocabulo Placen- 
tto , conftruxerat , & eam in. obedientiam Monafteri; Pif- 
carien(isaddixerat,priuilegium impetrauit de predicto lo- 
co , inquo eadem Ecclefia pofita eft , qui Finianus dici- 


tur , vt patet in priuilegio Henrici Imperatoris fic defcri- 
poo | | 


|—(| PRAECEPTV M 
HzNRICIJmperatoris de libertate €8 rebus 
Mona[leri Cafaurienfis. 


I Nnomine San&àz & Indiuidyz Trinitatis , HEN &.1- 
. cvs diuina fauente clementia Romanorum Imperator 
Auguftus.Si feruorum Dei petitionibus affenfum prebue- 
rimus., ad fpem diuinz remunerationis nobis profuturum 
efle non diffidimus. Quapropter omnium Chrifti noftrí- 
que fidelium tam futurorum quàm prafentium nouerit 
induftria , qualiter nos pro amore diuino animzque no- 
firz remedio , tam ob petitionem venerabilis À p xr- 
BERTI Monachi , quàm & germani fui. Guimarij , de Ec- 
Clefia fan&z Trinitatis & fancti Quirici Martyris , in vo- 
cabulo Placentro in Comitatu Balbenfe vbr Finianus di- 
Citur : concedimus eis ad habendum & poffidendum ip- 
fum predictum locum;tam ipfis,quànv& Abbati ipforum. 
Vtnullus Dux , Marchio , Epifcopus ;, Goines , aut Vice-- 
Comes , aut magna paruaque períona aliquam moleftiam 
eu inuafionem facere prafumat. Infuper concedimus eis 
predidum locum Finianus cum introitu. & exitu fuo; 

Tom, s. Lll 


450 Chronici Cafaurienfis , 

quod eftà capite , line ferra de Barbarano, pede fine ipfo 
Rigo de Placíti, devnolnato fine ipfo valle de fuge, exalio 
latere ferra de 'Corniamo , cum ipía furca cam omni per- 
tinencia faa : & funt in füpradi&tis iftis modiorum de terra 
quauor centi, & (i ampliüs inuentum faerit ad ipfam jam 
di&am Ecclefiam pertineat , cum terris , vineis , aquis, 
aquarámque decuríibus, pi[cationibus  rpolendinis, cul- 
tis & incultis, omnia & in omnibus, & quidquid de pradi- 
&i Monafierij poffeffionibus Fifcus nofter fperarc potue- 
rit ipfipro zternz remuncrationis praemio concedimus. 
Et vr nallus mallaturam perfoluat Aduocato ejus , &c. 
vt in fuperioribus Prinilegiss. 

Signum Domi Hxwx1cr fecundi Romanorum inti- 
Giffimi Imperatoris Áugulti. | 

HzNnrcvs Cancellarius vice HgRiMANNI Archican- 
cellarij recognoui. 

Data CalendasTanuarij, anno Dominicz Incarnitio- 
nis millefimo quadragefimo feptimo , Indi&ione decima 
quinta : Anno autem Domini Henrici tertij ordinationis 
ejus decimo o&uo. Regnantis quidem octauo fecundi, 
Imperantis primo. Aum ad Qolumna ciuitatem in Del 
nomine feliciter , Amen. 

Ia fecusdo anno quo Dowrwicvs fuerat Abbas 5. Cle- 
mentis inftitutus , contigit HENRICYM Imperatorem Ve- 
nire Capuam , cui predictus Dominicus Abbas ad fan- 


€um Flauianum in Á pratio perrexit obuiam , & impttta- 


uit priuilegium proteGionis , munitionis , defenfionis ad 
inftar eorum priuilegiorum qux data fuerant 2b Antecef- 
foribus fuis. Quod priailegium ferastur honorifice in Mo- 
nafterio ; & defcriptum fic eft : | 
TRECEPTFM 
HzNRICI Juperatoris de libertate t$ ttbus 
| 5^ — Manaflerz Cafanrtenfis. 
N nomine San&z & Indiidusz Trinitatis, HgNXICYS 
À diningfauente clementia Romanorum Imperator Au- 


fue Psfcarienf-. Las. 1I. 451 
guítus, Si feruorum Dci petitionibus affenfíum prabueri- 
mus ad fpem diuinz remunerationis nobis profuturum 
effe non diffidimus.Quapropter omnium Chrifti nofirique 
fidelium tam futurorum quàm przfenrium nouerit indu- 
ftria , qualiter nos pro amore diuino animaque noftra re- 
medio , tum ob petitionem venerabilis Abbatis Domini. 
ci didi Monafterij fan&z 'Frinitatis & B. Clementis Mar- 
tyris inibi quiefcentis, In Comitatu quidem Pinnenfi , in 
infula quz Cafa-aurea vocatur, juxta praecepta przdecef- 
forum noftrorum Regum ac Imperatorum quicquid jufté 
& legaliter vifum eít habere , jmperiali noftra au&oritate 
decreuimus corroborare , & confirmare quodcumque vi- 


delicet idem Monafterium videtar obtinere infra vrbenx 


Romanam , Xc. v? /sprà in aliis Pritilegiis. 

Signum Domni Hzna1c1 Imperatoris fecundi Roma- 
norum inuictiffimi Imperatoris Augufti. 
. HzNni1cvs Cancellarius vice HzgiMANNI Árchican- 
ecllarij rccognoui. 

Data tertio Idus Martij, anno Dominicz Incarnationis 
milefimo quadragefimo feptimo , Indictione decima 
quintà. Anno autem Domni Henrici tertij ordinationis 


eius decimo o&auo, Regnantis quidem octauo fecundi, . 
Imperantis primo. ÁGum ad fandum Flauianum in Dei 


nominefeliciter , Amen. 


Cimquidam Lrror.rvs quondam V tfi filius, cotempo- 


reideft, anno Dominicz Incarnationis millefimo quadra- 
geíimo o&auo, Ecclefiam quandam inhonore S. Petri & 
S. Martini conftru&am , in loco , cui vocabulum eft in 
Colle de Cafalecclo , in pertinentia de Caftellione , poffi- 
deret , timens de die mortis , & aterno judicio , pro anime 
fuz redemptione tradidit & judicauir ipfam Ecclefiam in 
Monafterio B. Clementis per manus Damni DouirNici 
venerabilis Abbaris,cum omnibus rebus & poffcffionibus 


fuis, & cum terra modiorum viginti quinque , ficut tefta-. 
tur chartula traditionis , exinde legitime facta, & teftibus 
idoneisroborata , Monafterióque Pifcarienfi feliciter por-: 


reca. | 


Antempore hujus Abbatis ,anno videlicet ab Incarnas- 


Lll ij 


1047 


I04$& 


—À— —— — A- —— — — 


452 Chronici Cafaurtenfis , 
1049 tione Domini noftri Izsv-CunisTI millefimo quadragef. 


mo nono. Quo etiam anno Domnus Leo Papa ordinatus 
eít, Indi&ione fecunda currente : Domno quoque Hzx- 
Rico Augufto imperante. Quidam vir erat in Comitatu 
Pinnenfi poffeffionibus opulentus , & diuitiis floridus & 
potens,nomine OTTES ER TvS,Cognomine Fratellus,quon- 
dam Otteberti filius qui compuncus gratiá Spiritüs fan- 
&i pro remedio anima fuz , & defiderio czleftis regni, de- 
dit Monafterio S. Clementislegitima largitione : primó 
quoddam caftellum fuum vocatum Ripa de Prata , cum 
Ecclefia S. Sylueftri ibidem zdificata , & cum cafis & edi- 
ficiis, & omnibus rebus & pertinentiisatque fübjacentiis 
fuis ; & cum terra poffeffionis modiorum trecentorum 
perloca & vocabula fua quz in chartula reperiuntur, De- 
dit in eodem Comitatu &aliud quoddam caftellum, vo- 
cabulo de San&o- Mauro , cum eadem Ecclefia S. Mauri; 

cum vniuerfis rebus, zdificiis , & tenementis, ac perti- 
nentiis fuis , & portu maris , & pifcatione fua ; & cum pof- 

feffione terrarum modiorum mille. Fecit etiam de ipfis 

fcripta quz feruantur in archiuis publicis ipfius Abbariz. 

Fecit etiam inde folemnem inueftituram cum ÁApxtsá 

conjuge fua, 

Matrona quzdam , TEoDERADA nomine , diues&ho- 
nefta mulier , quondam viri clariffimi LvPowrs filia , con- 
iux cujufdam illuftris viri , nomine Ionauwrs, filij quon- 
dam TRANSARICI, €o tempore fer& ad mortem agrota- 
bat, qui à przdicto viro fuo confilium & licentiam acci- 
piens condidit ceftamentum ; inquo diuinitus com punda 
pro mercede animz fuz, & pro fuorum & genitorisac viri 
füi peccaminü redemptione , conceffit & tradidit in Mo- 
nafterio B. Glementis dere fui juris fuxque proprietatis : 
videlicet terram in pertinentia de caftello , nomine Mof- 
cufo , loco nomine Talliano ; modiorum ducentorum ,& 


« Ecclefiam ibidem in honore fan&z Iufte zdificatam,cum 


vniuerfis rebus & pertinentiis fuis. | 

In Aprutio quoque quidam vir diues , nomine Tat- 
sE1o , filiusquondam R AMMALDI, pro animz fuz falua- 
tione donauit & tradidit , necnon per charculá confirma- 


TUTTI 


ffue Pifcarienf. LiB. Il. .—— 45 


uit quafdam res proprietatis fuz Monafterio B. Clemen- 
tis : videlicet caftellum de Valeriano , cum Ecclefia in ho- 
noreS. Iuuenalisibidem conftru&a, & cum omnibus xdi- 
ficiis , rebus & pertinentiis fuis , & cum poffeffionibus per 
loca & vocabula in eodem Valeriano , & in Occiano , Pa- 
fenis , Cafaria, Vualdo, Moniano , Fabricia, terra nempe 
modiorum fexcentorum, ficut ejufdem donationis charta 
declarat. | | 

Incotempore quo Normanni deuaftauerunt À puliam, 
& non fua fortitudinc fed vitio gentis fubdiderunt fibi ter- 
ram illam , Papa Leo nonus cum Romanoexercitu con- 
tra eos exiuitad pugnam , & in ipfo conflictu inferior ami- 
fit gentis fü partem non minimam. Tunc ad eum per- 
rexit Abbas DoMuiNicvs & impetrauitab eo priuilegium 
contra Epifcopos , Archiepifcopos , Comites , Barones, 
& contraomnes qui in Monafterio fandi Clementis ali- 
quid jaris, dominationis, poteftatis, vel in Eccleftis ad 
cundem locum pertinentibus vellent habere , ni(1ab ini- 
qua petitione , & voluntate ceffarent , quód excommuni- 
carentur , & à liminibus San&orum fegregarentur , bene- 
fa&ores à Dco exaltarentur, & eorum peccata dimitte- 
rentur, Ifte fuit primus Abbas Pifcarienfis Coenobij qui 
impetrauit priuilegium * , ficut fuprà diximus, à Pontifi- 
ce Romano , quod Antecefforesfui vel habere non potue- 
runt , vel duxerunt pro minimo. ! 
- Duoquidam viri HirpER1Nvs & LoNwcINvs potentes, 
& in poffeffionibus locupletes, inter duo lumina , Goma- 
num & Plumba, perloca & vocabula, nomine Maranello, 
Occiano , villa Mayna, Monteficco , in ipfo Francifco, 
Perricara, Treio , terram cultam & incultam modiorum 
duorum millium , & duas portiones de caftello Mortule, 
cum Ecclefiis& tenementis fuis , dederunt pro animabus 
fuis S. Clementi; indéque confirmationis chartulas legiri- 


mé facientes eas Pifcarienfi Monafterio feliciter obtule-. 


runt. 


. Praeterea circa tempora ifta dum Domnus DowiNtcvs. 
Abbas floreret in Monafterio, & fama ejus bonitatis vbi- 


que diuulgaretur, coniigit vt Ecclefia Valuenítis proprio 
s L1l iij 


* Editus 
reperies 1m 
£07m. 6, 1t4- 
lta fac. pag. 
LjLI. 


. am D. o.c on 


Domini- 
cus Abbas 
fimul & 
Epi(copus 
Yaluenfis, 


1056 


XXII.Ab- 
bas Berar- 
dus. 


454. Chronici Ca(aurienfis , 

Paftore viduaretur ; & quia fine ReGore effe non poterat; 
ifte folus ad eam regendam inuentus eft dignus. Quid 
multa ? eligitur , confecratur, & Epifcopus Valueníis, 
& AbbasS. Clementis infimul inftitnitur. In qua hono- 
ris celitudine pofitus, monachilis non eft oblitus habi- 
tüs, fed feruauit humilitatem quam in Monafleriohizbere 
confüeuerat ; pro qua humilitate ; & Dco & hominibus 
complacebat. 

Igitur anno ab Incarnatione Domini noftri Iz sv- 
Cnk1srTI nillefimo quinquagefimo fexto, quidam Lo. 
TERIVS ; quondam Arszrnrr filius , pro animz fuz re- 
demptione fuorümque parentum conceffit & dedit , per 
chartulam confirmauit , Monafterio fan&i Clementis, in 
Joco, qui nominatur Banio , medietatem de caftello de 

* Sando Elcutherio,cum ipfo Poio nouem mafts hominum, 
& terra modiorum octoginta, & cum cateris rebus & per- 
tinétiis fuis ficut ejufdem donationis chartula proteftatur, 

... Peridem tempus cüm Domnus Donwinircvs Valueníis 
Epifcopus , & Pifcarienfis Abbas , effet in laboribus con- 
ftitutus , & fortiter ipfarum duarum Ecclefiarum vigilan- 
tiá fatigaretur, volens onus fuum alleuiare , tantíque pon- 
derisadjutorem accipere, proptereà maxime quiadeci- 
ris & tumultibus Epifcopatüs fibi jam tanta fuccreue- 
rant,quód Abbatiz regimen & negotia detrimentum piti, 
& minor ejus videretur profectus, habito confíilio cum 
Fratribus vnum ex eis, BERARDYM nomine, fibi fubfli- 
tuit, & vt fuas ageret vices in regiminis , & abbatiatüs 
fede pofuit, fibique nomen & officium Abbatisattribuit, 
referuata fuo arbitrio füummarum rerum poteftate , & pr- 
cipaorum Monafterij negotiorum difpofitione. Igitur 
BzRARDVScCüm , ficut ditum eft, nomen & officium Ab- 
batis füfcepiffet , fecit cambitionem cum Gregorio Ab- 
bate S. Nicolai ad Trutinum , & dedit Ecclefiam quam 
habebat Monafterio S. Clementis in Comitatu Apruti- 
no, inlocoqui dicitur Vallifcupa , cum trecentis modis 
terre , & accepit Ecclefiam fan&i Mauriad flumen, quod 
vocatur Tabe , cum totidem modiis terrx. 
[n finu preterea montis , qui dicitur Vrfa , fuerat ptz- 


fue Pifcarienf-. Lin. YI. 4.5$ 
teriris annis in proprio fundo juris B. Clementis caftrum 
à fupradictis Dominis Tocci zdificatum , in loco videli- 
cet vbi erat lapidea area , indéque à fuis conftructoribus 
vocatum eft caftrum ipfum Lapidaria, quafi Lapidum- 
Área, in cujus pertinentia fundauerunt/n loco, qui di- 
citur Caprofica, Monafterium in honore San&z Trinita- 
tis; quod cüm contra Monafterium B. Clementis , & pro 
fuo detrimento fuiffet edificatum , Domnus Dominicus 
Epifcopus & Abbas fundatores ejufdem Ecclefiz , videli- 
Cet GERARDVM, & SvAnILvM , quondam Albericifilios, 
'Tocci dominos, ab iniqua voluntate & prxíümptione 
conuertit , ipsámque Sanctz Trinitatis Ecclefiam Pifca- 
rieníi Monalterio fubdere fecit: quam Ecclefiam de rebus 
& poffeffionibus eorum pleniter dotatam idem Epifcopus 
cum Monachis Cafaurienfibus folemniter dedicauit , & 
in obedientiam Monafíterij S. Clementis perpetualiter 
addixit & confecrauit. Poffeffionum veró ejufdem Eccte- 
fiz quzdam duximus exprimetda vocabulis : primó eft 
ipfe locus inquo zdificata eft terra modiorum quadragin- 
ta quatuor : deinde poffeffionis terra per loca & vocabula 
fimul colle&a modiorum centum quinquaginta: deinde 
Ecclefia S. Viti, Ecclefia S. Caffiani, Ecclefia S. Marise 
de Pefile, Ecclefia S. Nicolai de Cardia , cum omnibus 
rebus & tenementis earam. Poffeffio dotis fan&z Crucis 
de colle Rotundo , poffeffio de loco , nomine Guaftu : in- 
fuper omnes homines de parte predidi Suabili de Lapi- 
daria , & de Tocco , & Canta-lupo , & valle de Carama- 
fico, cum omnibas rebus & cenementis eorum , & debi. 
talibus reditibus.De quibus omnibus chartulas confirma- 
tionis facientes , pet manus DomniDominici Epifcopi & 
Abbatis eas Monafterio B. Clementis feliciter obtule- 
runt ;anno videlicet ab Incarnatione Domini noftri Igsv- 
Cuxisr: millefimo fexagefimo primo, Quo anno Dom- 
nus ÁLEX ANDER Papa ordinatuseft ; à quo Domnus Do- 
minicus Epifcopus & Abbas literas smpetrauit. contra 


unt: 


Xe3* 


malcíarores Eccle(iz S. Clementis; qua defcripte fic | 


IOÓ1 


4.56 Chronici Cafaurienfis , 


DECRETALIS ETISTOLA 


Alexander 
Papa II. 


1064 


contra malefatfores E ccleffe 5. Clementis. 


Jum Epiícopus feruus feruorum Dei, nobi 
libus viris TRASsMvNDO , BERNARDO , BERARDO, 
filiis Sanfonis, falutem & Apoftolicam benedictionem. 
Quoniam erga Monafterium S. Clementis piz deuotio- 
nis ftudium vos habuiffe , & ad ejus honorem plerumque 
benefacta vos contuliffe , à Confratre noftro Dominico 
"Valuenfi Epifcopo, & ejufdem loci Abbate cognouimus, 
grates vobis & noftrz dilectionis beneuolentiam per hac 
Ícripta mandamus. Sed quia Deus ad finem bon: operz- 
tionis maxime refpicit , & non incipientibus, fedinboni 
aGione per(iftentibus , larga remunerationis premia polli- 
cetur & tribuit, Rogamus, & vt cariffimos filiosvosad- 
monemus , vt in Deiferuitio, & in amplificando honore 
prefati Monafterij, veftra fides & ftudiofa deuotio crefcit, 
confilium , & vbi neceffe ficadjutorium , veftra nobilitas 
fibi exhibere ftudeat ; quatenus per interuentum B. Mar- 
tyris Clementis diuinz protectionis gratia , & A poftolicz 
benedi&ionis abundantia, in hoc fzeculo & in futuro vos 
protegat , & conferuet, Illud autem vobis & omnibus 
quiinter vos funt notum effe volumus, quoniam quifquis 
ad injuriam prefati Monafterij fe erexerit, & Abbatiqui 
nunc ibi prefidet , fuífve fuccefforibus in regendis & te 
nendis bonis Ecclefie contrarius extiterit ; nifi à tam ne- 
fanda & facrilega temeritate fe retrahat , & damna qu£ 
Ecclefiz intulit , digna emendatione reftituat, fine dubio 
Apoftolice maledictionis, & diftri&tam noftrz excommu- 
nicationis vltionem fuper fe venturam effe pertimefcat, & 
abomni Chriftiana communione fe feparandum elfe ex. 
aucícat. 

Itemanno Domini millefimo fexagefimo quarto BE- 
NARDVS quidam dedit Ecclefiz S. Clementis , cui fupr- 
fcriptus Berardus praeerat, fanctam Eufemiam de Cara- 
manico, cum centum modiis terra, Ab 


' fue Pifcartenf? Lip. T I. 457 

Ab hoc fiquidem tempore cceperunt Fratres obliuifci 
Imperatoris Curiz , & Normannis depopulantibus totas 
terras non valentes refiftere, primitus fuerunt fubditi Ro- 
gERTO primo Comiti de Rorello, & poft mortem ejus 
VcoNi Malmazetto , de cujus perfecutione , quam fecit 
S. Clementis Monafterio , fumus locuturi tempore fuo. 
]lli , quos fuperius diximus , in przfentia VcoNis Ducis 
tempore CauvoNnAD: Imperatoris fuiffe deuictos,& acce- 
piffe caftella per manus Domni W/ idonis fan&iffimi Ab- 
batis fub conditione feruili , obliti juramentorum & fidei 
inuaferunt poffeffiones , munierunt caftella contra Eccle- 
fiam , & vt fecuriores eam poffent opprimere , fecerunt 


fibi alios dominos , quorum auxilio & virtute tenuerunt 


quod male inuaferant;ad diminutionem loci & detrimen- 
tum totius Abbatiz, Berardus veró , vt poftea patuit , di- 
uino * illisnon potuit refiftere,quia Deusad confufionem 
terre immiferat füper eos Normannos , dominandi gen- 
tem auidiffimam. Ifte fiquidem Berardus Abbas non in- 
uenitur in agendis multa velaliqua magna feciffe,fed pau- 
c2; &antequam multa poffet operari , dedit ei Dominus 
finem vitz. Sexannisrexit Monafterium , deinde moriens 
fubiuit maufoleum. Ponitur quoque inter Abbates poft 
Domnum Dominicum , & poft iplum nomen ejus fcribi- 
tur in catalogo. Poft cujus mortem Domnus Dominicus 
quamdiu fuperuixit, ficut antea curam habuit Abbatiz. 
 Inquotempore in Comitatu Valuenfi Albericus, Iohan- 
nes & Benedi&us , viri Valuenfes, dederunt S. Clemen- 
ti;& per chartulas confirmauerunt omnes poffeffiones fuas 
in cáftello de Pauperi, & in loco qui dicitur Bocetum. 
Ipfo namque tempore;anno videlicet ab Incarnatione Do- 
mini millefimo fexagefimo quinto , Sanfo Rainaldi filius 
confirmauit per chartulam fan&ào Clementi Ecclefiam 
Sani MAR1Ain Blefiano, cum trecentis modiis terr? , 
& cam in Obedientiam Monafterij Pifcarienfis perpetuó 
fubdidit. | 
Igitur Domnus DowvrN1cvs Valuenfis Epifcopus & 
Pifcarienfis Abbas, in expletione vitz fuz, & confumma- 
tione dierum fuorum in caritate radicatus & fundatus dili- 
Tom. 5. m Mmm 


f. * «dden- 
dum , judi- 
cio, 


1065 


Obiit Do- 
minicus 
Abbas, & 
Bpiícopus 
Valuenfis. 


1072 


xxIII. 
Abbas 

"[ raímun- 
dus, 


puru omm 


458 Chronici Cafauvienfis , 

gebat proximum tanquam feipfum , & Deum extoto cor- 
de, tota anima , & tota virtute, in tantüm vt fi tempus 
perfecutionis adeffet, libenter pro Deo fanguinem fun. 
deret, & quoniam martyrium non folüm eft quodaccipi- 
tur fanguinis effuftone ,fed abítinentia vitiorum, & carnis 
maceratione , longumtraxit martyrium ; qui quamdiu vi- 
xit mortificauit membra fua fecundüm Apoftoli di&um. 
Et quia Deus volebat eum deterris ad czleftia trahere, in 
Abbatia quam regendam fufceperat dedit ei finem vitz, 
& voluit vt cum San&o W idone,cujus fucceffor extiterat, 
in vno eodémque farcofago haberet locum fepulturz. 
Obiitautem quinto Idus Martij, tempore vi&oriofiffimi 
Imperatoris HzNna1ci , accepítque à fummo judice fto- 
lam immortalitatis, & coronam gloriz, illi fociatusin cz- 

lis, cujus fucceffor extitit , & in cujus fepulcro meruit fe- 

peliri. Vixit autem in regimine Monafterij fan&i Cle- 

mentis Difcarien(is viginti octo annis , menfibus fex , die 

bus decem. 

Eodem tempore ÁLExANDRO Papa defun&o Ildebran- 
dus Archidiaconus in Papam GRzconR1vM eft ordinatus, 
menfe Aprilis, anno Dominica Incarnationis millefmo 
feptuagefimo fecundo. 
^ Poft obitum veró Domni Dominici Valuenfis Epif- 
copi , & Pifcarienfis Abbatis, cüm Fratres diutiüs nol- 
lent fine Re&ore manere, ne res Ecclefix decrefcerent , 
cum Clericis S. Pelini, qui fimiliter Paftore carebant, 
Romam tetenderunt, & habito confilio càm non poffent 
ad Imperatorem ire, quia jam diícordia & diffidium in- 
ter Romanam Ecclefiam & Imperium Teutonicorum pa- 
rabarur;ad prefentiam A poftolice fedis accefferunr. Agni" 
tis itaque caufis vtriufque Ecclefie in Romana Curia, 
TRAsMvNDvsquidam Monachus, nobilis vir, frater Ode- 
rifíj, qui poft Domnum Defiderium fuit Abbas S. Bene- 
di&i, in electionem ejus vtriufque concordantibus & 
confentientibus à Domno Papa GazcoR:1o, & Mone 
chis S. Clementis in Abbatem , & Clericis S. Penini in 


1973 Epifcopum honorabiliter eft datus , anno ab Incarnatione 


Domini noftri Izsv-CugisxI M. Lxximn. 


fiue Pifcarienf?. V5. TI. 4.59 
Quivenerabilis Papa Gazconivs in vniuerfali Conci- 
lio, quod Rome celebrauit contra Normannos, & alios 
inuafores , de prediis & poffeffionibus Monafterij S. Cle- 


mentis fpecialem fententiam multümque timendamtali- 
ter promulgauit. 


SENTENT!A A GREGORIO P APA 


promulgata contra peruafóres poffeffionum 
AMonaflerj S. Clementis. 


I quis Normannorum , vel quorumlibet hominum ; 
S ids Monafterij B. Clementis inuaferit , vel quaf- 
cumque res ejufdem Monafterij injufté abftulerit , fi bis 
vel teradmonitus non'emendauerit , excommunicationi 
fubjaceat , donec refipifcat, & Ecclefie fatisfaciat. Si 
quis predia B. Clementis vbicumque pofita in proprieta- 
tem fuam vfurpauerit, velíciens occultata non propala- 
uerit , vel debitum feruitium exinde B. Clementi non ex- 
hibuerit , recognofcat fe iram Dei & S. Clementis velut 
facrilegus incurrere. Quicumque autem in hoc crimine 
deprehenfus fuerit eamdem hereditatem B. Clementis 
reftituat , & poenam quadruplum de propriis bonis per- 
foluat. Quicumque Militum ,vel cujufcumque ordinis , 
vel profeffionis perfona , predia Ecclefiaftica à quocum- 


que Regefeu fzculari Principe , vel ab Epifcopis, inuitis.- 
Abbatibus , aut ab aliquibus Ecclefiarum rectoribus fuf- 


cepit vel fufceperit, velinuafit ; vel etiam eorumdem R e- 
&orüm deprauato fententiofo confenfu tenuerit , nifi ea- 
dem predia Ecclefiis reftituerit excommunicationi fubja- 
ceat, | 

Rome in vniuerfali Synodo prxfidente Beato Gregorio 
Papaabeodem promulgata, ab vniuerfali Concilio com- 
probata. 

Iftz veró literz , quas inde fieri juffit , ab eodem A po- 
ftolico per eundem Domnum TRAsMVNDVM , à fe jam 
Abbatem & Epifcopum ordinatum , ad Conuentum Ec- 
clefiz S. Clementis funt deftinate , vt obferuanda perpe- 


Mmm ij 


CHERVUHNSESIEONUE UE ARE 


1973 


Gregorius 
Papa Vll, 


rA 


1074 


1073 


460 Chronici Ca[aurien[is, 
tuà cum priuilegiis in Pifcarienfi Monafterio referuentur, 
Igitur cüm Domnus Trafmundus Epifcopus & Abbas 
effet ordinatus , regebat vtramque Ecclefiam, & nego- 
tia vtriufque feparatim agebat , nam aliquando in fan&o 
Pelino, aliquando in Monafterio habitabat. Cujus intem. 
pore , anno videlicet Incarnationis Dominice currente 
millefimo feptuage(imo quarto , Indictione duodecima, 

uidam nobilis & illuftrisvir, OsER Tvs nomine , quon- 
d Gviponis filius,proremedio falutis animz fuz quic 

uid fibi pertinebat de caftello, qui dicitur Petrace de 
findto Valentino , b. Clementis Monafterio tradidit, & 
per manus przedi&i Abbatis confirmauit, indéque litteras 
confirmationis fieri fecit. Abbas praterea TRasuvNDvi 
vt fapiens vir, dum plus ftaderet in przfentibus quàm 
prouideret futuris, in hoc facto caftellum , quod foris 
erat intromittens , zdificauit in infula, & ipfum turre 
& moenibus circumdedit, viros & mulieres habitatores 
ipfius caftelli inftituit; tranfitum fuum & habitatorum 
ejufdem ante portas ipfius caftelli communem fecit : hac 
na&a occafione , quia Toccenfes infeftabant habitatorts 
exterioris caftelli. | 

Prater hzcetiam fequentianno , qui eft ab Incarnatione 
Domini annus millefimus feptuagefimus quintus , RAt- 
NARDVS ,fupradicti Oberti filius , codem & fimiliordine 
actenore quo & pater ejus , quartam partem fibi refiduam 
de fuprafcripto S. Valentini caftello deuoto animo 5. 
Clementi obtulit , & chartulam confirmationis inde f- 
ciens Domno Trafmundo Abbati legaliter tribuit. 

Ifte fiquidem Abbas cüm effet Epifcopus , & Eccleftam 
S. Pelini miro opere renouaffet , & etiam S. Phamphili 
Sulmonenfem Eccle(iam jam renouare coepiffet, quamuis 
poffeffionibus non exuberaret, imó ficut fuprà notauimus 
detrimentum pateretur , tamen non fuit contentus humi- 
litate prioris Ecclefie , quz fuerat zdificata à Ludouico 
Imperatore , in loco vbi ob hoc vfque hodie dicitur Ad 
San&os-nouos , zdificauit nouam Ecclefiam, in qua coé- 
git manere Congregationem , volens ibi (i tempus habe- 
rec, & Deus vellet, transferre beatiffimum Clementem. 


ffwe Pifcartenf. Lig. Il. |. — 46: 
Verumtamen Deus ejusnifibus obftitit , & quod ipfe prz- 
ordinauerat vt homo, ficut in fequenti dicemus , euenire 
non potuit. Tunc fiquidem voluebantur anni Dominice 
Incarnationis mille(imus feptuagefimus fextus , & fcpti- 
mus , & ocauus. Íntempore etiam Abbatishujus & Epif- 
copi , inanno videlicet ab Incarnatione Domini noftri Iz- 
sv-Cunis TI millefimo feptuagefimo nono , quidam Spa- 
nus nomine dedit Monafterio S. Clementis pro remedio 
animz fuz Ecclefiam S.Sylueftri,que eft in Garamanico , 
cumtenementis & pertinentiis ejufdem Ecclefiz , ficut in 
charta ab co facta legitur. 

Vo namque Malmazettus videns nouas munitiones 
fieri , & metuensipfas fore impedimentum fibi , inuaferat 
multa caftella , & munitiones , & maximam partem illius 
rcgionis , finzit fe amicabiliter velle habere colloquium 
cum Abbate. Tetendit infidias , illàmque improuifum & 
minus cautum comprehendit , in carcerem trufit , & tam- 
diu ligatum tenuit , donec omnia noua edificia dirueret, 
& habitatores rebus & vteníilibus fpoliaret, Poftquam 
omnia ficuti fibi placuerat demolitus eft , Abbatem fol- 
uit , € liberum abire permifit. Qui rediens ad Abbatiam 
Cüm eam nudam & bonis fpoliatam videret , & vnde poí- 
fet viuere in ea non inueniret, triftis & verecundus, partim 
quia deftrud&um videbat quod zdificauerat , partim pro- 
pter dedecus quod fibi graue illatum fuerat, poftquam pet 
octo annos przfuit Abbatiz , regreffus eft ad fan&um Pe- 
linum fuum Epifcopium ,ibíque paucis diebus poftea vi- 
uens , reddidit carnis debitum , & moriens quinto Calen- 
das Decembris , ibidem in Ecclefia S. Pelini meruit habe- 
refepalcrum. Monachi autem in. deftru&ione Eccltíiz 
quz fa&a fuerat , vt prediximus , ab Vgone Malmazetto 
intempore Trafmundi Abbatis S. Clementis , & S. Pelini 
Epifcopi , per diuerfa loca difperfi , quando potuerunt re- 
uer(i funt ad Monafterium , &ante corpus S. Clementis, 
quz pars fola Ecclefie cum quatuor tantüm veteranis 
Monachis integra remanferat , quos quatuor Monachosin 
ipfa Monafterij mutatione vixiífe noftri majores tradunt. 


Mmm ii) 


i 
, 
D? 
| 
i 


; C——— A 
Lio che DA aedi p 7o BLA 


462 Chronici Cafaurtenfis , 
Quia nunquam recedimus à loco quem elegit Dominus,& 
in quo Dominus nofter B. Clemens voluit requiefcere;non 
enim fine Dei nutu hic Lvpovicvs Imperator Dominoté. 
plum iftud zdificauit ; & ideó nonaliter quàm corpu; fine 
anima poterit quis nos alibi transferre , quia potius mori 
volumus,quàm hinc difcedere. Catera enim prater locü 
ipfum ,in quo fupradici quatuor Monachi ante S. Cle. 
mentem excubabant, vepres & vrticz occupauerant, con- 
globati funt ipfi Fratres , & defolationem Ecclefiz, depo- 
pulationem Monaftterij lugentes , in dolore & erumna ip- 
fotempore permanebant. Tandem quia fine Abbate cffe 
XRIV. nolebant, vnum exfuis, ApAM nomine, ipfius Monafteri 


Adm, Przepofitumin fedem pofuerunt , ejüfque auxilio ad re- 


ftaurationem Monafterij, f1 facultas ei daretur , defide- 
ranter inuigilabant anno Domini millefimo odogeimo, 
Indi&ionetertia. | 
——— . Anno igitur Dominice Incarnationis millefimo o&o- 
1081  gefimo primo , quidam Benedictus de caftello Popeti, in 
ejufdem pertinentia dedit S. Clementi quafdam poffefio- 

nes, Et quidam Dodo Presbyter quafdam alias in perti 

nentia de Tocco, per loca & vocabula quz in chartisinde 

ab eifdem fa&is , & Abbati Adz attributis habentur. Ela- 
bentibus poft hec annis ab Incarnatione Domini noftri 

1082. Izsv - CHnasTI millefimo octogefimo fecundo , tertio ; 
$3. 84. quarto, & quinto. Anno etiam Dominicae Incarnationis 


1080 


85.86 millefimo octogefimo fexto , Indi&ione nona , quidam 


Vco, genere Francus , pro anima fua & parentum fuo- 
rum, dedit S. Clementi poffeffiones in territorio Teatcnfi, 
videlicet in pertinentia de caftello,quod dicitur Villamai- 
nà, fexaginta & fex modiorum , & faciens inde chartam 
confirmationis obtulit Monafterio , de quibus Abbas 
Adam fecit cambium cum Domno RarNvLro Teatino 
Epifcopo , recipiens inde prope Monafterium in loco; qui 
dicitur Caniano , & ad Pontem Marmoreum, , terras & vi- 
neas, & Plebanam Ecclefiam S. Petri , cum omnibusque 
fibi pertinebant. Refutauit etiam idem R AiNvLPHvs Tea- 
tinus Epifcopus Ecclefias  quasantiquitus habet S. Cle- 


TIS 


fiue Pifcarienf.. Lis. II. 4.63 


mens in Caramanico , & eas ab omni conditione , quas in 
eifdem fe dicebat habere , liberas & abíolutas Pifcarienfi 
Monafterio reddidit,ficut habetur in legalibus inftrumen- 
tisinde compofitis. | 
Verüm quia nondum purgata erat iniquitas , nec tem- 
pota illa aduenerant; in quibus Ecclefiz fuz Deus quam 
ineffabiliter opprimi fciuerat mifereri debuiffet , Abbas 
ApAM & Monachi S. Clementis vix erigere caput value- 
runt , & inter hoftes degentes, quafi hoftes effent de fuis 
miferabiliter tanquam non de fuis viuebant. Et quia nemo 
eft exomni parte beatus , Dominus Deus , qui fan&is fem- 
er prefto eft, ipfum Abbatem Adam permifit carnea vo- 
abad aliquantulüm fuperari , pro qua re, licut fertur, 
Abbatia tota magnum detrimentum fuftinuit , & terras 
illas, quas Eccleí(ia S. Clementis habebat in pertinentiis 
Tocci pro ejus fragilitate irrecuparabiliter perdidit. Sex 
annis vixit in regimine , deinde migrauitex corpore. Poft 
defunctionem iftius tenebat Abbatiam quafi Cappellulam 
vnam predictus Malmazettus , & non permiíit quod Mo- 
nachi crearent Abbatem,imó przepofuit illis quem voluit, 
& quamdiu fibi placuit , quendam ApENvrPHYM non de 
ipfa Congregatione Monachum;quod Fratres fufferre non 
valentes ipfius Malmazetti prafentiam adierunt , & ifto 
remoto de prepofitura Monafterij , vc Abbatem fibi eli- 
gendi licentiam habere permitteret , rogauerunt ; quos 
rumor infanienus vulgiin hoc opere aliquantulüm juuit ; 
ui omnes acclamabant contra illum tanquam contra dif- 
| heim Ecclefiz, & Dei , & S. Clementis inimicum. 
Quid multa?datur eis poteftas eligendi,& adjutorio diuino 
elegerunt, & prepofucrunt fibi lonaNN&M quendam cjuf- 
dem Monafterij. Monachum , religione & vita probabili 
notum. [n cujustempore magna Crux , quz eft in choro 
Eccle(i» S. Clementis ereda , miro opere facta eft atque 
depida;quz in magna veneratione tam à Fratribus,quàm 
à multis aliis habetur, eó quód ad honorem pretiofi ligni 
Crucis Chrifti circa fibi deuotos multüm fit exaudibilis. 
Fecit etiam Domnus Tohannes Abbas trabem , vbi Salua- 


Adenul- 
phus Abbas 
intruíus, 


XXV. Ab- 
basIohane 
nes, 


^ - 


—— — TUM — —— M RÓ——À'» 


, AC ace Dea. 305 ——Á———— — —— — — — — 


oct GU c mae a7 
— -——— x c m RAE NS id 


707 —--—— e 


-————— — à —À—M—Á—À "$n 


IO93 


1094 


XXVI, 
Abbas 
Gilebertus. 


464. Chronici Cafaurienfrs , 

toris iconas , & imagines Prophetarum & Apoftolorum, 
paffionem quoque Domini ; & Agnnm Dei , laudabili de- 
pinxit opere ,ac in fublime leuans fuper ejufdem chori 
januam ordinauit. 

Sané Dominice Incarnationis millefimo nonagefimo 
tertio , nobilisvir RAiNER1Vs , filius quondam Tribuni, 
obtulit Monfterio S. Clementis chartam quam fecerat de 
S. Georgio quodam caftello, & de Ecclefis videlicet de 
fan&o Martino , S. Man1A de Melano , & de S, Flauia- 
no, cum poffeffionibus terrarum mille modiorum in À- 
prutio, Currente igitur anno ab Incarnatione Domini no- 
ftriIzsv-CuHnais T1 millefimo nonagefimo quarto : circa 
tempora veró ifta Domnus Iohannes Pifcarienfis Abbas; 
pro morum honeftate & fapientiz prarogatiua meruit S. 
Pelini fublimari in Epifcopum , & Valuenfis Epifcopus 
effe&us , cüm videret perfecutionem Malmazetti ingrá- 
uefcere , vtile fibi credens effe confilium , coepit Abbatiz 
curam poftponere , & magis de Epifcopatu curare, Mal. 
mazettus autem plus fuum velle quàm Dei beneplacitum 
nifus perficere, quemdam fuum Capellanum GrirsER- 
TVM nomine ,füb fpecie miferationis , & reuera ficut po- 
ftea in fa&o patuit , fpe fpoliandi mifit ad Monafterium 5. 
Clementis , & przfecit eum ibi , precipiens palam vt ct- 
ram gereret Abbatiz , quomodó eam poffetaugmenttre; 
clam infinuans , vt feftinaret quàm citiüs poffet eamor- 
namentis & vafibus aureis & argenteis fpoliare. Sufpi- 
cabatur enim Malmazettus infidias de Monachis S. Cle 
mentis , & timebat ne fi FigzN & 1 cv s Imperator, qui 
tunctemporisin Italia & Rom:z potenti manu triumphare 
credebatur, ad has partes veniret , ob copiam eorumdem 
thefaurorum Pifcarienfe Monafterium reconualefceret,& 
ad fuz libertatis excellentiam rediret. Quod & fort& con- 
tigiffet , nifi effec propter metum ejufdem tyranni , & alio- 
rum Normannorum , qui eis & in tota regione potenter, 
cum multo terrore dominabantur; & etiam quia idem 
Rex Henricus Ecclefie Romanz videbatur inimicari.Ille 
(Gilebertus füfcepit imperium tenuit in mente "e 


| 


ffue "Pifcarienf. Lig, YI. 465 
& appropians ad Monafterium intrauit ficut lupus fub 
tegmine agni , paratus occidere ,jugulare , depredari , & 
paucis poft diebus reuerfus eft ad dominum fuum cum in- 
finita copia auri & argenti : abraferat enim cruces , frege- 
rat huribula & calices , nec peperceratteftis aureis & at- 
genteis ,quibus tecta videbantur verba Saluatoris ;. de 
quibus namque thefauris Pifcarienfis Ecclefia S. Clemen- 
tis copiosé jam reftaurata erat à cempore fanctorum Ab- 
batum , videlicet Domni Vuidonis , & Domni Dominici, 
& cxterorumqui inter bonos Abbates computantur. In- 
uenerat enim ibi oues moribus fimplices , ad occifionem 
magis paratas quàm ad vindictam , quas metu territans , 
ficut diximus , fub fpecie Paftoris fpoliauit Ecclefiam. 
Quid facerent ? Paftorem non habebant , thefauros per- 
diderant , circumcirca hoftes fuos potentes in poffeffioni- 
bus Ecclefiz debacchari cernebant , qui eis mifereretur 
qui ferretauxilium non inueniebant. | 
Taliter obftri&i , afflicti cucurrerunt ad Tyrannum , & 
quz fibi acciderant , tanquam nefcienti voce fingultuofa 
retulerunt. Ille veró fingens fe velle mifereri , qui reuera 
letabatur cum malefaceret,& exultabat in rebus peffimis, 
dedit eis licentiam eligendi quem vellent ; non reddidit 
eis thefauros , quibus Ecclefiam repararent, Verüm pri. 
mitusaccefferunt ad Domnü IonaNNEM Epifcopum , ro« 
gantes eum vt ficut antea curam gereret Abbatiz qui 
nonacquiefcens eis , dimifit Abbatiam , & tenuit Epifco- 
patum, Eratquidam Monachus de Monafterio S. Vincen- 
tij quifamá notus , nec multum literatus , de agricultura 
folicitus ,.& in rebus fzcularibus ftudiofus , regebat Prz- 
pofituram S. Petri de Trite : iftum fiquidem , nomine 
GR1MOALDYM , de confilio & au&oritate predicti Domni 
lohannis Bpifcopi , Abbaté petiére fibi Fratres paucinu- 
mero ,tcbus pauperes, ad re(taurationem domuum , & 
ad reparationem Ecclefiz valdé foliciti. Qui cüm fibi da- 
tus effet, & locam defertum , & facultatibus & habitato- 
ribus denudatum videret , voluntarie effet reuerfus ad Ec- 
clefiam de qua fumptusfuerat; fi potuiffet, Non enim vi« 
Tom. 5. Nnn. 


XXVII. 
Abbas Gri- 
moaldus, 


x Do. 0— M  É—À M — — 


TL. D UULL ILI LL aa ACIMm6cma m. aem mem acc 2 70 7T 


Infignis 
puelle for- 
citudo, 


4.66 Chronici Cafaurten[rs , 

debat, nec inuenire poterat vnde ruinas Monaflerij reps- 
rare valeret ; fecittamen quod potuit, expedans vt Deu 
vifitaret Ecclefiam meritis & interceffionibus Sandi Cle- 
mentis. 

Vco Malmazettus , quem fuperbientem , & immode- 
ratum , & peruaforem fuprà notauimus ( cui non fufficeret 
fi in manu haberet etiam totus mundus ) poftquam Baro- 
nes exheredauit , fugauit , expulit , & caftella eorum & 
poffeffiones fibi vfurpauit , ad altiora tendens , quoddam 
caftellum munitiffimum , Preze vociratum , qua poffetar- 
te rapere difpofuit. Abftulerat enim domino prznominai 
caftri quafdam alias munitiones, & laborabatadhuc ficut 
de pluribus fecerat , vteum omninó profcriberet. Domi- 
nusautem catelli fororem habebat pulcherrimam & fz 
pientem nimis ,quz auditu folo cognofcens mores luxu- 
riofi Malmazetti , mandauit ei clam quód (i vellet ad eam 
venire in conuallem caftelli , haberet cum eo familiare 
colloquium , & fi daret ei aliquem de fuis Baronibus in 
maritum , faceret quod ipfe haberepoffet fine fui lafione 
caftellum. Quod audiens Malmazettus gratulabundéfuf- 
cepit , & adlocamquetm ipía pofaerat. cum paucis venit. 
Puella veró. fratri indicauesat. promiffionem aduentit 
ejus , quiarmatus cum militibus, &turba peditum feci 
tus eft paellam delongé , & inter dumeta occulté affequi 
fuófque. Puella venit ad eum , & inter ofcula lenibus vcr- 
bis decipiens, fecit vt recumberer in finu ejus. Pedifequa 
quam fecum duxerat tenebat in gremio fuo pedes ipfius; 
& dum paella cum lenone dulcibus alloquiis feueretut, 
abra inuoluebat circa calcaria longam camifiam, qua erat 
indutus, vt clum tenspus effet , & vellet con(urgere, non 
poffet , quoniam foret impeditus. Frarer puelle videns 
eum in gremio procumbentem fororis, eum armata. equi- 
tum turba & peditum ,ad locum cucurrit eámque jacen- 
rem nec valentem cizó confurgere comprehendit, liganit, 
&cantequam à fuis po(Iet auxilium habere in frtoif&ma cà 
fteili locaeum fub cuftodia pofüit.Barones uadienres quA 
captas cífec Dei & homipagsaduer(arius , vnufquifque ad 


[fue Pifcarienf. Lin. VT. 467 
ealoca que Malmazettus violéter ac fraudulenter rapue- 
rat , cucurrit , obfedit , obtinuit , & tamdiu ipfe in carcere 
jacuit claufus , donec totam terram quam inuaferat libe- 
ram redderet ; & ipfe, ficut decens erat, nudus & pauper 
non in fuo fed inalieno vitam miferam a&itaret. Habebat 
feptem filios de vxore , quos omnes Comites & Duces 
propofuerat in terta non fua fub breui facere , & quid de 
fe exifimaret fi longiüs viueret fatis eft ad cognofícendum 
facile. Verumtamen Deus quem ipfe offenderat , & B. 
Clemens , cujus domum fubuerterat,auro & argento fpo- 
liauerat , eum non permifit quod cupiebat factis implere , 
jmó fecit eum grauiffima torqueri infirmitate , quá ipfe 
detentus occubuit : & codem anno quo mortuus ett , fe- 
cuti lanceam moriendo quinqne filij fui. Sícque fadum 
. eft,vtin Monafterio quod fpoliauetat haberet fepulturam, 

in eoloco vbi olim imago S. Clementis ftans depi&a erat, 
in crypta videlicet quam Domnus Ga140ALDvs Ábbas 
ibidem ob ejus honorem confiruxit, atque depingere fecit 
ante januam meridianz fübditaz ipfius Ecclefia. 
^ Sané per idem tempus quidam Lieto , Presbyter de 
Tocco , fecit chartam traditionis & confirmationis Pif- 
carienfi Monafterio de Ecclefiola S. Comitij* per manus 
Grimoaldi Abbatis , in anno Dominicz Incarnationis 
M. XCVII. 

Satislaborauimus in relatione miferiarum & defolatio- 
nis Ecclefie , in perfecutione Vcowis Malmazetti , & ejus 
deje&tione , & quia bonum Abbatem DominusEcclefie 
Íaz contulit , qui ad reftaurationem ipfius multüm labo- 
rauerit. Poftquam de morte aduerfarij quamuis pauca re- 
ferentes aliquantulüm fatigarifumus , quiefcamns paulu- 
lum, vr recreati fequentis librialacriori affe&a fumamus 
exordium. | 


Explicit. Liber fecundus. 


Jes 
N nn ij 


f* Domirj 


1097 


-— 


a— -A— — 000007 


fine T2xo, 
€4 taxus, 
alia; melles 


f'pe 


468. Chronici Cafaurienfis, 


9s otedeofesde efte ni ee otn PA IA An ANANABA 9 
INCIPIT LIBER 
Tertius. 


3 pECTO itaque, & nondum confecrato G s i- 
H MOALDO Abbate , poft mortem nequiffimi 
Vgonis, dequo füperiüs pauca. de multis me- 
morauimus , fürrexit alter nequior illo NV 111z1Mvs; 
Taffio, vero nomine didus, quia & fraudulentus erat, ex 
nomine rapacis beítiolz , & amator terrenorum, quod fi- 
gnatur ex proptio nomine. Wilielmus enim amator ter- 
renz fapientiz effe cognofcitur , fi hujus nominis ad pa- 
ram etymologia difcutiatur : Wienim grace , latine terra 
dicitur , erma Mercurius Deus fapientiz , fiue fomni vo- 
catur. Itaque Wilielmus adje&ione duarum femiuoa- 
lium , terra-fapicns , vel fapiens terram , id eít, terrenz, 
nuncupatur, Hic totam fuam fapientiam in acquilitione 
cerrenorum primitus pofuit, & in tantum debaccbarice- 
it , vt malleus vniuerfz terrz crederetur; & non folàm 
ab hisquos violenter fibi fubdidetat , vorumetiam ab eis 
quilong pofiti erant fola cradelitate timeretur. 

Ifte cüm teneret in Pinne caftellum Loreti, & in Balua 
caftellum Poperim , & fzpe contra vicinos & circumma- 
nentes bellum gereret , valida perfuafione 2c venenata 
promiffionum dulcedine , przdicum Domnum IonaN- 
wEM Valuenfem Epiícopum illexit, & fruduléter attraxit; 
datáque fibi quadam infirmiore * przdiái caftelli Popeti, 
jurauit ei manu fua quód li idem Epifcopus concedetet 
ei cuftodiam turris Beaorritz S. Pelini ,& turrim infulz 
S. Clementis , & vt per terram vtrorumque San&orum, 
fe füümque exercitum fecuré condacere,vt de ipfa pacem 
& guerram vicinis fuis poflet facere , finità guerrá , quam 
cum fuis vicinis & maximé cum Marficanis habebat, 


quam in breuiex fortunatis bellis & confuetis victoris fe 


terminare credebat , non folüm ip'as munitiones redde- 


| 
| 


ffue Pifcarienf? Lin, II. 4.69 
ret , verumetiam totum caftellum Poperi cum munitioni- 
bus & pertinentiisfuis S. Pelino & S.Clementi, tanquam 
rem juris eorum ex integra largiretur. Abbas enim Gri- 
moaldus ipfo tempore , ficut Vicarius predicti Epifcopi 
donec confecraretur Abbatiam gubernabar. Hac igitur 
fponfione accepta , talique juramento dextera W iliel- 
mi Iohannes Epifcopus fecurus factus , fimplici ani- 
|. jÓpo , & ficut innocens qui credit omni verbo , conceffit 
ei vnde poftea deceptus fuit. Nam non poft multum 
tempus ex taliintromiffione coepit fibi W ilielmus Taffio 
ambas Ecclefias San&i Clementis & Sancti Pelini, & 
terras earum tanquam proprias vendicare , & extoto qui 
à fe przdidtis munitionibus potentem videbat , fuppedita- 
ret, Ex hujus itaque grauamine GR1MOALDVvS aliquantu- 
lüm coartatus, quia neque ad Imperatorem ire , neque 
quó maneret Imperator nofcere poterat (Normanni enim 
quitotamterram illam inuaferant , nec nomen Imperato- 
ris audirevolebant , nec ad illum quempiam ire finebant ) 
quid ageret nefciebat , quia deftructionem fuz Ecclefiz,8c 
eueríionem quotidie videns , & rexdificare diruta non va. 
lens ,ad lamentum potiüs quàm ad delectationem cor- 
poralem prouocabatur;totam tamen fpem fuam in Deum 
pofuit , & ei humiles preces fudit , vt pacem Ecclefiz red- 
deret, & inimicos , qui fuperbum caput extulerant ; hu. 
miliaret. | 

Eodem tempore miferatione diuina Ecclefia Romana 
bonum Paftorem habebat , Chriftianitatis amatorem , & 
fidei defenforem , San&tum VasANvM. Hic dolens quia 
Sarraceni occupauerant fanctam ciuitatem Hierufalem, 
& fepalcrum Domini , volens eam eripere de manibus 
impiorum , & reddere priítinz libertati , predicauit remif- 
fionem peccatorum , & vice fibi tradita à Deo omnibus 
dedit quicumque Hierufalem tenderent , & ciuitatem & 
terram tranfmarinam , quz à Sarracenis poffidebatur , li- 
berarent. Adjiciens etiam hoc,vt fi quifquam in via, fiue ix 
pugna , pro Chrifto moreretur ,1n numero Martyrum ab- 
folutusab omnibus peccatis fuis computaretur. Et dum 


totus mundus poft eum curreret auidus remiffionem pec- 


Nnn iij 


e. 


1098 


1099 
1100 


JI OI 


470 Chronici Ca[aurienfis , 
catorum accipere , & in numero San&orum Martyrum 
effe, contigit vt hoc predicans przdi&us fummus Ponti- 
fex deaenerit Thyetum, ibíque perendinans non multis 
diebus , cum Epifcopis & Baronibus de via Ierofolymi- 
tana habuit commune colloquium. Quod agnofcens Gri- 
MOALDVSacceffit ad eum , & expofiris calamitatibus Ec- 
cle(iz faz, & deftra&ione funditus , cam maxima reue- 
rentia à prz dicto Papa V k5Awo fufceptas eft , & fub pro- 
tectione Romanz Ecclefiz quam hactenus Abbatia San- 
&i Clementis ignorauerat , quia ab Imperatoribus guber- 
nabatur, meruit collocari. Hic primus ab illo in Abbatem 
confecratus , baculum paftoralem in loco fceptriregalis, 
quod Anteceffores fai , & ipfe ex dono Imperatoris in 
dextera portaban ,füfcepit ; & ex illo tempore caepit fe. 
cutus intentus effe ad reftaurationem Ecclefiz & zdificio- 
rum ,ad reparationem poffeffionum perditarum : virgula 
jam erantanata in ruinis Monafterij , quz fecit extirpare, 
& nouos perietes erigi , & breui fpatio temporis , adjauan- 
te fibi gracia Saluatoris , & meritis S. Clementis, repara- 
uit Ecclefiam & officinas Monafterij , nonin eo ftatu quo 
antea fuerant , fed fácur poffe fibi datum eft , & meliüsexi- 
ftimauit. Sane quando ifta fiebant , anni Dominice Incir- 
nationis voluebantur , videlicet millefimus nonagefimus 
o&auus & nonns , & miliefimus centefimus, & centefi- 
mus primus. | 
Praterea inannoab Incaraatione Domini noftri Izsv- 
CunisT1 millefimo centefimo fecundo , fecic idem Ab- 
bas conuentionem cum nobilibus viris de Marchia , vide- 
licet cum GA&ENDo Comite de Camerino , & cum filiis 
GozonNr, &aliis hominibus , quorum nomina in charus 
inde defcriptis reperinntur de poffeffionibus in Camerino, 
& in territorio Firmano , videlicet in Lauro , Monte Op- 
terami & Veftiniano , perloca & vocabula earumdem , & 
cenfus quos annuatim inde ordinauit,omnia in ipis inftro- 
mentis cbartarum defcripta manifeftiàs habentur. Item 
caftellum de Fabali , quod olim duo fratres Cowo & SAN* 
sotempore Domni Dominici Abbatis per chartulam Pif- 
catieníi Monafterio dederunt.Comes R1ccAzpvs de Ma- 


fue Psfcartenf. Lis. IIT. 471 
 nuplello inanno Dominica Incarnationis millefimo cen-  ,,, ; 
teíimo tertio , rurfus de ipfa caftello chartulam traditionis 
per manus Domni Grimoaldi Abbatis fecit S. Clementi 
ficut faum fore , & ex fua dono illud largiretur. 

Witiziuvs igitur Taffo , qui fecunda perfecutione 
poft Malmazettum in poffeffionibus S. Clementis & vici- 
norum magna violentia graffabatur , nefcio quo du&us 
fpiritu tranfmarinas partes adire voluit , & quod malé in- 
uaferat non dimittens quietum quibus abftulerat , fed 
magis impediens , vendidit RiccA& be Comiti domino 
Manuplelli Abbatiam S. Clemenzis, Poperim; & Epiíco- 
pium S, Pelini, pro mille bizantiis, Riccardus veró Co- 
mes cupidus Imperij , poftquam emerat ab illo qui fibi 
vendere non patera jura Monafterij cum magno comitatu 
Infulam Pifcariam venit , & ibi tabernaculum faum fixit, 
& Ju fibi placuit ibi manens. poftquam bona Ec- 
cleíiz fuperflué conuiuando confumpftt., cüm vellet re- 
gredi, dixit Ábbati : Nolo telatere Abbas, quia nos met- 
carores ideircó tradimus aurum. vt accipiamus: duplum , 
idcitcà damus noftram pecuniam , vt.ab his quz emimus 
triplici cum vfura acquiramus eam. Nouiítiquia ego emi 
itam Abbatiam cui praes , cum aliis paucis , mille bi- 
zantiis , volo vt in prafenti mihireftituas quod ad te per. 
tinere videbitur de fuprataxata pecunia ; nolo.vt me facias 
irafci contrate aliquá morulá,ftatim folue quod ptzcipio , 
qua te expectare vel ad momentum nec poffum , nec 
volo, 

Cümque Abbas humiliter refponderet fe pecuniam non 
habere , & eioftenderet ruinas parietum &; deftrudionem 
Ecclefie ; ille furibundus, & extra fe raptus , nec cedens 
D«o,nechonorem exhibens Martyri venerando, in hec 
verba prorupit : Si in tibi pefita die pecuniam przenomina- 
tàm integro pondere non attuleris , ruinas quas manftra- 
uii compleha, & poftquam omnia deftru&a fuerint qua 
fecil, totiusinfula cum omnibus pertinentiis fuisdepnil- 

fis babitakoribus dominabor. Haec dicens ier artipuig, 
procul dubio facturus quod: promiferar , fr fibi licuerit. 
.. Quid facies ; Grimoalde Pater ? rabies furibundi nun- 


472 Chronici Cafaurienfis 
quam fedatur, nifi des quod poftulat aurum. Quantus do. 
lor: quanta miferia | Abbatia quz ha&enus fuit imperialis 
Camera , modó datur pro pretio ficut à mercatoribus 
venditur vilis ancillula, Vbi fant faftus regales? Vbi fze. 
ptri magnificentia?omnia ex te ceciderunt » fub jugo pof. 
taces , nones libera , ille te liberet cu jus in te continetm 

. gleba. Quid multa? Statuta die , communicato con(ilio 
cum Fratribus habitatoribus loci ,Cüm habere nog poffet 
impofitum fibi pondus auri, colligit animalia & pecora 

 Omniaqus&cumque potuerunt in poffeffionibus inueniri, 
& fumptis matribus cum vagientibus paruulis tetendit 
ad zdestyranni, & qua duxerat offerens, dixitei : Hzc 
funt vnde debent viuere pauperculz mulieres ite cum 
fuis liberis, parce vt parcattibi Deus ; DoliterramS, Cle. 
mentis in defertum redigere , depulíis habitatoribus loci: 
fcias pro certo quia fi haberemus quod poftulas nulla effe 
cundaatio in reddendo, quia non volumus te noftro pro 
fa&o ad iracundiam prouocare. Ille veró cujus animus 
igne fuccenfuüs erat auaritiz non judicauit Abburen di- 
gnum refponfione , imó extendens manum ad muera 

| fufcepit boues & pecora, nec illi dimifit ex omnibus, nec 
pueris , nec eorum matribus vnde poffent fuftentari die 
vna. 

Abbas GaiMoArpvs reuerfüs eft ad Monafterium p 
da difpoliatus,, & magis dolens pro cultoribus agrorum, 
quàm pro fe vel Fratribus, conuertit precesad Dominum, 
& effufüs ante corpusS, Olementis dixit : Domine me- 
mento noftri, te enim expectauimus , efto brachium no- 
ftrum in mane , & falus noftra in tempore tribulationis. 
Non gaudeat inimicus tuus diutiüs de prada quam fraa- 
dulenter abftulir famulistuis : oftende virtutem tuam pro 
Ecclefia tua, ne ei dicatur: vbieft Deus tuus? His di- 
etis fluit , & quod Deus effet fa&urus expedauit ; crede 
bat enim fiduciam habensin Domino, quia Deus effet pu- 
Bnaturus pro loco fuo, Venit dies in qua pra'fatus Cons 

Riccanpvs folemnes fibi jufferit epulas preparati , &fe- 
dens in palatio , cüm jam pene effec plenusferculis, quz 
multa fibi fieri jufferat de prada S. Clements, cüm E 


uc 


Y p" p) poc 


p) 


fiue Pifcarienf: Yym. Y1Y. —— 473 


huc ad tnenfam federet cum Baronibus fuis , vindictam 


lis eifoliapparuit ; induta vefte facerdotali, & cum claua- 


quam manu geftabat , fuper caput illius maximum ictum 
dedit ; quo idu ipfe ftatim & vifum & auditum perdidit, 
& ejulans magna voce ad proprium lectum aduectus eft 


manibus feruulorum. Et cüm inquireretur à mulieribus 


quid haberet , quare tam fubitó exclamauiffet , ille recu- 
perato auditu dixit : Non videtisquod video? ifte Prefby- 
ter qui hicaflat cum mazuca * confregit vno ictu tempo- 
ra mea , & eleuato ictu fi me iterum percufferit , protinus 
egrediar de przfenti vita. Clemens noli me percutere, noli 
Clemens :in his vocibus expirauit , & fenfit quia ille non 
dormit ncque dormitat , qui fuos femper & vbique cufto- 


dit. Fama autem hujus fadi licet filentio premeretur, 
diutiàs celari non potuit , & tantum gaudium in corde 
bonorum creuit de hoc , quod Deus lacrymas feruorum. 


fuorum non tradiderat obliuioni, vt qui lugubrem vitam 
ducebant , fuis bonis expoliati confolationem fufciperent 
provindi&a & morte inimici, Vxor ejus, quz vidua re- 


 manferat , quamdam partem de his quz maritus ejus ab- 


ftulerat reddidit GRaiMoALDo Abbati, & filium fuum ita 
caftigatum & premonitum tenuit, vt Abbatiz infula Pif- 


carienfis nihil mali faceret quandiu mater ejus vixit. Poft 


mortem , matrisoblitus monitorum ejus ad mores patris 
reuertens genitorem fuum malitiá fuperauit. 
Mortuo autem fanc recordationis VRBANO Papa, 


PascHALIS fede locatus Pontificali meruit infula deco- 
tari, Quimittensvnum de Cardinalibus fuis, Ávavsr1- 
 .NYM nomine , vice Legati, precepit vt A1ToNEM Co- 
'' mitem, qui propria ac legitima vxore relicta, & ea viuente 
.. fibialteram duxerat, RocaATAM videlicet vxorem defun- 


&i Malmazetti , excommunicaret ,.& tamdiu extra Ec- 


clefiam effe faceret, donec illam quam malé tenebat re- 
.— linquens, pro reatu fatisfaceret , & quos male faciens 


fuo exemplo Izferat , poenitens ad fatisfa&ionem prouo- 


caret. Qui Legatus infulam Pifcarienfem , in qua Mona- 
. fterium S. Clementis eft ; dcuenit , ibíque maximo cum 


Tom. 5. | Qoo 


* Clauum 
dixit. fuprá. 
Gal, M4/- 
fué. 


p qr E 


Inuentio 
corporis 

S Clemen- 
dis. 


47 4. - Chronici Cafaurien[is , | 
honore fufceptus , juxta preceptum Domini Papz przdi- 
Gum ÁAttonem excommunicatum ad fatisfa&ionem pro- 
uocans, poenitentem recepit , Ecclefie reddidit , & ne 
vltrà ad peccatumrediret illud, pro quo fententiam ex- 
communicationis acceperat , jurare fecit. 

Hic dum familiariter in. Monafterio cum Abbate & 
Fratribus maneret , & deftatu Ecclefiz & Reliquiis, que 
in eo continebantur , requireret, audiuit corpus B. Cle- 
mentis ibi tamulatum jacere; fed ad hoc credendum nulla 
potuit prouocari ratione , donec Abbas ei promifit, quia 
oftenfione cjufdem facro-fan&i corporis ipfe dubius du- 
bio faceret fidem diis, Adueniente itaque B. Clementis 
feftiuitate, & eodem Cardinali przfente , folemniter , vt 
moris eft, celebrata; venit nox; Fratréfque, ficut mos 
eft , poft Completorium petiére cubicula , & Abbas duos 
de Fratribus, & duos de famulis fuis, de quorum fide & 
religione minimé dubitabat, in Ecclefia latenter juffit 
máanere , donecin media no&e accenfisluminibus , & ob 
feratis portis firmiter, fuper fe datis ibi ferramentisfran. 
gerent tumbam qua erat poftaltare , & diligenter iequi- 
rerent , donec innenirent quod fufficeret & incredulitai 
Cardinalis, & multorum dubitationi. Quj parentes man- 
datis fregerunt tumbam , & inuenientes vacuam timue- 
runt fuperuacaneum effe laborem faum, & fallacem afler- 
tionem Monachorum. 

Tandem animati ruperunt pauimentum , ibíque nihil 
inguenientes , fregerunt fecundum, & fa&o foramine, 
tanto fubiró fant repleti odore , vt putarent fe ia paradifo 
Dei aftare ; tantáfque fonitus auditus eft ex percuflione 
fecundi, vtvideretur illis qui przfentes aderantibi, cor- 
ruiffe totüm Monafterium frais parietibus:cunaáis. Cum 
aurem tremefadi inftarent labori, & auidi contemplari 
czleftis thecam thefauri ,. inaenerunr fabiró quod defide- 
rabant, preriofam corpus venerabilis Martyris Chrifti 
Romani Pontiftcis S. Clementis in. vafe alabafiri , in quo 
illud pofuerat cautela & prouidentia venerande memori 
Imperatoris Lvpovzcy, Quodvidentes, vas vangere non 
fuerunt aufi, fed ftatim. nnatauerunt. Abbati qua vidc- 


fue Pifcarienf. Y 5. Y1I. 475 
rant , qua audierant , quz inuenerant , & quz contigerant 
illis. Qui excitusà fomno confeftim furrexit de ftratu fuo, 
!  &conuocatis Fratribus & Cardinali, cum timore & re- 
: — gerentiaaccefferuntad locum , & fa&a primitus oratione, 

cum fingultu & lacrymis aperuerunt thecam thefauri , & 
inuenerunt titulum aureis literis fcriptum : Hic rACET 
SANCTVS CLEMENS PETRI DisciPVLvS , ET A PxErAO 
PAPA SECVNDVS , QVI IvSSV TRAIANI IMPERATORIS 
ANCHORA AD BIVS COLLVM LIGATA EFVIT, IN PELAGO 
MERSvs. Quemtitulum cüm legeret Cardinalis , ejus fa- 
cies illicó eft perfufa vbertim profluentibus lacrymis , & 
procedensad cztera , cüm pro certo cognouiffet quod ibi 
S. Clemens jaceret in laudibus profiliuit , incipiens : Ze 
Desm laudamus ; quod Fratres cum jubilo cantauerunt 
& ad finem víque exultantibus Angelis , & prafentibus 
Martyribus fan&is ,ipfüm Ze Deum lasdamus modulizan- 
do perduxerunt. Quod faQtum vicinos latere non poterat, 
fed adhoc fpe&taculum omnis fexus occurrit ; & tanta fuit 
hominum multitudo , vtarenz maris poffet zquari. 

Cüm autem coram cundis fingillatim membra beati 
viri nec vnum 6s deeffe confpicerent,inuenerunt etiam de 
carne B. Petri, & vnum de dentibus S, Pauli. Titulum 
etiam ad confirmandam veritatem fcriptum fimilibus lite- 
ris : Hic DENs EST DE DENTIBVS S. Pavrr, Qyri rviT 
RAPIVS VSQVE AD TERTIVM CALVM; ET AYVDIVIT ARe 
CANA VERBA, QVJ& NON LICET HOMINI LOoQylr. Ca- 

ro veró B. Petriita mollis effe&a erat , quafilana munda, 
& quando conftrinxit eam Cardinalis cum manu dextera, 
Vide fibi quafi nihil effet in palma , quando aperic- 
batur ipfa manus caro rcuertebatur ad quantitatem quam 
habuerat antea, Videns autem Cardinalis magna mirabi- 
lia Dei credidit quod priüs non credebat effe, videlicet 
ibi B. Clementem corporaliter , & in virtute fpiritualiter, 
& remeansretulit quz viderat fummo Pontifici, Domno 
videlicet Pape PAscHALI , & omnibus Concardinalibus 
fuis , qui vnanimiter reddiderunt gratias Saluatori , qui 
non fruftratus fuerat Italiam Romano Pontifice , fan&o 
fcilicet Clemente reuerendo Martyre, 


» Qoo ij 


pe UCM VEU EC 
uf m] m 7 


RiEIIw-S DO ll 


IIOA. 
Hac lacuna 
extabat m 
Mf. 
Eleuatio 
corporis S. 


Clementis. 


476 Chronici Cafaurienfts , 

Facta eft igitur hec oftenfio pretiofiffimi corporis glo. 
riofi Pontificis & Martyris Chrifti Clementis , poft feftum 
ejufdem altera die,id eft o&auo Calendas Decembris,an- 
n0 Dominice Incarnationis millefimo cente(imo quarto , 
IndiGione decima tertia, à conditione veró Monafterij 
Cafaurienfis ....... 

Abbas veró GRiMOALDvS vitta modum letus effe&us, 
quia certus erat inde vnde multorum dubitatio eum ali- 
quantulüm dubitare compellebat , conftruxit altare, & 
indieftatuta coram maxima multitudine conuocato Epif- 
copo Valuenfijnomine GvALTERIO, qui fupradi&o Dom. 
no IoHANN: Epifcopo, & Pifcarienfi Abbari,in Pótificatu 
fuccefferat , cujus Domni Iobannis Epifcopi & Abbatis 
Obitus infcribitur octauo Idus Augufti : collocauit idem 


" Preful Gualterius in eodem altari facro-fan&um corpus 


Clementis Pape & Martyris integrum totum , ficuttradi- 


. tum fuerat Ludouico Imperatori , exceptá vná particuli 


quz ad recordationem pofterorum , & certitudinem prz- 
fentium , & remedium zgrotantium ; quz etiam confer- 
uatur in locello argenteo , in quo honorifice cuftoditur, 
& quotiens neceffitas ingruit , trahitur non fine remedio. 
Poftquam altare fuit claufum , & bene fignatum plumbo 


— & ferto, dedicauit illud przfatus Epifcopus, juffu Gri- 


I105 


moaldi Abbatis , quinto decimo Oalendas Nouembris, 
anno ab Incarnatione Domini millefimo cétefimo quinto. 
Nam.in ejufdem altarismenfa facta eft effoffio , vbicaffu- 
lam quorumdam Sanctorum pretiofiffimas Reliquias con. 


tinentem depofuerunt, & paginulam litterarum talem 


| fcripturam habentem : Zn ammo millefiino cente[imo quinto , C 


die menfis Oclobris Éante qnarto decimo , per Inditlionem qser- 
tam decimam peratía eff confecratio altaris snajoris D, C/emen- 
tie Martyris Monaferij , in bonore Santle T rinitaté , C7 Bet- 
te Dei Genitricis Virginis MARLE , e$ S. V'incentij Martyre, 
€ B. Egidj Confe[foris , à me indigno VvALTERIO Epifcope 
Daluenfis Ecclefie , cujus preditti Monafferij GRiMVALDYS 
maximus zdbbas boc in tempore regimen fiquidem nutu Dei tc- 
gere videtur , vnà cum Monachis [sis , & feguacibus omnibus, 
aflante illic Prepofite BERARDO Monafferij 8, Liberatorii 


xà xROCSS 3 


ffue "PifCartenf.. Lip. ITI. 477 
vel plarimis aliis maximis: bominibus. Regentéque juffn Dei 
aA4poflolicam arcem Romane vrbis Pafcbali gloriofifzmo etenim 
Papa. | "LN | 
. Que dies feftiua ducitur per fingulos annos, tam à 
Clero quàm à populo , & remiffio fit omnibus aduenien- 


tibus de peenitentia fumpta criminalium peccatorum in- 


teger annus , & quadraginta dies de venialibus. Ipfo nam- 
queanno quidá Sulmonenfes Otto & Iohannes dederunt 
Íuas poffefftones quafcumque habebant Pifcarienfi Mo- 
naíterio ; & Otto fadus Monachus ejufdem Monafterij; 
quamdiu vixit placere Deo ftuduit in fan&a conuerfatio- 
nc. Supradidtis itaque ac aliis modis clarificauit Dominus 
merita B. Clementis , ad correptionem przíentium , & 
eruditionem futurorum ;, oftendens eum in Monafterio 
Pifcarienfi effe reconditum. 

Erat tunc temporis confuüetudo , & vt veraciüs dicam 
religiofa deuotio, vt-omnes de circumadjacentibus ca- 
ftellis , tam majores quàm minimi, ob reuerentiam glo- 
riofi Martyris in cimiterio D. Clementis ex hoc mundo 
tranfeuntes fepelirentur. 


GaiMoALDvS Abbasintuens multa mirabilia fuo cem- 


pore fzpiffimé fieri, magis & magis proficiebat in timore 


Dei, & quecumque ex redditibus Ecclefiz , velbonorum 
virorum largitione congregare poterat , non parentibus 
tribuebat, fedad decus Ecclefiz in ornamentis & vtenfi- 
libus expendebat. Fecit namque à Septentrionali parte 
Monafterij juxta latus Ecclefiz palatium ad habitationem 
Abbatum, & cameras ad deponendas res & fubflantias 
Monafterij ; quod palatium variis picturis & quibufdam 
hiftoriis de veteriteftamento decorauit. Fecit crucemar- 
genteam appendentem quindecim libras argenti, quz à 
finifttis choriante altare fixa , ob reuerentiam Dominice - 
patfionisà populis debita veneratione coleretur. Fecit & 
calicem aureum appendentem libram auri putiffimi , in 
quo myfteria Dei magnis feftiuitatibus conficerentur. Fe- 
Cit & textum argenteum , qui expanderetut vel aperiretur 
fuper altare Dominicis diebus; & in feftis Sanctorum. 
Crucem veró magnam , quam Gilebertus abraferat ar- 
|». Qoo iij 


W iuyystm 
MJ. deerat. 


ferie 
IIIO 


XxxXvIIT. 
Abbas AI- 
bericus. 


pe^ 


1IIO 


478 Chronici Cafaurienfis , 
gento , imagine ac paffione Saluatoris dcpingere fimul & 
decorare fecit, líte vir fan&us quamuis effet & carnis 
munditiá, & honeftate vitz , confors San&orum habitan 
tium in fecretis czleftibus.non tamen poterat dignofcere, 
ni(i Dco fibi reuelante , diem füiobitüs. Dum autem effet 
valde folicitus de augmento Ecclefiz fibi commiffz , vt 
fui moris erat , audiuit quia HEN&1cvs Imperator, Hen- 
rici filius , Romam aduenerat , ad quem dum ireobuiam 
prepararet in Monafterio S. Vincentij, vnde fumptus fu- 
rat in Abbatem , hofpitium habuit ; ibíque correptus in- 
firmitate , Deo jubente, finem vitz fufcepit , fepultüfque 
eft in eadem Eccle(ia cum Fratribus fuis. Vixit autem in 
regimine Pifcarienfis Monafterij decem & feptem annis, 
mení;bus o&o , diebus vndecim , clausítque vltimum 
diem tertio Nonas Septembris, anno Dominice Incar. 
nationis *, 

Pofthunc cümleusretur Giso,effétque aliquantis die. 
bus ele&us ob maleuolentiam Fratrum , quia videbatur 
violentia Comitum Manuplellenfium impofitus ; & quia 
Fratribus coepit dominari ferociàs, quàm deberet , ftude- 
rétque plus timeri quàm amari , ceffauit : & fic Domro 
Grimoaldo fuücceffit Domnus Arszn1cvs ejufdem Abbz- 
tie Monachus,quondam veró Prapofitus; priüs equidem 
pro fua honeftate & fapientia in Epifcopatum Theatinen- 
fem ele&as extitit; fed quia aduerfarios habebat quof- 
dam, maluit Abbas quàm Epifcopus effe. Quando ver) 
ejus eleGio facta fuit voluebatur annus Dominice Incar- 
nationis Mille(imus centefimus decimus ; tenebátque 
tunctemporis in Tete Abbatiam S, Ioannis de Arclano;& 
Pinne S. Man1AM de Piczano, indéque à Monachis & 
populo terra S. Clementis honorifice fuit addu&us , at- 


que eledus ; & ita confecratusà Domno PAscuarium- 


mo Pontifice, füfcepit curam paítoralem in baculi trà 


Ejus intemporcaduerfarij qui tenebant bona Ecclefiz; 
yt audierunt aduentum. HzNRicI Imperatoris , cogno 
centes animum Alberici Abbatis promptum in quantum 
poffct ad fc fe vindicandum de cis, conuocauére finitimos 


fue. PifCartenf.. Lip. III. 479 
&longéremotos de fua cognatione; & & habentes com- 
mune colloquium , ex confilio veneruntad Abbatem AL- 
berici, & illa caftella qua illi de Ecclefta tenebanr , quie- 
€ ei reddiderunt in fua miferatione fine vlla retentione , 
parati ad juramentum , ad fidelitatem , & omnia quz- 
cumque Abbas fibi przciperet facere, Qui poftquam tri- 
duo ipfa caftella in manu fua tenuit , fumpto confilio ab 
cisqui pauidi magis erant paratiad perfuadendum vt da- 
tet, quàm vtretineret , eadem caftella eifdem Baronibus 
iaterpofita quadam conuentione reddidit , vc ipfi jurarent 
& fidelitatem promitterent, vt nunquam per fe, neque 
peraliquem quem poffent repellere , Ecclefia S. Clemen- 
tis eadem caftella , vel alias poffeffiones, & modó poffi- 
deret, velacquirere poffet , vlteriüs perderet, & fi infar- 
gerentaduerfarij , ipi effentad comprimendam adjatores 
fidelifámi. Conftituerunt etiam dare cenfum annuum pro 
recognitione decem Bizantios; & fi contromerfia de his 
oriretur , quz fuprà diximus, ille per quem fuiffet orsa 
mille libras auri puriffmi perfoluere ad profectum Mona- 
fterij cogeretur. Hoc jurauit GxNr1L:s de Colle Petri , 
quitenebat caftellum Pefculi, & Carufanum , & Olivu. 
lam; & Sauso, & RArNALDvs, filij Remedij, & TsM. 
MARIVS filius Temmarij, & SAxso filins Theodini , qui 
tenebant caftella ifta, videlicet Bittoritum , Caftellio- 
num, Roccam de Soti ,, Coruariam, Petraniquam. Fece- 
runt etiam vt eorum filij effent homines Ecclefie fide- 
les & legitimiin manus Alberici Abbatis , & cenerent ipfa 
caftella víquead tertiam legitimam generationem ; & fi... 
nita tertia generatione legitima & mafculina , vt eft con. 
[uetudinis illins terrz , ipfa caftella quieta & libera refor- 
morentur Ecclefiz. Hoc juramentum , & hanc fidelita- 
tem coram Epifcopis iftis VvAL TER1O Epifcopo Valuen- 
fi, VvixcMo Theatenít , HekgzaTO Pionen(i, & ve- 
nerabili BEeuAxDO Prepofito S. Liberatoris , & multis 
aliis bonis virisqui przfentes aderant fecerunt, & fcripto 
mandaread natitiam pofterorum praceperunt., Illi quifa- 
cramentum fecerunt fuperiüs funt nominati ; filij eorum 
qui hominium fecerunt Abbati funt, VvALTExIvS filius 


2*7 oce e n———M— HÓ€——————— Á— ^ 


E C— Tumemb na 


7 — rZ dmm E 


1III 


I1I3. 
14« 15 


EN 


480 Chronici Cafaurienfis , 
Gentilis de Colle-Petri, hominium fecit Alberico Ab- 
bati; & BeRAnRpDvs filius Sanfonis, & TEMMAR1vs filius 
Temmarij, & V viL1ELMvs filius Rainaldi. Et hocfadum 
eftinanno Dominice Incarnationis millefimo centefimo 
vndecimo. | 

ALsERiCVS autem Ábbas duobus annis tranfa&is in 
regimine , in tertio accepit finem vitz , fepultüfque eft in 
Monafterio S. Clementis cum Fratribus fuis , duodecimo 
Calendas Nouembris. Cui fucceffit fupradiáus Grso; 
reuocatus atque reductus à Monachis, & toto populo S. 
Clementis , eó quód in rebus fzcularibus effet ftudiofus. 


. Quem facrauit Pafchalis Preful Romanus Beneuenti; &€ 


facrato , vt moris eft, dedit curam animarum & regimen 
Monatterij, anno Dominice Incarnationis currente mil- 
lefimo centefimo duodecimo. Ipfe zdificauit domum 
quz Sacriftaria appellatur , in qua thefauri', & ornamenta 


.Ecclefiz conferuantur. Tranfactis autem annisab Incar- 


natione Domini noftri Izsv- Cua1sTI millefimo centefi- 
mo decimotertio, mille(imo centefimo decimo quarto, 
& millefimo centefimo decimo quinto. Prafatus autem 
Giso Íciens fe pro benefaáis fuisà Deo bonam remune- 
rationem habiturum , ad augmentum Ecclefiz, & pro- 
fecum omnium Fratrum , dedit Ecclefiam S. Bartholo- 
mzi de Orta, cum omnibus pertinentiis fuis, & duos 
molendinos , & duos homines, in caftello quod dicitur 
Phara. Hzcomniain Capitulo dedit, confirmauit domui 
infirmorum Fratrum in perpetuum poffidenda jure here- 
ditario , ficut rogatus erat ab vno ex Monafterij Prioribus, 
videlicet Domno Mauro , viro admodüm probo & hone- 
fto , procuratore ipfius domüs infirmorum : de cujuslite- 
ratura , & arte fcribendi, honor Pifcarienfis Mona(terij 
fatis eftaugmentatus. 

In hujus Abbatis tempore VviLIELMvs Taffio, de cujus 
ferocitate aliquantulàüm füpra locuti fuimus, confeflus 
reatum quem contraxerat de venditione Monafterij S. 
Clementis , proremedioanimz fuz , & przcipué pro 2b« 
folutione iftius fceleris, reddidit caftellam S. Mauri, 
quod infaufté tenebat ; Beato. Clementi "—-— 

| Qnis 


n"""-"—-—— essem CU 


fue Pifcarienf. Lrg. TTL. 481 
Gifonis Abbatis : In ejus tempore quidam potentes, vi- 
delicet RoseR 1Tvs Trogifij, & GeRARDvs de Coniulo, 
cumfratribus fuis , occupabant bona Ecclefiz & poffeffio- 
 nesin caftello quod dicitur Alanne, quos expulit, & ter- 
ram quam inuaferant,licet eam de Ecclefia fe tenere men- 
daciter affererent, liberam Monafterio reddidit. 

Eodem praterea tempore ipfo Domno GrsoNg Abbate 
amminiculante grande ftudium erat , & nimia exercitatio 
in Piícarienfi Monafterio à Fratribus de renouandis libris, 
videlicet homiliis , paffionariis , altaris, expofitionum , & 
cateris Ecclefiafticis codicibus : inquo fcribendi ftudio 
przcipui erant, Domnus Ioannes vir literatus &. hone- 
ftus , de cujus fcientia & grauitate Monafterium eftaug- 
mentatum , & bonum exemplum pofteris eft traditum , 
& Domnus Maurus , & Domnus Oldrius , quiin hacarte 
nimis erat affiduus , de cujus moribus & regulari difcipli- 
n , füo tempore dicemus : fucceffit enim in abbatiatu ifti 
Domno Gifoni propter nimiam fuam honeftatem , & re- 
gularis vite cuftodiam. In tempore hujus Gifonis Sanfo 
de Petraniqua partim pro anima fua , partim pro pretio 
quod accepit , dedit Ecclefiz S.. Clementisin perpetuum 

offidendam terram arabilem fru&iferam pro domanio 
Ecclef ,pluf uam ducentorum triginta modiorum; pro 
qua Abbas Gio vna vice dedit octoginta folidos , altera 
veró vice caballum vnum optimum, & quindecim bizan- 
tios. Hac terra eftad San&tum Petrum de collein perti- 
nentía de Alanne. Praterea vit quidam nobilis & fapiens, 
TEDEMAR1vVSs nominc , cüm haberet de jure B. Clementis 
in emptione Ludouici Imperatoris tria caftella , Pater. 
num videlicet , Picericum & Lucu, du&us amore Giío- 
nis Abbatis, & deuotione quam habebat erga Monafte- 
rium B. Clementis hominium eidem Abbatifecit, & S. 
Clemenii veram fidelitatem juramento femper feruare 
promiát. Voluebanturtuuc anni Domini millefimus cen- 
tefimus fextus decimus vfque vicefimum primum. 
.. Gircatemporaveró ifta , re(idente jám Papa GzLAsio 
in. Apoftolica: fede , fuerunt locuftz in vniuerfa regione 
ila , corrodentcs fegetes & omnes labores: vnde cüm ex 
Tom. s. Ppp 


IIIÓ6 


- 432 - Chronici Cafaurienfis , 
juffione Domni Grsowrs Abbatis capfula , ín qua B. Cle- 
d mentis erat fpatula , portareturà fupradi&o Domno Mau 
ro , & quibufdam aliis religiofis Fratribus in agriculturis 
Ecclefiz; & cumipfa perambularent atque girarent ipfos 
| campos in quibus propriéfegetes & labores erant ad vi- 
| &um Monafterij, tanta fuit virtus B. Clementis , vt in ipfi 
j portatione Reliquiarum ejus ipfz locuftz fugarentur , & 
| conglobatz vna fuper alteram cadentes , & fe ad inuicem 
vehementer impingentes , in flumine Pifcarienfi fe inter- 
necabant ;sícque ex maxima parte fequenti tempore fuit 
fedata famis peftilentia. 
Vco Malmazettus , de quo fuprà locuti fumus, duos 
filios moriens dereliquit ; quinque enim alijeum morten- 
do fecuti funt , quorum vnus, qui eodem nominequo & 
pater vocitabatur, & malitiz paternz in quantum po" 
rat emulator exiftens , homines S. Clementis , & re$ Ec 
| clefiz perfequebatur ; qui admonitus ab Abbate fecundà 
& tertió vt à malo maiecier , & ipfe nullo modo quid 
cere vellet; Abbasficut prudens ei cum paruo comitatu 
| pet terram S. Clementis equitanti occultas tetendit infi- 
| dias, comprehendit, ligauit , e8mque cuidam Baronifuo, 
: Saníoni videlicet de Petraniqua, ad cuftodiendum tradi- 
zi dit, & tandiu incarceratum tenuit , donec juraret quó 
] vlteriàs dum aduiueret S. Clementis hominesnonih- 
| quietaret, Quiegreffus de carcereab eodem Abbate,co4- . | 
&us non multo póft tempore Hierofolymam petiit, ibi- | 
que finem vitz inuenit, Hic Gifo prouidens ad profedum 
Ecclefiz impetrauit priuilegium CaLrx TI Papz , inanno 
E ab Incarnatione Domini noftri Iefu Chrifti millefimo cen» 
: tefimo vigefimo primo, 


PRIVILEGIV M CALIXTI | 
Pape. 


ALIXTVS Epifcopus feruus fernorum Dei dile&to 
: in Chrifto filio Gisox1 Abbati venerabilis Monafte- 
rij S. Clementis , quod in Infula Pifcarienfi fitum cft,cjul- 


MM 


ffe Pifcarienf- Yvn.. III. | 483 
que fuccefforibus regulariter fubftituendisin perpetuum. 
Apoftolice Sedis auctoritate , debitóque compellimur 
pro vniuerfarum Ecclefiarum ftatu fatagere , & carum ma- 
ximé quieti , quz fpecialiüs eidem Sedi adharent , ac tan- 
quam jure proprio fubjectz funt , auxiliante Domino pro- 
uidere. Eapropter petitionibus tuis , Fili in Chrifto Carif- 
fime Gifo , nonimmeritó annuendum cenfuimus , vt Mo- 
nafterium B. Clementis, cui Deo au&tore przeffe cognof- 
ceris , vbi videlicet gloriofiffimü corpus ejufdem Martyris 
requiefcere credimus, ficut in Domini predecefforis no- 
ftti Papz Leonis priuilegio cótinetur Sedis Apoftolicz au- 
&orirate muniremus. Maníuro igitur in perpetuü decreto 
ftatuimus , vt quafcumque poffeffiones, quecumque bona 
idem Monafterium in przfenti legitime poffidet , firma ti- 
bituifque fuccefforibus, & illibata permaneant , inqui- 
bus hzc proptiis duximus nominibus exprimenda. In Co- 
mitatu fcilicet Teatino caftrum Infule : Monafterium S. 
Nicolaiin Caramanico , cum cellis , & cxteris ad idem 
Monafterium pertinentibus: Ecclefiam S. Crucis : Eccle- 
fiam S. Martiniad Guttam : Ecclefiam S. Iohannis:Eccle- 
fiam S. Cefidij : Monafterium S. Trinitatis de Lapidaria: 
Ecclefiam S. Magi in Pefile : S. Angeli; S. Cefidij; S. 


: Bartholomzi de Orta, & caftrum Fare. In Comitatu Bal- 


benfi Monafterium S. Trinitatis cum pertinentiis fuis : in 
Comitatu Pinnenfi caftrum Alanne , Be&orrita , Caftel- 
lione , Olibula , Coruaria , Pefclu , Roccam de Soti , Pe- 
tram iniquam cum Ecclefiis & pertinentiis fuis. In eodem 
Comitatu Monafterium S. Defiderij , & Ecclefiam Sancti 
Quirici , cum pertinentiis fuis, In Comitatu Abrutino 
Monafterium S. Clementis cum caftellis , videlicet Caftro: 
veterc , SanGo-vetere ; Guardia cum Ecclefiis & villis 
2d predi&um Monafterium pertinentibus. Quzcumque 
praterea in futurum conceffione Pontificum , liberalicate. 
Principum , oblatione fidelium , velaliis juftis modis po- 
terítis adipifci ,firma tibi tuífque fuccefforibus & integra 
eonferuentur. Decernimus ergo vt nulliomninó Epifcopo 
vel Comiti , aut prorfus alicui hominum, facultas fit pra» 


fatum Monafterium temer& perturbare , aut ejus poffeífio- 


Ppp ij 


1122 


[123 


434. Chronici Cafaurienfís , 

nesaufferre , vel ablatas retinere , minuere, vel temerariis 
vexationibus fatigare , aut ei aliquas exactiones impone- 
re ;fed omnia integra conferuentur eorum , pro quorum 
fu(tentatione & gubernatione conceffa funt víibus profu- 
tura.Siqua igitur in futurum Ecclefiaftica culus pet- 
fona hanc noftrz conftitutionis paginam fciens contra eam 
temeré venire tentauerit , fecundó tertióque commonita, 
fi non fatisfaGione congrua emendauetit, poteftatis, ho- 
norííque fui dignitate careat , re&mque fe diuino judicio 
exiftere de perpetrata iniquitate cognofcat, & à facratiffi- 
mo Corpore ac Sanguine Dei & Domini Redemptorisno- 
ftri Izsv-CunisT1aliena fiat , atque in extremo examine 
diftri&z vltioni fubjaceat. Cun&is autem eidem1oco juft1 
feraantibus, fit pax Domini noftri Izsv- CunrsTI , qua- 
tenus & híc frudum bonz actionis percipianz , & apud 
ditridum judicem praemia xterne pacis inucniant, 
Ámen. 

Scriptum per manum Gen vAsrI Scriniarij, Regionz- 
rij, & Norarij facri Palati. 

Ego Carixrvs Catholica Ecclefiz Epifcop. fubfcripfi. 

Datum Laterani per manum Gaisocouir S. Romanz 
Ecclefiz Diaconi Cardinalis , ac Bibliothecarij, quarto 
Calendas Aprilis, Indictione decima. quarta : Incarnatio- 
nis Dominicz anno millefimo centefimo vicefimo primo; 
Pontificatüs autem Domni Calixti fecundi Papa anno 
quarto. 

Per idem tempus erant eidem Domno Grsowt Pifc- 
rienfi graues inimicitiz cum perfecutoribus Ecclefiz fuz, 
quia nolebat vt fuá incuriá minuerentur ea quz ab ante- 
cefforibus fuis magno labore fuerant acquifita. Toccenfes 
multüm grauabant Infülares , & non eis füfficicbatquód 
terras abftulerant , verumetiam Ecclefias ipfius calte 
auferebant. Vir fumma induftrixz hoc malum fuüfferre non 
potuit , Papam HosoR vM , qui jam in Dominicz Incar- 
nationis anno millefimo centefimo vigefimo tertio , Papz 
Calixto in Apoftolica fede fuccefferat, adiit , & cos ex- 
communicari fecit , quamdiu ipfas Eccle(ias non redde- 
rent , & pro facrilegio fatisfacerent, Illi obftinaci malit, 


ate. 


£$-—— XX Em MAD * » 
Q8 NI M. 


"m 


&-- 


T mo €. 
EE EN ve S 


W c s. 


b 


fiue Pifcarienf- Lis. III. 435. 


qui primitus Deum contempferant , literas Apoftolicas, 


. & ejus excommunicationem contempferunt ; addentes 


l 


peccatum peccato , ipfi Abbati tetenderunt infidias,eüm- 
que cceperunt , & multisinjuriis affecerunt, Tandem ipfi 
videntes quód nullo modo ad caftellum Toccum eum 
portare valerent, & metuentes ne populi aduentantes eius 
adjutorio effent , eum peditem dimiferunt , & mulam fu- 
per quamfedebat fecum ducentes , totam ejus fuppelle- 
Gilem ad caftrum in quo degebant , portauerunt. Ille pe- 
desreuertensad Monaíterium,quz fibi facta fuerant enar- 
rauit , & omnesvicinos ad vindi&am malefa&orum fuis 
querimoniis & clamoribus incitauit , nec multó póft tan- 
tus fuit concurfus populi , Epifcoporum & Baronum qui 
omnes erant parati ad fubuertendum proftibulum , vt pe- 
né ad quatuor milliaarmatorum poffent computari , & ni 
effet clementia Gifonis Abbatisilla die funditus deftructa 
effet, & annihilata fuperbia Tocci ; pepercit rogatus, eóf- 
que fupplices & poenitentes fufcepit , & quz abítulerant 
integra cüm redderent , ipfas Ecclefias , quas impie poffi- 
debant , ab eorum poffeffione in jus S. Clementis ficut an- 
tea fuerant conuertit. Et quia Deo cura fuit deferuo fuo, 
ipfos qui manum miferant in eo graui deleuit exterminio ; 
uia non multó póft perdiderunt caftella , & profcripti 
"eis hereditate paterna. Quidam veró eorum in hof- 
pitali domoante portam infula inflati, & toto corpore tur- 
gidi, vfque ad mortem de eleémofyna Monafterij vi&um 
habentes jacuerunt ; ibíque poftnon multum tempus cum 
maximo cruciatu vitz finem acceperunt. 

Igitur in anno ab Incarnatione Domini noftri Irgsv- 
Cun tsT: millefimo centefimo vigefimo quarto, IoAw- 
NES Magiltri , Azzonis filius , & ipfe etiam Magifter appel- 
latus , concedente domino fuo , & fcripto confirmante, 
quod fcriptum habetur in Monafterio S. Clementis , dedit 
fe ,fuófquefilios , & hereditatem fuam in perpetuum pof- 
fidendam , Ecclefiz B. Martyris per manus Gifonis Ab- 
batis , (icut in charta quz eft exinde facta legitur. 

Virautem Domini Grso dum his & aliis pluribus ad pro. 
fe&um Ecclefie , ad correctionem morum, ad obfíeruan- 


Ppp iij 


1124 


1125 


X Xx. 
Abbas 
Oldrius, . 


486 Chronici Ca[aurienfit ; 

tam Regulz , nou diéque inuigilaret ,ta&usnon modi: 
ca infirmitate ad le&um deuenit , & munitus facro viatio 
coram Fratribus expirauit Idibus Aprilis. Prafuit Mon 
fterio Pifcarienfi quindecim annis , menfibus uinque, & 
diebus viginti fex, Sepultüfque eftin Clauftroà parte fni. 
ftra egredientibus de Ecclefia. Huic fücceffit Orpuivi 
ejufdem Ecclefiz Monachus , vit magna fimplicitais,& 
mirz crga Deum & Fratres fuos caritatis ; cuftos oris fui, 
& amator difciplinz regularis ; de quo , ficut ejus ope- 
ra proteftantur , fi vellemus non poffamus pauca loq. 
Cujus electio quia diuinitus facta fuit , ab ipfa incipi 
mus. 

Quidam enim de pluribus Fratrum Pifcarienüum nobii 
tatecárnis,quidam terrená potétiá, quidam verà prioram 
& religione credebant fe poffe ad Abbati domininm per 
uenire. Vnde inipfos eofdem qui (ic erant ambitiofi, Mo- 
nachorum & laicorum erat intentio:fed Deus omnipottns 
diftortam voluntatem, & inutile confilium hoc modo dij 
fipauit.Poft tranfitum Domni Gifonis Abbatis dic fequen- 
tifacta eft non modica potentum & nobilium virorum ce 
adunatio in Pifcarienfi Monafterio , propter Abbatis or 
dinationem; & conuenientibus in Capitulo cundisFratri- 
bus, cüm de Abbatisele&ione tra&arent , vnanimi con. 
ftitutione,cócordi voce,ab omnibus eft prafixi, vt duode: 
cim difcreti Fratres & fanz mentis de ipfo cóuentu fare 
rent;in partem fecederent,& de perfona quam ipfi cnr 
diter dicerent & approbarent,de ipfa finealicuius córadi- 
&ionc fieret electio. TIuffi funt igitur à prioribus &nomint- 
ti duodecim. Qui exeuntes de Capitulo,de communi pro- 
pofito fex eorum in dormitorio, fex in oratorio fecefferuat, 
ftatuentes inter fe, vt quicquid ab vtraque parte melios 
eftimaretur, in medio & commune fui iplorürerreurgk 
fi forte contingeret,vt effet vnius perfone ab ambabus par- 
tibus vnanimis zftimatio,bene conftaret, (in auté vna pet- 
fona de pluribus xítimatis, in qua major numerus iplorü 
duodecim concordaret , affümeretur , & de ipfa fieret in 

Capitulo communis pronunciatio, Illis autem abeunti- 
bus; & his ita fientibus jin Ca pitulo erat fermo , vt cori 


4$ — € €—A e"? c» 2 


cz. ex 


fue Psfcarienf.. Li5. YII. 487 


munis flatus, & regimen Fratrum antequam eledio fieret, 
ordinaretur melius quàm fuiffet hadenus. In quo verbo 
tanto zelo pro communi vtilitate fuit accenfus fpecialiüs 
Domnus Oldrius , vt veftes , quas intrinfecus viles habe- 
bat , ibidem , ficut illequi de fe nil magni fufpicabatur, 
& fimpliciter viuebat , oftenderet , quatenus ad melioran- 
dum Fratrum commune fubfidium Fratres omnes feruen- 
tiores & animofiores ipfarum vilium veftium oftenfione 
redderentur. 

Cümque dehis, vc fuprà dictum eft , tra&aretur , fubitó 
vox vnius fimplicis hominis de plebe intemplo perfonuit, - 
Domum: Oldrius Mdbbas , Domnus Oldrius 44bbas. lMlo igicur. 
per Ecclefíam & totum Clauftrum talia vociferance , & 
vtraque pars Fratrum , quibus vocatio perfonz commiffa 
erat, à fealtera parte putaret vocem illam proceffiffe;mo- 
uentur ambz , & in clauftro fibi occurrunt , altera dicens 
adalteram : Si vobisplacet de Domno Oldrio, nobis non 
difplicet.Sicque concorditer in hoc verbo Capitulum in- 
trantes , vnus ex duodecim , nomine Iohannes , pro om- - 
nibus loquens dixit : Exarzge Domine (5 judica caufam tuam. 
Et fignans fe cruce adjecit : Zn nomine Patris , €» Filij € 
Spiritus [anEli nos dicimus de Domno Oldrio , quia bonus eff € 
dignue ,vt illam in Patrem babeamns.Interea vox quz ab illo 
liomine, Benedicto nomine , proferebatur , cüm à populo 
deforis audiretur , & talis acclamatio per omnes excref- 
ceret, & penitus intoto Monafterio vox eadem , Domnus 
Oldriu: 4bbas , Domnus Oldrias Abbas , vehementiffimé in- 
tonaret , apertis oftiis cum tali vociferatione Capitulum 
omnesintrant , & inuenientes Domnum OrpaivM reni- 
tentem Fratribus , illum affümentibus & clamantem: 
Quare in tanto loco ponitis pecudem? Cur de me, & de 
hac fede facitis irrifionem ? Cogunt eum in fede tandenr 
federe,& Abbatiz regimen fufcipere. Fada eft itaque ejus 
eledioquinto decimo die menfis Aprilis,anno Dominice 
Incarnationis millefimo centefimo'vigefimo feptimo , & 
veraciter effe&us eft Pater Monachorum , & contra ad- 
uerfarios San&x Dei Ecclefie quaft murus zneus., humili- 
bus humilis & manfuetus , fuperbis in juftitia rigidus, cari- 


43$ Chronici Ca[aurienfís , 
tate diffufus, Hunc in Abbatem confecrauit Papa Ho- 
NOR vs à quo fufcepta benedictione ad Monafterium cüm 
effetregreffus non mutauit mores pro füfcepto honore, 
imó humilior & manfuetior elatis fe prebebat exemplar 
humilitatis & gratiz , vt veraciter credi poffet , quia reple- 
tus effet diuino fpiramine. | 
In ptimo anno füfcepti regiminis fuit neceffarium quod 
iretin Aprutium , & antequam egrederetur de Abbatia, 
cuidam fideli fuo Wilielmo de Caftellione commenda- 
uit ,vt haberet curam derebus Ecclefiz , & przcepit ho- 
minibus fuis vt ei obtemperarent , ficut & fibi , & (i necef- 
fitas ingrueret ejus omnes obfecundarent mandatis, Ab- 
bas iter faciens Aprutium perrexit , ibíque in poffe(fioni- 
bus Ecclefiz aliquantifper moratus eft, Quo fpatio prafa- 
tus Vuilielmus minifter fraudis , & reuera facrilegus, cüm 
videret Abbatem morari , & haberet in fua poteftate ter. 
ras Monafterij , tetendit Alannum , & conuocans omnes 
habitatores illius oppidi, dixit eis; quia in craftina dieven- 
turi effent inimiciqui depre darentur terram B. Clemen. 
tis , dimitterent illa pafcua in quibus fuas boues & oues 
folebant ducere , & ducerent eas fecus fluenta Pifcariz, 
yt facilior fibicurfus effet in mane , quando decreverat 
cum fatellitibus alannenfes przdas agere. [lli parentes ju 
fis nequiffimi, coadunauerunt animalia infinitz multitud: 
nis , & inlocaillaea duxerunt in quibus przveperat el$. 
Mane fa&o coadunata fatellitum multitudine, armatami, 
litum tutba , Vuilielmus venitadloca, & reuera hoftisne 
quiffimus , qui deberet effe tutor fideliffimus , armenta 
boum , & greges ouium rapuit , & duxit fecum, & ita dif- 
fipauit quód nec vnam caudam ex omnibus reddere vo- 
luerit. Aduenit Abbas , & audito quod fecerat , doluit; € 
vt emendaret femel , & fecundó , & tertió rogans, VIX 
paucos boues recuperare potuit. Vir autem Domini Or 
DAIYS nonarmis fzcularibus fed diuinis armatus,S. Clc- 
mentiquod iniquus fecerat humili precatu innotuit , & Vt 
de fuis curam ageret exorauit. Cujus precatus non cot 
tempfit Alciffimus , imó antequam finiretur vnus annus 
in cadem die anniuerfaria ; quz eft nono Calendas Sep- 
tembris, 


fue Pifearienf. Lip, TII. 489 
tembris, in qua terram Ecclefiz inique fuerat depreda. 
tus, Caftellionis oppidum perdidit : nam , ficut fertur, 
in ipfa note circa horam matutinz laudis duobus Fratri- 
bus in Capitulo quiefcentibus per vifionem apparuit B. 
Clemens , dicens : Surgite , notifico vobis quia nofter 
hoftis Wilielmus de Caftellione traditus eft in manibus 
inimicorum fuorum. Hodie abjicio eum de terra mea, vt 
ampliüs contra me non viuat ex ea, neccetiam volo , vt 
cum patribus fuis circa me locum habeat fepulturz. Ex- 


pergifcentibus veró Fratribus illis, & de tali vifione mi- 


rantibus, antequam filentium folueretur factus eft inful- 
tusin eum , & W ilielmus captus, & exheredatus fuit in 
annoab Incarnatione Domini neftri Iss v- CHR 1sT1 mille- 
fimo centefimo vigefimo octauo ; nec poftea quifpiam de 
cjus generead dominationem hereditatis ejus potuit per- 
uenire, B. Clement fibi vicem reddenta, & Domino 
Izsvy-CunisTo przordinante, qui nunquam deferit pre- 
fumentes de fe. 

Igitur inanno Dominicz Incarnationis millefimo cen- 
te(imo vicefimo nono , mortuo Papa HoNon1o , € InNo- 
CENTIO vltra montes pergente, & ANAcLETOin Apuliam 
veniente, Dux RocEnivs , qui jam ceperat Troiam , & 


. feré totam Apuliam , Rex eft conftitutus. Qui fequenti 


anno,id eft millefimo centefimo tricefimo ab Incarnatio- 
ne Domini expugnauit & ccpit Amalfiam. Deinde in fe- 
quenti anno Dominicz Incarnationis millefimo centefi- 
mo tricefimo primo , idem Rex expugnauit Barim , & Rex 
Lornanivs Italiam ingreffus eft. Qui in futuro anno, 
quieftab Incarnatione Domini millefimo centefimo tri- 
cefimo fecundo, Roma coronam accepit ab Innocentio 


Papa. Euolutis itaque annis ab Incarnatione Domini mil-- 


lefimo centefimo tricefimo tertio , quarto & quinto. Et 
currente jam anno millefimo centefimo tricefimo fexto, 
Domnus Orpnivs Abbas acceffit ad Imperatorem Lo- 
tharium , ad flumen quod dicitur Fruntum , vbi erat cum 
magno exercitu : cümque factus efíct coram Imperatore 
clamor de quodam Conone Guittonis, feciffétque eum 
venire in przfentia , tandem coégit ipfum jurare, vt njhil 

Tom. 5. Qq4q | 


1128 


129 


1130 


4.90 Chrontci Cafaurienfis , 
vlteriüs juris & dominationis in obedientia Pifcarienfis 
Monafterij , Ecclefia videlicet S. Clementis de Gomano, 
quaeret, nec in poffeffionibus ejus. Prater hzc idem Im- 
perator ceteris querelis Domni Oldrij Abbatis , & impe- 
rialibus priuilegiis Monafteri; Pifcarienfis auditis, cüm 
cognouiffet quod ipfa Abbatia abantiquo fuiffet imperia- 
lis camera, promifit fe cam Domna Augufta venire ad 
Monafterium , & eireftituereomnia jura fua , in rebus& 
poffeffionibus ejus. Cüm autem ventum effet ad Pifca- 
riam , quibufdam rumoribus incitatus, idem Imperator 
feftinus perrexit in Apuliam contra Regem RoczRivM 
pugnaturus. Deindc cum Papa INNOcENTIO apud Barim 
coadunatus , in ipfo anno ad propria reuertens idem Im. 
perator moriens diem claufit extremum. | 

His itaque cemporibus Rose& vs Manuplelli Comes, 
Riccardi filius , poft mortem patris füi timore matris ali- 
quantulüm ab iniquitate retentus , poft quam mater cjus 
nature debitum reddidit , ipfe à malo patre malus filius 
generatus , malitiam paternam fuá malitiá füperauit Y 
contra B. Clementem ejüfque domum manifeftas inimr- 
citias exercere coepit. Sufceptus in hofpitio ab Abbate 
Oldrio , quietiam fuam cameram propriam ci delegaue 
rat , poftquam füit farcitus epulis , muftóque repletu$ 
Abbatem fecit accerfiriad fe , cui cum magno faftu & fü- 
percilio turris cuftodiam , quz im caftello infula cft , vt 
fibi traderet non rogando fed interminando quafiuit. E: 
cüm Abbas hzc fenullo modo poffe facere multis affer- 
tionibus demonftraret , ille vt citó fibi traderet inftantiff- 
mé poftulabat , & nifi fieret, ruinam Ecclefiz, depopula- 
tionem totius terrz minabatur. Quid faceret? veller, 0* 
let tradidit, & moerens, & multüm verecundus jntrá 
ambitum clauftri fe contulit, Illiautem quosintutrt p? 
fuerat , quafi quidam ftratz exploratores pratereuntes CC- 
prdabantur, miffas rapiebant falutes , & infani minii 
domini in feruos Chrifti & S. Clem&tis debacchabantit 
Quod Fratres ferre non valentes , clam duos de fapientio 
ribus ad Regem RoczR1vM , qui tunc ipfo funge amt 
officio, cum priuilegiis Imperatorum jn Apuliam t^ 


[ 
[ 


fue Pifcarienf- Lin. Y1I. 4.91 


miferunt , rem vt fuerat gefta enucleatim expofuetunt , de 
tyrannide Comitis & ejus perfecutione lacrymabiliter 
conquefti funt. Et tale refponfumab eo fufceperunt , vt 
ad Monafterium quàm citiffimé repedarent, & fecuri 
effent ; quia fi Deusterram fibi fubmitteret , & Ecclefiam 
liberaret & de fuo daret, & Abbati & Fratribus conferret 
adjutorium, Qui reuertentes diutius quaft exules extra 
Monafterium in alienis domibus alieno quadrante viuere 
coacti fuerunt. 0 
Tandem miferatione diuina, & folertià Abbatis, da- 
tis primitüs duabus librisargenti , refrznata eft cupiditas 
auariffimi Comitis , & dedit eis licentiam ad proprium 
reuertendi. Non multó póft cüm ipfe ad caftellum Ma- 
nuplellum reuerteretur , Abbas ei comitatum przftabat : 
& cüm interfe de perfecutione quam faciebar Monafterio 
loquerentur , iratus Comes quia Abbas , vti fibi videba- 
tur, in refponfis reuerentiam non exhiberet, gladium eua- 
ginauit, & Abbatem percutere voluit, & nifi effent affi- 
dentes qui eum prohibuerunt ( quod Abbas multüm de- 
fideraret vt pro Juftitia moreretur) caput ipfius enfe quam 
extraxerat amputauiffet. Abbas extenfo collo fecurus de 
diuino auxilio , fi aufus effet vt percuteret , inftigabat ; & 


jn hoc quia non metum mortis fed fpem vitz aeterna ha- 


beret , demonftrabat. Sic ille ininfania perfeuerans Ma- 
nuplellum adiit, & Abbas tutior quàm antea fuerat ad Ec- 
clefiam remeauit. 

Vt autem manifeflaretur , & certis indiciis probaretur; 
quia Deus maximam habebat curam de feruo fuo Abbate 
Orpnio, & degrege fibi commiffo, quibufdam Fratribus 
in Ecclefia pernoctantibus venerabilis oftenfa eft vifio, 
quam nos indignum judicauimus tegere filentio. Duo 
Fratres religiofa confuetudine Quadragefimali tempore 
ante matutinos de le&tulis confueuerant furgere , & flexis 
genibus ante facratiffimi Martyris offa preces& fingultus 
fundere , pfalmos cantare , & Sanctos Dei in adjutorium 
populi Chriftiani cum litaniis interpellare. Cümque fa- 

tigati aliquantulüm confediffent in angulis Ecclefiz , di- 
ueríi tamen loco; fed non diuerfi mente , oculis dormi- 


Qq q ij 


4.92 Ghronict Cafaurtenfis , 

tantibus & vigili corde, ambo vnam eandémque vifo. 
nem in hunc modum vidére. Duz perfona reuetendz;f. 
pectu & vefte preclara ante altare (tare videbantur, vn 
quorum pontificali erat indutus habitu , alter regio dia 
demate coronatus, quiad cos venientes fcifcitabantur qui 
effent , & quare inibiintalihora morarentur, Refpond:. 
runt fe de Fratribus Ecclefiz fore ,pro peccatisfuis,& pro 
benefa&oribus ipfius loci mifericordiam Dei depofcer, 
& idcircó antequam Fratres furgerent , de leulis furre. 
xiffe , vt liberius poffent orationi vacare. Cümque ref. 
ponderent , Bene , addiderunt , Quinos fimus cognoíci. 
tis ne? Dixerunt, Minime ; fed propter amorem Deiro. 
gamus vt indicetis nobis qui eftis , & quare veniftis & vo- 
de. Refpondit ille qui regio erat coronatus diademate: 
Ego fum Lvpovicvs , qui füi edificator hujus Abbatiz, 
& qui dedi ei quicquid habebam in hac terra vt poíderet 
hereditario jure. Quiautem mecum eft pontificáli vent- 

randus habitu, S. Clemens e(t , qui pro Chrifto meruitin 

pelago mergi , cujus offa meo labore ad hanc infülim de- 

lata in przfenti altari meruerunt fepeliri , quem Rober- 

tus de Manuplello ita grauiter flagellauit , vt plgzejus& 

liuores quos in dorfo fufcepit , vix poffintab homine di. 

nunierari. Et vt certiores effent Fratres ambo devifione 

auxilio Regis B. Clemens coram eis fpoliauit fe ,& oftcr- 

dit cicatrices vulnerum , & plagas virgarum , adjecit :1u 

malé tractatus fum , fed volo quód fciatis  quisinproi:- 

mo me vindicabo de inimicis meis, & faciam vt profcri- 

banturab hereditate paterna, & moriantur, & fepdn- 

cur vt miferi & exulesin terra non fua. His di&is vifio dij 
paruit, & expergefacti Fratres ipfi coeperunt enartarebi 
primitus quz viderant , deinde póft Capitulum cim Fra- 
tres conuenirent , retulerunt fe perfonas venerabilis Lu- 


douici & B. Clementis vidiffe , & qua fü prà di&a (unt übi- 


retuliffe. Et quia videretur vana gloria fi de talibus vili 
Fratres gratularentur , filuerunt , & quod Deus effet & 
Gurus cum maximo metu expeCtauerunt, 

. Interea Rex RoGEn 1vs regio diademate coronatus ,te- 
gnum Sicilie, ducatum Apuliz , & principatum Cepe 


p -——2 &.*- *-- t3 c em e» - -——— P nd -—— 


ren p" 7 [D —— Jii — — P 2 — P 


ffe PifGartenf.. LiB. III. 4.93 


fufcepit, filiámque fuum , ANrvsvM nomine , quem Prin- 
cipem Capug fecerat;ad Theatinum Comitatum cum ma- 
gno exercitu premifit, eíque diligenter inquirere juffit 
Manuplellenfes Comites qui erant aduerfarij S. Clemen- 
tis , vt viuos fibireprzfentaret , in fecreto precepit. osi 
cüm fcirent przfatum Principem juffa patris velle perfi- 
cere clam fugerunt ; & cüm ci nec huc necilluc refiftere 
poffent , fugitiui terram propriam & quodacquifiuerant 
perdiderunt, & in aliena terra vitz exitum qualem me- 
raerant inuenerunt. Ex tunc Ecclefia B. Clementis in 
abundania pacis ccepit ftudere religioni , augmentari bo- 
nis temporalibus folertiá boni Paftoris, qui per fingulos 
dies inuigilabat ad augmentum gregis fibi commiffi. 
Intemporeillo ( quando Dominus Deus vifitare decre- 
uerat Pifcarienfem Abbatiam aduentu Sereniffimi & Vi- 
Goriofiffimi Regis Rogerij, quem diuina gratia, fapien- 
tià, fortitudine prz cunctis mortalibus illuítrauerat ) qui- 
dam Domnum OrpR&ivM Abbatem turbabant & deterrc- 
bant , dicentes illum contra Regem feciffe , quia caftel- 
lum Belonianum , quamuis effet de jure S. Clementis, 
Comitibus Manuplelli fugientibus, ipsííque mandanti- 
bus fufcepiffet , nec debuiffet terram fugitiuorum Regis 


fupra prendere. Sed Abbasde Deo & B. Clemente con-- 


fidens nullo metu territus , conftanter caftellum tenuit, 
donec ipfe Rex veniens penes Monafterium in campceftri 
fub Tocco, & juxta Pifcariam caftra pofuit , ibíque tri- 
duo cum exercitu perendinans manfit. Abbas igitur füm- 
pto coníilio cüm in craftinum ad Regemaccedere;ipsüm- 
que precibus & xeniis placare,pro fupradicto etiam caftro 
pecuniam offerre deberet, fociatis fibi cun&is Fratribus 
totum pfalterium cum genuflexionibus , lztaniis , & ora- 


. tionibus ante facratifimum corpus B. Clementisin Ec- 


Clefia perno&auit. Matutinalibus etiam hymnis decanta- 
tis, fado mane cum quibufdam de Fratribus equitans ad 
Begem proficifcitur. Vnus veró ex ipfis Fratribus cum 
pluribus effet intentus iter retardaffet, & eminus poft Ab- 
batem pergeret , quidam fenex venerandz canitiei , ve- 


nu[ti vultus , ftansin ipfo ponte ante portam infulein ha- 


Qq4 ij 


4.94. Chronici Cafaurien[ts , 

bitu peregrini cum cotzia & palma ei apparuit , diceris : 
Ite in pace : Dic Abbati vt fecurus ad Regem accedat, 
cauete ne aliquam ei pecuniam dare fpondeatis, gratis 
enim dabit vobis quod petitis, & eo majora. Et Mona- 
chus : Quomodó nofti ? Et ille : Quia in hac note confi. 
liis Regis interfui quando veftro Monafterio deliberabat 
benefacere. Gaudens itaque Monachus in hoc verbo, 
dixit ci: Benedicaris tu quia bona nuncias , ingredere 
Monafterium , & accipe caritatem. Et ille: Facio, quia 
ibidem manere, & caritatem habere folitus fum. Ite cum 
benedi&ionc. Tunc ipfe Monachus coepit feftinare vcfe 
jungeret Abbati, & hzc ei annunciaret, fed recogitans 
intra fe quomodó potuiffet ille qui hoc dixerat arcanum 
Regis cognofcere, cüm videretur peregrinus & pauper, & 
maximé cüm non foleant hujufmodi homines nedum in 
cófiliis,fed necetiam inatriis Regum admitti; retrouerfas 
vt fübtiliüs de verbo cognofceret, totam Infulam, totüm- 
que Monafterium circuiuit , & nullatenus illum reperire 
vel videre potuit. Vnde opinati funt illum fuiffe apud 
quem ipfa no&e peruigiles orauerant ; Bcatum videlicet 
Clementem profperitatis nuntium. — 

Acceffit itaque Domnus Orpnivs Abbas , & hamili- 
tatis prerogatiuá tantam penes eum inuenit gratiam, V 
qui terribilisante fuam faciem ipfos etiam tremere coge- 
ret montes, tantaamicabilitate cum co loqueretur , noa 
dico dominus cum feruo , fed vt filius cum patre , quic- 
quid poftulabat;abíque dilatione non pecuniá,fedfoli gra 
tiá impetraret. Rex humilis juxta humilem ;& mitis juxta 
mitem , magis refpiciebat ad ferenitatem vulcüs ejus, 
quem an gelico decore przferebat, quàm ad ferica indu- 
menta diuitum atque nobilium. Et qui alios pro merito 
fao viles & nullius pretij judicabat , iftum fupra cun&os 

uos in regno fuo Paftores Ecclefiafticos habebat laudi- 
bus extollebat ; hunc folum Dei famulum religionis non 
fuperfluitatisamatorem przdicabat. Rex nihil 4b eo ni 
munus orationum accipere voluit , imó de fuo proprio 
largitus eft Ecclefiz B. Clementis, tria caftella , quorum 
nomina fuat hec : Bolonianum ; Ca(aleplanum ; & Col- 


| 
| 


fue Pifcarienf. Lis. I1. —— 4; 


leodunum, & priuilegium * libertatis , tuítionis contra » viaefi;iàd 
inimicos, & gratix & reuerentiz & honoris contra fuos , Vndcae 
& Abbatiam , & resejufdem tanquam fuas fpeciales aug- jolie. 
mentare , & cuftodire promifit. Ope onm 
Item fequenti die, videlicet, quinto Calendas Septem- 
bris , anno Dominice Incarnationis millefimo centefimo — ,; 4o 
quadrageíimo , idem gloriofus Rex Monafterium deuo- 
tus intrauit, Miffam B. Clementis ab ipfo Domno Ab- 
bate audiuit, ante venerabilem crucem chori ftans & 
orans , ipfam figuram fatis approbauit : in Clauftro fibi 
priuilegia relegi fecit, demum vnam modicam particulam 
de B. Clementis fpatula ipfo magnis precibus expetente 
accepit:infülam perambulauit,& deuotior quàm intraffet 
cgreffüsabiit , dans in mandatis eidem Abbati , vt fi ali- 
qua moleftia ab aliquo aduerfario fieret Ecclefie ; & fi 
quando effet neceffarium vt pro Ecclefia poftularet , mit- 
teret aliquem de fuis non Monachum fed famulum,ne Ec- 
cleíia in expenfis grauaretur ; & fecurus effet , quia quz- 
cumque pofceret, impetraret ; quia non volebat Rex R o- 
GERIVS, Vt Ábbas Or pnivsvexaretur, imó prazcepit ei 
vt intra Monafterium fuam fenedutem foueret , & Deum 
nocte & die pro ftatu regni , pro falute filiorum fuorum , & 
pro fua exoraret., 
Poft hec Comes BoAMVNDVS , qui nouiter fuerat or- 
dinatusà Domno Rege in comitatu Manuplelli , acquicf- 
cens , ficuti moris eft , nouorum quorumdam adulatorum 
garrulitati, voluit, & quaíiuit vt potuit , quomodó S. 
Clem&tem fupponeret (ibi , & vt fuz peruafionis auxilia- 
tores haberet , RosER TvM Cancellarium precibus & pro- 
miffisillexit, & vt fuis verbis fallaeibusteftimonium per- 
hiberet, effecit. Contigit vt idem Comes, & prafatus 
Robertus Cancellarius cum Abbate loquerentur , & cüm 
ipforum inquifitiones ejus humili refponfione frangeret , 
dixit Roberto : Domine nos habemus vostutorem & de- 
fenforem in terra ifta, & inter nos & Dominum Regem 
nullum alium mediatorem tenemus nift vos , rogamus & 
obfecramus in nomine Domini Izsv. Cun sT1 , cujus nos 
ferui fumus, vt libertatem & juftitiam Ecclefix hujus, 


496 Chronici Cafaurtenfis , 

quam huc v[Íque habuit , elabi & annihilari non permit. 
tatis. Nouiflis quanto ftudio, & quàm fincera voluntate 
Domnus Rex Ecclefiam noftram ab omniiniqua confue- 
tudine & exactione abfoluit , non voluit vt ferui Deiinea 
manentes alienis officiis effent occupati , fed die noGtüque 
inuigilarent diuinzíeruituti , & juges orationes funderent 
pro fe & pro filiis & pro ftatu regni. Nunc autem Comes 
ifte Boamundus ( non volo eum latere vnde nofter graui- 
ter leditur animus ) inquietat nosà contemplatione diui- 
nà , prouocat adarma fxcularia , exigit vt equites, pedi- 
tes , & expenfasimmoderatas prebeamus , quas nos, pro 
certó tencatis , habere non poffumus. Nos fumus depu- 
tatiad diuinum feruitium , non eft decensvtillud defe- 
ramus, & fequamur mundum. Ad hecrefpondit Comes: 
Domne Abbas vos ifta dicitis, quia nefcitis Regum mu. 
tationes, & terrz diuerías oppreffiones. Domnus Rex 
gratia diuina habet plures oratoresin regno fuo , fed non 
habet plures defenfores , neceffarium eft vt defenfores 
gerant clypeos , & protegant oratores ; nos neque gerere 
poffümusarma , neque pro regno pugnare, nifi habeamus 
fubfidium vitz. Hoc nofcens Domnus Rex & perfeüé 
cognofcens, dedit mihi hanc Abbatiam S. Clementis, ft- 
cut eam habuerunt anteceffores mei , in prfentia hujus 
Roberti ejus Cancellarij, quiaudiuit & vidit quando mili 
data fuit. Illiusft vobis placet debetis credere teftimonio, 
qui nunquam confueuit de talibus mentiri. Quibus verbis 
Comitis Robertus , ficut fuprà diximus, ille&tus , vt fan- 
&um virum perterreret , aflenfum prebuit , & qfíia au- 
dierat & viderat quando ei Domnus Rex Abbatiam con- 
cefferat affirmare coepit. Tacuit vt potuit Abbas, & cx- 
e&auit quid Deus faceret fuper his, nefcius quia illi 
fraudulenter loquerentur , vt poffent extorquereab eo ti- 
more quod habere non poterant ex jure. Deusautemin- 
uigilauit pro feruo fuo , & non poft multos dies reuclata 
fuerunt hec omnia Regi Rogerio, qui protinus fcripfitad 

Comitem , & mifit ei epiftolam in hzc verba : 
 Multüm mihi difplicet quód tuyquem prote&orem & de- 
fenforem regni mei pofui , cleémofynam meam, cameram 
propriam; 


fiue Ps[cartenf- Lip. YII. 497 
propriam, requié mei capitis perturbare, inquietare aufus 
fuifti,& fortaffis merces debita tue reddetur prefumptioni. 
Fallaciter egifti erga S.Clementis Abbatem & Fratres,cu- 
jusorationes mihi clypeus & galea funt aduerfus omnem 
virtutem inimici. Defifte ab hac nequitia, ne preparata 
fuper te defcendat vltio ; pro hac tua prafumptione tibi 
deítinata : & tibidico per regni fidem, & meorum filio- 
rum fpem , fi mihi Deus hoc de illis tribuat quod exopto, 
ni(i de(iftas , & eos vlterius inquietare prefumas , ficut te 
feci , ita te deftruam , & nomen tuum à filiis hominum 


ab hac przfenti generatione vfquead extremum. Prafen- 


tes aurem literas quas tibi dirigo , volo vt tu portes &legi 
facias in Capitulo , vt audiatur à cunétis, & cognofcatur 
ab omnibus fuper Ecclefia S. Clementis & habitatoribus 
ejus , quanta fit mea deuotio. | 
Vt Rex praeceperat ita Comes fecit :literas regias de- 
tulic, & eas coram Abbate & Fratribus cüm legerentur 
audiuit; & exinde neque Abbati neque habitatoribus 
loci, quamdiu Domnus Orpaivs vixit , quicquam mo- 
leftiz facere aufus fuit. Poftquam Dominus Deus dedit 
fibi & gratiam Regis , vcfuprà diximus , & pacem ab om- 
nibus adueríariis ejus, ccepit OLpRivs ftuderead decus 
Ecclefiz , facere libros , ornamenta emere, domos am- 
liare, & quibufcumque modis poterat, & interris ha- 
erefocios, & in cxleftibus elaborabat. Conuentionem 
veró quam habuit cum Riccanpo Tergifij potenti viro 
de quibufdam Ecclefiis S. Martini in Gutta, S. Ioannis in 
Scaniari , & S. Cefidij, in ejus breue legere atque cognof- 
cere poffumus. Temporibus fiquidem Domni Oldrij Ab- 
batis in Pifcarienfi Monafterio quzdam virtutum figna 
funt patrata, quz ab his qui nouerunt relata & defcripta 
habenur. | 
Mukis itaque virtutibus in tempore Dornni Oldrij 
Abbaris à B. Clemente ofteníis , coepit idem Abbas 
ftudiofior in orationibus, & in operibus Ecclefie fibi 
commiffe ineffe. Et per annorum Domini curricula , 
videlicet millefimo centeíimo quadragefimo fecundo, 
| tertio, quarto , & quinto , Monafterium religiofiffimé 
Tom. 5. Rrr 


4.98 Chronici Ca[aurienfis , 
gubernabat , & quotidie numerum Fratrum inibi Deo 
feruientium augere curabat. Perfe&o itaque palatio 
pro aduentantium fufceptione cum cellario & ceruina- 
ria, continuó campanarium mdificare coepit ; funda- 
" E. uítque ipfum inanno Dominice Incarnationis millefimo 
qucadirr centefimo quadragefimo fexto ; & perannorum Domini 
fequentium curricula , &c, erexit illud in aldtudinem 
paíffuum vndecim. Renouauit altaria quz non vetuftate 
confümpta ,fed humili cemento fuerant fabricata , vnum 
in honore S. Benedi&i, alterum veró in honore omnium 
Apoftolorum; & ea folemniter fecit dedicariin dieanni- 
uerfaria Dedicationis , qua fa&a fuerat de altario S. Cle- 
mentis , & augmentata fuit condonatio poenitentia illis 
quiaduenirent de duobus annis. Dopo Valuenfis altare 
S. Benedi&i dedicauit : GaIMvALDvs Pinnenfis fando- 
rum Apoftplorum , cáfque Reliquias in eis pofuerunt, 
quz in prioribus altaribus pofita fuerant, & de quibus 
nos aliquantulüm in primo libro locuti fumus. 4Edificz- 
uit etiam Ecclefiam in poffeffione Pifcarienfis Monafteri 
nomine Salinc,quam in honore & de reliquiis b. Clemer 
tis confecrare fecit. Frabricauit etíam Ecclefiam S. M^- 
a1A&de Alanne , inqua, & in Ecclefia S. MAR14 de Ca- 
ftellione , "— easad jus Monafterij Pifcarienfis dedr 
care fecit, de Reliquiis B. Clementis inipía confecrationc 
recondidit. - 

Erga defun&os Fratres ita erat folicitus , ac fivnofquil 
que moriens effet germanus fuus; & inftituit, atquc in Cz 
pitulo coram omnibus Fratribus corroborauit , vt provno 
quoque Fratre defan&o fiat centenarius ; hoc modo, Yt 

4," die obitüs vniufcujufque Fratris juftitia * de pane 

perio. — vino, & cateris cibis quotidie in menía Abbaris ponatut 
pauperibus tribuenda : in officiis defun&orum prima 0e» 
tio ; & ad Capitulum pfalmus & oratio vfque ad centeft- 
mum diem pro eo dicantur. In feptimo namque ; tricelt- 
mo , & centefimo die folemnes vigiliz , & Miífz cum pu 
fatione fignorum agantur , & pfalteria dicantur ab vni 
ueris ipfius Coenobij Fratribus, ficut in die depofitionis 


ejus. Ampliauit redditus Fratrum in veltimenus cx illis 


£9 a4 --. : . 


0E) e 


fiue Pifcarienf.. Lin. YII. 499 


redditibus , qui fibi reddebantur ex caftello Boloniani. 

Dümque fibi jam deficiente corpufculo fentiret appro- 
ximare finem vitz, ccepit ftudiofior in orationibus effe ; & 
licet ejus oculi effent aliquantulüm caliginati prz fenc- 
&ute , tamen fpeculabatur Deum mentalibus oculis, & 
orabat affidué vt abfolueretur à corpore , & illorum adi- 
pifceretur confortium , quorum mores & acus imitatus 
fuerat. Hisaliifque pollens virtutibus cüm virtutem cor- 
poralem per fingula momenta fibi minui cognouiffet , fen- 
fit appropinquare fuz terminum vitz , & melior quàm an- 
tea fuerat , quamuis femper bonus effet , commendabat 
tranfitum fuum Fratribus & Filiis ; Ecclefiam veró, quam 
regendam fufceperat,Dco & B. Clementi : & fic ta&usin- 
commodo corporali , plenus dierum, & perfe&tusin omni 
obíeruantia fpiritali, Deo reddidit animam pridie Idus 
Decembris , in anno Dominice Incarnationis millefimo 
centefimo quinquagefimo fecundo, Rexitautem Mona- 
fterium Infule Pifcarienfis, conftru&um in nomine S. 
Trinitatis & B. Clementis Papx & Martyris, viginti quin- 
que annis & odo menfibus;tumulatüfque fuit in Capitulo 
ejufdem Ecclefie, ficut decens erat, ante Majeítatem 


noftri Saluatoris, cuifamulatus fuerat omnitempore vitae 


fuz deuote, & famulari docuerat omnes Filios fuos & Fra- 
tres fub tenore & regula B. Benediái. 

Poft mortem Abbatis Oldrij fan&z recordationis, Ab- 
batia S. Clementis Infulze Pifcarienfis multis diebus ex- 
titit fine Rectore, quia omnis intentio Fratrum , qui fe 
credebant faniori vti confilio, erat in Domno Leonate,. 
p quod in eodem Monafterio ab ipfo Domno Ab- 

ate Oldrio fuerat receptus, & monachico habitu indu- 
tus, & in ejufdem Piícarienfis Monafterij inftitutione à 
pueritia nutritus , notus probitate , clarus genere , & ex. 
cellenti ingenio , in Curia Romana jam Subdiaconatüs 
fun&us officio. Et quia ifte folus poffet fufficere ad con- 
feruandam Ecclefiam in pri(tina libertate. Porro Comes 
BoAwvuNpvs Tarfitanus, qui tunc temporis Manuplellen- 
fem Comitatum, terram videlicet confanguineerum ip. 
fius Domni Leonatis, Regis Rogerij dono poffidebat, 

Rrr ij 


I152 


$00 Chronici Cafaurieufis , 
omni nifu Fratres impediebat , ne ipfum fibi facerent 
Abbatem ; timebat enim ne in aliquo tempore ipfc Leo- 
nas per Ábbatiz potentiam du&us amore ipforum con- 
fanguineorum fuorum Manuplellenfium , quos , vt fu- 
prà di&um eft, Domnus Rex Rogerius exheredautrat, 
& de toto regno cjecerat, felederet, & forté de Comi- 
tatu expelleret,  Nitebatur quidem vt Fratres alium 
de fuis eligerent talem, qui ei non poffet refiftere;tantüm- 
que preualuittam ex potentia quam habebat in regali Cu- 
ria, quam exapplaufione quorundam Fratrum, quos fibi 
fraudulenter illexerat, quàd caffata per Regem Roge- 
rium ipfius Leonatis vocatione , eligeretur in Abbatem 
ex eadem Congregatione quidam Conftantinus nomi- 
ne : cujus ele&io & perfona cüm effet cognita Curiz Ro- 
manz , ejus judicio ficut fa&a fuerat eft delata, EvGt- 
wrvs enim Papa fan&z memorie cüm audiffet quia tali- 
cer contra fuum Subdiaconum ( nam ipfe promouerat 
eundem Leonatem in Subdiaconum ) fuiffet eledus 
incitatione prefati Comitis, precepit eum ylteriüs de 
eadem ele&ione habere filentium , & cauere ne prohac 
re perturbaret Monafterium ,fed permitteret Fratribus 
fecundüm Dei timorem eligendi quem vellent liberum 
arbitrium. Ita fuit Ecclefia fine Paftore dum aduixit prz 
fatus Eugenius , quia impediti erant Fratres non folum 
perfecutione Comitis , verumetiam interdi&to & prohi- 
bitione Domni Roggerij Regis. " | 
Mortuo autem Papa Eugenio , & fuccedente fibi beat 
recordationis ANASTASIO , Comes BOAMVNDVS quoniam 
erat illi familiaris , prefümpfit de ejus amore , € exclufum 
judicio iterum coégit abbatizare , & contra voluütatem 
Fratrum occupauit Monafterium , fedit in fede Abbatis , 
peruafit palatium, & dum pollicitatione Comitisfecurum: 
fe crederet de confecratione , & pené jam effet initinete, 
Fratres illi , contra quorum voluntaté ele&usfuerat, deur 
tantes infidias Comitis Romanam Curiam adierunt, Pap? 
fingula retulerunt, quomodo fuerat caffatus judicio Do- 
mni Eugenij fui przdecefforis, & non Fratrum electione; 
fcd manu laicali iterum intrufus , ocqupabat fedem, & vo» 


ftue Pifcartenf- Lis. Y1YI. $OI 
lebat fe facere Abbatem. Quo audito Domnus Papa 
ANaAsTAsIvS miffis literis redarguit, reprehendit impuden- 
tiam ejus , & precepit eifub anathemate ne vlterius qua. 
teret causá ele&ionis Fratres fatigare. 
: Hisita peradis Rex RocEn1vs mandauit Fratribus qui 
ad eum in Siciliam perrexerant , vt quia de fuis quos vel. 
lent habere non poterant , eligerentíaltem. de alienis Mo- 
naíteriis , & eis tria nominauit , quz & habitu & vità mul- 
tüm erant auerfa eorum inftitutioni, Verumtamen quo- 
niam Fratres ejus preceptis obuiare nec volebant , nec 
debebant , vnum de Fratribus Sacri-montis, quod Mona- 
fterium eft in Apulia , nomine Rogerium quzfierunt , ha. 
buerunt , & eiquamdiu fibi licuit obedientes fucrunt. Et 
cüm illevellet à Domno Anaftafio confecrari , mifit quof- 
dam de Fratribus Monafterij quiei narrarent , & modum 
fuz electionis , & diem peterent , quà haberet optatam 
confecrationem. Cüm audiret Papa tam fubitam muta- 
tionem,mandauit & precepit ei perfummum obedientie, 
vtreuerteretur ad fuum Monafterium , & non impediret 
locum quem ipfe tenere non poterat ; quia decolor ejus 
habitus, & difcors conuerfatio erat à conueríatione Fra- 
trum quos regendos fufceperat. Videns autem Comes 
quód nihil profeciffet , & timens ne illi Paftorem eum fibi 
facerent ,quem ille nec videre nec fuftinere valeret , coe- 
pit contra Monafterium & ejus poffeffiones , que in fuo 
Comitatu erant , apertas inimicitias exercere , Ecclefias 
inuadere , fyluas auferre in Monachos contra jus & fas 
4nanum mittere , & multa aduerfa & inhonefta de Deo & 
ferais S. Clementis mendaciter in populos fabulari , di- 
cens : Monachi S, Clementis nituntur ad illud quod eft 
impoffibile , & volunt duosenfesin vnum forulum mit- 
tere, fed pro certofciatur dum fuero Comes , ille quem 
fibiexoptant non poterit effe Abbas. 
Dumhzc aguntur mortuo Rege Rogerio W i1 1EgLMVS 
filius ejus eifucceffitin regnum,vir mirz fapientiz,& ma- 
gnevirtutis,quivolens cófanguineis fuis bona facere, R o- 


BERTVM de Baffauilla Comitem Lorotcelli fecit ; eique to- 


Rrr iij 


$02 Chronici Cafaurienfis , 

tum Comitatum illum, & vicinas terras fuppofuitqui 
fidelem fibi & ex bono collato deuotiorem exiftimait, 
Ille volens dominationem habere etiam in his qua fibi da. 
ta non fuerant , Monafterium S. Clementis occupauit. 
mines & quofdam ex Fratribus fibi jurare coégit. Qud 
fatum Domno Regi W ilielmo minime placuit, inó 
irato animo & vultu indignationis pleno , RopEATO nouo 
Comiti mandauit vt difcederet ab hac prefumptione, d. 
mitteret quietam Abbatiam S.Clementis,cameramfum 
propriam , beneficio cumulatam fui genitoris, quam ipft 
in animo habebat ad. proprias manus regias, & fub (uz 
proprietatis & defenfionis priuilegio tenere prz omnibui 
aliis circumadjacentibus Abbatiis. Quod audiens Robe. 
tus peruafa dimifit , homines à facramento fibi fado, & 
Monachosabfoluit, Nec multó poft Robertus, cuiDom. 
nus Rex W ilielmus tot & tanta bona contulerat , feditio- 
s& agens contra dominum fuum , maximam partem de 
regno ejus peruafit. Comites fuz nequitiz & complices 


multos fibiaffociauit , & vltra quàm credi poteft füblmia 


de fe cogitans , totam terram in modico perturbat. Qui 
perturbatione caftella concuffa funt , villz defenz, kp 
res imminuta Abbatiz , non dico de illis quz erant ínt 
Redore, verumetiam ille penc annihilatz funt que erat 
fub Paftoribus , & multo gubernatz regimine. Huicop- 
preffoni cüm aliquantulüm refiferet Comes Boauvw- 
pvs ,ad vltimum ceffit. Superuenerunt enimilliquifat- 
rant de Comitatu Manuplellifugati, & qua fai juris dft 
videbantur inuaferunt , Comitem expulerunt, & fuzpre 
phetiz , ( fuerat enim Pfeudo- propheta ) locum dederunt 
Dixerat enim ; Quamdiu Comes in ; Monachi$. Cle- 
mentis illum quem defiderant habere non porerunt, Ecce 
Comes non eft , laborent Fratres ad hoc, vcEccefiaha- 
beat Paftorem fibià Deo predeftinatum , qui tanquam 
leo fortis inmedio inimicorum Dei & Ecclefiz emittat tv 
gitum ,fuaz fortitudinis fignum. 
ANasTASIVsjam Deo vocanread czleftia regna migti- 
graucrat , & Sedem Romanam ApaiaNvs Papa quart 


bERXMBLMLO 


ffue Pifcarienf.. Yin. II. $03 


tenebat;ad quem Fratres Coenobij S. Clementis perrexe- 
runt apud Biteruum;Paftorem,quem jam diu neceffarium 
prezuiderant , & Ecclefie profuturum fperabant , pro Dei 
amore & reuerentia S. Clementis Domnum LEoNATEM , 
Ecclefie Romanz filium , & fui Monafterij Profeffum , vt 
eis donaret , concederet, humiliter rogitauerunt. Quorum 


petitioni Adrianusobuiare minimé decreuit , imó ftatim. 


congregato Cardinalium catu , quem petebant prefatum 
Leonatem eis conceffit. Et quia non erat in prefentia , 
mandauit ei , & quodammodo ad fufcipiendum onus 
coégit literis fuis Domnus Papa, vt ad Monafterium ac- 
cederet , fedem à Deo fibi paratam acciperet , turam gre- 


. gis ibicommiffi ageret , inimicis Dei & Ecclefiz viriliter 


refifteret., & ita faceret , quod honor füus effet Romane 
Ecclefiz , que eum à pueritia educatum exaltare & fubli- 
mare defideraret, Quid multa ? vocatus venit , inuitus fi- 
biinjundum officium fufcepit. Sícque fatum eft , vt Fra- 


tres , qui ejus defiderio longo tempore fuerant fatigati,di- ^ 
. uino refpedu acciperent ad quem anhelabant. Fada eft - 
itaque ejufdem ele&ionis celebratio Dominicz Incarna- 


tionis anno millefimo centefimo quinquagefimo quinto , 

Indi&ione tertia. 

Incotemporetanta erat perturbatio populi , maximé in 
hac regione, feditione Comitis RosEn T1 de Lororello, vt 
vix poffetinueniri aliquis locus immunis à pralio ; ranta 
erat auiditas in fatellitibus fj p quód non parcebant 
alicui, non dico de fzcularibus , verumetiam de illis qui 
feruitio Dei vacantes manebant in Clauftro. 

. Ele&us itaque LzEoNAs, decimo die eledionis fuz,cüm 
pro quibufdam caufis inimicaretur filiis BE&kAR DI de Ca- 
fellione,congregata militum & peditum armatorum mul. 
titudine , obfedit Bitorritum , & tamdiu manfit in obíi- 
dione,donec RArNALDpvM Caftelli dominum & caftellum 
Cepit. Caftellum tenuit in fua proprietate;Rainaldum coé- 
git jurare. Poft hec volensirein Áprutium , quia nouiter 
ele&us nondum fuerat fufceptus per cunda loca Mona- 
fterij, & putans inuenire fidem in fratrem fuum vterinum; 


6 


$04. Chronici Ca[aurien[is , 
commendauit totam terram S. Clementis fratrifuo Perro. 
ni ; € poft hec quó prxordinauerat Áprutium tetendit, 
ibique pro negotiis illis aliquandiu eft moratus. Interim 
PrRRONTIVvs frater fuus , cujus in cuftodia terram S. Cle- 
mentis pofuerat, proditorie agens, caftellum Belonianum 
depulfis cuftodibus occupauit & tenuit , de fraude non 
erubefcebat, Cui cüm ele&usreuertens malum quodfe- 
cerat intimarct , & vt caftellum quod proditoriée inuaferst 
redderet , bistérque rogaret. Vnde fibi refpondit: Red. 
dam tibi Belonianum , fitu nobis reddis Bitorritum , quia 
Rainaldus qui illud poffidebar fuit nofter baffallus.His di» 
&is quod tenebat tenuit , & quia forte erat caftellum , nu» 
li reddere voluit. Electus autem habito coníiio ,interpo- 
fita conditione , reddidit ei Bittorritum , & recepit Belo- 
nianum. Et hzc fuit conditio;:quód vnus ex fratribus Per- 
ronij faceret hominium B. Clementi pro Bittorrito , & 
medietate coruariz , & cenfum annuatim redderent con- 
ftitutum abfque dilatione. Ille autem,quihoc fcelusfece- 
rat , non diutius gauifus£uit , fed pauco poít remporecor- 
reptus graui infirmitate , fine herede ab hac vira difcefft. 
. Hoc igitur tempore Domnus Papa Apni1ANvs Bent- 
uenti manebat , vbi Domnus Lxonas ele&us ad eumac 
cedens , petiit ab eo confecrari: quod petierat meruit adi- 
piíci , & pro dignitate Abbatiz fummi Pontificis S. Cle- 
mentis decoratus mitra pontificali , cum gloria & honore 
reuerfus ad propria , Abbatis eft infignitus officio, redimi- 
tus baculo paftorali. Reuerfus itaque à fua confecratione 
fufceptusà Fratribus debita cum reuerentia , mansitque 
in Abbatia , & aduerfariis qui volebant Ecclefiam fuppe- 
ditare fortiter refiftebat. Gvar TER IVs Comes Manuplelli, 
jui peruaferat Comitatum in temporc diffidij, cepit eum 

primitus perfequi , & Colleodunum quod muniuerat ,& 
Belonianum violenter abítulit ej. Verüm quia Domino 
cura erat deloco fuo , non multo póft tempore ,aduenien. 
te Rege V iL1E1MO ; fugatus Comes ille de peruafo Co- 
mitatu , & inuitus. dimi(it caftella B. Clementi. Prxfaü 
Comites Manuplelli , & ceteri complices eorum,dum de. 


uaftarent ; 


ffe Pifcartenf.. Lin. YII. $65 


uaftarent maximam partem regni, Rex Sicilie Wirigi- 
MV$ veniens cum nraximo exercitu depulit eos, terrám- 
queliberauit. Verüm quia prefatus Abbas LEoNAs non 
habebat integr& graciam ejus, perrexit Romam ad Dom- 
num Papam ADRIANYM; quieum in Abbatem confecra- 
uerat : à quo cüm maximd honorificentiá fufciperetur, 
tandia manfit ibi , donec mediante codem Domno Adria. 
noamorem Regis habuit , & integram gratiam apud eum 
inuenit , &fic ad Abbatiam fuam reuerfus quanto ftudio 
potuit ad augmentum ejus inuigilauit. | 

Hactempeftate prefatus Comes BoAMvNpvs Tarfita- 
nusà Domno Rege Wilielmo captus , & in vinculis pofi- 
tus fuit. Camque Rex ipfe fibi peperciffet, & à captione 
liberaffet , non multó póft Tarfiam reuerfus , fubito late- 
ris dolore correptus , moriens ibidem vita finem accepit, 
nullüfque: de fuis heredibus in Comitatu Manuplellen£ 
per quem fanctum Clementem, & fuam Piícarienfem Ec- 
clefiam offenderat,potuit ei fuccedere.Quo mortuo idem 
Rexalium BoAMvNDvYM Comitatui Manuplelli przfecit , 
qui fequens predecefforum veftigia , & irritans aduerfus 
fe Dei potentiam, coepit deuaftare S. Clementis poffeffio- 
nesquz intra Comitatum ejus detinebantur , ambitione 
etiam in Ecclefiis debacchabatur. Hzc duin ita aguntur 
exules iterum terram intrauerunt , Comitem Boamun- 
dum expulerunt , Abbati Leonati Abbatiam abftulerunt, 
Perrexit itaque in Siciliam Abbas ;.nec multó pàft Rex 
mariterráque fuos hoftes perfequitur : quibus fugatis li- 
berata eft Abbatia S. Clementis, ad quam reuertens Ab- 
bas LroNAs cum gratia & amore Regis ftudebat regere 
Abbatiam fibi commiffam. Et quia volebat quód Abbatia 
fibi commiffa contra aduerfarios innumerabiles munire- 
tur , libertatis priuilegium & munitionis impetrauit à 
m recordationis Papa Adriano; quod defcriptum fic 
eft: | s 


Tom. s; . Sff 


$06 Chronici Ca[aurien[is , 


TPRIFILEGIVM 
Dotpni Pape ADRIANI. 


| DRIANVS Epifcopus feruus feruorum Dei, dile. 
Gis Filiis LEeoNATI Abbati Monafterij S, Clenea- 
tis de Infula Pifcariz , quz Cafa-aurea vocatur , ejüíqt 
Fratribustam prefentibus quàm futuris regularem vitam 
profeffis in perpetuum. Effe&um jufta poftulantibus ir 
dulgere , & vigor equitatis , & ordo exigit rationis , prz- 
fertim quando petentium voluntatem pietas adjuuat,& 
veritas non relinquit. Quocirca , dile&i in Domino Fili; 
veftris juftis poftulationibus clementer annuimus, & prz- 
fatum Monafterium vbi corpus B. Clementis P:pz & 
Martyris requiefcit , & in quo diuino mancipati eftis ob- 
Íequio , ad exemplar predecefforis noftri felicis memotiz 
Leowis Papz, fub B. Petri & noftra prote&ionefifci- 
pimus , & prafentis fcripti priuilegio. communiuimus, 
Statuentes , &c. v in Priuilegio prefato Leoni?aje. 
- Interdicimus infuper vt nullus Epifcopus ibi ynodum 
celebret , chrifma , oleum fan&um , confecrationes alt. 
. rium , feu Bafilicarum , ordinationes Monachorum ftu 
Clericorum , quiad facros Ordines fuerint promouend, 
à quocumque malueritis füfcipiatis Epifcopo. Obcuatt 
veró tenunc ejufdem loci Abbate , vel tuorum quolit 
faccefforum nullus ibi qualibet fürreptionis aftuti feu 
violentia przponatur,nifi quem Fratres communi conlet- 
fu , vel Fratrum pars coníilij fanioris fecundüm Deum, & 
B. Benediái Regulam , prouiderint eligendum, &c. 
Ego A R IANY S Catholicz Ecclefiz Epifcopus fb 
fcripfi. | | | 
. Ego GnEconivsSabinenfis Epifcopus, 
Ego HvsALDvs Hoftien(is Epifcopus. 
Ego IvrLivs Preneftrinus Epifcopus. 
Ego Gar TsAR1vs Albanenfis Epifcopus. 


Ego BERNARDYS Portuenfis & San&z Rufinz Epilco- 


pus. 


PFP—f—» mA , —— ME "ND 


"a ——  ——————— Á—— A———— — 


fue Psfcartenf.. Lin. YII. $07 
Ego HvsArpvs Presbyter Cardinalistituli S; Crucis 
in Ierufalem. mE 
Ego OcrAviANVS Prefbyter Cardinalis tituli S. Ceci- 
iv. ! 
Ego IoaNNEs Presbyter Cardinalis tituli SS, Teannis 
& Petri, tituli Pamachij. | 
Ego IoANNzs Presbyter Cardinalis tituli SS, Sylueftri 
" & Martini. 
Ego ItprsRANDvs Presbyter Cardinalis Bafilice duo- 
decim Apoftolorum. ! | 
Ego Gvipo Presbyter Cardinalis tituli Calixti, —— 
Ego IoANwNzs Presbyter Cardinalistituli S, Anafta- 
iz, 
: go BoNADrzs Presbyter Cardinalistituli S. Gri- 
" ogoni. | | 
*: | ^ia GviLLIELMVS Presbyter Cardinalis tituli S. Petri 
ad Vincula, TE 
^ Ego Oppo Diaconus Cardinalis S. Georgijad Velum 
2 aureum. 
: Ego IAcix vs Diaconus CardinalisS. MAR 14 in Cof- 
á .midin. | - | 
7 .. Ego An D1c1o Diaconus Cardinalis S. Theodori. 
- Ego CiNTHIvs Diaconus Cardinalis S. A driani. | 
Ego PzT&v s Diaconus Cardinalis S. Euftathij juxta 
^ templum ÁAgrippz. ZU m 
e Datum Laterani per manum Ror A Np t S, Romane 
^ Ecclefie Presbyteri Cardinalis & Cancellarij , fecundo 
Idus Martij, Indi&ione fexta , Incarnationis Dominice 
" anno mille(imo centefimo quinquagefimo octauo : Ponti- 
, ficatüs veró Domni Adriani Pape quarti anno quinto. 
 Praterea Dominica Incarnationis anno millefimo cen- 
d tefimo quinquagefimo octauo , Indi&ione fexta , recupe- 
rata Ecclefia S. Quirici de Monte-Siluano,quzab antiquo 
juris erat Monafterij B. Clementis , conceffit eam Wiliel- 
mo filio Sadoch , & fratribus fuis , víque in yigintinouem 
annos , fub tali cenfu , quód omni anno circa feftum B. 
| Clementis centum pifces marinos perfoluerent , & jura- 
? .— mentoabeorccepto Abbas eifübtenorein Tod" deícri- 
rij 


1158 


- 


Adam Guarimundi cum filiis fuis fa&a conuenientia cum 


50$ | — Chronici Ca(aurienfis , 
pto Ecclefiam habere permifit, Intempore fiquidem Do: 
mni Abbatis LeouATISs propter bonam famam quz de 
Monafterio B. Clementis longe latéque peruolabat , & 
przcipue pro liberalitate , & hofpitalitatis humanitate, 
Fore circaomnes homines ipfe nobilis Abbas pleno ob. 
fequio exhibebat , quamplures de diuer&s partibus & ma. 
ximé de ciuitate Sulmone excitati , mundum relinque. 
bant , & fua omnia feséque dedentes pauperibus , & in 
Monafterio S. Clementis manentes Chriftum fequeban- 
tur, dequibus paucos prafenti paginz inferere decreui. 
ius. m 

*. Quidam Vualterius in eodem Monafterio Monachus 
effectus , inter cetera qua dedit fecit conuenientiam de 
vna cannapina , inloco vbi Albe vocatur , ficut in charta 
exinde fa&a perlegitur. Simon Guarimundi in ciuitate 
Sulmone dedit palatium quod habebat,& terras & vineas, 
& partem Ecclefix S. Andrez , quead eum pertinere vi- 
debatur hereditario jure , & effectus eft Monachus S.Cle- 
mentis, Petrus Alberti fimiliter fe Monachum facien 
quidquid habebat dedit. Ioannes Blancus & Petrus Vud- 
terij quicquid habebant Deo praebuerunt & B. Clementi. 


Domno Abbate Leonate , refutauit per chartulam obligt- 

tionisquicquid juris & rationis credebat fe haberein rebus 

& poffeffionibus à fuprafcripto Simone Monacho, Monz 

fterio largitis quando monafticum habitum fufcepir;indt- 
que refutationis literas Monafterio porrexerunr. Bertt- 
raimus faciens fe Monachum in prefato Coenobio dedit 
cafam fuam & partem Ecclefiz S. Iohannis , & quacum 
que habebat Deo & B. Clementi cui famulari decreuerat. 

Quidam Sacerdos , Senaldas nomine , tenebat dc poffel- 
fionibus przfatz Abbatiz , quz ad tempus fiatutum fue: 
rant fibi data ; & cüm vltra ftatutum ea teneret , nec 
Eécclefiz reddere , nec pro eis feruire. vellet , Abbas 
illa quz tenebat accepit , & ne de his vlteriüs fe into- 
mitteret interminando vetuit : qui prefumptioni addit 
contemptum , & inuafit quod fibi fuerat vetitum, Vnde 
in Curiam Regis addu&us , conui&us de prafümptiont 


.— (fue Pisfcarienf. Lin.IlT. $09 
quod male tenebat perdidit jure, & quod juftum erat pro 
contemptu regio perfoluit regali Curiz;ficut inftruméto- 
rum chartulz inde defcriptz legitime perdocent. Celc- 
brata fiquidem eft hxc Curia apud S. Clementem , quo- 
dam viro , nomine Samaro Traneníi, Regio Camerario, 
ipfam diftringente,anno Dominice Incarnationis millefi- 
mo centefimo fexagefimo tertio, regnante Domno Vui- 
lielmo felicifmo Rege Sicilix. 

Iftequidem Abbas tempore fuo recupersuit Monafte- 
rium S, Mauri de Amiterno , quod antiquo jure fuit Mo- 
nafterij S. Clementis; ibíque vnum de Fratribus fui Coe- 
nobij pro regimine ordinauit , maxima in eadem regione 
de ipfius Ecclefiz poffeffionum parte reacquifita. Recupe- 
rauit ctiam Ecclefiam S. MAn Lx de Fafonaria, quz cüm 
ex —— juris cffet B. Clementis quidam Barones 
Pinnenfes, videlicet GENT1LIs de Brittulis, & alij eam in- 
uaferant , & malétenebant , fed Domnus Abbas Leonas 
fua fortitudine , ac regia auctoritate ipfa recepit & tenuit: 
& poftea de fua Congregatione Monachos ibidem prepo- 
fitos ordinauit. 

Per idem tempus illuftris Abbas LeouAsin Apuliam 
ambulauit,Ali(inenfem ciuitatem adiit, ibíque honorificé 
à GosraEDo Comite viro famofiffimo venerabiliter eft 
receptus; vbi cüm inter fe multa familiaritate deleGaren- 
tur , idem Comes diuinitus compuncusreddidit S. Cle- 
mentilocum in eodem Alifinenfi lacu , in quoantiquitus 
fuerat in honore S. Clementis Ecclefia conftru&a juris 
Monatterij Pifcarienfis,cum domo & poffeffione terrarum 
quondam W 1D0oNis de Baro , & largiffimis aliis poffeffio- 
hibusin eadem regione ; cum hominibus & eorum rediti- 
bus,cum pifcationibus &|czteris rebus , quz in cbartula 
donationis ab eodem excellentiffimo Comite cx eifdem 
rebuslegitimé facta & teftibus idoneis roborata inueniun- 
tur, Pofthec Domnus Abbas artifices cum expenfis , & 
operarios illuc tranfmilit ; equos , & animalia direxit , in 
eodem loco deuoto affe&u funditus Ecclefiam conftruere 
fecit ; quà conftru&á ipfemet cum Domno IoHANNE re- 
ligiofifümo Signen(i Epifcopo ad candem m ac 

ff iij 


1163 


$1o Chronici Cafaurienfis , 
ceffit , eáàmque folemniter dedicare fecit, pofitis in ejuf- 
dem Ecclefitz altari Reliquiis S. Clementis , & aliorum 
San&orum, quas à fuo Coenobio reuerenter afportauerat, 
Deindereligiofos viros ibidem pofuit, qui & locum au- 
gerent, & Omnipotenti Deo regulariter deferuirent, 
Eodem tempore vir per omnia Catholicus Domnus 
ALEXANDER de Francia reuerfus Romz pontificabatur; 
ad quem Domnus Lronas Abbas quendam fratrem Io- 
* 44 f? hannem,; Berardi cognomine * , in ipfo Coenobioà pueri- 
Cbron. à : ; qM Wen ] 
tia nutritum , & regularibus difciplinis inftru&um, vifi- 
tandi gratià direxit; per quem impetrauit priuilegium 
* Extatt.6.. X defenfionis & tutela contra eos qui Pifcarienfe Monz- 
Pe e/*^*- fterium offenduntatque moleftant , ad inftar przdeceffo- 
ram fuorum qui eidem Monafterio priuilegia indulferunt, 
Hic Abbas impetrauit vt caftellum S. Mauri , fuper littus 
maris Ádriatici quondam fitum , rezdificaretur ad fuz 
Ecclefia profe&um.Sed quibufdam in hoc fa&o frudulen. 
ter aduerfantibus , id efficere non potuit. Tamen inde 
conceffionis chartulam à Regali Curia acquifiuit. Confti- 
tuit etiam vt Frater Monachus, qui S. Mana de Pefile 
faerit Przpofitus, habeat etiam 1n augmentum fuz nc. 
ceffitatis prepofiruram S, Angeli de Cafule , faluisomni- 
bus reditibus, quz ipfz amba Ecclefiz S. Clementi pet- 
foluere debent, vt chartula docet. | 
Tunc temporis cüm Rocxn1vs de Tocco cum fratri- 
bus fuis ipfam tertam tenerent, concefferunt S. Clementi 
Ecclefiam S. Victorini, fitam in ipfa pertinentia Tocci; 
indéque confirmationis literas facientes eas Monafterio 
porrexerunt, ! 
. Confixit praterea LeoNAs Abbas multotienscumad- 
uerfariis Ecclefiz ; precipué cum Comite BoAMvNDO 
Manuplelli,qui poft priorem Comitem Boamundum Tar- 
fenfem in poffeffionibus Ecclefia debacchatus eft , & pcr 
fecutus Ecclefiam S. Clementis, odio ipfius Abbatis & 
gentis fuz. Habuit fiquidem confli&um cum eo femel 
apud Salernum , ibique coram Sruowz Senefcalco, to- 
tius regni magiftro Capitaneo , & tota regali Curia fuper 
rationibus Ecclefiz; confutauit eum atque deuicit. Dein 


ffue Pifcarienf- Lip. YII. 5H 


de in Apuliam apud Fojas coram Comite GiLIBERTO , fi- 
militertunc temporis magiítro Capitaneo, & gubernatore 
totius regni, & tota regali Curia , querelis depofitis ra- 
tionabiliter deuicit & fuperauit. Igitur res qua ex ipfis 
quaftionibus recuperatz fuerunt hzc fünt : Videlicet, 
quafítio fuit de montibus & lignis fyluarum montis Vrfz, 
Tarini atque Magelle. Quzftio fuit de Ecclefiis & Obe- 
di&tiis magnis & minimis per Comitatü Manuplellenfem 
conftitutis , Ecclefie S. Clementis fubditis & pertinenti- 
bus.Quzftio quoq;fuit de hominibus in eodem Comitatu 
cifdem Eccleliis fubjacentibus. Quzftiones ali» plures 
fuetunt fuper quibus omnibus Domnus Leonas potenter 
obtinuit. Indéque judicio regalis Curie ab eodem Co- 
mite Boamundo reinucftitus eas res recipiens poffedit. 
Porró Comes Boamundus cüm iterum contra Monafte- 
rium S. Clementis ageret ex confilio cujufdam militis , 
qui Thomas de Venu(io vocabatur , Monachos de Obe- 
dientiis ejecit, ipfas fub laicorum procuratione pofuit, 
& ex omnibus rebus fuz terre Pifcarienfe Monafterium 
expoliauit, Vnde Fratres indignati Thomam ipfius ne- 
quitiz con(iliarium excommunicantes quotidie in ejus 
anathema tribus vicibus omnia Monafterij figna pulfa- 
bant. Contigit nempe ipfum Comitem cum eodem mili- 
tein Siciliam eo tempore abire : cüàmque Mefanam venif- 
fet idem Thomas grauiffimam infirmitatem incurrit, ex 
qua nec dormire , nec etiam in lecto requiem aliquam ha- 
bere poterat. Dicebat enim , quia fonitusomnium cam- 
panarum Ecclefiz S. Clementis erat in auribus ejus , qui 
dolorem grauiffimum dabat in capite , & fomnum repel- 
lebatab oculis. Itaque fic percuffus jacens , & talibus i&i- 
bus moritimens , cuidam Epifcopo languoris fui pericu- 
lum confeffus eft. Epifcopus autem ille caufam omnem 
ex ejus ore cognofcens, & quod pro fuo malo confilio, 
ficut fuprà dictum eft , excommunicatus effet , confuluic 
eum vt daret operam emendationi. Conuocato denique 
prefato Comite, & literis emendationis impetratis, fta- 
tim vt nuntius miffus eft, vt Ecclefiz & resfupradi&z de 
terra Comitis Pifcarienfi Monafterio fublate reddcren- 


512 Chronici Cafaurienfis, — 

tur , ipfe Thomas conualefcens ab eadem infirmitate, vit- 
tute Dei & Martyris placatione Clementis eft liberatus, 
Denique Comes BoAMvNpvs non multó póftad mortem 
veniens, & de moleftiis Ecclefie S. Clementis illatis, 
profundis fufpiriis fe recognofcens , in vltimo teftamento 
per manus venerabilis Epifcopi IonawNrsSignenfisrefti- 
tuit B. Clementifan&am Crucem de Caramanico, &$. 
Cefidium de Tocco, & quicquid juris S. Clementiserar, 
& ipfe moleftaueratintoto Manuplelleníi Comitatu, in 
montibus & planis , in lignis & petris , interris & moler- 
dinis , in hominibus, & eorum reditibus , in Ecclefiis& 
Ecclefiafticis cenfüris , reddidit, & perpetim quietauit. 
Vndeabejufdem Coenobij Fratribusabfolutus mortis de. 
bitum foluit. His ita recuperatis Domnus Lrowas eaf- 
dem res fine inquietudine tenuit , & pacifice poffedit vf- 

. quead tempus. 

Rurfus plures Sulmonenfium ciuium diuinitus com- 
pun&i , quotidie res fuas S. Clementi porrigentes in fuo 
Coenobio monafticam vitam eligebant. Qui veró fuerint 
.& eorum nomina, & poffeffiones in chartis exinde legiti- 
mé fa&is , & teftibus idoneis roboratis , ac Monafterio 
feliciter porrectis , pleniter inueniuntur, Cüm igitur 
apud Sulmonem, ficut didum eft, poffeffiones B. Cle- 
mentisaugmentarentur, & Deo faciente vehementerar- 
-crefcerent, Domnus Abbas Leonas accepto fundo rt- 
.gali Curia conítruxit oratoriam domum inangulo iplut — : 
ciuitatis , circa portam , quz dicitur Maranefíca, vt Frt-.— | 
tres. qui pro negotiis & eifdem rebus cuftodiendis & con- 
feruandis mitterentur , haberent vbi pfallerent, &in offi- 
ciorum obfequiis fe frequentiàs & liberiüs ibidem occu- 
parent. Porro in hoc fato Epifcopis Ecclefiz Valuenfis 
cupiditate ductisfortiter eidem Abbati refiftentibus, Ora- 
torium ipfum ad confecrationis effe&um perducere defti- 
tit ; imó propterea multa ex fu pradictis poffeffionibus , & 
rebus à fe acquifitis , beneficiali ordine locauit , & iplis 
Sulmoneníibus fub certo tempore & annuali cenfu core 
ceffit , ficut in ipfis fcriptis conccffionis reperiri potet 
legi. Confecrauit tamenin eodem Epifcopatu per manus 


BERARDI 


NEIDNWMNEM MEM * 


| fue "Pifcarienf?. Lys. TI. $13 
BrzRARDI Furconenfis Epifcopi S. Trinitatis Ecclefiam 
de Paceritro , nupet ex combuftione violatam, Per eun- 
dem etiam Epifcopum confecrauit nonnullas alias Eccle- 
fias in terra Sanfonefca , videlicet Ecclefiam S. Angeli in 
caftello de Petraniqua ;- Ecclefiam S. Antonini in Be&tor- 
rita, Ecclefiam S. Pelini de Pantano : in terra veró S. 
Clementis S. Bartholomeum de Orta ; & S. MAn1AM de 
Vadulato, Item in terra Sanfonefca confecrauit alias Ec- 
clefias renouatas per manus Domni Opzarsi: Valuenfis 
Epifcopi, vnam videlicet S. Felicis de Terzanico , alte- 
ram S. Man1& de Cerbarano. Infra Monafterium veró 
renouauit altare: B. Nicolai, & confecrauit per manus 
przfati Domni Ben AR D1 Furconenfis Epifcopi. Cappel- 
lam veró'apud infirmatorium conftru&am , fimiliter per 
eundem Epifcopum folemniter dedicauit, .- NE 
Recuperauit profe&tó in regali Curia fuper quendam 
ftrenuiffimum virum VvrLiELMvM Morelli nomine, Ba- 
ronem Áprutinum , homines juris B. Clementis, quosin 
caftello de Ripa Vuilielmus idem fibi violenter vendica- 
uerat :vnde judicioregalis Curie depfo caftello praefatis 
hominibus abítra&is, vocabulo S. . Georgij , caftellum 
conftruxit ; X inco ad profectum Ecclefiz homines pofuit 
áàtque-muniuit, Cum vterinis quoque fratribus fuis, & 
aliis potentibus viris fui generis , pro rationibus Ecclefie 
Jdimicauit,.& multotiens cum ipfis eftaltercatus de pof- 
feffionibus Ecclefiz quas innádebant; de cenfü quem non 
petíoluebant; de pontibus quos euertebant ; de Ecclefiis 
& Clericis quos fibi vendicabant ; de multis moleftiis 
quasinferebant. Vnde in quibufdam, videlicet fuper Cle- 
zlcorum preffuris , & Ecclefiafticis cenfuris; ita quando- 
4e per fe & fententiam excommunicationis in eos pro- 
mulgatam ; quandoque per literas Apoftolicz; Sedis , & 
interminationis ipítus Romani Pontificis ; quandoque pet 


literas regie au&toritatis eos compefcuit,quod in majorem 


jürifdidtionem Ecclefiz S. Clementis , Clerum , & totum 
pené jus Ecclefiafticürn ,& in melius quàm antea fuerit 


conuertit, 


Tom. 5. Ttt 


514. « (Chromiai Cafaurienfis , 


EPISTOLA ALEXANDRI PATAÀ 


ad RiccamgpvaM Gentilem 
de terra San[onefca. 


"NT OBILI viro RiccARDo Gentili. Super prudentis 
& nobilitate tua non poffumus non mirari, quàd 

cüm Ecclefia B. Clementis mater tua exiftat , & tota terra 
Sanfoneíca ad eam ab ipfo fundationis exordio de jure 
pertineat, & quicquid tam tu quàm fratres tui deeadem 
terra tenetis à przdi&a Ecclefia recognofcere , & inde fi- 
cut progenitores veftri, & alij qui eam per tempora te- 
nuerunt , feciffe nofcantur , annuum cenfum reddere de- 
beatis ; ipfam Ecclefiam quam pietatis intuitu , & ratione 
fratris, obtentu quoque dominij, quod in re & frate 
tuos habere dignofcitur , deberes diligere , & abomnibus 
defenfare , opprimere & perturbare przfumis , & tibi Ec- 
clefias fuas vendicare , & Clericos contra Abbatemma- 
au-tenere , & etiam excommunicatos & interdi&os de- 
fendere non vereris, Vnde quoniam hoc animztuz peri- 
culofum exiftit, & nos id nulla ratione volumus, ficut 
non debemus, in patientia fuftinere ; induftriam tuam 

monemus , & tibiex parte Dei & noftra mandamus, vtà 
moleftia & infeftatione predi&i Monafterij omninà de- 
fiftens , ei Ecclefias & alia jura fua liberé & quieté dimit- 

tas, Clericos veró quos idem Abbas pro multisexceff 

bus fuis , & quia Capitulo inobedientes fuerunt, ab offi 

cio füfpendit , & excommunicationis vinculo innodauit, 


tanquam excommunicatos euites , & eos deincepsconta 


Abbatem in nullo defendere vel manu-tenere preíamas. 
Quód fi vlteriüs feceris, te noueris excommunicationis 
vinculoinnodandum , & fi nec fic refipueris , pet Regem 
te faciemus prout digaum faerit corrigi , & sb bis cellare 
moleftiis. | | 5. 

Hic Abbas conftituit vt nullus Clericus in tetra Sanlo- 
nefca ordinetur , nifiab Ecclefia Cafaurienfi fibilicuerit : 


ordinatus Presbyter nullatenus Miffam celebret, nili 


* 


fite. Prfcarienf.. Yxg.. 111. $1 
. priüs Bafilice S. Clementis fe reprafentet, & fub Euan- 
gelico juramento legat capitularem canonem ibidem def- 
criptum. Prohibuit etiam fub poena depofitionis , vt nul- 
lus ipforum Clericorum ab eifdem dominis fzcularibus 
inueftituras Ecclefiarum accipiat. Ifte fiquidem Dom. 
nus Leonas Abbas cüm in Apuliam ad feliciffimum Re- 
gem WirizEMvM fecundum pro negotiis Ecclefiz fuzac- 
ceíhffet , facram ab eo preceptum attulit figillo regio ro- 
boratum , de adulteriis quz fierent in tota parrochia fua 
coércendis , & de perfonis Clericorum ab omni poteftate 
& judiciolaicorum exemptis. ue qe 


PRIVILEGIVHM . 
WILIELMI Rggis. 


W/I LIELMVS Dtei gratiáà Rex Siciliz, Ducatüs 
Apulie , & Principatüs Capuz, Comitibus ; Ca- 
meraris, Iufticiariis, Baronibus, & vniuerfis Bajulis ; 
ps funt de parrochia Abbatiz S. Clementis de Pifcaria, 
delibusfuis falutem & dile&ionem. Lrowasvenerabi- 
lis Abbas S. Clementis de Pifcaria , fidelis nofter , often^ 
dit Majeflati noftre dicens ; quód Ecclefia fua priaatur 
& diminuitur à vobis de jure fuo , videlicet de adulteriis 
quz non permittitis judicari & corrigi in curia ipfius Ec» 
clefiz ficut debent ; & de perfonis Clericorum , qua à 
vobis vt laici judicantur , capiuntur, & incarcerantur : 
p fi verum eft, admodüm nohis difplicet, & graue 
rimus, Non enim decet neque volumus, vt eaquz ab 
Ecclefia judicari.& coérceri debent, à vobis judicentur 
Yel puniantur, Quare mandamus. vniuerfitati veftrz & 
przcipimus , vt: amodó de adulteriis judicandis non vos 
intromittatis , fed (i quis. de Parrochia przdictz Abbatix 
S. Clementis de adulterio àccufatus , vel in eo deprehen- 
fusfuerit, ad judicium Curiz ipfius Monafterij , inquo 
adulteria ipfa judicari debent ; confiftar. , & à Curia cjuf- 
dem Ecclefiz judicetur & corrigatur. Excepto fi périn- 
fultum vel violentiam adulterium committitur , quod fi 
Ttt ijj 


$16 .: Chrontci Cafaurtenfis , 
acciderit , jadicetur ab Ecclefia de ipfo adulterio quod 
Ápectatad judicium Ecclefie, & de hoc quod. fpe&at ad 
judicium Curiz noftre , videlicet de infultu & violentia, 
judiceturab ipfa Curia noftra. De perfonis autem Cleri- 
corum volümus & jubemus, vt fialiquis Clericus totius 
partochie ptedicte Abbatie S. Clementis de aliquo fo- 
risfacto , de quo de perfona judicari vel condemnari de- 
beat , appellatus faerit , nonà vobis , neque in Curia ve- 
ftra , fed ab Ecclefia , &in Curia Ecclefitz , de hoc quod 
ad perfonam fuam fpectat , judicetur , & corrigatur, juxta 
canones & jus Eccleíia(ticum. Excepto fi aliquis Cleri 
cus fueric appellatus de proditione , vel de alio hujufmodi 
magno máleficio, quod fpe&at contra Majeftatem no- 
ftram ; quod fi acciderit, volumus & praecipimus vt de 
hoc quod fpectát ad judicium Ecclefie judicetur ab Ec- 
clefia , & dehoc quod fpectat ad judicium Curiz no(trz, 
judicetur ab ipfa Curia noftra. Si veró aliquis Clericus de 
hereditate , vel dealiquotenimento , quod non ab Ecde- 
fia , fed à vobis fiue per patrimonium, fiuealiundein ttr 
ris veftris cencat , appellatus fuerit, vt de hoc in Curiail- 
lius , iri cujusterra poffeffiones vel tenimentum habuerit; 
refpondeat, & quod juftum fuerit, faciat : non tamenvt 
períona! fua exinde capiatur aut incarceretur. Prztereá 
vobis Bajulis precipimus, vt.ad predica adulteria coé- 
cenda & corrigenda eidem venerabili Abbari, fideli no- 
ftro, in quibus opus fuerit auxilium :tribuatis.. 
——— | Datum Salerni primo:die Idus Iunij, Indi&ionequintz. 
1170 ' Peridem tempus:anno vidcliaet: Dominicz Incarmna- 
tionis millefimo centefimo fepurage(imo, cüm Domnus 
LroNas AbbàásSubdimconatüs füngererur officio, cott- 
petenter ab Ecclefty Romana vocatus ,'a d Veralas à 
Domno Papa ÁLzxaNDRO/in Diacónun A poftolice Sedis 
eft promotus.duodecimo.Caáleádas A prilis , fabbato ante 
Dominicam de Paffione.' Eodem infüper anno Apoftoli- 
cisliteris au&orizauit. feftum Tranílatjonis corporis D. 
Clementis, ofnni anno-fexto (Calendas Iunij folemnitet 
celebrandum.; i .:..— dde Und. 5 ud 


e d. 


ffe PrfGarienf.. Lxg. ITI. $17 


t . EPISTOLA DECRETALIS 
Tr ÁLEXANDRI Pape III. - 


LEXANDER Epifcopus Setuus Seruotum Dei, 
] 4 X diledis filis LEoNATr Abbati, & Conuentui S. 
| Clementis de Pifcaria, falutem & Apoftolicam benedi- 

€ionem. Licet omnes, qui pia & religiofa loca intuitu 
deuotionis frequentant , & ibidem omnipotentem Domi- 
num deuotis orationibus & votiuis cordis affectibus fibi 
reddunt placatum , fuorum mereantur percipere veniam 
delidorum ; in folemnibus tamen & pracipuis feftiuita- 
tibus tantó celebriüs eadem loca debentab vniuerfis Dei 
Bdelibus frequentari, & majori deuotione & reuerentia 
venerati, quantó deuotiüs tunc Ecclefiaftici viri obfe- 
quiis diuinis infiftunt , & pro exceffibus populotum fpe- 
cialiis omnipotens Dominus & feruentiüs exoratur.Quo- 
niam igitur pium & juftum eft, & à fanctis Patribusinfti- 
tütum , vtad Ecclefias Dei vniuerfi fideles in precipuis & 
folemnibus diebus compun&a mente & ardenti deliderio 
concurrere debeant , & in voto laudis & placationis fuo- 
Ium peccatorum indulgentiam implorare; Nos veftris 
piis defideriis, & juítis poftulationibus inclinati , vniuer- 
fisquiad Ecclefiam veftram in die Tranflationis corporis 
S. Clementis Pape & Martyris, quod, ficut in antiquis - 
Ícriptis.habetur, in eadem Ecclefia requiefcit , deuota 
mente concurrerint, & ibidem vobifcum in ejufdem glo- 
riofi Martyris vencratione vota laudis & placationis ex- 
foluerint , id ex parte Omnipotentis Dei , & auctoritate 
! Ápoftolorum Petri & Pauli ac noftra, in fuorum remiffio- 
neminjungimus peccatorum. | 
Datum Verul. quarto Calendas Maij. | 
Ipfe namque Abbas inftituit vt feftum Inuentionis ejuf- 
demMartytistertio Calendas Ianuarij tecolendum,füpra. 
Ícripto fratre IoANNE Berardi fuggerente atque rogante. 
Similiter fecit de fefto Cathedra ejufdem gloriofi Pontifi- 
cis, vt decimo Calendas Februarij celebretur. In Mar- 
Ttt uj 


*- 
N 


ANETEN Nd al.- a^ XKÉM 


$18 Chronici Ca[aurienfis , 

chiam Firmanam quofdam Fratres ad poffeffiones B, Cle: 
mentis delegauit , indéque penfiones & cenfus rectpir 
Ad Commarchianos Epiícopos literas Apoftolicas impe. 
trauit ad recuperandas poffeffiones juris B. Clementis 
Textus veró epiftolarum quasab Apoftolica fede, &ire- 
gali Curia fuper rationibus S. Clements, & rebus prad.- 
&isacquifiuitin hoc inftrumentali volumine fcriptzuy. 
riuntur hoc modo: | 


SENTENTIA I N CLERICOJ 
de terra Sanfonefca. 


LEXANDER Epifcopus Seruus Seruorum Dri, 
JD vescrabilibus Fratribus Pinnenfi & Valuenf Epif- 
copis , falutem & Ápoftolicam benedi&ionem, Ex pat 
dile&i filij noftri Leonatis Abbatis S. ClementisdePífa- 
ria nobis innotuit , quód cüm in Cleticos fuos de Caftl- 
lione interdidi fententiam pro fuis exceffibus prom. 
gaffet , ipfi nihilominus poft interdi&i fententiam cantare 
prafumpferunt ; quare ipfos càim diuina officia celebrare 
non omiferint, excommunicationis vinculo innodanit, 
Quia veró Ecclefiaftica fententia , quz in malefdores 
aliquos rationabiliter promulgatur , rata debet & frm 
confiftere , Fraternitati veftrz per Apoftolica fcripta prz- 
cipiendo mandamus, quatenus, fi ita cft, prefatos Cltr- 
cos publicé accenfis candelis per Epifcopatus veftroser- 
communicatos denuntiari, & ficut excommunicatos fa- 
ciatis ab omnibus cautiüs euitari, donec ad mandatum 
& obedientiam praedi&i Abbatis reuertantur, &eicor- 
grue fatisfaciant , & cum literis veítris Apoftolico e 
confpectui reprafentent. D 
Datum Feren. quarto Nonas Április. 


Sn nA 
EX 


fue "Pifcarienf Lis, I1. $19 


SENTENTI4A CONTRA CLERICOS 
| de terra. Sanfonefca. 


LEXANDER Epifcopus Seruus Seruuorum Dei , 
4[ X. dile&o Filio LEoNATI Abbati S. Clementis de Pif- 
caria, falutem & Ápoftolicam benedidionem. Nuntium 
& literastuas debita mentis alactitate recepimus, & com- 
perta folicitudine quam deftatu noftro & Ecclefie tan- 
quam deuotus & fpecialis filius habere dignofceris , affe- 
&ioni tuz przfentibus literis fignificamus , quód nos & 
Fratres noftri per Dei gratiam fani & incolumes fumus, & 
circa commodum & profe&um vniuerfalis Ecclefiz , fi- 
cut Dominus nobis miniftrare dignatur , paítorali folici- 
tudine vigilamus. De cetero auditis ex ore nuntiorum 
tuorum grauaminibus & moleftiis , quas nobiles viri 
BenARDvs Gentilis, & fratres ejus, RoczER1vs filius 
Riccardi, & fratres ejus , tibi & Monafterio tuo congrue 
fatisfacere non poftponant, ficut ex fcripto quod eis diri- 
gimus tibi plenius innotefcit. Mandamus itaque difcre- 
tioni tuz , quatenus fi jamdidt viri monitis & mandatis 
noftris infra quindecim dies poft fufceptionem literarum 
noftrarum noluerint acquiefcere , ipfos au&oritate noftra 
excommunicatos denunties , & facias ficut excommuni- 
catos attentiüs cuitari ; ni(i forté eosvideris ampliüs fufti- 
neados, Nos enim vicinis Epifcopis dedimus in manda- 
tis, Vt fententiam tuam obferuent firmiter , & faciant in- 
uiolabiliter obferaari ; & Clericos qui contra interdi&um 
tuum in terra Saníonefca fcienter cantauerint , excom- 
municent, & faciant ficut excommunicatos vitari. Vo- 
luntatem fiquidem & feruens defiderium gerimus, perfo- 
nam tuam fincera in Domino & fpeciali caritate diligere , 
& jura Monafterij tui tanquam noftri fpecialis & ptaprij 
attenta Íolicitudine conferuare. De vifitatione autem tua 
affecioni tue gratiarum referimus aiones, 
Datum Tufculani quarto Nonas Octobris, 


$20 . Chronici Cafaurien[ís , 


DE EADEM R E 


Sm Epifcopus Seruus Seruorum Dei, Ve. 
nerabilibus Fratribus Marficano , Pennenfi, & Val- 
uenfi Epifcopis; & dile&is Filiis Teatineníi & Furconenfi 
Ecclefiarum Clericis , falutem & Apoftolicam benedi- 
&ionem. Varias & multiplices querelas ex parte diledi 
filij noftri LEoNA T1s Abbatis S. Clementis de Pifcaria, 
adueríus nobiles viros BERARDVM gentilem,& fratres ejus 
RoczRivM filium Riccardi, & fratres ejusadaudientiam 
noftrá noucritis petueniffe , quód ipfi ei & Monafterio fuo 
de terra Sanfonefca debitum & confüetam cenfum füb- 
trahunt, Ecclefias ejufdem terre , & earum poffeffiones 
inter fe diuidere , & inde Presbyteros inftituere & defti- 
tuere non formidant. Accedit ad hec , quód cüm idem 
Abbas in eandem terram interdidi, & in quendam Si- 
moniacum ,qui Ecclefiam quandam à prafatis viris certe 
dicitur pretio comparaffe , excommunicationis fenten- 
tiam protuliffet , iidem viri jam di&um excommunicatum 
fouere non definunt, & contra interdi&um Abbaus ia 
prafata terra per Clericos Farfenfis Monafterij qui lunt 
Íchifmatici, diuina faciunt celebrari. Inde eftquod Fr- 
ternitati veftre per Apoftolica fcripta precipiendo mtn- 
damus , quatenus Clericos , qui fcienter in prafcripta 
tcrra contra interdidum Abbatis cantauerint , omnidilà- 
tione & contradi&ione poftpofita , excommunicatos dt- 
nuntietis, & faciatis ficut excommunicatos vitari ; &- 
cüm praefatus Abbas in fupradi&os viros pro tantis ex- 
ceffibus juxta mandatum noftrum excommunicationis 
fententiam tulerit, eam omni occafione & appellatione 
remota , obferuetis firmiter , & faciatis inuiolabiliter 
obferuari; nec eis prafentibus diuina in Ecclefüs v€- 
ftris permittatis officia celebrari, & Clericos Epifcop? 
tuum veftrorum ad terram illam pro celebrandis ibi offt- 
ciis prohibeatis tranfire. | E 
Datum Tufculani quarto Nonas O&obris. 


PRO 


| | 
MEM 


fue Piftarienf. Vis. Yll —— $n 


*"?RO 9VIBVSDAM 
poffeffionibus Sani Clementis 
in AMarcbia. 


A. LrxaNprA Epifcopus Scruus Seraorum Dei Ves 
nerabili Fratri Maguntin. Archiepifcopo , Salutem 


.& Apoftolicam benedictionem. Quantó dilectum filium 


noftrum Abbatem S. Clementis de Pifcaria confidera- 
tione deuotionis , quam circa nos & Ecclefiam gerit, & 
Monafterij cui przminet ; quod fpecialiter B. Petri juris 
exiftit , (incerieri caritate diligimus , tantó attentius eun-- 
dem dile&ioni tuz duximus commendandum , fperantes 
ad interuentum noftrum ccleriter peragendum , quod 
amore juftitie nemine commonente effe&ui mancipari de- 
beret. Cüm igitur occafione difcordiz , qua diu inter Ec- 
clefiam & imperium fuit , prefcriptam Monafterium gra- 
ue fuftinuerit in Marchia detrimentum , ad recuperandas 
juftitias fuas przfatus Abbas tuo potiffimum indiget auxi- 
lio, quod tantó volumus efficacius miniftrari,quantó pro- 
enfiüs prefcripto Monafterio in fuis tenemur neceffitati- 
'- prouidere, Quocirca Fraternitati tuz per A poftolica 
fcripta rogamus , monemusattentiüs & mandamus , qua- 
tenus prefatum Abbatem , vel nuntios ejus, pro reueren- 
tia B. Petri& noftra ficut dete bene .confidimus benigne 
refpicias , & eos qui in Marchia Ánchonitana poffeffiones. 
dctinent , ad jam ditum Monafterium pertinentes, ad cas 


xeftituendas diftriae compellas , ita quód litere noftre 


optatum fortiantur effectum , & nos folicitudinem tuam 
debeamus multipliciter commendare. Nolumus autem 
adreftitutionem opponi , quod tempore fchifmatis poffe- 
derunt , càm hoftilitas prefcriptionem praebetur meritó 
impedire. 

Datum Laterani quinto Nonas Maij. 


Tom. s. Vuu 


$22 Chronici Ca[aurienfis, ; 
edLIA 
| de eifdem rebus. 


JANE Epifcopus Seruus Seruorum Dei, 
' M Venerabilibus Fratribus Auximan. ApoftoliczSe- 
dis Legato ; Firman. Camerinen. & Senogalien. Epifco- 
pis; Salutem & Apoftolicam benedi&ionem, Quantó ma- 
jorem B. Petro , & Sacro-fanctz Romana Ecclefiz reue- 
rentiam exhibere debetis ,tantó Monafteria & Ecclefias, 
quz ad nos nullo mediante refpiciunt , habere tenemini 
propenfiüs commendatas, & ab earum moleftiis parro- 
Chianos veftros diftri&tiüs cohibete. A ccepimusauté quód 
quidam parrochianorum veftrorum poffeffiones multasS. 


Clementis dePifcaria detinent , quas inítante fchifmate 
temeritate propria inuaferunt. Quoniá igitur quantó idem 


Monafterium fpecialiüs B. Petri juris exiftit , tantó fortiüs 
ejus volumus indemnitatibus prouideri : Fraternitati ve- 
[tra per Apoftolica fcripta mandamusatque prazcipimus, 
quatenus parrochianos veftros,qui vobis nominari fuerint, 
ad ea reftituenda quz de jure injufté detinent non differz- 


 tisdiftridius commonere. Ceterum fi inuafa reftituerevd 


poft reftitutionem Monafterium quifquam vexare prz- 
fampferit , eum , dilatione & appellatione remota , & ex- 
communicationis vinculo innodetis , & vfquead dignam 
fatisfa&ionem ficut excommunicatos faciatis ab omnibus 
euitari : folicité prouifuri , vt ita mandatum Apoftolicum 
exequamini , quód Abbaspro defectu juftitiz laborare ad 
Sedem Apoftolicam non cogatur, nec vos repulfam dc- 
beatis à nobis in veftris poftulationibus fuftinere. 
Datum Laterani Idus Maij. 2 


X Moe 
Od 


ffue PsfCartenf.. Yap. YIE. $23 


DE ROCCA sSOTI, 
£t cenfa exinde folnendo contra GENTILEM 


de Raiano. 


LEXANDER Epifcopus Seruus Seruorum Dei , 
B vesabitibus Fratribus Oder. Valuen. Abrutin, 
& Marfican. Pinnen. & Furconen. Epifcopis , & dilectis 
Filiis Capitulo Teatino,& Abbati S. Vincentij,Salutem & 
Apoftolicam benedi&ionem. Ex tranfmiffa conqueftione 
dile&ifilij noftri Abbatis S. Clementis de Pifcaria , auri- 
bus noftris infonuit , quód G NT 1L 1s de Kaiano cen- 
fum debitum Monafterio ejus foluere contradicit , & 
parrochialia jura , qua de Rocca de Soti ipfi de ratio- 
nc debentur , in fue falutis periculum tam Clericos 
quàm Laicos reddere non permittit , nec ejus Eccle- 
fras prout conuenit ordinari. Qponiam igitur Laici ab 
opreffione Monafteriorum cenfurá funt Ecclefiafticá 
to&trcendi , difcretioni veftre. per Apoftolica fcripta 
mandamus , atque precipimus , quatenus fi , quod no- 
bis propofitum eft veritati innititur , praefatum Gew- 
TiLEM excommunicationis vinculo aftringatis & facia- . 
tis ficut excommunicatum ab omnibus euitari, quouf- 
. que ablata reftituat , & à prefati Monafterij moleftatio- 
ne defiftat. Quód. fi nec fic. refipuerit , in terra ejus 
quandiu przfens fuerit , diuina prohibeatis officia cele- 
brari, Quód fi omnes hzc exequi nequiueritis , duo aut 
tres veftrüm ea nullius obítante gratia , vef timore ni- 
hilominys exequantur. | | | 

Daum Tufculan. feptimo Idus Februari. 


3e 


Vuu ij 


$24. Chronici Cafaurienfis , 


PRO QPIB8VSDA2A4  POSSESSIONIBVS 
^ eMonaflerij S. Clementis in Pinne 


Q- c/Aprutio. 


Per blibus Epifcopus Setruus SeruorumDei, 
Venerabilibus Fratribus Abrutino, & Pinnenfi Epif- 
copis , Salurem & Apoftolicam benedidionem. Siguift- 
cauit nobis dile&us filius nofter Abbas S. Clementis de 
Pifcaria , quód quidam parrochiani veftri Ro. de Ma- 
latino, Trafmundus de Rocca, Ad. Ro. de Troia, & 
filius Aton, Theod. occafione patronatus , quemin fuis 
Ecclefiis afferunt fe habere , bona eorum diripiunt , & 
Clericos depredantur , cüm nullum jus habere perhi- 
beantur. Adjecit etiam , quód quidam corumin Monz- 
chum quendam eorum & Presbyterum manus violentas 
injicere aufu temerario prafümpferunt, Quoniam igitur 
damnum Ecclefiarum , & infolentiam laicorum , clauis 
nolumus nec debemus oculis pertranfire, Frarernitati 
veftre per Apoftolica fcripta mandamus , atque przd- 
pimus , quatenus memoratos malcfa&ores monere cure» 
tis, & diligenter inducere , vt ablata reftituant, damnt 
data refarciant , & de injuriis illatis fatisfaciant congrue 
ter. Quód fi monitis veftris non veste peyeci e d ap 
pellatione remota Ecclefiafticz feueritatis gladio feriatis. 
Eos veró qui manus violentas in Monachum & Presbyte- 
rum injecerunt , ficut excommunicatos faciatis tamdiu 
3b omnibus euitari, quoufque praftita fatisfactione gb- 
foluendi cum veftrarum teftimonio literarum Apoffolico 
fe confpe&ui reprzfentent. | 
Datum Tufculani feptimo Idus Februarij, 


E 
i 


ffe Psfearienf-. Yin. ITI. $25 
EPISCOPIS 
In Marchia conflitutis pro rebus Monaflerij 


Santi; Clementis. 


LEXANDER Epifcopus SeruusSeruorum Dci, 
Bic venerabili Fratri Firmano Epifcopo ; fimiliter 
Efculano Epifcopo ; fimiliter Qamerinenft Epifcopo ; 
fimiliter G. Subdiacono noftro Auximanenfi Procura- 
toti ; fimiliter dile&o Filio Priori Fontis- Auelianz , 
Salutem & Apoftolicam benedi&tionem. Quantó diledti 
filij noftri Leonas Abbas , & Fratres Monafterij Sanài 
Clementis de Pifcaria ar&iori nobis & Ecclefie Roma- 
nz funt deuotione aftri&i , tantó eis in jure fuo cura 
propen(iori tenemur adeffe , & hoc fibi propenfiüs con- 
feruare, Vnde fiquidem eft , quód nos illorum juftitiz 
prouidere volentes per A poftolica tibi fcripta mandamus 
atque precipimus , quatenus poffefftones , qux in par- 
rochia tua ad przícriptum Monafterium pertinere nof- 

cuntur , quas tu aut aliqui parrochianorum tuorum oc- 
cupatas tenent , praefato Abbati & Fratribus , omni oc- 
calione & excufatione ceffante , reítituas , vel ita eis ple- 
nami inde juftitiam facias , quód ad nos pro juris fui defe- 
Qu querelam de cztero. non cogantur perferre, Quod 6 
carum detentores tuz in hac parte commonitioniacquicf- 
cere forté noluerint , tu iplos fententia excommunica- 
tionis percellas , & ficut excommunicatos vfque ad di- 
gnam [1atisfa&ionem facias ab omnibus euitari, 

Datum Verul. odauo Calendas Aprilis. 


: 


Vuu iij 


($26 Chronici Cafaurienfis , 


PRO CAFVS$4 
De caflello Ripe «ventilanda. 


W IrrErtMvsDeigratiá RexSicilie , Ducatüs Ápu- 

— liz,&Principatüs Capuz, LEO NA Tr venerabili 
Abbati Monafteri; S. Clementis fideli fuo, Salutem & di- 
IeQionem. Literas honeftatis tuz , per quas Curiz noftrz 
fupplicando mandafti , vt liceret tibi venire Panormum ad 
Curiam noftram , & ibidem confiftere in judicio cum 
GviLLerMO Morello : dehisqua proponisaduerfus eum 
vidimus , & in eo petitionem tuam clementer admifimus: 
Mandamus itaque & przcipimus fidelitatitua , vthis vi- 
fis literisftatim veniasad Curiam noftram ; nos enim mit- 
timus przcipiendo jam di&o Guillelmo Morello per lite- 
ras noftras , vt ipfe fimiliter veniat Panormum ad Curiam 
noftram , paratus refpondere fuper his quz tu propofocrà 
adueríus eum. | | 
. Data Panormi menfe Decembri fexto Indi&ione qui» 
t2. "ON : 


DE HOMINIBVS 
5S. Clementis ex caflello Ripe abfirabendis. 


XV/IrLrzrMvs Dei D Kex Sicilie, Ducatüs Ápo- 

. liz, & Principatüs Capuz , Fofelmo Comiti Lortt!; 
Odoni de Celano Iufticiariis & fidelibus fuis , Salutem & 
dile&ionem. Notum facimus vobis, quód Leonzs vene- 
rabilis Abbas Monafterij S. Clementis de Pifcari ad Cu- 
riam noftram veniens conqueftus eft , quód Guillelmus 
Morellus contratenebat ipi Abbati abítrahere quofdam 
homines Ecclefie S. Clementis de quodam caítellofuo, 
quod dicitur Ripa: verüm quia predictus Guillelmus prz 
fens erat , conftirit in judicio in Curia neftra cum eodem 


fft Pifcarienf. Lis. TTL. $27 
Abbate & judicio Curiz noftre , predidus Abbas obti- 
. nuitvtliceat eihomincs ipfos de eodem caftello abftrahe- 
re , & interram faam perducere, Quare mandamus ftudio 
fidelitatis veftra , & precipimus, vt fi predictus Guillel- 
mus mandatum Curiz noftre praeterire , vel aliquatenus 
differre voluerit ; vos illud adimplere faciatis. . 
Data Salerni menfe Tunij quinto , Indictione quinta. 


PRO RESV $5 5 CLEMENTIS 
28 ciuitate 5. "ngeli. 


W/Irizriwvs Dei gratiá Rex Siciliz, Ducatüs Apu- 
liz,& Principatüs Capuz , Iofelmo Comiti Loriti 
luftitiario & fideli fuo , Salutem & dile&ionem. Lg o- 
NAsvenerabilis Abbas S. Clementis de Pifcaria ad Cu- 
riam noftram veniens expofuit Majeftati noftre , dicens 
quód predictum Monafterium S. Clementis habet quof- 
dam homines in terra tua , in ciuitate videlicet S. Angeli, 
quibus Bajuli tui multa injufta inferunt , adeó quód prz- 
fatum Monafterium redditus , & ea quz folitum eft habe- 
re , & habere debet , nullo modo poteft habere ; ficut ipfe 
Abbas dicit. Vnde mandamus ftudio fidelitatis cuz , & 
precipimus , vt fi verum eft illud , jufté & rationabiliter 
emendari facias; vt predictus Abbas fuper hoc ad Curiam 
noftram juftam querimoniam vheriüs non deducat. Pra- 
cerca idem Abbas conqueftus eft, quód Ecclefia fua debet 
& confaeuit habere decimas de quodam tenimentoterrz 
tuz , quas ei contratenes , ficut ipfe dicit. Quare man- 
damus tibi & pprzcipimus , vt , fi verum eft , ficut folitu 
e(t & ha&enus habuit , eas habere permittas. i 
Data Salerni meníe Iunij , Indi&ione quinta. 


Als 
E 


528 Chronici Cafaurienfis ,.— 


EPISTOLA 


GorrniDi1 Conitis. 


PrRrTvALLin Chrifto Patri fuo,fratri, & amico pluri- 

müm dile&o Domno Leonati , CoenobijS, Clemen. 
tis venerabili Abbati , Goffridus Dei & regiá gratii Co- 
mes Alefin. & Domni Regis Iuftitiarius , Salutem & de- 
bitam in Domino reuerentiam ex obedientiz debito & 
finceritate dile&ionis , que nos venerabili Monafterio ve- 
ftro & vobis deuotos conjungunt , eá quá valuimus exul- 
tatione fratrem Boamundum dile&um in Chrifto com- 
munem fratrem,à latere veftro ad nos tranfmiffum hono- 
rificé recipientes petitionibus Monafterij veftri nobis pet 
eum fignificatis alacriter & finceré paruimus , partem vi- 
delicet Pifcariz in caldulisquam in domanio noftro tenc- 
mus , petiam terre quandam prope pontem Aleíin.ter- 
ram quz fuit de Bibaldo ad plantandam vineam , & he- 
mines duos Monafterio veftro vtiles concedentes, dequi- 
bus Fratri Petro Monachoveftro inftrumentum nece 
rium fierifaciemus, Hac autem inprzíentiarum denoto 
animo Monafterium veftrum augendo tribuimus,X decz- 
tero diuina largiente gratia in majora prauidebimus, vo- 
bis veró & Fratribus veftris in beneflciis & orationibus 
veftris pro nobis apud Dominum fit cura & memoria no 
. ftri. | | 
. I Tenementum S. Chriftintiani vltra fmiium Cignumlo. 
cauit Abbas,& concceffit nobili viro: M AL LER 10 de Palene 
fub prafixo tempore, & certo feruitio,fecundüm renorem 
quiin ipfius fcripto conceffionis inuenitur, Sandum quo 
que Sylucftrum de Oligeto in quodam religionis viro 
Ioanne locauit. Quando Domnus ArzxANpzR Pap RV 
mz fynodum celebrauit,Domnus Lg onu A5 pifcarienfis 
Abbasinter Diaconos Cardinales in eodem Concilio ct 
Iebrem locum habuit. Emit profe&ó in ornatum Ecclefie 


S. Clementis fibi commiffz pallea, de quibus pretiohis 
| 2 ^. cappa 


Y X «c» Xk—4 X 


| ffue Pifcarienf. LiB. T1I. $29 
cappas & tunicas fieri fecit. Emit & acquifiuit optimas 


p ,& Kariffioloferica doffalia *, & tapetia , ex qui- /.* doiflia, 


usparietes Ecclefie & chori ornarentur in przcipuis fe- 
ftis, quz in ejus memoriam inter alia longo tempore po- 
terunt recognofci. Libros quoque plurimos, inter quos 
przcipuum librum Decretorum cum fummis ejus à Magi- 
ftris compofiris fcribere fecit, & eos in Bibliothecam Ec- 
clefiz Cafaurienfis eft deuoriffimé conteftatus. Hunc 
quoque librum inftrumentorum , feu Chronicorum,quem 
cgo frater IonANNES compofui & ordinaui , & Magifter 
Rvsricvs manibus fcripfit ipfo permittente , imó juben- 
te acadminiculante , perfecimus, Antiquum veró pala- 
tium Abbatum, quia vetuftate confumptum fuo tempore 
cecidit , illud renouare coepit , fed aliis negotiis fuperuc- 
nientibus opus ipfum fuir intermiffum. Porró domum 
quam in cjufdem palatij exordio conftruxit in horreum 
Ecclefiz deputauit.Domum quoque ligneam ad receptio- 
nem aduentantium confítruxit ante ipfius Ecclefie vefti- 
bulum. | 

Infpirante igitur poft hec illum fuperna gratia , & deuo- 
tionc quam erga eloriofifimum Martyrem Clementem 
habebat , ipfius Ecclefiam opere mirifico renovare coepit, 
& copiofis expeníis & apparatibus , & magiftrorum & cz- 
mentariorum agminibus aggregatis ; primó frontifpitium 
cum tribus portis edificauit ,.& ibidem fculpturis appa- 
rentibus decorauit,. Denique ipfam pulcherrimam porti- 
cum , quz eftanté, leuauit , & ficut cernitur in cambam 
fabricauit , & priorioperi conjunxit. Cui fupcrzdificauit 
eratorium ad honorem S. Michaélis Archangeli, & S. 
Crucis, Sandíque Thoma Martyris confecrandum , fed 
antequam opus tpfüm confummare potuiffet , occurrit ei 
finis vitz, Quando veró fundamenta pofuit, erat annus In. 
carnationis Domini millefimus centefimus feptuage(tmus. 


. fextus. Vnde fic eft verfificatum : 


FHoctemplum primó Ludonicus conffruxit ab imo , 
"dbbas quod claré Leonas cupiens renoxare 
Cm voto magno I)omini fundanit in anno 
Milleno feno centeno. feptuageno. 


Tom. s. XXX 


Author 
Chronic: 


Cafaunélis.. 


I176 


1192 


$30 Chrontai Cafaurienfis , | 
Senefcente jam itaque Domno L zoNA T x Ábbate, 


. biennioante mortem fuam frequentes ipia infirmi- 


tates tempore veró veris fubitó grauiffima & funerea pul. 
fatus zgritudine , aftantibus omnibus Fratribus & flenti- 
bus moriens, viam vniuerfz carnis intrauit, anno Domi- 
nice Incarnationis millelimo cente(imo oQogefimo fe 
cundo ; Abbatiatüs autem fui vicefimo feptimo , o&2uo 
Calendas A prilis,die celeberrimo feftiuitatis gloriofiffimz 
Virginis MARL& ,quo falus hominum ab Ángelo £bi fuit 
annuntiata, Quo ctiam die in ipfo anno feri quintá coena 
Domini celebrabatur. Quam veró diem ipfe clariffimus 
Abbas reuerentiüs atque deuotiüs in fufcipiendis paupe- 
ribus , & czteris ipfius diei myf(teriis, prz omnibus diebu: 


 anniquandiu prafuit Ecclefie celebrare confueuit. Sepul- 


tus namque eft in Clauftro juxta parietem Ecclefiz in tu- 
mulo fibi preparato , vt ibidem à Fratribus quos educauit 
reuerenti oculo videri poffit iadefinenter. 


EPISTOLA ROBERTI COAMITI4 


Capitulo Santti Clementis pofl mortem 
Domni Abbatis. 


I) Osnzx7vs Dei & Regis gratiáà Comes Cáfert.& 

Magifter jufticiarius totius A puliz , & terre laboris, 
Capitulo S, Clementis de Piícaria amicis fuis, Salutem & 
amorem, Nos audiuimus & pro certo fcimus , quód EC 
cleíia veftra in manibus Domni noftri Groriofiffimi Re 


. giseft. Quare mandamus vobis, & ex partc Regia pracipi- 


mus , vt fi quid euenerit in Ecclefia veftra , quod juftitiz 
pertineat , fcire faciatis DomnoComiti T ANcRED0 3t 
nobis; & vos non conftringatis nifi per nosdchocquod 
jiftitiz pertinet. | 


* afe 
xd 


ffe Psfcarienf.. Lip. YIT. 2 


$4NCTO CLEMENTI. 


LEMENSs ob umen fcriptum tibi tolle Volumen, 
Hác vt fcriptura tua fut. in lumine jura: 
Scriptis uofrantur , que funt. tua jura legantur. 
Sit Liber gratus , quem feruulus efl operatus : 
. (Mi tui fé clemens proprio de nomine Clemens: 
Perpetuis anuis Fratris memor efo Jobannis. 


FRATER IOHANNES 


BERARDILI,. 


Xii ij 


' AN. CHR. 


circiter 409 


Coquum 
mitit ad 
praparan- 
dos Mona- 
chorum ci- 
bosaptum., 


$32 


RR RR att 
VASLAVCEHERETHVOE RAV ARARARARSN A 


MISCELLANEA 
EPISTOLARVM 


EPISTOLA Il. 


SEVERI ad Sanum. PAVLINVM Epifcopum. 


[. OSTQVAM omnes coquos tuos coquine 
tux renuntiaffe cognoui , credo quia dedigna- 
tentur officium vilibus prebere pulmentariis : puerulum 
tibiex noftra mifimus officina, doctum fatis pallentem co- 
quere fabam , & ignobiles betas aceto & jure condire, 
vilémque pultem efurientium faucibus inferre Monaci 
rum ; piperis nefcium , laferis ignarum, familiarem cy 
mini, & adprim£ callidum herbis fuaué redolenüibus 
clamofum vrgere mortarium ; vnum habet vitium, quà 
hortorum omnium non eft ciuilis inimicus , itafi admiflus 
fuerit, proxima queque metet gladio , nec exfaturabitut 
vnquam cede maluarum. In prebendis autem fibi lignis 
calumniofus tibi non erit, obuia quaque combutet , Ine 
tet, nec dubitabit inferre te&is manus , & antiquos 24€ 
res laribus amouere, Huncigitur cum his moribusatque 
virtutibus donatum tibi , non feruum fed pro feruo filiam 
cupimus, quia non erubefcis minimorum effe patet. Ego 
ribi pro hoc feruire voluiffem , fed (i voluntas fadi porto 
eft , tu modó facito vt inter prandia cznáfque felices mel 
memineris; quia re&ius eft veftrum effe mancipium,quàm 


dominum ceterorum, Ora pro me, 


Ape 


AMitfcellanea Epiftolarum. 533 


EPISTOLA * IL EIFVSDEM. 


II. QYANCTE religionis fidus interpres vniuerfa 
componit, vt peccatis vltcriüs locus effe non 

poffit; nam quid aliud tanta morum fan&itate promittis , 
nifi vt vitam beatam fubmotis erroribus agitemus? in quo 
laudem maximam tuis video conuenire virtutibus , quód 
imperitam mentem piis hortationibus immutáris, & ad 
optimam traxeris rationem, Cazterüm non ita mirabile 
videretur fi eruditos animos infusá fapientiá confirmaffes; 
eft enim prudentibus viris cum deuotione cognatio , nec 
eft citó conueniens crudelitati rufticitas, fic illi qui figuras 
animantium de lapidibus ducunt, difficilioris operis ne- 
gotium gerunt fi duriffima faxa ferramentis incutiunt ; illi 
veró qui mollioris materie tentamenta fufceperint, ma- 
nus fuas juuati fentiunt facilitate pingendi , confenta- 
&eümque putatur, vt arduus labor Spilici honore maxi- 
mo cenfeatur : itatibi, Domne, pradicatio fingularis eít 
exhibenda , quód impolitos agreftéfque fenfus culpz ca- 
ligine liberatos, & humana fentire feceris, & diuina co- 
gnofcere, Non minus ille Xenocrates inlaude eft , Phi- 


mp longé do&iffimus , qui feueris exhortationi- - 


busfecit vc luxuria vinceretur : nam cüm Polemo quidam 
vino languidus ex aatelucano conuiuio publice vagare- 
tur  illádque temporis effet, quo ad gymnafium Xeno- 
cratis confluerent auditores, ingreffus & ipfe eft, & in 
numero ftudioforum eo habitu quo de cena prodierat im- 
pudenter adfedit ; nam caput ejus florens corona conte- 
xerat , neque eft veritus fe omnibus videri diffimilem , qui 
reuera caput , quod eft domicilium fanitatis , vfus longa 
potionis inuerterat : tunc grauiter immurmurantibus cz- 
teris , quód in multitudinem literatorum incempeftiuus 
auditor inrepferat ; ne minimum quidem Magifter ille 
comrotus eft, fed potiüs de difciplina morum legibüf- 
que modeftiz inftituit difputare, tantümque valuit do- 


centisau&oritas , vt petulantis illiusanimum ad amorem 


Xxx ll) 


M NE "" 
" 


f * EMem 


S. Paulino. 


Laudat 
Paulinü ob 
fapientiam 
& maníue- 
tudinem 
quzis vu- 
tüurin er- 
hortationi- 
u$. 


534. Mifcellanea Epiffola. 
pudoris impelleret. Et primó quidem Polemo corontm 
capite conturbatus expofuit , difcipulümque profeffus 
eft ; adextremum ita fe ad officium grauitatis inflexit , ft- 
que totum formauitad verecundiam , vt prioris vitz cor- 
fuetudinem emendatio gloriofa correxiffet. Hoc ipfud 
nos in tui$ preceptionibus admiramur , quód nullis mi- 
nis , nullisomninóterroribusad cultum Dei vzfanosani- 
mos conuertifti , vt confufa mens illud crederet effe re. 
"j,re&iu. Cuffimum *, cum omnibus bene beatéque viuere, quim 
cum paucis injufta fentite. 


Deeffeuide- 


DT  BPISTOLA Ill EIFSDEM 


(10. ] 
t non di III. | ges dominus & germanus meus develtr: 
rn petierit honeftate, vt utum velitis effe ttiff- 
manum — Ium tamen mihi fas fuit eundem literis commendare, 
-- du- vt conduplicata petitione tutior habeatur : huic enim no- 
iusexpo. CUerit puerilis culpa & error ztatis incerta, vt annorum 
faa, ^— fuorum initia macularet ,fed qui necdum fciret quid bo- 
nis moribus deberetur , prope fine culpa peccauit ; nam 
fe vbiad bonam mentem confiderationémque conuertit, 
intellexit vitam fcenicam confilio meliore damnandam; 
huic autem plena non poffet euenire purgatio, nifi diuini- 
tatis acceffu delicta dilueret : Si quidem Catholicz rd: 
gionis remedio commurtatus , vfum fibiloci turpioris ne- 
gauit , féque ab oculis popularibus vindicauit, Domini 
"urf VT fupra *. Quomodó itaque & diuinz leges & publicefi- 
smfrp)e dele corpus, & fanctificatos anlImos , non permittunt In- 
honeftas exhibere delicias , & vulgares edere voluptates 
maximé cüm cafte deuotionis quodammodo videaturin- 
juria, fi quis facro baptifmaterenouatus, in veteremla- 
ciuiam reuocetur : oportet laudabilitatem veftram bonis. 
fauere propofitis, vc isqui beneficio Dei pium munus ins 
deptus eft in foueam theatralem cadere non cogatur , ve 
ftrum tamen omnium judicium non recufat , fi alias in- 
jungatis congruas pro neceffitate communis patriz fun 
étiones. | | 


Mifcellanea Epiffolarum. $35 


EPISTOLA IF. 
SEVERI 4d SALVIVM. 


IV. ORENSIS elatio fori debet exercitatione fer- 
* uere; conuenitenim lacertis induftrie quoti- 
die depugnantis motus habere terribiles ; at cüm fonora 
facundiareceptui cecinit, & in otiofa nemora atque amc. 
na diuerforia fe migrauit , fremitus inertes oportet abji- 
ciat , & deíinat inefficacia minitari. Scimus etenim pal- 
migeros bijuges vbi € circo recefferint , quietiffimé ftabu- 
lari; illos non jugis formido , non ambiguz palma folici- 
tant, fed demum pacatis adfixi prefepibus timere jam 
nefciunt. hortatorem, feditiofz contentionis dulcia du. 
centes obliuia , fed & ftipendiis confummatis tropza fuf- 
pendere juuat militem gloriofum , & patienter gerere 
fene&utem. At tibi igitur cordi fit terrificare miferosara- 
tores, non plane intelligo ; & ruricolas meos cur velisex- 
hibitionis vrgere formidine, nonagnofco : quafi veró illos 
nefciam confolari , & à pauore retrahere , & docere , non 
tantüm effe timoris quantum ipfe pretendis. Fateor dum 
nos campus exciperet , me fxpe eloquentiá tuá fuiffe con. 
territum , fed frequenter vt poteram recidiua vulnera re- 
ponebam. Tecum fane condidici, quo jure coloni; quóve 
ordine repetantur ; cui competat actio, cuinon compe- 
tatexitusactionis. Volufianenfes , ais, te velle reducere, 
ac frequenter iratus ingeminaste rufticos ex meaturricula 
retra&urum ; & is qui , vt egofpero atque defidero , mihi 
antiqua neceffitudine fis copulatus , confedurum te 
homines meos conuentione neglecta temer& minitaris, 
Quzro de infigni prudentia tua , vtrum jusaliud habeant 
aduocati, aliud ex togatis , an aliud zquum,Romz eft, 
aliud Mataritz **. Interim nefcio Volufium fundi vn- 
quam fuiffe dominum. 
Si quidem Dion vsivs fertur ejus poffeffionis jura fer- 
uaffe , neque heredes illius defeciffe , qui dum viueret rei 
naualis in plurimos venenales aculeos intendebat. Fuit cà 


Conqueri- 
tur quod 
Saluius 
rufticos 
ejuscxagi- 
Ee 
& pofleflio- 
nesvíurpet. 


*Oppilum 
eftin Affái- 
Ca. 


$36 Mifcellanea Epiflolarum. 
tempeftate PogrY&ivs quidam ZresER 1NO fatus , neque 
tamen recté Zibberini filius nominatus,idem generisquz- 
ftionem militiá conuelabat , & vt nubem à fronte repelle- 
ret , officiofa gratia & latis obfequiis fungebatur; multüm 
mecum fuit & domi & in foro, cüm me & apud patrem 
defenfore , & apud judicem patrono fzpiüs vteretur ,ali- 
quando etiam Dionyfium comprimebam , quód Porfyrio 
non deberet viginti jugerum. causá nauicularià jurgii 
commouere. En caufa eft cur infignis prudentiatua meis 
minitetur a&oribus , vt cüm dominusloci non fis, paffim 
colonorum meorum facias mentionem , & fi te Porfyri; 
denuntias fuccefforem, viginti jugerum noris anguítias ne 
ab vno quidem cultore poffe tractari , aut fi te memorem 
cuftodémque propriz dignitatis piget heredem nominare 
Porfyrij , certum manifeftümque eft illum poffe propone- 
rc , qui proponendi habeat facultatem , vt aduerfum eo 
experiatur , quinihil ex eadem terra poffideanr. Caterim 
fi diligenter infpicias , mihi potiffimum deferri poteít- 
tentio repetendi, Quare , Domine przdicabilis frater, 
quiefcas oportet , & mecum redeasin gratiam , & adpri- 
satum digneris venire conloquium. Definas , quz, 
inertes & trepidos conturbare , & ja&antiam tuam pro 
culexerceas, & exiftimes me lxtari tua fuperbia nonof- 


fendi ; ncc durtenim nec ineruditi fumus, Saltem temt- 
tem faciat M AXIMINVS. 


EPISTOLA yp. 
SEVERI 


V. LIÁ animorum quidem fides & religio wà- 

| Í Y net , fcd hec declaranda eft indiciolierarutn, 
vt caritatis augmentum falutatione fuüccrefcat ; (icut esim 
fertilis ager fru&us copiofos adtollere non poteft (i culco- 
ra ceffauerit , & terrarum bonitas perit defidiá quiefcer 
tis : (ic amorem gratiámque animi puto poffe torpeícert, 
ni(i qui abfentes funt epiítolari prafentia vifitentur. De? 


gradas, Amen, 


VRBANI 


eAXifcelana Epiftolarum. $37 


VRBANI PAP ££ 


RAINOLDO Archiepifcopo Remenft, 
€? Suffragauets cjua. 


VI. MIE Epifcopus Seruus Seruorum Dei , 

| Venerabilibus Confratribus & Coépifc. R A1- 
NALDO Remeníi , & Suffraganeis ejus , Salutem & Apoft. 
benedictionem. Si facerdotale quod geritis officium con- 
fideratione debita penfaretis , tanti facinoris infamia ad 
aures noftrasfaltem impunita non perueniffet. Cüm enim 


Grauiter 
fert Philip- 
pi Regis 
aduiceriü, 
ac Epi(co- 
Os repre- 
p edi uod 
tanto ícele- 
ri none vi- 


domuilfraél fpeculatores à Deo dati , impiis impietates tititer op. 
fuas annunciare , & pro domo Ifraél murum opponere de-. Pofierinr. 


beretis , qualibet ratione vos pati potuiffe miramur,vt tam 
inclytiregni Rex humani pudoris oblitus , diuini timoris 
immemor , contra jus , contra fas, contra legum & cano- 
num fand&iones , contra tocius Catholice Ecclefie con- 
fuctudines , & fuam vxorem inordinaré relinqueret , & 
propinqui fui conjugem amore fibi nefario copularet. 
Quod fadum vtique & regni totius confufionem , & Ec- 
clefiarum veftrarum diffipationem portendit, & ad ani- 
mam veftram redundat infamia. Peccanti enim. cüm 
poffis , non contradicere , confentire eft. Te autem , Ca- 
riffime Confrater Rainolde, noxa hec maxime impetit , 
pro eo quód Syluane&enfis tibi fübje&us Epifcopus , hoc 
publiciadulterij crimen fuo,vt audiuimus , firmauit affen- 
fu , càm moechis illis benedictionis facerdotalis manum 
impofuit. Quod & fi licité nuberent , bigamis tamen im- 
pendi fecundüm canones non liceret, Nunc igitur vobis 
Apoftolica authoritate precipimus , vt his viíis apicibus, 
quod etiam non jabentibus nobis jamdudum feciffe ve- 
ftram prudentíam decuiffet , matur& conuenire curetis 
Regem, & ex Dei , & noftra pariter & veftra parte inftan- 
ter commoneatis , arguatis , obfecretis , increpetis , & à 
tanto támque horrendo facinore defiftere compellatis. 
Quód fi contempferit , & nobis & vobis neceffitas immi- 
nebit , vt ad vlfcifcendas diuina legis injurias pro noftri 
Tom. ;. : Yyy 


$38 Mifcellanza Epiflolarum. 
officij debito accingamur , & Phinees gladio Madianit 
adulteros perforemus. 

Eandem quoque inftantiam pro ereptione Confrris 
noftri Cun Epifcopi adhibete.Quód fi monitis ve- 
ftris , qui eum coepit , obtemperare contempferit vos & 
ipfum excommunicationi fubjicire , & caftellis in quibuf. 
cunque eum rctinuerit , & terrz ejus diuinum officium. 
terdicite , ne fimilia deinceps in viris hujus ordinis prz. 
fumantur. Vt ordinem veftrum diligitis , ita hoc acceler 
reomnibus modis fatagetis. Valete. 

Data fexto Calendas Nouembris , anno videlice 
Dei Chrifti «. xcit. 


VRSANI PAPE Il 
e/drcbiepifcopis e$ Epifcopis Francie, 


Philippum VIL RBANVS Epifcopus SernusSeruorü Dei, Gr- 
Regem , riffimis in Chrifto Fratribus Manaffz Remcnf 
qui dimilfa 2 : p 
vroefeie Archiepifcopo, & cateris per Franciá tam Archiepifcopis, 
aduterz — quàm Epifcopis,Salutem & Apoftolicam benedi&ionem. 
admet? Cariffimi Filij noftri Philippi Francorum Regis nuntio 
coriediifle. ad Sedem Á poftolicam veniens , debite humilitatis lite 
ras , ac deuotionis attulit verba : atque de illius mulieris 
culpa , pro qua venerabilis Confrater nofter Lugdunenlis 
Archiepifcopus interdi&tionis in ipfum fententiam prot 
lerat , fecundüm Fratrum noftrorum confilium fatisfecir, 
Iurauit enim quód idem Rex mulierem illam poftquamin 
manu nofítra , immo per nós in B. Petri manu refutauit, 
nunquam eam carnaliter habuerit, Poftea veró cum Cor- 
fratribus noftris confilium habentes , ftatuimus, vt Rex de 
Epifcopis , & regni fui Primatibus , víque adfeftiuiatem 
Omnium San&orumaliquot ad nos dirigat, quihociplum 
quod nuncius ejus jurauit , debeant affirmare. Ejnfmodi 
igitur per Legatum ipfius fatisfactione accepta , eundem 
filium noftrum Regem ab interdi&ionis , quz pro hac car. 
fa in eum prolata fuerat , vinculo abfoluimus, & vtendi 
pro more fui regni corona authoritatem ei prebuimüs, 
Data Laterani v 111. Cal. Maij. 


—M E LOMEME 


&— ^ P—3 «^» ben ] 


eA/Cellanea Epiflolarum. $39 

Videfs bat dere Epiflclam Pafchalis Pape ac Znramcutum 
Pilippi Regis in 10m. 3. Spicilegij noffri pag. 12 8. &^ 129. 
Jtem Epiftolas Lamberti ad eundem Philippum , €&r Lamíerti 
ad Pafchalem SS. P. in Noua Bibliotheca Mf. Pb. Labbe ; 


142. 30. | 
RAYNOLDI cA4RCHIEPISCOPI 


ad Elefum Atrebatenfem 


LAMBERTVM. 
VIII. [) AvNorpvs Dei gratiáà Remorü Archiepifc. di. 
le&iffimo Confratri & Confacerdori fuo LAM- 
SEA TO, Salutem & benedictioné in Domino Izsv. Literas 
rx nobis pro confecratione tua Dominus Papa direxit, 
ufcepimus, fed & earum quz tibi directe funt exemplar 
audiuimus, Quas cim perlegiffemus ; Coépifcopo noftro 
Sueffionenfi eas tranfmifimus * , & vt ipfe cateris Suffra- 
ganeis tranfmitteret precepimus : quatenus ab eis acce- 
pto confilio , tux Fraternitati refpondeamus ; ideóque ti- 
bivíquead Octauas S. Andrez aliquem Legatum tuum 
ad nos deleges mandamus;per quem tuc dileaioni refcri- 
bamus quid fuper omnibus illis , quz de tc Dominus Papa 
injunxit , a&uri fumus. Valete. 

Nos* vero die ftatuto Legatos noftros ei mifimus , fed 
necterminum certum confecrationis , nec ejus literas ac- 
cepimus , tamen nos à coepto opere defiftere recufaui- 
M s. Ele&um noftrum cum his fubjundis literis mifimus 
ipfi. 


seat 


Yyy ij 


Scribit fe 
accepturüà 
fuis Suffra- 
aneiscon- 
filium, quà 
poffit de- 
cernere de 
iis qua 
mandauit 
Papa. 
* Extant 


. duz illz 


Vibaniepi- 
ftolz apud 
Locrium, 
pag.240.& 
141. 


i, * Atreba- 
teníes.st« 
codex M$. 
Lamberti, 


Vt mittere 
velitcum 
(uis literis 
Lambertà 
ad Vrbanü 
Paparn. 


AN, CHR. 
1094. 


Mitutut 
Lambertus 
cum hac 
epiitola ad 
SS. P.red- 
ditque ra- 
cionem cur 
Lambertü 
confecrare 
renuerit, 


$40 easfceuianea ripiioarua. 


ATREBATENSIVM 


4d RavNoLpvM Archiepifcopsm 
Remenfem. 


Ds IrLgcTO & in veritate diligédo & honorando 

| Jac Dom. RAvNorpo Dei ordinatione Remori 
Archiepifcopo , Clerus & populus Atrebatenfis Ecclef? 
cum LAMBE RTO, etfi inutili fanctitatis fuz feruo veram 
dile&ionem cum orationibus & obedientia, Vefirz excel. 
lentiz dignitati multiplices referimus gratias, quia ha&t. 
nus nobis gratáter vt pius pater juuamen exhibuiftis & be 
nignum vos erga nos in cunctis caufz noftra fore ponií- 
ftis. Sed Paternitatem veftram miramur plurimürin cil- 
ce noftri negotij infrigidatam exiftere , cüm infa terni. 
num ab Apoftolico veftre magnificentiz Eledi noftri 


confecrationisinjun&um , nec folemniter literisveltrisyt 


arbitrabamur ad confecrationem Ele&um noftrum voci- 
ftis; nec diem certum infra terminum defigniis, Nunc 
autem cüm confecratio deinceps infra tricenalen meram 
nequit fieri , faltem literas veftra authoritatis quz Àp- 
ftolico deferantur , vt ipfe juffit , pro confecratione nof 
Eledi nobis date velitis , plurima pace precamur, Vile. 


RAYNOLDI 
veíd VRBANVM Papam. 


x. D : : I E & Reuerendiffimo S. & AplliczSt- 

"T TA is H RnOPRAYNOLDYs licet indignus pei gra» 

oram Archiepifcopus , alatis, obfequij, dcbitz- 
que fu bjectionis munus vberrimum in Domino pof dire- 
&as primüm nobis à Paternitate veftra literas placuit ve. 
ftro  Sereniffime Pater, Apoftolatui, vt BRA ACT 
dirigeretis, prcepto precipientes quatenus infra trigia- 
ta dierum fpatium , poftquam veftras literas videremus, 


Mifcellanea Eptflolarum. 541 
Atrebatenfis Ecclefiz Electum in Epifcopum confecrarc 
non differremus. Addidit & hoc folertia veftra,vt fi aliqua 
nobis occurreret caufa ,qua miniis illudaggredi formida- 
remus, eum vobiscumbliterarum noftrarum adítipulatio- 
ne confecrandum dirigeremus. Suíceptis igitur hujus ve- 
ftre preceptionis apicibus,ne quid inconfultis Coépifcopis 
noftris & Confacerdotibus przfumeremus , cüm conftet 
vtiq; tam ex corumdem, quàm ex noflra authoritate eam- 
dem pendere confecrationé,mandatorum veftrorum fchc. 
dulam ad vniuerfos , quos potuimus, direximus, fingulo- 
rümque fcifcitati fumus fententiam , quatenus illud nobis 
fuper hac ré con(ilium prouiderent , quod nec veftre obe- 
ditioni aduerfaretur , & ex quo Remenfis Eccle(iz digni- 
tas non imminueretur. Itaque hec omnium , & Epifcopo- 
rum , & Clericorum noftrorum vna vox fuit & fententia, 
vcnos quidem ab illius Eleái confecratione manum fuf. 
penderemus , fed eum vobis , cüm hoc veftrz preciperent 
litere , tranfmitteremus , & quidquid inde aldtudinis ve- 
firz folertia faciendum decerneret, arbitrio veftro relin- 
queremus, Timuerunt enim & timent , ne Cameracenfes 
ex hoc fa&oacceptá occafione, fe ab Remenfi Ecclefia ab. 
rumperent , cüm & ciuitas eorum alterius regni habeatur, 
& regnicujus Rex nobis & Ecclef. Romanz jam ex longo 
téporeinimicatur. Áddideruntetiam damnofam admodü 
fieri cómutationé,(i dum Remeníts Ecclefia Atrebati E pif- 
copum fieri confentiret , Cameracum , quz fexicsquám. 
Atrebatum & continentior & locupletior eft, amitteret. 
Obfecramus ergo Excellentiam veftram , Pater Sanáiffi-- 
me ,obfecrant & Epifcopi & Clericinoftri , quatenus vos, 
quiinarce & in fpecula omnium Ecclefiarum prafidetis, 
negotium ita temperetis , vt nec quifquam ( quod abfit ) 
decretorum veftrorum inde difpofitionem reprehendat " 
nec Remenfis Ecclefia vllam dignitatis ja&uram veftris 
temporibus fuftineat, Nos tamen , qui veftris obfecun- 
dandum deliberationibus perpetuó propofuimus , quz- 
cunque fit ratio , quicunque fit modus confecrationis , vbi 
eum dignitas veftra confecrárit, confecratum benigné fuf. 
cipiemus ; fufceptümque ficut Epifcopum & Suffraga- 

Yyyuj 


Éxpoftulát 
a SS. Dp. vr 
Lamberiü 
Ordinet E- 
pilcopum. 


$42 Mifcellanea Epiffolarum. 


neum noftrum deinceps honorabimus. Caterüm veftram 
noffe volumus Celfitudinem , nos nequaquam rem hanc 
ideó tandiu diftuliffe, vt aut. veftris vnquam jüffionibus 
obfiftere enitamur , aut vt Domino illi in aliquo deroge- 
mus , cüm hoc duntaxat honore dignum effe cenfemus, 
fed cujufuis alterius promotionis apicem ei meritó confe- 


rendum adjudicamus., Valcat Beatitudo veftra incolumis 
in Domino. 


edTREBATENSIVM 
vid VRBANVM Papam. 


XI. R5ANO Dei gratià Papz, zelo boni feruértiffimo, 

ac Ecclefiarum reftauratori excellentiffimo,Ec- 
clefia Atrebaté(is fümmatim refpirans, depulfo jugoinde. 
bitz feruitutis, vigere,viueréq; perenniter in Chrifto cum 
orationum & obedientix munere.Sanctitatis veftra pater- 
nitati przdicabili agimus quamplures gratias, & licet qui- 
terno itinere fatigati,virtutem tamen in vobis perfeueran- 
tiz & extollimus & amplectimur , quoniam in reftitutione 
Ecclefie noftrz non inueniturin vobis, eft & non,fedSpi- 
ritu fan&o innuente vifitati à vobis antiqua donamur li- 
bertati , & propriz dioecefis jura mancipamus, Omneig- 
tur collegium perfectorum , quia fofpitas recuperata viu 
commembri fit gaudium totius corporis Chrifti, Sicut au- 
tem juffit veftra Sablimitas , literas veftras de noftri Ele- 
&i confecratione Archiepifcopo tradidimus , eundemque 
Ele&tum infra tricennalem terminum à veftra autoritate 
conftitutum przfentamus. Quód veró eum confecraredi- 
ftulerit , non ipfius negligentiz ,fed Dei ( à quoomnis po 
ceftas ) ordinationi attribuimus : quas tamen dilationis 
protulerit caufas , Fratribusreferentibus , feriatim Ícietis. 
Nunc ergo eum ad veftram Excellentiam cum paucisEra- 
tribus pro temporis anguftia , periculorum inftantia ,1€- 
rum quoque diu affliàtz Ecclefie penuria , tranfmittimus 
confecrandum , obnixé pro Chrifto & in Chrifto fuppli- 
cantes , vt fublimatus pontificali infula nobis indilaté r€- 


M. «fecllanea Eptflolarum. $43 
mittatur nofter LAMBER TVS , quia nobis plurimüm eft ne- 
ceffarius , exiftensanimarum noftrarum peritiffimus me- 
dicus. Hinc etiam Sanditatem veftram affluentem mife- 
ricordià precamur , quó feruulis veftris hoc priuilegij * 
velitis dare, ne deinceps quibuflibet forté proclamatio- 
nem excitantibus hujus canonica incardinationis debea- 
musrcefpondere , quoniam quod femel conftat bene diffi- 
nitum , perpetualiter debet manere inconuulfum; (imül- 
que przcipiat authoritas veftra vt diuifio duorum regno- 
rum , Francorum fcilicet & Teutonicorum , fit Epifcopa- 
tüs noftri meta, ficut antiquis temporibus fuiffe per fuc- 
cefforum relationem & alia indicia cognouimus ; ne ali- 
quando lis inde oriatur , vel nefas difcordiz efficiatur. 
Decet namque San&itatem veftram ad finem víque bo- 
num perducere , quod conítat vos laudabiliter incoe- 


piífe, 
QVE ACTA SVNT ROME 


in con[ecratione Lamberti narrantur. 


XII. TRrzsATENSiIS itaque Electus ex obediétia po- 

A ssi Pape, & fi non multümrationali inuita- 
tione Domni Raynoldi Metropolirani fuiad confecratio- 
nem vocatus,tamen nearrogantiz aut injuftitie afcribere- 
tur, 16. Calendas Ianuarij , quetunc dies Dominica ha- 
bebatur', Remisfe Archiepifcopo przfentauit juxta teno- 
rem & terminum fibià Domno Papa conftitutum. Árchie- 
pifcopus veró accepto aftutiori quàm prudentiori cófilio, 
Electum Atrebatenfem cum adítipulatione, & fuarum ,& 
Atrebaten(íis Ecclefie literarum mifit Romam ad Dom- 
num Papam. Igitur Átrebatenfis Electus , & Domnus 
Opo Cantor , & AcHaRDvs Magiíter fcholarum, & 
D&oco Albiniacenfis Prepofitus , cum feruientibus fuis, 
decimo nono Calendas Ianuarij , quz tunc Vigilia Na- 
talis Dominierat , vrbem Remorum egreditur , & apud 
vrbem Cathalaunorum in Monafterium Omnium San&o- 
rumà Domno Odone venerabili Abbate Canonicorum 


;,* S. Hu- 


gonem. 


544. Mifcellanea Eypiflolarum. 


ibidem communiter viuentium , honefté colligitur, & in 
Natali B. Prothomartyris Stephani per Fratrem NN zviro- 
NEM przdiai Monafterij Sacerdotem & Canonicum, vf- 
que Trecas vrbem conducitur : & licet apud Trecas cum 
periculo & timore fit demoratus, pro odio Puirrippi Regis 
Francorum , Rosen r1 Comitis Flandrie , tamen Deo mi. 
ferante , víque Molifinum in terram Opouis Ducis cum 
pace peruenit , ibique Domnum GvALTERIVM , Duacen- 
fem aliquando Caftellanum,virum religiofum licetlaicum 
expectauit. Latificatus tandem & confolatus ex aduentu 
Domni Gvar TERI: Duaceníts , laborem viarum & diff 
cultatem aggreditur, & apud Diuionem,memorabile Du- 
cis Burgundie caftellum , propter recreandos & equos;X 
equites fuos , per duos hofpitatus eft dies. Cüm autem 
demoraretur , fuperuenit lucerna ardens ibi & lucens in 
domo Domini, laudabiliter honorabilis , & honorabiliter 
laudabilis Dominus Hvco,Lugdunenfis Primas , & Apo- 
ftolice Sedis Legatus. Cognita Atrebatenfis Ele&i cau, 
venerabilis predictus Primas & Apoftolicz Sedis Legatus 
Domnus Hvco , ipfum Eled&um & omnes fuos fecum per 
magni nominis & religionis virum Domnum Abbatem 
Cluniacenfem amicum & zquinocum fuum * deduxit, & 
apud Lugdunum per fex dies pro nimia aquarum inun- 
dantia & hyemis afperitate detinuit , & quaque necefari 
abundé fubminiftrauit. 

Accepta tandem tanti Pontificis benedi&ione, Átrebz- 
tenfis Ele&us & Conuiatores fui fecuri iter arripiunt , & 
poft multa viarum & hyemis difcrimina , portieum D. Pe- 
tri Apoftolorum Principis , feriá fextá ante Dominicam; 
Eflo mibi in Deum protetforem , ingrediuntur, Ne autemá 
Guibertinis aliqua illis inferretur injuria , fubequenti 
fabbato fummo in mane, Domno Vg gA x o Pape Íoum 
praemittunt Electum , Rome apud fanctam Mariam no- 
uam tunc commoranti. Ad pedes autem Domni Pape 
VR5ANI Electus fe profternens , cum lacrymis peti 
Domno Papa feabilla ele&ione abfolui , dicens fe non 
effe idoneum , nec debere vocari ad tam importabile fibi 
onus ,tum pro infeftatione H zN & 1c 1 excommunicati 


Impera- 


om 


Mifcellanea Epiffola. $45 


Imperatoris, ad cujus imperium Cameracus hadenus 
pertinebat , tum E infe&atione Clericorum & Laico- 


rum Cameracenífium , diuitum , potentum , & fecundüm 
fzculum valde fapientium ; necnon etiam pro nimia va- 
ftatione & paupertate rerum. & Religionis Atrebatenfis 
Ecclefiz. Beatiffimus veró Papa facta abíolutione , & data 


 benedi&ione,(icut mos eft Apoftolicz Sedis, fufcepit cum 


ofculo fancto , & flocci pendens hec omnia , dixit ei. Fra- 
ter , Non funt condigne pa (ones bujus temporis ad futuram glo- 
riam , que reuelabitur innobis , & caetera verba confortato- 
rià,qux ad plenum nunc memoriz non occurrunt. Ad 


vltimum fubjecit : Es: ne , Frater , hofpitatus , & vbi funt 


comperegrini cui? Refpondit : Nondum fum hofpitatus, 
fed focios meosapud Beatum Petrum in porticu dimifi. 
Hoc audiens Papa ftatim precepitadeffe Domnum Er 41- 
BERTVM Pifanum Árchiepifcopum , &ait illi : Hunc Fra- 
trem noftrum LAMsERTVM. Atrebatenfem Electum in 
hofpitium collige , & qualiter fui & fua de porticu Sandi 
Petriad nos cum fecuritate deducantur ;tu & PETRvs 
Leonisquantociüs prouidete, Quod & factum eft... | 

Cüm autem oportunitaten: fibi & locum loquendi 


Rom. 4. 


Domnus Papa mandauit ; iterum ficut & priüs proftrauit - 


Íc ad pcdes ejus , rogans eum quatenus propter Deum 
ab hac fibi impofita electione abfolüeret. Sed Domnus 
Papa nec huic petitioniaffenfit;ifed & przdidi Canonici, 
& qui cumceo Romam venerant, Domnum Papam inítan- 
terexorant , vt eorum & Eccle(ie fue mifereatur , & Ele- 
&um fium confecrare non differat, Accepto Domnus Pa- 
pa confilio. die ftatuto, abfente Electo , in prefentia Epif- 
coporum & Cardinalium fuorum ,& Romanorum ,fecit 
recitareomnem Atrebatenfis Ecclefie actionem. Quan 
Romaniaudientes petierunt , vt fibi Oftieníis ordinaretur 
Epifcopus.Domnus veró Papa ficut prudens vir, ne no- 
uclla Atrebatenfis Ecclefie plantatio eradicaretur , Ro- 
manorum preces in hac parte non füfcepit , fed poft ali- 
quot dies fecreto alloquitur fzpé di&um Electum Atreba- 
tenfem , & in nomine Domini, & ex parte B. Petri prece- 
pit eihanc obedientiam fubire in remiffionem peccatorum 
Tom. 5. ] Lzz 


1093. 


54.6 Mifcellanea Epiftolarum. 


fuorum, Illetandem aquiefcens diuinz ordinationi & A- 


poftolicz obeditioni , confecratur in Epifcopum Rome 


apud fan&am MAR TAM nouam àfxpius jam di&to Apoflo- 
lico Vrbano, anno Dei Chrifti 1095. 14. Calendas Aprilis, 
quz tunc Dominica Zetare Hi ierufalem habebatur , fub 
teítimonio venerabilium Epifcoporum IoANurs Tufcula- 
ni , HvusarDiSabiniani,loANwISs Portueníis,BayNoNO 
Signen(is, Domni quoque ELA 15£A T1 Pifanorum Archi. 
epifcopi , & Cardinalium Presbyterorum , & maxim: 
multitudinis Romanorum. 

Confirmatus autem Átrebatenfis Epifcopus , ficut cz 
nonicum eft , priuilegio & authoritate literarum Apoftoli 
Cz Sedis,przmifit D&oGONEM cum quibufdam fociis fuis; 
poftmodüm OpoNEM Cantorem , & Ácnanpvw Magi 
ftram fcholarum. Ipfe veró affociatus Domno R 1D v1- 
»H0 Turonenífi Archiepifcopo, retento fecum GvatTE- 
&o Duacenfi,inferia fexta de Dominica , Quaff modo qiti, 
Romam egreditur , & apud Oftiam mare intrat , & pof 
aliqua tempeftuofa pericula portum Pifanum faris defide- 
ratum occupant ; & inde Odonem Cantorem & Guilte- 
rum Duacenfem przmittunt. Ibi inuento Archiepifcopo 
PzTno, rurfum Turonen(is Archiepifcopus , & Átrebe 
tenis Epifcopus mareintrant, & apud Ianuam anchoram 
figunt. Dimiffo ibi Aquileien(i Archiepifcopo, Turoner- 
fis & Atrebatenfis comperegrini apud Clufam Longobar- 
dorum aífociati conuiatoribus Odone Cantore & Gud. 
cero Duacenfi, víque Lugdunum profperé peruepiunt, 
ibíque difcedunt. Et (ic , Deo miferante , Domnus LAv- 
srRTvSin die Pentecoftes à Clericis & ciuibus Atrebz- 


, tenfibus deuote fufcipitur , & ante horam tertiam in Pon- 


tificali fede per authoritatem Beati Petri, & obedientiam 
Romanz Ecclefia inthronizatur. 


Te3e 
E 


eX fcelana E, piftelarum. 


VRBANIPAPZE 
Ravmworpo Remenfé Archiepifcopo. 


XIII. RBANVS Epifcopus SeruusSeruorum Dei , 

V dile&o Fratri & Coépifcopo R AvNorpo Re- 
mcní , Salutem & Apoftolicam benedi&ionem. Decue- 
rat Fraternitatis tux prudentiam ad reparandam dignita- 
tem commiffz tibi Eccle(ie diligentius infudare. Mira- 
mur ergo quód nunc quoque Cameracenfium injuftis cla- 
moribus aures inclines , vr eis Átrebatenfis fubjiciatur 
Ecclefia, cüm conftet eos ipfum quoque Clericum Ec- 
clefiz fuz , quem fecundüm literarum veftrarum tenorem 
fibi vnanimiter elegerunt , nonnifi per manum excom- 
municati & heretici velle fufcipere , propter quod folüm, 
debite etiam digniratis merentur detrimenta perferre. 
Illad autem nullo modo verearis , vt fab hac occafione 
fum in Cameraceníi Ecclefia jas Metropolis Remenfis 
amittat. Quifquis enim il'ic nifi per Remenfem Archiepif- 
copum prafumpferit ordinari, vnà cum'ordinatore fuo 
diftriionis Apoftolice gladio feriatur. Quamobrem 


tuam folicitudinem expedit vigilanter infiftere, vt vtraque 


Ecclefia Cardinali non deftituatur Epifcopo , nifi forte 
Cameracenfes priuilegium Roman: auctoritatis oftende- 
rint , quod eis Atrebatenfem fubdat Ecclefiam. Vnde 
Fraternitas tua pramonere eos procuret , quatenus in pro- 
xima Quadragefima , ciim Atrebatenfes pro Electi fui 
confirmatione ad nos venerint , ipfi quoque cum Ecclefiz 
fuz authoritatibus noftre fe audientiz reprzfentent, Por- 
ró eledionem , quam de communi filio Manaffe eos genc- 
raliter feciffe fignificafti , collaudamus & confirmamus, 
nif quzlibet obuient , quz fanctis debeant canonibus co- 
erceri, Quod vtad effe&um veniat , Cameracenfes ipfos 
à facramento illo temerario parati fumus abfoluere , fi ta- 
men & ipfi Ele&um fuum recipere , & de temeritare illa 
parati fuerint fecundüm confilium tuum poenitentiam ex- 
hibere. Alioquin datam à Fraternitate tua interdictionis 
fententiam confirmauimus. 
Lz2z ij 


Reprehedit 


Raynoldá 


quód timo- 
ICamitten- 
di juris in 
Camera- 
ceníem Ec« 
clefia, haud 
confecrare 
voluerit 
Attrebat, -— 
Epifcopum 


Excufat fe 
quód ciriüs 
Archiepi(- 
copum non 
adierit, to- 
gat interim 
Yvxt eius reci- 
piat profcí- 
fionem. 


545 AMifcellanea Epiftolarum. 
LAMSOSESRTI 
4d RAYNOLDVM Arcbiepi/copam 


Remenfem. 


XIV. 


EvraENDO Patti & Domino fuo RAvsorpo 
Dei gratià Remorum Archiepifcopo , LAw- 
B?ATVS fan&tz Atrebatenfis Sedisferuus inutilis, cum de- 
bita fubje&ionis reuerentia ; quod oculus non vidit , & 
aurisnonaudiuit , & in cor hominis non afcendit. Cüm 
Paternitati veftrz quantociüs potuimus literas Domini 
Papz V RBANr, noftras quoque noftri impedimenti cau 
fas contineates mittere ftaduerimus , valde durum nobis 
videtur , quód neque extenore literarum Domini Papz, 
neque ex fupplicatione literarum noftrarum aliquid nobis 
refcribere placuit , fed per Abbatem HAMER1cvM Aqui 
cinenfem , quod manfuetudinem vefítram non decuifftt, 
literas nobis delegaftis , in quibus nos przoccupatorem 
Sedis Atrebateníis nominatis, & ne Abbatesad obedien- 
tiam Ecclefix noftrz , fecundüm quod miffz eisà Domino 
Papa literz praecipiunt ; commonerem , mandaftis. No: 
veró rurfus per communem filium veftrz & noftre Ecc- 
fiz Domnum HvcowzMS. Dionyfij Abbatem caufasim- 
poffibilitatis noftre veniendi ad vos imprafentiarum di 
cretioni veftrz intimare ftaduimus. Sed fuper his omni. 
bus, nec primó necfecundó aliquid ex affe&u pietatis; 
nec alicujus compaffionis legationem veftra fufcipere 
potuimus , fed per Monachos Marcienfes pro caufa Do- 

mini ÁLARD:I Árchidiaconi , & pro excommunicito ín 

affultu Eccle(iz,fine confeffione & viatico defuado,quit 

quam vobis aliter relatum (it , literas direxiftis jin quibus 
nos quafi contemptorem Remeníis Ecclefiz iníinuare vo- 
luiftis;squanquam non lateat prudentiam veftram,nos hanc 
Sedem non przoccupaffe , fed coa&tos, & conítridos,& 
Apoftolicz authoritatis obedientiá eandem Sedem obt- 
naiffe, Ne autem quafi contemptor fan&z Remenf(is Ec 


"a l7 


eXXifcellanea Eptffolarum. $4.9 


Clefiz videar in oculis mifericordiz vceftrz , hos Fratres 
nofttos in perfona & verbo noftro , pro excufatione noftra 
fatisfa&uros tranfmittimus. Precamur itaque Clemen- 
tiam veftram , vt per przfentes Fratres noftros , tum pro 
caritate Spiritus fancti , tum pro dilectione & reuerentia 
Domini Papz , noftram profeffionem interim fufcipiatis , 
con(imile opus mifericordiz nobifcum facientes, quod in 
Apoftolica beneuolentia tempore veftrz profeffionis con. 
fecutieftis. Cüm autem Deo miferante ad vos proficif- 
cendi facultas attributafuerit , quod nunc per Fratres no- 
ftros facimus , tunc Deo volente, in propria perfona nos 
facturos profitemur. Exoramus ctiam Paternitatem ve- 
[tram , vt literas Domini Pape, quemadmodum nobis 
fcripfit, veftris fuffragiis profequamini. Domnum Aran- 
DvM Árchidiaconum & Abbates, & caufas eorum intuitu 
veftri amoris, filiteris Domini Papz obedierint, benigne 
tractabimus, Bene valete ia Domino femper ; Reucrende 
Pater & Domine, | | 


LAMBERT!I 
Ad Glericos Remen[rs Ecclefe. 


"Vp EvEnENDIS Patribus Domino M ANAsSI Prepo- 
fito, L. Decano cam omni Capitulo fan& Re- 
meníis Ecclefie, LAMsaERTvs Atrebatenfis Sedis fernus 
inutilis feipfum & eternam in Domino Deo falutem. Cüm 
Íciamus nonlatere diligentiam veftram , quód quantociüs 
potuimus Domino Archiepifcopo literas Domini Papx 


| Vrbani (ibi & Suffraganeis fuis pro me milfas, per Dom- 


num Lambertum Monachum virum religiofum miferim : 
literas quoque impedimenti mei veniendi ad fan&am Se- 
dem Remenfem non prztermiferim ; poftmodum veró 
per Domnum Hugonem Abbatem S. Dionyfij excufatio- 
nes canonicas mandauerim : fatis miror quód necdum 
aliquid confolationisaut pietatis nec ab ipío , nec à vobi 

fuícipere meruerim , fed me przoccupatorem Sedis Atre 
bateníis , & quati contemptorem fana Remen(is Eccle- 

| Lzz ii) 


Apud Cle- 
ricos Re- 
menfis Ec- 
clefiz pur- 
gatíc quód 
negotiis 
p:zoccu- 
atus eis de: 
Doa Ieue- 
rentiam 
nondum 
exhi5ueri. 


Maia. 1n AMifcellanea Epiftolarum. 
nene — 1€ pet Abbatem Aquicinenfem , & per Monachos * Mar- 
cienfes nos nominare complacuit. Sed nouit Dominus, 
cujus oculis funt nuda & aperta omnia ,infuper A poftolica 
Sedes , quàm rogatus , quàm coactus , imó Apoftolice 
obedientie ligatus przdi&z. Atrebatenfi Sedi deferuire 
compulfus fuerim. De quafi contemptu autem veniendi 
apud fanctam Remenfem Sedem , vnde placuit Domino 
Archiepi(copo nos arguere , fatisfacere per prafentes Fra- 
tres noftros yobis paratus. Noftis enim & inopiam rerum 
Sedis noflrz , & difficultatem viarum , & tempeftatem 
bellorum , & odium Cameracenfium in nos , & quorum- 
dam aliorum in via pofitorum. Proflratus itaque fandi 
tis veftrz pedibus , vt me in verbo veritatis audiatis , & 
cxcufatum me habere velitis , fuppliciter exoramusjtque 
Domino Archiepifcopo fuggcrere velitis , vt fuper nos, & 
fuper Ecclefiam nobis commiffam vifcera mifericordi 
fux aperiens,fecundüm tenorem literarum à Domino Pa- 
pa fibi miffarum , eodem literas fuis fuffraganeis profequa- 
tur, Vt autem omnem occafionem contemptis à vobiste- 
moueatis , profeffionem noftram per hos Fratres nofttos 
pra fentamus , eandem facturi, càm ad vos, Deo milera 
tc , cum falute aduenire poterimus. 


| RAY NOLDI 
! Ad R oBER TY M Flandrie Comitem. 
viam XVI. A1NOLDvs Dei gratiáà Remorum Archiepilco- 
bertum 


Epifcopum pus, gloriofiffimo Principi Domino Roberto 
ePümaü Flandrenftium Comiti falutis & benedi&ionisvbertatem 


.fufipiat, jin Domino.Dile&ionis veftra literas benigne füfcepimus, 
pe^ — (afceptáfque gratanter perlegimus. Quoniam itaque n 
ipfis vt nobis quid animi fuper ordinatione dilc&iffimi fte 

tris noftri Lamberti. Atrebatenfis Epifi copi haberemus 

rogaftis , vellemus remandare; nolumus lateat cariffimam 

nobis prudentiam veftram nos ipfum plurimis diebus, Vt 

quod de eoagendum erat, legitime & Epifcoporum no* 

ftrorum confilio fieret, detinuiífe;sad vltimum in Concilio 


Lad 
aT 


Mifcellanea. Epiffolarum. $51 
quod Remis cum Coarchiepifcopis & Epifcopis noftris , 
atque Principibus multis xv. Calendas O&obris habui- 
mus , juxta Domini Papz Vrbani precepta, quibus inobe- 
dire nefas eft , confilio & affenfu Coepifcoporum noftro- 
rum more ecclefiaftico illius profeffionem fufcepimus , 
ejüfque confecrationem confirmantes , confirmauimus. 
Vnde veftrz mandamus folicitudini , quatenus eundem 
modó cum debito honore,cum debita reuerentia fufcipia- 
tis, ejüfquelaboribus public& & priuatim pro amore Dei 
communicetis , fed & in quantum Ecclefiaftica permittit 
ratio ei vt Paftori veftro obediatis. Valete. 


VRBANI PAP ££ II. 


Rosznaro Flndren(t Comiti ; 


| €8 Optimatibus eius. 


XVILN edet Epifcopus Seruus Seruorum Dei, 
dile&o filio Rose& To Flandrenfium Comi- 
ti, & Optimatibus fuis, Salutem & Apoftolicam benedi- 
G&ionem. Pro cariffimo Fratre noftro LAMBERTO Atreba. 
tenfi Epifcopo, repetitis vos literis exhortamur & ora. 
mus ,vt ei ad reparandam renouati Epifcopatus dignita- 
tem , confilij & auxilij veftri manus porrigatis , & poffef- 
fiones ejufdem Epifcopatüs à Cameracen(ibus Epifco- 
pis, quibus eadem Ecclefia commiffa faerat , male diftra- 
Gas, de manibus tenentium eripere , & cidém Ecclefix 
reftituere pro veftrorum peccatorum remiffione omnibus 
modis laboretis. Volumus praterea , & A poftolica autho- 
ritate jubemus , vt nullo deinceps tempore prefatam Ec- 
clefiam alicui Ecclefiz fubjici , vel infeftari patiamini, fed 
ipfam tanquam matrem veftram & Dominam , faluo Re- 
menfis Ecclefiz jure , honorare, ab injuriis cueri & defen- 
dere procurate. mE 


Datum Placentiz quinto Idus Martij. 


Coníectae 
tionem 
Lamberti 
in Concilio 
confirma- 
vit Ray- 
noldus. 


Commen. 
dat Lam- 
bettum 
Epifcopum 
& vttescius 
ablatas re- 
ftituere 
procurent. 


^ Nice SS. 


Pont. vc 
Lamber- 
tüm exci- 
piat,tuea- 
türq; rogat 


$52 eMifcellanea Eptflolarum. 


HVGONIS LVGDFENENSIS$ 
c/ircbiepi/copi - 
RosPzRrO Gomnmit: Flandrie. 


ai S ^r Lugdunenfis Archiep. A poftolicz Se 
dis Legatus , RosER 10 Flandrenfiü Comiti 
falatem. Venerabilem in Chrifto Fratrem noftrü Atreba- 
tenfem Epifcopum Excellenüz veftrz commendamus vt 
eum tanquam Cardinalem Epifcopum , tanquam Bcai 
Petri manibus confecratum , ope veftra & auxiliotueami- 
nirogamus , & vice Domini Papz fecundüm przceptum 


- jpfiusin remiffionem peccatorum veftrorum pracipimus, 


Ad reftituenda quoque bona Ecclefiz ipfius brachium ad- 
jutorij veftri ei porrigite cognofcentes vos pro obedientia 
hac habituros gratiam A poftolicam , & à Deo retribuiio- 


.. D CI. 


Lamberto 
veluti füo 


Paftort 


£IFSDEAM 
Quibu/dam Abbatibus. €9 Abbatiffis 


XIX. RaANvs Epifc. Seruus Seruorum Dci,diledis 

| Filiis Aloldo S. Vedafti , Richardo Marchian 
Alberto Hafnonenfi , Hamerico Áquicinenfi Abbatibus: 
iem Abbatiffe San& Ragenfredis , & Abbariffz Stru- 
menfi , falutem & Apoftolicam benedictionem. Apofto- 
licz Sedis nos compellit authoritas vniuerfis per orbem 
terrarum Ecclefiis prouidere , & fua jara pofcentibus pà- 
terna compaffione fuceurere. Quoniam igitar Acrebaren- 
fis Ecclefia multis jam temporibus propria carens dign» 
tate , Cameracenfis Ecclefiz jugum pertulit, dignum pro- 


| fe&tó duximus, vt ejufdem Ecclefie Filiis amiffam repe- 


tentibus dignitatem , noftre benignitatis inclinaremusal- 
fenfum. Neque enim fubjectionem Atrebatenfis Ecclefiz 
aliquod Romanz authoritatis Chirographum Camen- 

cenfibus 


- - LE mum 
OWNOGCES D 


"Ww vxo Ww 


| -— 


eX fcellanea Epiftolarum. — 553 
Cenfibas vendicat , & Atrebateníis vrbis populofitas lon- 
ge illam , cui ha&enus fubdita fuerat, antecedit. Et cano- 
num itaque decretis, & predecefforum noftrorum exem- 
plis freti, nunctandem annuente Domino Atrebatenfium 
juftis votis & petitionibus importunis effectum dedimus, 
& venerabilem virum Lambertum , quem communi fenfu 
ele&um ad nos cum communi decreto deduxerant , in 
Epifcopum confecrauimus , & queque ad Átrebatenfem 
parochiam antiquitus pertinuiffe nofcuntur , ipfi & ipfius 
fuccefforibus perpetuo regenda , & Epifcopali jure poffi- 
denda firmauimus.Nominatim Árchidiaconias duas,qua- 
rum vna Atrebatenfis , altera dicitur Oftreuandenfis. Ve- 
ftram ergo dilectionem literis przfentibusadmonemusat- 
que precipimus , vtei deincepstanquam Cardinali I 
copo , tanquam P. Petri manibus confecrato fubefle & 
obedire curetis, Vnde & vos Clericos vniuerfos , qui in 
predi&is Archidiaconiis funt ,à profeffione Cameracen- 
fis Ecclefie abfoluimus. Siqui veró inter voshujus noftre 
con(titutionis tenore perfpe&o, predicto Confratrinoftro 
Atrebaten(i Epifcopo obedire contempferint , quamcun- 


que ineosfententiam ipfe Epifcopali moderatione dicta- 
uerit, firma permaneat. 


VRS8ANI PAPAE EL.- 


GvALCHERO Cameracen(t Epifcopo. 


— RsaNvs Epifcopus Seruus Seruorum Dei, di- 
le&oFilio GvarcugR o Camerac.Electo,Salu- 
tem & Apoftol. benedictionem. Memipiffe teconuenit, 


quia jurejurando promiferis Apoftolice Sedis decreta te 
fideliter obferuaturum. Quod igitur de Atrebatenfi Ec- 
clefia Sedes Apoftolica ftatuit , caue ne tentes qualibet 
occafione turbare , imó volumusatque precipimus , vt ea 
omnia quz ad jus illius Ecclefi» fecundüm priuilegium 


Ne Bipifco- 
um Atre- 
acenfem 

perturbet, 


noftrum pertinere cognofcis , quiete ab ea poflideri & in- 


conuulía manere permittas. 


Tom. 5. Kaaa 


554- Mifcellanea Eprflolarum. 


RAYNOLDI c4RCHIEPISCOPI 
| Remenfis 
LaMnBEemnro Atrebatenfe Epifcopo. 


Io Pape. X XT, Ri Dci gratià Remorum Archiejil; 
Lambertus dilectiffimo Confratri & Confacerd.fuo Dom. 
T etn LAMBERTO Atrebatenfi Epifcopo , falutem & benedi. 
lm ^  &ionemin Domino Izsv. Dilectioni veftrz infinuandun 
dignum duximus ,nos nuperrimé Domini Pape Vrbai 
epiftolam fufcepiffe , & ab eo vt veftra conuocati frater. 
f*Placen- nitate circa medium Februari) proximi ad Concilium*, 
dnm. — quodintra Tufciam vel Longobardiam tunc temporis ce- 
lebraturus eft , prfentiam ejus accedere curemus, folic. 
tudinem veftram monitam effe;Et nos igitur ad ipfusmo- 
nitionem , veftram monemus Fraternitatem , quatenus 
circa predictum termínum veftram ip(i prafentiam,cum 
omnibus Abbatibus veftris, ad ipfum Concilium exhibe. 


re curetis, Vale. 
— EIFSDEM 
9 4- aS id 
7 LAMBERTO Epifcopo Atrebatenf. 
Cóuocatu- . "- 
Lambert E A vNorpvs Deigtatiá Remorum Archiipilc 
mod dile&iffimo Fratri & Confacerd.fuo Lausm 


anum. — TO Átrebatenfium Epifcop.Salutem & benedi&ionem in 
Domino Izsv. Dilectiffimam nobis Fraternitatem veítram 
ignorare nolumus , quoniam Domini Papz Viu4Nt epi- 
ftolam nuperrime füfcepimus, quz nos vtad Concilium, 
quod in Octauis S. Martini , quarto-decimovidelicet C 
lendas Decembris apud Aruernenfem quz & Clarimon. 
tis dicitur , Ecclefiam celebraturus eft , accederemus prz- 
fentialiter premonuit,& vt omnes noftrz Metropolis Suf- 
fraganeos conuocatis tam Abbatibus quàm cateris Ec- 
clefíarum Primoribus,fed & excellentioribus Principibus 


Mifcellanea Epiftolarum. ——— 555 
ad iplum Conc.inuitaremus precepit. Et nos fané Apofto. 
lice monitioni obuiam, quod nefas eft, incedere nolentes, 
Qoncilium , quod in OQauis Omnium San&orum infum- 
pferamus propter hoc;vt juftum eft, dimittendum dignum 
putauimus, Veftram ergo folicitudinem literis prafenti- 
bus monemus , quatenus omni occafione fepofita vcftram 
adidem Concilium przfentiam exhibere, & vt predictum 
eft, & Abbates & ceterarum Ecclefiarum veftrarum Pri- 
mores , & dicecefeos veftra Principes, & maximé B A r- 
DVINVM Comitem de Montibus monere curetis. Nulliau- 
tem velinopiz , vel alicujus neceffitatis occafio , quin vc- 
niat, praebeat audaciam ; cüm nos nifi perfonas non in- 
genti quidem famulorum caterua ftipatas requiramus. 
Quicumque autem poft hanc admonitionem noftram fe 
abhoc Concilio abfentauerit , nouerit procul dubio,quo- 
niam & Ordinis fui periculum incurret, & Domini Papx 
iram ; nec impune quidem fibi thefaurizabit. Vale. 


VRBANI PAP J£ II. 
LAMBERTO Z4trebatenf? Epifcopo 


XXIII. X y ReaNvsEpifcopus SeruusSeruorum Dei,di. 

| V icào Fratri LAMBER TO Atrebar. Epifc. Salu- 
tem & Ápoft. benedictionem. Nouerit diledtio tua nos in 
proximo Nouembri, in Octauis videlicet S. Martini apud 
Clarummontem, annuente Domino,[ynodale Concilium 
ftatuiffe, Ad quod tuam prudentiam inuitamus , vt omni 
occafione fepofita ftatuto in tempore;prz dicto in loco non 
omittasoccurrere, Noueris preterea Cameracéfem Epif- 
copum miffis ad nosliteris ac nuntiis pro Atrebatenfi Ec- 
clefia vehementer interpellaffe , dicentem , fe & Eccle- 
fiam fuam R onianis priuilcgiis effe munitam ; vnde opor- 
tet prudentiam tuam ad hujus negotij refponfionem para- 
tàm cumtuis Clericis conuenire. 

Dataapud Anicium xviri. Calendas Augufti, 


Aaaa ij 


Mandat 
Lamberto 
vt aletíe 
Concilio 
Claromót. 
non more- 
tur, 


Camera- 
cenfis con- 
trà Atreba- 
tenfem 
agere cona- 
tur. 


jj Miftellanta Epiftolarum. 
NAÁARRATIO 


Quomodo LAMBER TVs ad Concilium Claremontesfi 
proficifcens in ttinere capitur. 


xs Pra —1 LAMBERTVS Átrebat. Epifc, 
n ad Claremont.Concil. Domini Pape Vibi- 
wwigo Cedex niinuitatus proficifcitur , die Natalis Apoftolorum Simo- 
uid nis & Iude ,quz tunc dies Dominica habebatur , & cum 
:  ' eoDomnus CLARENBALDVS Archidiaconus fuus, & ve- 
nerabiles Domnus ALorpvs S. Veda(ti , & Domnvs Ha- 
MERICVS Áquicinenfis Abbates , Domnusquoque Grat 
BERTVS Prepofitus, Opo Cantor , ÁcuARpvs Magiller 
fcholarum, Hvco Presbyter & Canonicus, M AscELLINVS 
Archipresbyter , religiofus etiam Diaconus loganwEi de 
monte S. Eligij poftmodüm Atrebatenífis Archidiaconus 
& D&oco predicti Epifcopi Oeconomus , & OrszaTws 
Scholafticus de Bethunia. Perueniens itaque apud Proui- 
niacum Comitis Stephani celebre Caftellum octauo Idu: 
Nouembris , Prouiniacum egreditur , & ipía eadem die 
itinerisfui,à GvARNERTOQquodam milite de Caftello. 
Ponz de via fua trahitur, capitur,& captus Epifcopus cum 
Clericis fuisà Guarnerio pradi&o milite & fuis fatellitz 
bus detinetur. Abbas S. Vedafti przcefferat Epifcopum 
fuum cum gratia & benedi&ione fua. Guarnerius veróin- 
crepatusà Philippo fratre fuo Trecenfe Epifcopo , & Di 
omnipotentis vifitatus miferatione , quinto Idus Noucem- 
bris fummo in mane ad pedes Epifcopi & Archidiaconi 
fui Clarenbaldi, & reliquorum Clericorum fuorum yo 
ftratus , cum lacrymis veniam poftulauit , dolens ac pc 
nitens fe ftulté & praué egiffe,quia manum miferir in Chri- 
ftum Domini;Epifcopus veró proftratum militem erigens, 
difcalciatum ad Monafterium przceffit, ibique eum p&- 
nitentiam cnm füis , quieum ceperant , agentem , abíol- 
uit , & codem dic Epifcopus a pra dicto milite cumomni- 


AN, CHR, 
109. 


eMifcellanea Epiflolarumn: $57 
bus fuis Clericis & laicis detinerur , feruitur ; & per ma- 
num ejus víque Antiffiodorum cum fecuritate conduci- 
tur. Dominus veró VRaANvs Papaaudiens Átrebatenfem 
Epifcopum captum , quantocius fcripfit GvARNER1O de 
Ponz & R1cHER10 venerabili Senonum Archiepifcopo, in 
hzc verba : | 


VRBANI PA? E I. 
GvARNERIO de Caflellione. 


XXV. Vm Epifc.Seruus Seruorum Dei, dilecto 
Filio GvARNzZAIO, Pontionis filio,Salutem & 
Apoftolicam benedictionem , fi obedierit, Venerabilem 
Fratrem noftrum Atrebatenfem Epifcopum ad Conci- 
lium venientem te cepiffe audiuimus, & cur ceperis plu- 
rimüm miramur. Rex enim Francorum non folüm venire 
ad nos , alios non prohibet , verumetiam omnibus fuz po- 
teftatis Epifcopis & Abbatibusvenire ad Concilium licen- 
tiam dedit. Vnde literiste przfentibus vt captum com- 
monemus Epifcopum pro reuerentia Beati Petri & noftro 
amore cum fuis omnibus liberum abire permittas; alio- 
quin quandiu illum tenueris ; & te & terram tuam excom- 
municationi fubjicimus. 


EIVFSDEAM 


efrcbiepifcopo Senonenfr. 


XXVI. Viera Epifc. Seruus Seruorum Dei , Carif- 
fimo FratriSenonum Archiep. R icHzR 10,fa- 
lutem & Apoftolicambenedictionem. Audiuimus Gv A&- 


. mz&ivM Pontionis filium , venerabilem Fratrem noftrum 


Atrebatenfem Epifcopum ad Concilium venientem ce- 
piffe , captürnque retinere. Ea propter literis te prafenti- 
bus jubemus , vt eundem Guarnerium captum Prafulem 
cum fuis omnibus libertati reftituere commoneas. Quód 
fi contempferit, quandiu illum tenuerit, & ipfum & locum 
fuum excommunicationi fübjicias. 

] Aaaa ij 


Vt Lam- 
bertum di- 
mittatprz- 
cipit. 


Ejufdem 
argumenti. 


E* ced. 


558 2Mifcellanea Epiffolarum. 


u NARRATIO 
De itinere LAMBERTI Epifcopi eAttrebatenfs ud 
Concilium Claromontenfe proficifmtu. 


un pud XXVII. Pvp Antiffiodorum autem Atrebateiís 


! Epifcopus perueniens,affociatur comittui 
Domni Ricuxai1: Senonen(is Archiepifcopi, & Coríif- 
fraganeorum füorum Remenfis prouinciz, Domi Gr 
AVVINI Ámbianenfis, Domni GzRAR D1 Tarunenfi 
Epifcoporum; & fic decimo-quinto Calendas Decembri 


. Jn Octauas S. Martini , quas tunc dies Dominic feftiuio- 


resreddidit , vibem Claromontem ingreditur, & à vene. 
rabili Primate Lugdunenfi Domno H vows Apoftolice 
Sedis Legato, necnon & ab ipfo Domino Papa benigséin 
ofculo fan&o füfcipitur , atque Apoftolica benedi&ione 
cum füis fociis letificatus , exhilaratur. Deinde Dominus 
Papa 1v. Calendas Decembris, Indiáione rv, Concilium 
Claromonrenfe concludens przcepit recitari prinilegium 
renouationis & reftitutionis Átrebat. Ecclefiz in cópedu 
totius Concilij , in quo Cardinales Romani confederunt 
ei,& Árchiepifcopi xrv.Epifcopi ccxxv.& Abbates xc, & 
ampliüs,exceptis honeftisatque religiofis diuerfarum rt- 
gionum atque prouinciarum Clericis & laicis, quorum 
numerum leuiter quifquam fcire pra multitudine non po- 
tuit. Recitatum eft autem Atrebatenfis Ecclefie priule. 
gium,& diftin&é & aperte ledum , atque ab omni concra 
fu Concilij magno filentio intent? auditum, collaudatm 
& confirmatum eft,anno Dei Chrifti «. xcv. cuicumPs- 
tre & Spiritu fan&o eft equalis honor & gloria perinfuita 
fecula feculorum , Amen. 

Depofitus eft & ibi judicio Concili j Gvarcumvs Ca- 
meracenfis Epifcopus ab'omni Sacerdoraliatg;Epifcopdli 
officio , & fi vlteriüs quolibet modo Sedem Cameracen- 
fem occuparet , vinculo anathematis, tam ipfe quàm fau 


- tores & adjutores fuiinnodati, MANAsszs autem fndz 
 RemenfisEcclefie Archidiaconus , cui pradiàus Gual- 


cherus ele&ionem & Epifcopalem Cameracenfis Ecceíiz 


o [ Rd c p lr —— 


Mifcellanea Eptftolarum. $59 
benedi&ionem furripuit , per inuafionem & per manum 
Henriciexcommunicati Imperatoris adjudicauit fandtum 


Concilium , vt in Cameracen(i Ecclefia ordinaretur Epif- 
Copu$. 


RAYNOLDr;jy 


Remenfis Arcbiepifcopi eidem L A M B ER T O. 
XVIII. 


AvworpvsDeigratiá Remorum archiepifc. 
dilecto Fratri & Confacerd. fuo LAMsER TO 
Atrebat. Epifcopo, Salutem & in Domino benedi&ionem. 
Memoriter vobis inhaerere credimus, quicquid de Hvco- 
NE de Inciaco nuper cum Fraternitate veftra multo fermo- 
ne contulimus, Ipfe fiquidem Hugo nuperrimé in viljam 
[an&i Gaugerici, qux Felcherias dicitur , in treuia Dei 


Przcipit 
Lamberto 
vt excom- 
municatio- 
ne feriat 
Hugonem 
delnciaco. 


cum armata manu venitjibique circumquaque difcurrens, 


igni penitus totam villam concremauit , predámque non 
minimam , atque hominum multitudinem miferabiliter 
fecum abduxit. Peruenit etiam adaures noftras , quód fe 
epiftolam noftram habere glorietur , quz eum ab omni ti- 
more Cameracen(is Epifcopi ,fed & ab omnium Presby- 
terorum excommunicatione , in quacumque dementia 
elatus fuerit , deliberari ( quod abfit ) debeat. Scire igitur 
vos volentes hanc omnem jaQantiam ejus irritam eífe,ve- 
[trz Fraternitati mandamus , vt &illum ,quem praecipue 
diligimus , vosadmoneamus , quatenus omni excufatio- 
ne fublata , vtin fan&z pacis violatorem , in ipfum , gla- 
dium anathematis exeratis , & ne vlteriüs , donec ad fatis- 
fa&ionem veniat , in cun&is receptibus fuis , feu in omni 
loco , inquo ipfe , vel complices ejus prefentialiteraffue- 
tint , diuinum celebretur officium przcepti veftri autho- 
ritate inhibeatis. Vale. 


xd 
xk 


Lambetto 
Ícribit ne 
ab(que E- 
pifcopi Ca- 
merac.& 
Comitüs 
Fland. a(- 
sé(u pacem 
ineat cum 
Hugone de 
Inciaco. 
Gallice 
d'Incy. 
Concilium 
Compen- 
dieníe, 


560 


A7Mifcellanea Epiftolarum. 


EIVSDEJAM 
. Eidem L AMBERTO. 


XIX. AvNoLpvs Dei gratia Remorum Archie. 

P , Fratri & Coepifcopo fuo LaAuszir0 
Atrebateníi, Salutem & benedi&ionem in Domino In, 
Ad colloquium Comitis Roberti, & ad recipiendam dt 
eo juftitiam in Octauis fan&a MAR in Áuguflo,d pra. 
fentiam noftram exhibere , vel nuntios noftros delegare, 
ficut jam vobis & Coepifcopis noftris Nouiomenf atque 
Morinen(íi mandauimus , parati erimus. Quod autem de 
Hugone de Inciaco nobis fcripfiftis , liquere vobis credi. 
mus ,quoniam in Concilio quod Compendij celebrui- 
mus ,ad querimonias & clamores GERARDI Cameracen- 
fis Epifcopi, omnium prafidentium judicio in eum a 
thematis gladium exeruimus , & in omnes ejus coopera- 
tores & confentaneos. Sed neque ideo ipfe,nec fliusejus, 
Cameracenfem Ecclefiam períequi deftiterunt , quippe 
vos par expectatio vltionis angebat , pat malitiz &immo. 


 derationis vinculum aftringebat. Itaquequoniam ficutab 


2 Cor.13. 
«4.15. 


Apoftolo ditum eft : Zpfpiens faHfas fum , vos m adifi: 
Etiterum in A&ibus Apoftolorum ad ludzos : Qaae 
vo; indignos judicaffis eterne vite , ecce conuertimar ad gata: 
Sicquiaidem Hugo indignum fe conuerfionis & concor- 
diz judicauit , Gerardus Cameracenfíis Epifcopus , cum 
Comite Flandrenfi, ad conuincendum Hugonis malitiam 
foedus iniit. Vnde Epifcopum Cameracenfem Gerardum 
cum Hugone concordiam facere abíque Comite Fin. 
drenfi nulla t gun ratio permifit, nec nos fané eum 
nihilominus nifi excommunicatum habuimus. Át veró 
fi voluntas ipfius effet , & Cameracenfem Epifcopum Re 
mis in prefentia noflra ad juítitiam faciendam & reC 
piendamab ipfo , termino congruente , paratum habere- 
mus , & nos fimiliter vtrorumque rationes , equa judicij 
& mifericordiz lance penderemus,& in omnibus — 

] eruate 


AMifcellanea Epiflolarum. ——— $6 
feruare non diffimularemus. Per vos autem folüm ad 
emendationem venire , nec folam excommunicationis ve- 
ftrz fententiam vereri debet,cüm & parochianus Epifcopi 
Cameracenfis effe dignofcatur , & Inciacum , per quod 
hanc exercet malitiam , in Epifcopatu Cameracenfi po- 


fitum fit, Valete; Ecquod cum Comite Flandren(i egeri- 
tis , nobis refcribite. | 


PASGHALIS 
Pape 11. 


XXX. AscHALIS Epifcopus Seruus Seruorum 

S Dei , Venerabili RAD vipenuo Remenfi 
Archiepifcopo , Salutem & Apoftolicam benedidio- 
nem, Quod de Atrebaren(s Epifcopatus teftitutiqne à 
predeceffore noftro fan&z memorie Vrbano fadum 
eft, ícitote apad nos firmum & ihuiolabile permanere , 
nec vnquam paíluros nos vt Cameracenfi fubjiciatur 
Ecclefiz, Porró tam vos quàm fucceffores veftros prz- 
fentiur literarum authoritate compellimus., vt poft mor- 
tem Atrebatenfis Epifcopi ad faciendam illic Epifcopi 
cle&ionem folicité inuigilare ; & eledum fine mora Ion- 
giorisobftaculo confecrare curetis. Si quis autem aduer- 
fushicagere tentauerit , excommunicarionis vinculo ia- 
nodétur. -o1 0 qw .c8g SS * qug 

DataLaterani odauo Idus Aprilis. 


X3 
d: 


Tom. 5. Bbbb 


Confirmat 


priuilegia 


Atrebat. 
Bpifcopo 
conceífa, 


Prohibet 
Acrebatenf, 
Ecclefiam 


Cameracéfi 


fubjci. 


$662 Mifcellanea Epiffolarum. 


EIVS'DEM 
Pasc H ALI S. 


XXXI. T) Ascuaris Epifcopus Seruus Seruorunly 

p Clero & populo Atrebatenfium, Salutem & 
Apoftolicam benedictionem. Audiuimus quofdam per. 
uerse agentes, & Apoftolicz Sedis authoritatem anmllare 
cupientes,ad hoc conatus fui molimen intendere, vt Aure. 
batenfis Ecclefia Epifcopali cathedra praedita peffundetur, 
& Cameracenfi fubjiciatur Ecclefia. Vnde nos vniuerí. 


tativeftrz fcripta prefentia dirigentes, omnipotentis Dd 


Patris& Filij & S piritus fan&i authoritate fancimus ,re- 
ftitutionem Atrebatenfis Epifcopatus à pradeceffore no. 
ftro Vrbano factam , & à nobis per Deigratiam confirma 
tam , firmam , & inuiolabilem permanere. Quafcunque 
veró poffeffionesab eadem reftitutione Epifcopatus ipfe 
poffedit, quietas femper integráfque poffideat, Subanz- 
thematis etiam prohibitione interdicimus ne Atrebaten- 
fis Ecclefia ftatus Cameracenfi vnquam fubdator Ecdef. 
Si qui veró temerario aufu pdderld ifta prafumpferint, 
eos Dathan & Abiron judicium fubfequatur, qui Moyf 
& Aaron diuinitus datam poteftatem comprimere tentz- 
uerunt. Poft exceffum igitur venerabilis Fratris noftri 
LAMSBERTI , quinunc Átrebatenfi Ecclefia prefideti vo- 
bis Epifcopum omninó przcipimus eligendum. Cui, ( 
canonica eum ftaruta non refpuunt , omniaó non liceat 
cele&ionem aut communi aut melioris partis confenfu im- 

ofitam fubterfugere. 

Data Laterani otauo Idus À prilis Indictione v, 


sese 


PLI 


* 


: . — E£1FSDEAM 


v pue Epif Polarym. 563 


EIVSTDE M 
LAMBERT 0 Ztrebat. Epifcopo. 


XXXII. T) Ascuaris Epifcopus Seruus Seruorum Dei, : 
venerabili Fratri Lamberto Epifcopo Atre- 

batenfi, Salutem & Apoftolicam benedi&ionem.Pro Ca- 
nonicorum veftrorum & Monachorum S. V edafti lire diu- 
tina frequenter & nostibi fcripfimus , & tu nobis literas 
miifti.Czterum quod non parum nos grauatadhu c lisea- 
dem. Ad illam enim diuifionem quam Monachis abfenti- 
bus diremifti , nos eos jufie cogere non potuimus, Venien- 
tibusautem nuper ad nos vtriufque partis nuntiis , nos ad 
eligendoshujas diuifionis arbitros vtramque partem no- 
ftra authoritate coégimus. Rogamus ergo dilectionem 
tuam ne grauiter ferat , quód diuifionem veteris & noui 
Burgi literis veftris fignificatam , nequaquam firmaueri- 
mus ,quiavt praediximus cogi iad eam Monachi jifté non 
poterant, Cxterum ad hanc infra dies quadraginta , ficut 
ftatuimus , peragendam * omninó te volumus imminere, 


Quia neutra pars electis arbitris poterit refragari, 


Data Anagniz viii, Idus Nouembris. 


Duodecim Arbitris. 


XXXIII. T)AscuarLIs Epifcopus Seruus Seruorum 

p Dei, bonisviris Hvcour majori, DopoN1 
de hatis, GyaAzELINO, GoNzszLINO fratribus , Fv1cowi 
- filio Anfelmi,H ir viwofilio Adelfridi, GvAsELINO militi, 
Gin ARDO Saraceno, GrR501Dopatri Balduini, THEBAL- 
. pofilio Boncuitz, H ERIBERTO , ÁG ANONI Atrebatenfi ls 


* * e* «9 e 


quam bonis Ecclefi« Filiis qua pend je confiden- 
tius imperamus, Lis cnim qua inter Ecclefie veftrz Cleri- 
Bbbbij- 


Ad litem 
inter Cano- 
nicos & 
Monachos 
Atrebatenf, 
ditimédam 
à fe dele- 
&os arbi- 
tros fcribit. 


Vtlitem 
abíque par- 
tium ftudio 
definiant. 


$64. Miftellanea Epiftolarum. 
cos, & B. Vedafti Monachos , agitata eft , molefta nobis 
vehementer & grauis eft. Nouiffimé ad eam litem diri- 
mendam , quz de veteris & noui Burgi terminis agitur, 
vostanquam veraciores arbitros elegerunt, Vobis igitur 
. exDei& B. Petri authoritate przcipimus , & in peccato- 
rum remiffionem inungimus; vt omni amicitia inimiciti2- 
que fepofita , de illis veteris & noai Burgi terminis quic- 
uid noftis verius 4c certius proferatis. Ne qua veró part 
de teítimonij veftti veritate ambigat , ab vnoquoque ve 
firum jufiurándum hujufmodi fieri pro animarum veftra- 
rum falute precipimus: Quia de his terminis fe fciente ve- 
ricatem proferet ; néque pro amicitia aut inimicitia , aut 
pro pecunia mendacium dicet. Siautem de vobis aut duo, 
aut tres,aut quatuor diffenferint , aut defuerint odo tc 
fium affertio obtineat firmitatem. | 

Data Anagniz virt, Idus Nouembris. 


yes INNOCENTII PAPA Il. 
un Arviso Aquincinttino Abbati. 


Reemi XXXIV. || NuoczNTivs Epifcopus Seruus Seruoum — , 
icm Dei, dile&oin Chrifto Filio ALv1rso Aqu — 
Abe. — nenfi Abbati , Salutem & Apoftolicam benedidionem —— 
Eclz - Diuinisingratum conftat illum effe beneficiis , qu! ale 
dpa,  — tum fibià Domino creditum in fudario tepefcente carta 
te reponit. Qui enim faluti proximi prouidere negligit, I 
dignationem benigni & diftridi judicis aduaerfumfe intor 
uere non metuit. Áccepimus autem quoniam Arebi- 
tenfis Ecclefia tio deftiruta Paftore , ce vnanim T. 
& pari confenfu fibi in Epifcopum & Paftorem deg Pet 
A poftolica igitur fcripta dilectioni tuse mandando y*4* 
pimus,quatenus abfque refragatione aliqua Opus. pa 
Quod vocatus es , perficiendam fufcipias ; Vt e 
Écclefia peccatis exigétibus ram in fpiritualibus; quim 
tempora ibus , plurimüm imminuta , tuis falubribus € 
: hortationibus , & bonx vitz exemplo, diuina 
| gtatia percipiat incrementum. 
Dara Pontifaze tertio Nonas Maij. 


eMiftellanta Epiftolarum. 0075 565 


EVGENII PAPE IL —— 
Clero e$ populo T'ornacen(. 


XXXV.W Wazntvs Epifcopus SeruusSeruorum Dei, 
AL udile&iffimis Filiis Clero & Populo Torna- 
cenfi,Salutem & Ápoftolicam benedi&tionem.Tornacen- 
fis Ecclefia in propri; Paftoris abfentia àlongis retró cem- 
poribus plurimüm laborauit , & ficut multorum Religio- 
forum & difcretorum virorum ateftacione cogaouimus! 
tamanimarum quàm corporum damna plurima & grauia 
detrimenta fuftinnit: audiuimus enim multa millia homi- 
num in codem Epifcopatu , qui Epifcopam nunquam vi- 
derunt , fed quaíi Epifcopum non habentes , abfque illa 
facri chrifmatisvn&ione , quam fideles contra diaboliin- 
fidias pugnaturi per manus Epifcoporum fufcipiunt , de 
eíenti fzculo migrauerunt, Vnde nos officij noftri de- 


Epifcopus 
pofttimi- 
nio Ecclef; 
"Tornacená 
zeficutum, 
&àlecon- 
fecratum 
mittit, 


ito,& multorum Religioforum de partibus veftris crebris . 


exhortationibus prouocati , & caritatis zelo fuccenfi, tan- 
tis malisoccurrere Domino authore decreuimus , atque 
Fratrum noftrorum communicato confilio , dile&um Fi- 
lium noftrum ANsegrMvM Abbatem S. Vincentij Laudu- 
nenfis , Spiritüs fan&i gratiá inuocatá, vobis in Epifco- 
pum confecrauimus. Eundem itaque cum gratia Sedis 
Apoftolicz , &literarum noftrarum profecutione , ad vos 
remittentes, per Ápoftolica fcripta vniuerfitatem veftram 
rogamus , monemus, atque precipimus, quatenus ipfum 
teuerentet fufcipiatis , diligatis; & honoretis , eique tan- 


quam proprio Paftori , & animarum veftrarum Epifcopo 


obedientiam ac reuerentiam hutniliter exhibeatis. Nos au- 
tem illos qui occafione Epifcopatus Tornacenfis Fratri 
noftro S. Nouiomen(i Epifcopo facramento vel fidelitate 


fcu obedientia aftri&i funt , ab eadem fidelitate & jara-- 


mento vel obedienti2, Apoftolica authoritate abfoluimus, 


& vt prefato Fratri noftro ANset Mo Epifcopo cadem fi- 


delitate & obedientia teneantur praecipimus:fi quis autem : 


eirebellis & inobediens effe prefumpferit , fententiam 
Bbbb iij 


| M m—————— wu—— — 22 


An.CHR. 
1146. 
Confecra- 
tum à Íc . 
Epiícop. 
"Tornacern- 
. Íem Anícl- 
mium com- 
mendat. 


$66 - — Mifiellanea. Epiffolarum. 
quam idem Frater nofter Épifcopus in eum canonice pro- 
mulgauerit , nos auchote Domino ratam trabebimus, 
Data trans Tiberim Idibus Martij. 
EIFSDEM LFEFDOFICO REGI FRANC 
XXXVLY ^ cEN1vS Epifcopus Seruus Seruorum Dei, 
c5 03 Cariffimoin Chrifto Filio Lvpovico illu- 
firi Francorum Regi , Salutem & Apoftolicam benedi 
&ionem. Oportet nos pro his qui noftro regimini difpo- 
nente Domino commiffi funt folicitos effe , & de ipforum 


- falute tanquam de noftra propria cogitare : in extremo 


namque examine , (i circa ipforum falutem negligente: 
ferimus , reddituri fumus pro ipfis Domino rationem, 
- Tornacenfis Ecclefia , ficut te ignorare non credimus, 
à longisretró temporibus proprio Paftore caruiffe digno 
citur ; vnde ficut multorum Religioforum & difcretorum 
virorum veridica relatione cognouimus, prater alia de- 
trimenta multa millia hominum abíque illa facri chrifma- 


; tisvn&ione , quam fideles contra diaboli infidias pugne- 


turi per manus Epifcoporum fufcipiunt de pra enu [zcu- 
Jo migrauerunt , & tam hisqu àm aliis diuer(is modis,tum 
animarum , quàm corporum, in eodem Epifcopato pr? 
pter proprij Paftoris abfentiam damna plurima prouent 
 yunt : ideóque & nobis & ipfis prouidere volentes , tanti 
malis occurrere , Doinino authore ; decreuimus , atque 
 dile&um Filium noftrum A NSEEMVM S. V incentij Laudi 


. penfis Abbatem , Spiritus fan&i gratiá inuocatáin Torni- 


 cenfem Epifcopum confecrauimus : quod ad magnam re 
gnitui 3 Deo commiffi , & coronz tua incrementum cr 
dimus prouenturum . Monemus itaque nobilitatem WU 
& exhortamur in Domino , vt nullius praua fuggeítio cot 
iuum faper hoc moueat , fed quod pro. tanta. necefíitat; 

'& tot millium hominum falute , factum eft , hilari valtü, 
& leto animo fufcipias ; & eundem Epifcopum pto B. Pe- 
cri & noftra reu erentía , Magnitudinistua confilio &aux- 
lio jàrrare ,; & manutenete ftudeas : quidquid enimhope- 
ris & beneficijà tua liberalitate fibi exhibitum fucrit, 0e 

pis afcribimus.Data trans Tiberim Idibus Mattij.- 


eAG/Gellanea: Epiftolarum. $67 

- $NNOCENTII PAPAE HI. 
(0. — ardiepiftopis Rememf «00 
—— e Semonenf. e Uh 


—— Seruas Seruorum 
5 0 .* M Dei, Venerabilibus Fratribus R. Remená, 
B.Senonenfi Archiepifcopis,& eorum Epifcopis,Salutem 
& Apoftolicam benedi&ionem. Horrenda cedes dilecti 
Filij noftribonz memorie TuoM 4 Prioris S. Vi&oris,au- 
dientium corda turbauit , & nos ac Fratres noftros graui 
incerore perfudit : quid autem prodeft Galliam mon(ítro- 
rum horribilitate non foedari , nec haretica prauitate non 
EC in ea facra dignitas effufione fanguinis facerdota- 
is foedatur ? vnde mirandum valdé eft , quoniam regnan- 
te Filio noftro cariffimo illuftri & gloriofo Ludouico Fran- 
coram Rege , cujus regalis vigore juftitiz homicidz facri- 
legi & flagitiofi grauiffima funt animaduerfione coércen- 


^ AN CHR, 


11j t. 


Eos arguit 
quód cidiüs 
excommu- 
nicationis 

fententiam 
in eos nou 
tulerint qui 
Priorem S. 
Vi&oris in. 
terfece: üc. 


'di , tam atrox ,tam deftabile facinus aliquorum temera- 


riorum nefandis aufibus , temporibus fuis fuerit attenta- 
tum, Exurgant igitur leges , quoniam in tanti atrocitate 
facinoris filere non debent , & tam Ecclcfiaftica , quàm 
mundana cenfura propriis mucronibus accingatur. Quz 
namque bellica clades , & immanis hoftilitas, vel aéris 
inclementia tantam ftragem populo Dei inferre valebit; 
. quàm fi Sacerdotes , quibus animarum cura , & diuina fa- 

cramenta commiffa funt , quibus non obedire periculo- 
. fum eft, & Clericos inforte Deiaffumptos , & Monachos 

contingat occidi ? Qnia igitur perpetrata flagitia fi (cqua- 
tur impunitas audaciam cateris conferunt delinquendi , 
 netanti fceleris immanitas, & profana temeritas poteris 

yeftigia feda relinquat , & fui contagi) imitatores efficiat, 
ejufdem flagitij complices facrz rigore difciplina profter- 
nite , vt jaftus de promulgata juftitja gaudeat , & hoc au- 
diens impius conquicfcat : fi enim zelus veftrz vltionis in 
confimili crimine exarfiffet , nefas geminatum hodie non 


a CE SRI RENE TT SMELL o aa cU ITE m e TET 
NET. uc NC i cce 


| mum m 


g6à Mifcellanea Epiffolarum. 
fuiffet admiffum. Euigilate igitur , Frates , quibus leris 
diuinz difpenfatio commiffa eft poteftas , & omni diflimu. 
latione remota aduerfus parricidas illos , & hujus crimi- 
nis confcios , grauiter ple&endos jufté animaduertite. Si 
uid enim à vobis diffimulatü vel omiffum fuerit , cognol- 
cetis idad animarum veftrarum & officij periculum perti 
nere : fane quidquid füper bis prudentia veftra decreuerit 
B. Petri & noftra erit firmitate fubnixum. San&orumf. 


' quidem Patrum decreta , & nouiffima & antiqua Cond- 
Horum ftatuta , vos inftruunt quid oporteat in hujufmodi 


cafa decerni. Ad hec mandamus vt corpus przfati boni 


viri, qui coram judice fuperno modó de fua juftitia & in- 


nocentia teftimonium perhibet , & fub obedientia viuent 
in obfequio proprij eft iaterfectus Epifcopijin fua Eccle 


- fiahonorificétumuletur. — 


Quzaca 
funt in de- 
ditione Mc- 
dialani 
nairat. Co- 
mi 


Data Pi(is 21. Decembris. 


H ac de ve extat epiffola Stephani Parif . ad Arcbiprebytm 
tom. 4. Hif. Franc. Ducbe[sj , pag. 746. | 


FRIDERICI 1IM?PERATOR! 
Comiti Jue/fionenft. 


7 Ripexicvs Dei gratiá Romanoram [a- 
| M perator , & femper Auguftus... 
ComitiSueffionenfi dileGo fuo , Salutem cum intim2 de 
le&ione. Dile&ioni tuz vberrimas grates agimus, quó 
ficut maltorum relatione didicimus , circa honorem [nt 
petij promouendum fetuens defiderium fempet tobuifi : 
inde eft, quód inter principales amicoste connomemies 
fcliciffimis euentibus & gloriofiffimis criuniphis tof; 
quos nulli antecefforam noftrorüm: conceffos effe crede 
mus , tanquam carifimum noftrum partieipáre volumus. 
Tz igitur dile&ioni , quam honorem noftruii ficibundó 
pectore anhelare lucé clarius eonftát , fipnificaidám d 
ximus , quód in virtute Dei per quam Reges regnint, 
potentes faciunt juftitiam felicem & gloriofam pini 

| Qo ouo: o. uS Li. — dipir 


XXXVIII. 


Mifcellanea Epiflalarum. $69 


diolanenfibus victoriàm cuim omni plenitudine honoris 
adepti fumus. In Calendis enim Martij, prima videlicet 
die menfis , hoftes Imperij Mediolanenfes , füummota om- 
ni fimulatione fraudis , qua in prima deditione dolose cir- 
eumuenerant , fumma neceffitate famis & inediz coacti 
ad curiam noftram apud Lau dam venerunt , & nudos gla- 
dios in ceruicibus fujs deferentes , & Majeftati noftrz reos 
fc fore profitentes , perfonas , res , ipsámque ciuitatem ; 
abfque vllotenore , & (ine aliqua conditione interpofita ; 
in noftram poteftatem cum plena deditione reddiderunt. 
Praterea iv. Nonas ejufdem menfis Mediolanenfes cum 
omni militia & viribus ciuitatis ad nos. redeuntes , ve- 
xilla & vniuerfa figna bellica, clauéfque ciuitatis , & Con- 
fulatüs dignitates Majeftati noftrz refignauerunr, refutan- 
tesomnia genera armorum , omnémque poteftatem , nifi 
quam cum gratia & permiffione noftra poffent obtinere: 
Iaraueruntinfuper quecunque eos jurare fecimus ,fcili- 
cet quód vniuerfa mandata noftra bona fide , & fine frau- 
deobferuarent, & de his omnibus obfíeruandis quadrin- 
gentosobfides meliores.& majores de ciuitate nobis de- . 
derunt, Sané ne quid deeffe poffetad complementum im- : 
perialis glorie; velomnimodam deditionem inimicorum, | 
pridie Nonaspredi&di menfis vniuerfus populus ciuitatis 
cam vexillo fan&i Ambrofij , quod miro artificio egregie 
niolis & altitudinis ferebant in carrocio , quem Juga boum 
fion pauca trahebant ; necnon cum vniuerfis vexillis fuis, 
co'ordine quo ad bellum procedere folebant , ad Curiam 
noftram venerunt,non judicium,veljuftitiam poftulantes, - 
fed quia crucem meruerant , per crucem quam quifque 
manu geftabat , mifericordiam. fuppliciter implorabant, 
Exindultu ergo imperialis clementiz , quz nullum magis 
" quàm Imperatorem & Principem decet , vniuerfos Mc-. 
diolanenfes vitz munere donauimus , à vinculo Imperia- 
lisbanni abfoluimus , deputatis in exilium patriam con- 
Ceffimus ,rebus omnibus & libertate priuatis, alodia, quz 
jafté videbantur contraxiffe , reftituimus , & vniuerfa re- 
galia nofira , quz ipfi ha&enus per rapinam poffederant, 
fifco noftto applicuimus, Porro ex fententia diuina , cujus 
Tom, s. - | Cccec 


AN. CHR, . 


circiter1165 


Omnes 
Clericos, 
Przlatos & 
Religiofos 
Camerac. 
dioece(eos 
in Pafchalis 
Antypape 
obediétam 
adigi facra- 
mento; & 
Abbatem 
confecrare, 
jubet. 


svo JMifcellanea Epifiolarum. 

jus judicia abyffus multa , qui frangit omne füperbum,ae 
de cetero prediis hoftibus occafio malignandi , vel fi. 
cultas rebellandi przftetur , foffata complanamus , muros 
fübuertimus ,turres omnes deftruimus, & totam cio. 
tem inruinam & defolationem ponimus : sicque ad po. 
mouenda alia negotia , & ad plenariam Imperij refomi. 
tionem exercitum noftrum , & vi&trices aquilas felice 
conucrtemus, 


FREDERICI TMPERATORIJ 
NicoLAo Cameracenfi Epifcopo. 


XXXIX. T ^ RzpsnR1Icvs Dei gratià Romanorum [m- 
* d E perator Auguftus , fideli fuo N rcor10 
Camerácenfis Ecclefiz venerabili Epifcopo, gratiam & 
omne bonum. Audiuimus & ex multorum de partibus 
Cameracenfis Epifcopatus relatione fidelium auribusno- 
ftris jam fzpiüs infonuit , quód in partibus tuis, necdebi- 
tus honor vt deceret imperio impendatur, necobedientia 
feu etiam reuerentia Domino Papz  Pafchali prowt expe- 
diret exhibestur ; prefertim clim | multi Clericorum & 
Przlatorum,imó etiam Religioforum,tua nimis patienti 
abutentes , per Epifcopatum Cameracenfem debitum ju- 
ramentum nondum prazftiterint, Super quo plurimimad- 
miramur , mirantur & vniuerfi qui vident & audiunt , in 
quo liquidó patet ; nobí(que manifefté datur intelligi, 
quód circa negotium Domini Papz Pafchalis fidelitzs tua 
non finceré fc gerit , vel moderatur. Quia ver faper his 
omnibus quotidie admirari non ceffamus , & omnis mori 
feu dilatio femper ad fe trahit periculum , hujus rti caufa 
honorabilem Curiz noftrz Principem & Stabulenfis Ec- 
clefie Abbatem, virum difcrerum & prudentem, cum ple- 
na auctoritate noítrz legationis ad vniuerfum Camers- 
cenfem Epifcopatum tranímirtimus , eámquetuz fidci 
dile&ioni attentiüs commendamus , monentes fummoe- 
rs atque rogantes,quatenus in omni parte tui Epifcopatus, 


vbíconque tua opcopus habuerit , f&delier & virllirer ci 


- - B 
. 


- — Do—Qq —— Cue «s —Q$àÉÜm 


^21 --^-- *—— ey 


v 
et 


AMifGellanea Epiflolarum. s7t 
affi(tas , & ad promouenda imperij, & Domini Papx ne- 
gotia contra rebelles Clericos vel Abbates,(cu alios Pre- 
latos tuum auxilium diligenti operá ftudeas adhibere. A 
noftra enim. majeftate in mandatis accepit , quód nulli re- 
belli Clerico vel Monacho in toto Epifcopatu tuo ocálus 
cjus parcat vel lingua ,fed in ejus prefentja & tua eos , quii 
nonduro jurauerunt Domino Papz Pafchali, jurare faciat, 
noleotes autem & contradicentes, noftra juffione & au- 
Goritateab Epifcopatu Cameracenfi proríus eliminet at- 
que ejiciat. De cetero maxima ducimur admiratione fü- 
per negotio dile&i & fidelis noftri Abbatis S. Gileni, qua 
videlicetoccaíione , qua intentione manum confecratio- 
nis eiimponere diítuleris, prefertim cüm eum à nobis ho- 
noratum atque inueftitum , & cum plenitudine honoris & 
grati tibi & Ecclefiz tuz remiffum cognoueris & accepe- 
ris, maximé cüm nobis & imperio ipfe fidelis habeatur & 
vtilis, ac deuotustibi & Eccleíiz Cameracenfi femper de- 
beat inueniri , przcipue & cüm in ejus literatura & hone- 
ftatc nihil quod fit dignum repudio ineffe veraciter co- 
gnofcamus. Mandamus itaque tua fidelirati, 8t monendo 
przcipuérogamus, quatenus predicto Abbati .... quem 
tuz difcretioni remittimus , omni oceafione & dilatione 
remota, ficut jure debes manum confecrationis ftatim im- 
ponas ,ejüfque perfonas & Ecclefiam , & bona Ecclefix ' 
noftr pertinentia , prout de teaffidimus , omni ftudio cu- 
res defenfare. Quód fi aliquo legitimo impedimento in- 
teraeniente boc promoaere diftuleris , rogamus & volu- 
mus , vt Abbati Stabulenf poteftatem & licentiam con- 
cedas , quód ipfam Abbatem confecrándum ex tua per- 
miffione Leodienfi Epifcopo reprafentet , qui ej manum 
imponat. Volumus enim abfque omni dubio , vt ficut in 


' tempoecalibus naftrisplemmdiaem honoris à nobis a«cc- 


pit, ita & plenitudinem officijin fpiritualibus confequatus 
& habeat. "E P 


Fiacveforendas of epiflela ajafdem | Prideriti ad Henritum 
Comitem T gotoram , tem. 4. Hif. Fsanc. Dachefnj , p. 726. 


| Cecc ij 


$72  WMhifcllanta Epiflolarnm. 
ALEXANDRI ? 4 P JE III. 
AN. CHR. : 
"6r —— cfrcbiepifcopo Remenfi , e$. Suffraganeis eju. 


pingit AL. LzxANDER Epifcopus Seruus SeruorumDxi , 
à Romanis ^— Venerabilibus Fratribus H E N & 1 c o Remeníi 


fitexcepus. Archiepifcopo, ejüfque Suffraganeis , Salutem & Apo. 
ftolicam benedictionem. Á noftra vel fuccefforum no- 
ftrorum memoria nullo tempore clabetur , quomodó vor 
in deuotione B. Petri , & noftra conítanter & femper & 
firmiter perfiftere , & nobis non modicum honoris & rt- 
uerentiz curaueritis , & larga obíequia exhibere. Vnde 
nos id przoculis femper habentes , firmum propofitum 
& promptam gerimus voluntatem, vos ficut honorabiles 
Fratres, & immobiles columnas Ecclef(iz artiori caritate 
diligere , & ad honorem & profedum veftrum , & Ecce. 
fiarum veftrarum feruentiori defiderio afpirare.Quia veró 
vos profperitatibus Ecclefie congaudere, & plurimüm 
congratulari cognofcimus , przfentium (ignificatione Ere 
ternitas veftra cognofcat , quód nos diuerfa maris peria- 
la, & graues hoftium & iniquorum incurfus , diuinà poren- 
cià & Apoftolorum meritis euadentes , tandemad portum 
falutis peruenimus , & à Senatoribus populoque Romam 
deuotiffimé inuitati , nono Calendas Decembris vrbem 
 jntrauimus inomni pace & tranquillitate fufcepri, &illam 
nobis,& Fratribus noftris reuerentiam , honorem & deuo- 
tioné przdi&i Senatores , Nobiles ciuitatis, Clerus popte 
lüfa; Romanus exhibueruntquá nulla major alicuiantc- 
ier eta noftrorum , ficut omnia ora teftantur , aliquat 
do exhibita fuiffe probatur. Vnde & credimus, & dt miít- 
ricordia Dei fperamus, quód in proximo Ecclefia Dei ple- 
na pace & profperitate gaudebit. Rogamus autem frattt- 
nitacem veftram,monemus & exhortamur in Domino,qut 
tenus ficut deuotiffimiviri, ad augmentum & exaltatio- 
pem Ecclefie folita deuotione intendatis , & alios in B. 
Petri & noftra reuerentia exemplo veftro ftudeatis pre- 
penfiüs folidare, Data Lateraniviur. Calend.Decembris. 


NS 


Mifcellanea Epiflolarum. ——— $73 
IN NOCENTII PAP./£ Ill. — xcu 

Ilt 4. 

IoHANNI illuffri "Mnglorum Regi , ejéfque de fua " '*'* 


«;xore liberis beredibus in perpetuum. 


XLI. EX Regum, & Dominus dominantium Izsvs- Regnum 
CunisTvs Sacerdos in ternum fecundüm or- An£z d» 

dinem Melchifedech,ita Regnum & Sacerdotiü in Eccle- in feudum 

fia ftabiliuit , vtfacerdotale fit Regnum , & Sacerdotium NS 

fit regale , ficut in epiftola Petrus , & Moyfes in lége te- licam pro- 

ftantur; vnum przficiens vniuerfis , quem fuum in terris 'etionem 

Vicarium ordinauit, vt ficut ei fe&ditur omne genu czle- 

ftium , terre(trium , & etiam infernorum , ita illi omnes 

obediant & intendant ,vt fit vnum ouile & vnus Paf(tor. 

Huncitaque Reges feculi propter Deum adeó veneran- 

tur , vt nonreputent fe ritéregnare , nifi tadeant ei deuote 

feruire, Quod tu , Fili cariffime , prudenter attendens , 

illo mifericorditer infpirante , in cujus manu funt corda 

Regum, & quó voluerit vertit illa , teipfum , & regna tua 

etiam temporaliter ei fubjicere decreuifti, cui noueras 

fpiritualiter effe fübje&a ; vtin vnam Vicarij Chri(ti per- 

fonam ,quaíi corpus & anima , Regnum & Sacerdotium 

vniantur ad magnum vtriufque commodum & augmen- 

tum, Ille vtique hoc dignatus eftoperari,qui cüm fit alpha 

& omega finem retulit ad principium , & principium pro- 

traxit ad finem , vt illa Prouincie quz olim facro-fancdtám 

Eccleííam Romanam propriam in fpiritualibus habuére 


 magiítram,nuncetiam in temporalibus dominam habeant 


Ípecialem. Tu quippe , quem Deus ad hoc idoneum mi- 
ni(trum elegit , tam Te , quàm etiam Regna tua, Anglie 


' videlicet & Hibernis , cum omni jure , ac pertinentiis fuis 


deuota & fpontanea voluntate , ac communi confilio Ba- 
ronum tuorum , Deo & fan&is Apoftolis cjus Petro & 
Paulo, fanctzque Romarz Eccle(iz , nobífque ac fuccef- 
foribüs noftris , in jus & proprietatem fub annuo mille 
marcharum cenfu o&erens conceffiti , ficut in tuo conti- 


Cccc iij 


Mattb, P- 
rif bec di- 
plome «d 
61.121. 
«lus "verbu 
vefert. 


$74. Mifcellanea Eptflolarum. 
netur authentico fcripto aurea bulla munito , cujus de 
verbo ad verbum talis tenor exiftit : 


IosnaAwwNES Dei gratià Rex Anglie , Dominu: 


 Hiberniz, Dux Normanix & Aquitaniz , Comes An- 


degauiz , omnibus Chrifti Fidelibus prefentem chartam 
infpedturis , Salutem in Domino. Vniuerfitati veftrz per 
hanc chartam aureá bullà munitam volumus effe no. 
tum , quia càm Deum & matrem noftram fan&tam Ec- 


clefiam offenderimus in multis , & proinde diuinimiferi- 


cordiá plurimüm indigere nofcamur , nec quid quod di. 
gné offerre poffimus pro. fatisfa&ione Deo & Ecclefiz de- 
bita facienda , nifi nos ipfos habeamus , & regna noftra, 
Volentes nos ipfos humiliare pro illo , qui fe pro nobishu- 
miliauit vfque ad mortem , gratia fandi Spiritus infpiran- 
te , non vi induái , nec timore coa&i , fed noftra bona 
fpontancáque voluntate , ac communi confilio Baronum 


-- noftrorum offerimus, & liberé concedimus Deo & fanüis 


Apoftolis ejus Petro & Paulo , & Sanc Romanz Ecde- 
fiz matri noftre ,ac Domino noftro Papz Innocentiolll. 
ejüfque Catholicis faccefforibus totum Regnum Anjliz, 
& totum Regnum Hiberniz , cum omni jure & pertinen 
tiis fuis, pro remiffione peccatorum noftrorum , & rotis 
generis noftri tam pro viuis, quàm pro defunais. Etamo- 
dó illa à Deo & Ecclefia Romana tanquam feudariu: rc- 
cipientes & tenentes , in przfentia venerabilis Patris no 
ftri Domini Nicor A1 Tufculani Epifcopi A poftolicz Se- 
dis Legati, & PANpvrPHI Domini Papa Subdiaconi & 
familiaris , fidelitatem exinde predicto Domino nofiro 

Pape INNOocENTIO, ejüfque Catholicis fuccefforbus, & 

Ecclefie Romana , fecundüm fubfcriptam formam ftc- 

mus & jurauimus , & homagium etiam ligium , pro ptt 
dictis RegnisDeo, & SS. Apoftolis Petro & Paulo, € 
Romanz Ecclefie , & eidem Domino noftro Papz Invo- 
CENTIO , per manus predicti Legati , loco & vice ipfius 
Domini Papz recipientis , public& fecimus; fucceffore 
& heredes noftros de vxore noftra in perpetuum obligan- 
tes, vt fimili modo Summo Pontifici , qui pro temport 


ES i 
^ Je - 


Mifcellanea Eptflolarum. $75 


fuerit , & Ecclefiz Romanz fine contradi&ione d.beant 
fidelitatem przftare , & homagium recognofcere. | 
Adindicium autem hujus noftre perpetuz oblationis 
& conceffionis volumus & ftabilimus,vt de propriis & fpe- 
cialibusreditibus predictorum Regnorum noftrorum pro 
omni feruitio & confuetudine , quod pro ipfis facere de- 
beremus , faluo peromnia denario B.Petri, Ecclefia Ro- 
mana mille marchas fterlingorum percipiat annuatim; 
[cilicet in fefto S. Michaelis quingentas marchas , & in 
Paícha quingentas marchas; feptingentas fcilicet pro Re- 
gno Ángliz , & trecentas proR egno Hiberniz, faluis no- 
bis & heredibus noftris juítitiis , libertatibus, & regalibus 
noftris. Quz omnia ficut fupradi&ta funt , rata effe volen. 
lentes perpetuó atque firma , obligamus nos& fucceffo. 
res noftroscontra non venire. Et fi nos , vel aliquis fuc- 
cefforum noftrorum hocattentare prefumpferit , quicun. 
que fuerit ille , ni(i rité commonitus re(ipuerit , cadat à ju- 
reRegni, &hazc charta oblationis & conceffionis noftre 
femper firma permaneat. | 
EgoIonaNNEsDeigratiá Rex Anglie & Dominus Hi- 
berniz ab hac hora in antea fidelisero Deo & B. Petro , & 
Ecclef. Romanz,ac Domino mco Papx INNOCENTIO 111. - 
ejüfque faccefforibus Catholice intrantibus ; non ero in 
fao , di&o, confenfu , vel confilio , vt vitam perdant, 
vel membra , vel mala captione capiantur. Eorum dam- 
num fi fciuero impediam , & remanere faciam fi poteró. 
Alioquin eis quàm citiüs potero intimabo , vel tali perfo- 
nz dicam , quam eis credam pro certo di&uram. Confi- 
lium quod mihi crediderit per fe , vel per nuntios feu lite- 
rasíuas fecretum tenebo , & ad eorum damnum nulli pan- 
dam me fciente. Patrimonium B. Petri , & (pecialiter Re- 
gnum Ánglie , & Regnum Hibernie adjator eto ad te- 
nendum , & defendendum conita óines homines pro 
poffe meo.Sic Deus meadjuuet & hxc fantta Euangelia, 
De quibus ne poffit in pofterum dubitari', ad majorem 
fecuritatem predicte oblationis & cóncéffionis noftre 
prefentem chartam fieri fecimus , & aureá bull aroftrá (i- 
gnari, ac pro cenfu hujus prafentis & primi &nni mille 


a4 


c-————————————— SMÓEBRMÓ 


:76. Mifcellanea Epiflolarum. 
marchas fterlingorum per manum przdiai Legati Eccle. 
(iz Romanz perfoluimus. Teftibus Domino STEPHANO 
Cantuarienfi Archiepifcopo,DD.W/ ILLELMO Londonien. 
fi, Pero Vintonienfi , Henvzro Elienfi, HvcowE Lin- 
colnienfis, V . de Gran. Cancellario noftro, W. Comite 
Sarr, fratre noftro Comite Ceftrenfi , V. Marefcallo Co- 
mite Pembroc. W. Comite de Ferrariis , S. Comite dt 
NY inton. Roberto de Ros, W. Brilier , Petro Filio Here- 
berti , Matthzo filio Heremberti, & Btien... de Infula 
Dapifero noftro. mE m 
Datum per manum Magftri Ric... de Manfto Archid, 
Ricemundiz,& N orthumbel.apud S.Paulu m Londoniz 
3. die Octobris , anno ab Incarnatione Domini 115. Re 
* Matthaeo gni veró noftri 15. * | | 
parf. V4. Nosautem oblationem & conceffionem hujufmodi pit 
ac prouide factas, gratas & ratas habentes,perfonam tuam 
& períonas heredum tuorum cum pradi&is Regnis & 
pertinentiis eorumdem , & omnibus bonis aliis rationt- 
biliter nanc poffcffis , & in pofterum poffidendis, fubP. 
Petri & noftra prote&ione füfcipimus , Tibi& ipfis fecut- 
düm praícriptam formam de communi confilio Fratrum 
noftrorum fupradi&a Regna concedentes in feudum, 
pra'fenti Priuilegio confirmantes , ita quód quilibet hert- 
dum tuorum cum Regnicoronam acceperit , feudum t 
jufmodi fummo Pontifici & Romane Ecclefia publicere 
cognofcat , & fidelitatis eis exhibeat juramentum NU 
ergo, Gc. 


Ego InNoceNrIVs Catholica Ecclefie Epifcop 

Ego IoHANNES Sabinenfis Epifcopus. 

Ego Hvco Velletrentis & Hoftienfis Epifcopus. 

Ego BEN.... Portuenfis& S. Rufinz Epifcopus: 

Ego Ciwrüivstituli S. Laurentij in Lucina Presbyte 
Cardinalis. | i d 

Ego CiwrHIVs SS. Ioannis & Pauli Presbytet Cardi 

. tituli Pammachij. 

Ego P ETRVS tituli San&ài Marcelli Presbyter er 


Ep 


MEN E S 


eG /cellanea Epifiodlarum. —— yz 


Ego Lr o tituli S. Crucis in Hierufalem Presbyter 
Cardinalis. 

Ego Pz r. S. Pudentianz tituli Pafloris Presbyter 
Cardinalis. 

Ego GvALA $. Martini Présbyte Cardinalis tituli 
Equicij. 

Ego s HA NNES tituli S, Praxedis Presbyter Cardi- 
nalis. 

Ego Gv1po S.,... in carcere Tulliano Diaconus, 


Cardinalis, , EIEE 


Ego VICTOMIANNS SS. Sergii j & Bacchi Diaconus Car. 
dinalis. 
Ego IoHANNzs SS. Cófmz & Damiani Diaconus 
Cardinalis, | 
Datum Rome apud S. Petrum pet: manus RATNALDI 
Domini Innocentij Acolythi & Cappellani , xr. Calend, 
Maij Indi&. r1. Incarnationis Domini, anno M cc. x1v.. 
ejufdem Domini dud. ; anno xvil.. 


Tom. gi DDdd 


pe 


d LM 
/^— — APPENDIX. 


AD MISCELLANEE 


EPISTOLARVM. 

—— —— .— DOMINO 

45. — Meritorum fafligio laudatiffrmo (- Apoftolio Sls 

^ digniffimo Pape DomnoHitAmo |— 
L£oNrT1vs Epifcopus. 


Graulatuc A LAM. VopLrowzrM fandiffimum Pradeceffo- 
decusin —- 77— rem tuum mors abfítulerit contra harefes 
PRU. inuigilantem &lolium in agro Domini, heu : nimisfro- 
&ione,ro- ticans eradicantem , dolemus.  Quód de tua zn 
gigue vt tate reparauerit , gratulamur. Nam gaudet filius de 
Acla, ia. Bonore matris ,.& càm Ecclefia Romana fit omnium 
tegra per- mater, fait vobis gaudendum, quód intanticonflerna- 
nom tione rerum, & infirmitate fzculorum , fuper cam te ete- 
| xerit , vt iudices populos inzquitate & gentesin terra 
dirigas. Vade cüm nobis nuntius ille per Coucot 
n1 v M Ecclefiznoftrz Diaconum, quitunc prafenserat 
cüm fanctitastua ad id honoris faftigatum culmeneueta 
eft, relatuseít; gratias Deo noftro reddidimus, & te de 
creuimus quam primüm hac humilitatis noftrz epillola 
falutare ; vt & fic affe&us qui inter ruamfanditatem & 
nosiam diu coaluit , in Domino corroboretur ,&dece- 
tero augeatur, cum debita reuerentia quá decet flios pa- 
trem profequi. Benedictus itaque qui venit in nomine 
Domini. Iam fortiter fanctitati tua infudandum & 2n- 
helandum eft, vt quod fan&iffimus Lo Papa incepit , ad 
terminabilem perducas limitem, & cum exercitu Gedeo- 
nisper tubas in ore fortium concrepantes , & perlampt- 
das in robufta manu agitatas & venrilatas , maledidos 
muros Ierico iam totiesanathematizatos & quaffatos fan- 
&tirastua faciat profternere. Ceterüm cüm Ecclefia no- 


LX — 


Mifcellanea Epiflolarum: —— $79 
fira Arclatenfis femper ab Apoftolica fede amplis fauo- 
ribus & priuilegiis fuerit decorata, rogamus fan&titatem 
tuam, vt per eam nihil nobisdecedar, fed potius augea- 
tur, vt & collaborare tecum in vinea Domini Dei Sabaoth 
valeamus, & inuidorum conatus infringere , quos fi non 
effec auctoritas reprimens , certum eft de die in diem 
graffaturos in peius ; quia malitia qui nosoderunt ,afcen- 
dit femper. Dat. K. ....... SgvgRO , Ava. Cos, 


Lvevs 5Domno Papa Sibowio. 


RaAr1Asago Domino Deo noftro I£sv CunisTO per 
Coon fan&um , qui te, CariffimeFrater , in hac 
generali titubatione & preffara dile&iffimz fponfzx Eccle- 
fiz fuz , ad eius fuftentationem & confolationem in Sa- 
cerdotem vocauit, vt fis lucerna in Ifia&l , & ficutambi- 
tiofos honores mundare militiz cum füumma!laude exe- 
quuius. es, ita militi czxleftis operofa munia, & humilia 
minifteria ipfo adjuuante Chrifto alacriter percurras, nec 
retro ad aratrum applicatá manu , pigritantium agricola- 
yam more oculos conuertas, Tu Imperatorios apices per 
gloriofiffimas affinitates.proxime confecutus es : tu tra- 
beales. ornatus fplendidáfque prafe&uras, & quicquid 
irequiera. defiderioruni feries fibi beatiusin fzculo po- 
teft fingere , honorificus & inter ftteperos plaufus excr- 
cuifti, Mutatuseftordo , & in domo Domini apicem at- 
tigifti, qui nonin exuberanti mundani faftus fulgore , fed 
jn maxime infima mentis depreffione ; & humili refüpi- 
nati cordis abjedione pertractandus cft. Qui olim co- 
nabaris natalium decora additis honoribus füperare , ncc 
credebas homini fufficere, (i ceteris par effet , & pares non. 
vanferederetur,in eum ftatum deuenifti , in quo licet fu-- 
perior nulli te debes füperiorem reputare ; minimo fub- 
ditorum tuorum füuppofitus , eó plus eris honoratior, quà. 
tc humilitas Chrifti accinget, & eorum plantas ofculabe- 
is , fupra quorum capita pedes tuos olim collocare de- 
dignabaris, Ifle profe&ó iam tibi labor incumbit, vt fis. 
omnium feruus qui videbaris omnium dominus, & aliis. 


D Ddd ij 


AN. CHR. 
477. 


Qoi à 
mundana 
dignitate 
euectus fit 
ad regim& 
animarum 
gaudet Lu- 
as Tricaf- 
nus, & 
quanto 
cum amos 
I€ profe- 
quatur of- 
tendit,mo- 
nétque quj 
fe gerere 
debeat. 


five * im- 
pendi, 


$80 eMifcellanea Epiffolarum. 


incurueris , qui ceteros conculcabas , nonquia eras fü- 
peibus , fed quia dignitatum prateritarum majeftate 
nc dicam vanitate , tantüm tibi ceteros antecedendum 
erat, quantüm tibi modó prz ceteris eft recedendum. Fac 
ergo vt nunc ingenium transferas ad diuina , qui rantüm 
valuiftiad humana. Colligant plebes tuz exore tuo fpi 


.nas de capite Crucifixi , qui ex verbistuis colligebantro- 


fas de pompa mundiali ; & capianr de eloquio Sacerdotis 
verba difciplinz caleftis, qui capiebant de eloquio domi- 
nantis normam difciplinz ciuilis. Ego quidem , qui te 
tantüm amaui cüm ame ern ariditatem fzculi, quali 
menfura putas iam amare fequentem vbertatem cali? 
Iam delibor, & inftans eft refolutio mea , fed non putz- 
uero refolui, qui licét folutus,, in te viuam, & te in Eccle. 
fia relinquam. Gaudeo exui , poftquàm Ecclefiam in- 
duifti, & teinduit Ecclefia. Ma&e amicitia vetufte, fed 
fraternitate recens. Supprimit poftremus titulus anti- 
Te nihil eft quód hodie velim de praterita meminit 

ile&ione , quando moderna dignitas & firmiorem fadi 
cífe caritatem & tenaciorem. O fi Deus vellet vt team- 
ple&erer! fed in fpiritu perficio quod non poffum in 
corpore , & prafente Chrifto non ampliàs Reipublicz 
Prazfe&um veneror & ofculor , fed Ecclefiz, qui mihif- 


 liusatate, dignitatefrater, & meritis pater eft. Ora pro 


me , vtin Domino confummatus , opus quod injunsi 
confummem , & in eotandem impleam temporaquz r& 
ftant, qui tot & tanta( v2 mihi ! ) hisquz non debui, in- 
pleui *, fed apud Dominum mifericordia. Memor dfo 
InCh. .- "m PMEFEM TX 


Mif&ellanea Epiffolarum. $t 


DILECTIS$SIMO FRATRI 
Rvsrico GELAsIVvs. 


NTER ingruentium malorum turbines , & variarum 
tentationum quibus pené mergimur affl'Cationes, tua 

nobis caritas, amantiffime Frater, grande folatium pro- 

pinauit, Quid enim confolatius poffet accidere quàm 

videre fratres cariffimos inuicem compatientes, & par- 

tem oneris ferentes, quibus non minima benedi&ionis 

portio collata eft, Benedi&us Deus, qui tua erga nos ta- 

- literaffecit precordia, vt non tanium qua& patimur animo 
fentias, fed & monftresin fan&z tributionis exhibédo mi- 
Ícricordiam , qualem habeas in compaffiuo corde carita- 
tem ; & adjungas ad dulciffimz confolationis fermones, 
quz funt precipuz inter amicos opitulationes, Verüm 
diledionem tuam non fatigabimus , fcribentes quàm in 
artofuerimus, Scit Frater nofter & Coépiícopus ZEo- 
NIVS quàm vtile fuerit & quod mi(tt, & quod ad nos mi- 
fiti fubtidium. Ceterüm frater nofter ErrPHAN1 vs, qui 

ad gentis fux miferias releuandas , & redimendos capti- 
uos ad partes veftras deftinatur , Fraternitatem tuam cer- 
tiorcm faciet, quantam ob impiiffimi Acacij caufam per- 
fecutionem fuftinemus, Sed non deficimus , & in:er tot 
preffuras, nec cedit animus, nec relaxatur zelus, nec füb- 
uertit metus, Sed licet aporiantes & anguftiati, confidi- 
mus in eumqui dabit cum tentatione prouentum : & fi 
adtempus finit deprimi , non patietur opprimi. Fac , ca- 
riffime Frater, vt tuustuorümque in nos, vel potiüs in fe- 
dem Apoftolicam, non ceffet affeus. Qui enim in petra 
folidabuntur, cum petra exaltabuntur.. Adjuua Fratrem 
noftrum EPrPHANIYM , & fentiat quiame amas , & cüm 
redierit ad propria , fcribat dile&tio tua tam qug fibi, 
quàm quz Fratribus noftris & Coépifcopis per Gallias 
conftitutis circa impiiffimi Ácacii caufam videbuntur. 

Dddd iij 


"- 


Aw. CHR« 
494. 


Narrat 

zb en 

ico Lug- 
du. Epi(co- 

O ac - 
o (abf lia, 
& quantas 
ab Acacio 
fuftineat 
períecutie- 
nes, 


$82 eAJXifcellanea Eptflolarum. 

Deus te przftet incolumem , Frater cariffimc. Datum 
virr. Kalend. Febr. Asr gR10 & Paasipro W. 
CLARLSS. 


*coi-  GrLORIOSO ET ILLVSTRI FILIO 


paene Li aesnstnnt 


Aw. CHR. CrLvpoEcHo * Znaflaftus Epifcopus. 

497. | 
Quàd no- V v M , gloriofe fifi, in Chriftiana fide cum exordio 
mé Chrifto noftro in Pontificatu contigiffe gratulamur. Quippe 


uda qat fedes Petriin tanta occafione non poteft non laetari , cüm 
gumlamr" plenitudinem gentium intueturad eam velocigradu con 
Amfums currere, & per temporum ípatia repleri fagenam, quam 
E in altum iuffus eft mittere idem pifcator hominum, & 
cxleftis lerufalem beatus Clauiger. Quod fereniatt 
tuz infinuare voluimus per EvuER1IVM Ptefbytérum, V 
cüm audiueris lztitiam patris, crefcas in bonis operibus, 
impleas gaudium noftrum, & fis corona noftra , gaudtit- 
que mater Ecclefia de tanti Regis, quem nuper Deo pe- 
perit, profectu. Latifica ergo ,gloriosé & illaftris Fili, 
matrem tuam, & efto illi in columnam ferream. Nani 
frigefcit caritas multorum , & malorum hominum verf 
tiá nauicula noftra feris fluctibus agitatur , & defpudiat- 
tibus vndis pertunditur. Sed fperamus 1n fpem contra 
fpem, & Dominum collaudamus, qui.eruit t€ de potcfta- 
te tenebrarum, & in tanto Principe prouidit Eccleftz; qu 
poffit eam tueri, & contra occurentes peftiferorum conia 
tus galeam falutis induere. Perge igicur, dilede & glo 
riofe Fili, vt Deusomnipotensferenitatem tuam ,& Re 
gnum protectione czlefli: profequatar , & Ange [ut 
rnandet vt cuftodiant te in. omnibus viiscuis, & dc ubt 
in.circuiru. de inimicis. fuis. victoriam. 


3 


judicatum fuit, cüm nos, inaudita parte , & abfque com- e: 


Mifcellanea Epiftolarum. 533 
DILECTISSIMO FRATRI ^x«Cm. 


$ot, 


ÁviITO SYMMACHVS. 


[ ON debuit caritatem. tuam offendere , quód ad. curinsodi- 


vw : tam cau- 
Fratrem & Coépifcopum noftrum /ÉowtivM nuper PDT 


refcripfimus. Non enim juri tuo , dile&iffime Frater ; prz- ri: jadica- 
eges 


-- . D. : . aliquando 
perenti iuftrucione ; non poffe judicare refpondimus. Vn- finc toluene 


de Fraternitati tux faluum eft, allegate quod putauerital- 4e períer- 


legandum , & proponere quod viderit proponendum. "* 
Nam licet confufionem prouinciz à predeceffore noftro 
fan&» memori Anaftafio Epifcopo preter Eccle(iz con- 
fuetudinem , & antiqua Przdecefforum noftrorum ftatu- 
ta factam effe dixerimus, & non effetolerandam , attamen 
fieaquae fecit, rationabiliter feciffe Fraternitastua docue- 
rit , gaudebimus nihil effeab eo contra canones attenta- 


tum , quia quod fit preter regulam , modó fit ex jufta cau- 


fa , non infringit regulam , quam fola peruicacia , & anti- 
quitatis contemptus ledit. Nam quamuisà Patribus fta- 
tita , diligenti obferuatione , & obíeruanti diligentia fint 
cuftodienda ; nihilominus propter áliquod bonum de ri- 
gore legis aliquid relaxatur , quod & ipfa lex cauiffet , fi 
preuidiffet, Et fzpé crudele effet infitere legi , cüm ob- 
feruantia ejus effe prejadicabilis Ecclefiz videtur ; quo- 
niam leges ca intentione latz funt ,vt proficiant , non vt 


noceant. Quamobrem pergat dilectio tua , rationes qux 


predecefforem noftrum ad tra&andam predictam confu- 
fionem impulerunt ad nos dirigere,vt & fciamus quid fae- 
ritftatuendum, & in Domino lztemur beatz memorie 
Ana(tafium nihil feciffe retra&andum. Deus te incolu- 
mem feruet , Frater. dile&iffime. Data 111. Id. Octobr. 
ÁviENo & PourEto. Coff. | | 


A 


$84. 


GEM RUE QE RUE EE 


Addenda pag. 147. 
CONCILIVM 


SENONENGSE 
ANNO DOMINI M. CD.. LXXXV. 
PRAESIDE TRISTANDO 
DE SALAZAR 
ARCHIEPISCOPO, 
CELEBRATVM. 


In quo Conflitutiones Concilij atidem fenonenju, 
4dn. Dom. M. CD. LX. congregati fib Lv- 
po vico de Mediduno T & 1s T AND1e- 
ce[fore , snnowantur nonnulla smmutaniur, 
pauca adduntur. | 


B fS) N NOMINE DOMTINI, AMEN. 
i 23 Vniuerfis przfentes literas infpc&turis , A19» 
Uu) N9) TANDYvS miferatione diuina Senonedfis At- 
chiepifcopus; falutem in eo-qui eft omnium vera falus. 
Sufcepti paftoralis officij cura folicitat fubditorum com: 
endiis , in quorum profperitate profperamus , & anima- 
rum faluti jugi attentione cogitationis intendamus , qua- 
tenus à nobis excuffo negligentiz fomno noftríque cordi 
oculis diligenter vigilantibus corumdem fubditorum 5 
riculis 


vi" p p" Fr [ m " 


Concilium Senonenft. 585 


riculis & incommodis obuiare,animáíque ipfas Dco luxri- 
facere fua nobis cooperante gratia valeamus.Sed càm plu- 
res vno fecuriüs incedant , fortius refiftant , facilius ope- 
rentur , & in Deo jocundiüs exultentur. Ad hzc facra in- 
ftituta funt Concilia, vt in Ecclefia vnitas animorum con- 
cordia , & vitz puritas ordine debito conferuentur. Quód 
fi per fubuerfiones morum,illecebras vitiorum, & diuino- 
rum tranfgreffionem preceptorum hac impediri vel tur- 
bari contingat , dignum eft , vt facris Conciliis füumma 
cum diligentia & folicitudinis ftudio reformentur , repa- 
rentur , & emendentur. Itaque fi nunc ftatum Ecclefiafti- 
cum recté con(ideremus , ipfum multimodis contamina- 
tum , & à fan&iffimorum Patrum traditionibus errantem 
inuenimus. Eclicetaliàás tam per facras canonicas quàm 
prouinciales fan&tiones falubriter fit prouifüm ; quia ta- 


men nulla fan&io quantumcumque perpenío digefta 


concilio ad humanz nature varietatem fufficit. Nec ali- 
quid adeó certum clarüámque vix ftataitur , quin ex caufis 
emergentibus,quibus jura & ftatuta jam facta medere non 
poffunt in dubium reuocetur, neceffaria eft Superioris au- 
&oritas , vt per cultoris prouidi farculum extirpet vitia, 
virtutes inferat, exceffus corrigat , moréfque reformet. 


Hinc eft quód nos T R1sTANDYs predictus cupientes füper. 


his, quantüm nobis ex alto conceditur,opportunum adhi. 


bereremedium , in: noftro facro prouinciali Concilio die. 


Sabbati vicefima tertia menfis Iunij, cum continuatione Concil. ce. 


dierum fequentium anni Domini millefimiquadringente- 
fimioctuagefimi quinti , vnà cum venerabilibus Fratribus 


noftris Dominis ÁcrtLoNE Carnotenfi , Suffraganeorum 


noftrz prouincie Decano, IonawNs Autiffiodorenfi , Pe- 


TRO Niuernenfi, IonawNzE Meldeníi, & IAcosBo Trecen-- 
fi Epifcopis , ac Vicario & Procuratore venerabilis Fratris. 


& Suffraganei noftri Domini FaANcISCI Bpifcopi Áure- 

lianenfis , venerabili etiam Fratre & Suffraganeo noftro 

Domino Lvpovico Parifienfi Epifcopo fe contumaciter 

abíentante , € pro conrumace de eorum Fratrum noftro- 

rum confilioà nobisreputato : nonnullífque Abbatibus, 

Prioribus Conuentualibus,tam Cathedralium quàm Col. 
Tom. 3. EEec 


lebratam 


die 15. Iun, 
Àn.148j. 


Ludovicus 
Parifienfis 
abeft à Có- 
cilio con» - 
tumaciter, - 


$86 Concilium Senonenfe. 
legiatarum Ecclefiam Procuratoribus ; caterífqe 
quamplurimis Ecclefiafticis tam fzcularibus quàm Regi. 
laribus , exemptis & non exemptis noftrarum diaceísk 
prouincix Senonenfis, quitam de jure quàm de .corfac. 
tudine potuerunt & debuerunt inteteffe , nonnullistinta 
licet debité conuocatis minimé comparentibus, net pro 
fe mittentibusad ordinandum , ftatuendum , & reforma. 
dum ea quz effent ordinanda , ftatuenda , corrigenda, k 
reformanda ; celebrato in noítra ciuitate Senoneali con- 
gregaris, 
Rauüshabet — Eodem approbante Concilio ftatuimus & ordinauimus 
confinio" f^ cras conftitutiones canonicas , & etiam pronincialts 
decellore — Circa przemiffa , in poftremo prouinciali Concilio per de. 
ide i functum bonz memoriz Dominum Lvpovicva imme- 
sni46o. diatum przdecefforem noftrum , in dida ciuitate Seno. 
neníi die Martis poft Dominicam diem , qua infanda Dei 
Ecclefia pro Miffz officio cantatum extitit Reminifem, 
tertia menfis Martij , cum certarum aliarum inde fecu. 
rum dierum continuatione,anni videlicet Domini millefi. 
mi quadringentefimi fexagefimi celebrato ,ordinzo& fa. 
&o, publicatas & editas in eodem noftro facro prafeuri 
Concilio fore publicandas , & alta voce legendas, quisat 
fraudratrix obliuio à memoria euellat , vel excutiat hic 
propriis duximus & juffimus inferendas vocabulis, 


Confticu- N NOMINE DOMINI,AMEN. Vaiuerís 
tiones Sy- WM przfentes literas infpe&uris Lvpovicvs miferatione 
a s "mb diuina Senoneníis Archiepifcopus , falutem in Domino 
Ludouico. fempiternam. Prouincialis folicitudinis cura noftris in- 

cumbens humeris, non folüm pro merito apud Deam con- 
fequendo , verüm ne de torpore , defidiá , auc negle&uvil 
Jicationis noftrz in die tremendi judicij arguamut , m. 
ftrum excitat officium , vt quantum cum füpremo diredo- 
re poffumus,czteris didis mque poftpofitis, faluti pro 
uincialisgregis nobis commiffi paterno intendamus affe. 
&u , & deuia queque in viam , deformara in formam,9 


morum obnubilata vitio in fplendorem reparentur ant- 
quum. Quanta cnim auctoritate prouincialis Concilia, 


pu 


Conciltum Senonenfe. $87 
quzà Chrifto, facróque Apoftolorum collegio fumpfe- 
runc exordia , refulgeant , veritas quz fe ipfam in medio 
ftare pollicetur, & dicit, oftendit & manifeftat. Quz fi 
retroactis temporibus , malitia dierum , voraginibus guer- 
rarum exigentibus , minus per eorum celebrationem in 
notitiam redu&a fuerint, vcl effe&um nunc impedimentis 
cxlefti dono ceffantibus, & ea venerari & coleread Dei 
laudem, animarümque falutem , acvitiorum extirpatio- 
nem , decreuimus. 

Prafixo igitur per noftras patentes literas termino ad 
diem Martis poft Dominicam diem,quain fancta Dei Ec- 
clefia pro Miffz introitu Reminifcere cantatum eft, tertia 
menfis Martij hujusanni Domini millefimi quadringente- 
fimi fexagefimi more gallicano , cum continuatione die- 
rum fequentium , víque ad hanc prefenrem diffinitionis 
diem. Qua die , feu alia ab ea dependente & continuata, 
certis de caufis rationabilibus nos ad. hoc monentibus ,. 
videlicet die Iouis indefcquente , quz fuit quinta predidti 
Mentis Martij, poft przfentationes & communicationes 


cum venerabilibus fratribus & fuffraganeis noftris inferiüs: 


deícriptis , dita die Martis & Mercurij.fequentis przha- 


bitis, Patrum & predecefforum noftrorum in confimilibus 
falutaria infequentes veftigia, in prefentia didorum Fra- 


trum & Suffraganeorum noftrorum , videlicet Mironis. 
Carnotenfis Decani, Suffraganeorum noftrorum Gvir- 
LELMI Parifiis, IonaNNIs Niuerneníis, PETRI Aurtiffio- 
doréfis,IounANNiISs Meldeníis,& Lvpovicr Trecenfis,Dei 


gratià. Epifcoporum ; necnon venerabilis & difcreti viri. 


Domini STEPHAN: Plaifance vtriufque juris DoGoris ; 


venerabilis fratris etiam & fuffraganei noftri Domini. 


TH&oBALDI Deigratià Aurclianenfis Epifcopi.debitée ex- 


cufari Procuratorís ; nonnullorümque Abbatum , & Prio- 


EMEN 


Tempus 
Concilij 
Senon, fub 
Ludouico 
an.1460, 


Patres 
Concilij, 


runr Conuentualium , ac Cathedralium , & Collegiata- 


rum Ecclefiarum Procuratorum ; plurimorümque viro- 


rum Ecclefiafticorum tam fzcularium-qunàm regularium; 
exemptorum & non exemprorum in magno & notabili nu-- 
mero, tam pro feip(is quàm aliorum abfentium conuoca- 
torum Procuratorü , nonnullis tamen licet debité , conuo- 


EEece ij 


Quatuor 
tractanda 
& ordinan- 
da hoc in 
Concilio 
proponun. 
cur. 


$8$ Concilium Senonenft. 

catis minimé comparentibus;nec pro fe mittentibus. Mif- 
sáque de fandto Spiritu cum deuotis orationibus atque 
pro(trationibus,per nos in noftra Senonenfi Ecclefiadeuo. 
tiffimé celebrata , ac folemni verbi Dei exhortatione ad re. 
formationem falutarem hujus noftra Prouinciz prehabi- 
ta , ad locum pro di&i Concilij celebratione defignatum 
congruo ordine accedentibus , & in eo juxta morem P 
trum in locisordinatis,abíque cujufcumque dignitatis eo- 
rum przjudicio fedentibus , abfentibus , qui citati fuerant 
debité euocatis, & eorum abfentiá , Dei replet prafen- 
tiá ; iterum in eodem loco expofitione & declaratione, de 
auctoritate & inftitutione Conciliorum prouincialium, de 
neceffitate & vtilicate eorum , de modo procedendiineis 
feriofiàs habita atque facta , ac libertate omnibus conceffa 
atque data , vt quecumque corrigenda vel emendandzin 
ftatu Ecclefiaftico cognoícant, plena cum libertate, fo- 
lum Deum habentes prz oculis,in medium fuo ordine de- 
ducerent , habentes animum liberumatquere&um. V 
sí(que & auditis & verbo atque fcriptis nonnullis varii 
confultationibus , confiliis , tra&atibus , & aduifamentis 
per viros expertos & doctostraditis & expofitis ; ledtifque 
in publico predecefforum noftrorum in confimilibus pr 
uincialibus Conciliis , ordinationibus, & ftatutis, vt or- 
dinatiüs & conuenientibs omnia determinarentur, fe 
rent, & concluderentur abíque confafione quacumque 
quatuor principalia per dies varios tra&anda cenluimus, 
Primum de Dei reuerentia atque cultu , & de diuiniftr- 
uitij celebratione fincera & deuota ; in quo pracipuecor 
iftit vocatio & conuerfatio Ecclefiaftica, & in quo fumme 
confiftic falus noftra, Secundum de corre&ione morum 

virorum Ecclefiafticorum , & de eorum conueríadiont, 


veftibus, vita, moribus, & do&rina, Tertium dc fide 


adminiftratione,& bonorum temporalium conferuationt; 
corümque fincera & debita diftributione, Quartum op- 
preffiones & grauamina Ecclefiis & viris Eccleíiafticis ill- 
ta, & inferenda, Domino dirigente perquirenda. No 
igitur in hac fancta Synodo fauente Altiffimo diuini gr2- 
tiá congregati ad reftaurationem domás Dei, & falutem 


| Concilium. Senonen[e. — $89 

gregis Dominici, morum reformationem , & pacem Ec- 
cleíiz noftre prouinciz , pro viribus jugiter ex noftri offi- 
cij debito intendere , & folerter vigilare cupientes, cum 
confilio , deliberationéque , ac voluntate omnium no- 
ftrorum pariter & affenfu , ftatuimus & ordinamus ftatuta 
& ordinationes quz fequuntur. 


ARTICVLVS PRIMVS. 


CAPPFT I. 


De modo celebrandi feruitium : de afüflentia 
minifirorum. | 


Icer antiqua Patrum traditio, ac facrorum Conci- 

liorum , Summorümque Pontificum canones & fa- 
lutaria decreta, & Conciliorum prouincialiam ftatuta, 
modum & formam , & qualiter in domo Domini conuer- 
f2ndum fit , verbo pariter & exemplo pofterioribus reli- 
querint & falubriter in Domino prouiderint , quia tamen 
ipfa experientia docente in neglectum , obliuionem , vel 
contemptum noftris, proh dolor : temporibus colapfa 
fant , dignum vifum eftin premiffis , tum antiquorum in. 
nouatione , tum nouorum edicione praeceptorum , ad per- 
petuam rei memoriam piam adhibere medelam. Cüm 
igitur quz à majoribus conftituta funt majori femper au- 
&oritate firmentur , & funiculus triplex de difficilirum- 
patur , volentes & cupientes , vt fancta & falubrisordina- 
tio & conftitutio facri generalis Bafilienfis Concilij per 
Pralatos totius Regni , pariter & Delphinatus , Biturisac- 
ceptata decenter circa diuini celebrationem feruitij, in 
cantu , prolatione, determinatione horarum , affiftentia 
& honeítate miniftrorum, quz in diffuecudinem & negle- 
&um à multis dedu&a eft fub ip(ius auctoritate generalis 
Concilij congregatos , etiam Bituricesac hujusnoftri or- 
dinatione Concilij debic& publicetur , & fideliter obfer- 
uetur. Illam inter catera hujus prouincialis Concilij de- 

^ EEceiij 


Concilium 
generale 
Bafilienfe 
receptum à 
Galli2 Pre- 
latis, 


$90 Concilium Senonen[e. 
creta duximus inferendam, cujus tenor lequitur & ef 
talis: 

cf ina, — 9i quis Principem fzculi rogaturus habitu bonefo, 


diuinum — geftu decente , prolatione non przcipiti , fed diítin& at. 
QM tenta quoque mente feipftím ac verba ftudet comporre, 
cdebran-  QUantó diligentiüs in hocloco facro Omnipotenten orz- 
éuhüL. — turus Deum, hzc omnia facere curabit? Statuit igiur 
hxc fan&a Synodus, vt in cundis Cathedralibus & Coe 

legiatis Ecclefiis, horis debitis , fignis congrua pulíationt 
premiffis, laudes diuinz per fingulas horas non curím ac 
feftinanter , fed tractim & cum paufa decenti, prafertim 

in medio cujuflibet verficuli pfalmorum, debitam ficien- 

do inter folemne & feriale officium differentiam , reue. 

Yeftesca-. renter ab omnibus perfoluatur. Horas canonicas diduri 
c on cum tunica talari & fuperpelliciis mundis vltra mediast- 
'  biaslongis,vel cappis juxta temporum & regionum diuet. 
fitatem , Ecclefias ingrediantur , non capuciafedalmuci 

vel biretatenentes in capite. Qui cüm in choro fuerint, 
grauitatem feruent quam & locus & officium exigunt,non 
infimulaut cum aliis fabulantes feu colloqueates , autli- 
 terasfeu fcripturasaliaslegentes; & cüm pfallendi gratis 
ibidem conueniant, muta aut claufa labia tenere non de- 

bent , fed omnes, przfertim qui majori funguntur hono- 

re, in pfalmis, hymnis & candicis Deo alacriter modi- 

lentur. Cum dicitur G/erie Patri (^ Filio € Spirisi [aníh, 

omnes confurgant. Cüm nominatur illud gloriofum no. 

men Izsvs, in quo omne genu flectetur czleítium, terre- 

norum & infernorum , omnes caput inclinent, Nemoibi- 

dem dum horz in communi publicé cantantur legit , vd 

dicat priuatim officium : nam non folüm obftquium qui 
obnoxius eft choro fubftrahit, fed alios pfallentespertur- 

bat. Super his debir& obferuandis aliifque ad diuini offici 
profecutionem , ac chori difciplinam fpe&anibus , De- 

canus , vel cui incumbit onus, diligenter inuigilet, hinc 

inde ne quid inordinaté fiat circumípiciens, Horum av- 
wHucv- tem tranfgreffores , illius horz in qua circa predia cx- 
un cefferint, vel alia majori prout tranfgreffionis grauitas exi- 

toC onc 


Bal, git plectantur poena.*.,. Saluis tamen laudabiliter confue 


NENET— — 2. 


Concilium Senonenf[e. $91 

tudinibus & ftatutis , ac obferuantiis fpecialibus Eccletia- 
rum fiagularum Regni & Delphinatüs. Itemacceptatde- seg 
cretum quotempore quifque debet effe in choro,quodin- PP — 
cipit : Qai in matutinis ante finem pfalmi , Zenite exalte-. porc quit. 
mus s in aliis horisante finem pfalmi primi, in Miffa ante d ret 
vltimum Kyrie eleyfon , víque in finem diuino officio non gode, 
interfuerit , nifi forte neceífitate cogente, aut petita & C 
obtenta à przfidente chori licentia , difcedere oporteat , 
pro illa hora abfens videatur. Saluis Eccle(iarum confue- 
tudinibus, fi quz forté circa hecaráiores exiftant. Item 
obferuetur in his qui à principio víque in finem in procef- 
fionibus non permanferint. Pro cujusexecutione depure- 
tur aliquis onus habens notandi perfonas fingulas ftatuto 
tempore non conuenientes , juramento aftri&us agere fi- 
deliter & nulli parcere. Iubet etiam hzc fan&taSynodus, 
quodin illis Ecclefiis , in quibus fingulis horis certz dittri- 
butioncs ftatutz non funt , omnino etiam de groffis frudti- 
bus, fi opusfit, deputentur, vt juxta menfuram laboris 
plus minüíve quifque capiat emolumenti ; tollens prorfus 
abufíum illum, quo ín vna duntaxat hora prafens totius 
diei ditributiones vfurpat : & illum quem Prapofiti, vel 
Decani, aut alij Officiales , ex hoc folüm quód Officiales 
fint, licet actualiter pro vrilitate Ecclcfiz non ab(int , quo- 
tidianas diftributiones percipiunt. 

Itemacceptat decretum qualiter horz canonice fint di- 
cendz extra chorum , quod incipit : Quofcumque etiam. eedem 
alibi beneficiatos, feu in facris conftitutos, cüm ad horas raliter 
canonicas teneantur , admonet hzc fan&a Synodus ftora-. hoiz cano- | 
tiones fuas Deo acceptas fore cupiunt , vt nonin gutture, 7 Ps | | 
velinter dentes , feu degluciendo, aut fyncopando di&io- aicendz | 
nes vel colloquia , nec rifus intermifcendo , fed fiue foli , fnt. 
fiae affociati, diurnum no&urnümque Officium reueren- : 
tet , verbífque diftin&is peragant ; ac tali in loco vndeà | 
deuotione non detrahantur ; ad quam fe difponere & prz-.- 
parare debent juxta id quod fcriptum eft : 4nre orationem. Edi. 4.3. 
prepara animam tua?n ; ne (i5 quaft qui tentat Deum. 

Item acceptat decretum, quo * tempore diuinorum f^ dchis | 


ofüiciorum vagantur per Ecclefiam,quod incipit; Quicum- | | 


íi! PROP m ow-n 


mE 


Dehisqui 

tempore 

diuinorum 

vagantur 

pe Rccle- 
m. 


Bbidem. 

De tabula 
pendente 
in choro, 


$92 Concilium Senonenf(e. 

que ín Ecclefia Beneficiatus , praefertim de majoribus, 
diuinorum tempore per Eccle(iam vel foris circa ipfam 
deambulando , velaliiscolloquendo , vagari vifus fuerit, 
non folüm illius horz,fed totius diei praefentiam ipfo fado 
amittat, Qui (i femel correGus non deftiterit , per men. 
fem diftributionibus careat, vel grauiori , fi pertinaci 
exegerit , poenz fubjaceat , ita vt tamen defiítere cogatur, 
Prohibetur ctiam ne diuina officia tumultuofi quorum. 
cumque per Ecclefiam difcurfus impediant vel pertur- 
bent. Regulares qui in Conuentualibus Eeclefis cira 
predica excefferint, graui poena Superioris aibitrio cafti- 
gentur. 

Itcm acceptat decretum de tabula pendente iachoro 
quod incipit: Vt cuncta in domo Dei ordinaté procedant, 
& quilibet fciat quid agendum imminet , ftatuatur tabula 
aliqua continué pendensin choro , in qua quid per vnum. 
quemque ex Canonicis, vel aliis Beneficiaris,, in finguli 
horis per hebdomadam , aut majus tempus, legendum, 
cantandümve fit, Quiautem fecundüm quod ibi deícri- 
ptus fuerit facere per fe vel alium neglexerit , pro qualibet 
hora diftributiones vnius dieiamittat. 

Hzcomnia ex didi facri Concilij generalis, & Co- 
gregatione Biturica ; necnon & alia circa diuini feruitijcc- 
lebrationem in eodem facro Concilio & congregationt 
celebrata , quein conftitutione pragmatica circa diuinum 
feruitium continentur , & hic caufa breuitatis obmitron- 
tur : quzlatiüs in dictis conftitutionibus & ordinationibus 
poterunt videri, & publicari volumus & feruari : adjicien- 
tes infuper circa Ecclefie & conuerfationis in ea honc 
tem, & circa diuini celebrationem fernuitij qua fequuntur. 


Xa * 
uc m 


, AEN — 


Concilium Senonen[(e. 593 


CADPFT 1l. 


. De honefta conuerfatione in Ecclefia; & prohi- 
bitione garrulationum & deambulationum. 


.De obferuandis circa cultum. 


d domum Domini , iur domusorationis, non ne- 

gotiationis , aut confabulationis , effe dignofcitur, 

deceat fan&itudo , & ex ordinatione fanctiffima gen 

dum celeberrimi Lugdunenfis Concilij inquo & Latino- 

rum pariter & Grecorum Ecclefiafticorum,& fecularium 

Principum, & aliorum numerofa conuenit multitudo : ad 

facras Eccle(ias humilis & deuotus effe debeat ingreffus & 

egreffus ,& fan&ain eis conuerfatio pariter & deuota,qua 

Deo & hominibus placida & accepta fit , afpicientes in- 

ftruat , zdificet pariter , reficiat & dele&et. Statuimus & 

ordinamus, hortamur , monemus, juxta przdi&i Lug- prztdente 

dunenfis ftatuta Concilij , vtad Ecclefiam accedentes de- Greg. X. 

uotis orationibus & diuini nominis inuocationi & venera- "^ ^7 

tioniinfifterehabeant. Nullusin locis eifdem , in quibus 

vota Dorino conuenit celebrari, feditionem excitet, con. í 

clamationem mouéat , impetümve committat. Ceffent 

vniucrfitatum & focietatum quarumlibet confilia,concio- 

nes, & publica parlamenta , vanáque & multó fortiüs foe- 

da & prophana colloquia ; confabulationes, & alia qua 

poffunt diuinum feruitium perturbare ,.aut oculos diuine 

Majeftatis offendere ; ne vbi peccatorum venia poftulan- 

da , ibi detur peccandi occafio; aut committi deprehen- 

dantur peccata. Quia veró petulanti animo didi facri 

Concilij inhibitienes , & ordinationes fan&iffimas ,.& in- 

hibitiones antedictas multi contemnere non Verentur : alij 

propter ignorantiam & neglectum ; alij per temeritatem 

& contemptum : Statuimus & ordinamus dictam ordina- , 

tionem przdi&i celeberrimi €oncilij, in corpore juris * E 

fcriptam, incipientem : Demum Domin: decet. f[anHlitudo, Deimm- 

etiam verbis gallicis fzpiüs populo przdicari, & tranf- Pide 
Tom. 5. | FF ] 


Conc,Lug- 
dne 


$94. Concilium Senonen(é. 

greíTores quofcumque, vltra diuine Majeflatis indigs:. 

tionem quam incurrunt, ficuti in eodem facro Concilio 

conftitutum effe dignofcitur, per Ordinarios coérceri, 
Adjicientes infuper , quód viri Ecclefiaftici , inquibo: 

tranfgreffio periculofior effe dignofcitur , tempore fenirij 

in choro diligenter affi(tant, & in oratione vnanimes E 


. rulationibus & confabulationibus , & omnibusque dui 


Joan. 2. 15. 


no cultui impedimentum afferre poffent , vel fcandalm, 
aut detrimentum, penitus abftineant ; his quz in choro 
cantantur diligenter intendant, in conformitate cztere- 
rum gentium , flexiones , ftationes , vel ceffionesin con- 
formitate & concordia chori , abíque difparitate catero. 
rum conferuent, Horas fuas particulariter vel aliafuafer- 
uitia , per fe vel cum alio in choro non dicant , ad nihil 
aliud quàm ad feruitium chori diligenter attendant, Qui 
veró fan&a & falutaris diuini feruitij cultus obferuatio per 
deambulationes przdi&as , garrulationes , circuitiones 
& euagationes à choro & loco feruitij plurimum impedi. 
tur , & fcaudala plurima in Dei Ecclefia & fidelium mea. 

tibus generátur; Statuimus & ordinamusomne; i libus 

dcambulationibus & confabulationibus ab(tinereproutin 


decreto facrigeneralis Concilij fuperiüs citato continetur. 


Injungentes Decanis , Cantoribus , Abbatibus, Priori- 
bus , & Officiariis quibufcumque, ad quos fpecat alios 
corrigere atque dirigere,vt zelo Dominiqui nummulirios 
de templo & negociatores dejecit , conuenienteraccenfi, 
talia reprimant & corrigant tam increpationibus, expro- 
brationibus publicis & priuatis , quàm priuationibus di- 

ftributionum , & poenisaliis, & cenfuris contra contem- 

ptores viriliter & abfque acceptione perfonam proce 

dentes, prout qualitas perfonarum, & quantitas exceístis, 
ac continuatio requirere videbuntur , ad Dei & Ecdeliz 
gloriam & honorem , ad exemplum & bonamadifictio- 
nem caterorum. 


Sn 
D 


Conctlium Senonenfe. ||. $9$ 


CAPFT III. 


"De cboreis &à ]udis im Ecclefits non ftendis. 


TEM càm per choreas, & ludos theatrales , ludifica. 

tiones, & infolentias foleant templa Domini propha- 
nari , & facra in vilipendium deduci, in virtífque Ecclefia- 
fticis talibus fe immifcentibus fcandala & opprobria gene- 
rati, lados, & choreas, & tales infolentias in facris Ec- 
clefiis & locis de cetero fieri prohibemus. Quód fiad me- 
moriam feftiuitatum,& venerationem Dei ac Sanctorum, 
aliquid juxta confuetudines Ecclefiz , in Natiuitate Do- 
mini , vel, Refurrectione , videatur faciendum , hoc fiat 
cum honeftate & paceabíque prolongatione, impedimen. 
to , veldiminutioneferuitij, larnatione, & fordidatione 
faciei , ex fpeciali permiffione Ordinarij , & beneplacito 
miniftrorum ipfius Ecclefie. Vt autem hz infolentiz lu- 
dorum, circa feftum praefertim Innocentium , inaliis no- 
ftris prouincialibus ftatutis prohibit, & quam prohibitio- 
nem iterum renouamus , penitus arceantur : Conftitutio- 
nem facri Bafilienfis Concilij obferuandam, & hinc no- 
ftro przfenti ftatuto duximusinferendam , cujustenor fe- 
quitur, & eft calis: 

Turpem etiam illum abufum in quibufdam frequenta- 


tum Ecclefiis , quo certis annis nonnulli cum mitra , ba. f 


culo, ac veftibus pontificalibus more Epifcoporum bene- 
dicunt. Alijvt Reges & Ducesinduti , quod feftum fatuo- 
rum , velinnocentium , feu puerorum , in quibufdam re- 
gionibus nuncupatur; alij laruales & theatrales jocos , alij 
choreas ac tripudia marium ac mulierum facientes, ho- 
mines ad fpectacula & cachinnationes mouent ; alij com- 
meffationes & conuiuia ibidem preparantes. Hzc Syno- 
dus deteftans , ftatuit & jubet tam Ordinariis, quàm Ec- 
cle(iarum Decanis & Rea&oribus , fub poena ii enfionis 
omnium prouentuum Ecclefiarum trium nn fpa- 
Go, vt* hecaut fimilialudibria , etiam mercantias, feu 


negotiationes nundinarum , in Ecclefia , que domus ora- 
FFff ij 


Seff. 21. fub - 
Be. 

De fpecta- 
culisin Bc- 
clefia non 

faciendis. 


4,* ne 


$96 Concilium Senonenfe. 
tionis debet effe, & etiam cimiteriis exercere ampliis 
non permittant ; trangrefforéfque per cenfuram Eccleíiz- 
fticam , aliáque juris remedia, punire nonnegligant. 
yuadews — Adjicientes etiam quód mercimonia negotiationis intra 
£e"*^ Ecclefiam fierinullatenus de catero permittantur. Quód- 
que infra fepta feu claufuram Monafteriorum tam viro- 
rum, quàm mulierum , chorez & tripudia nullo vnquam 
tempore exerceantur per quofcumque ; nec etiam extr 
ipfa Monafteria liceat Religiofis perfonis in quibufcum- 
que locis prefatas choreas & tripudia agere 5 & in cótrz- 
rium facientes per eorum Superiores debite puniantur. 


- CAPFT IF. 


"De difiributionibus , 9-. difcurforibus. qui plut 
prebendas in eadem ciuitate obtinent. 


V M ad factum prouinciale Concilium Parifius ce- 
dpi multz fuiffent delatz quzrimoniz fuper 
euagatione & difcurfu Canonicorum, & aliorum , in ez- 
dem ciuitate & villain pluribus Ecclefiis prebendas & 
beneficia obtinentium, didum facrum prouinciale Cor- 
cilium .certas monitiones & injan&iones cenfuitfacien- 
das. Quarumtenor fequitur fub his verbis. 

.  Inaliquibus villis & ciuitatibus hujus noftrz Senonen- 

Es soun- fis prouincie pluresfunt przbendata Ecclefiz , in quibus 
cie Senon. omnjbus vel duabus ex ipfis aliqui przbendati exiftunt, 
dusein qui inhoneftz cupiditatis radice moti , quotidie volun: 
| eifdem horis fuas diftributiones in vtrifque Ecdefis lu- 
crari , ex quo plerumque accidit, quód de vna Ecclefiaad 

aliam cum fuis veítimentis Ecclefiafticis per villam dil 

currunt celeriter , ex quo à popularibus illuduntur , €* 
rámque deuotio & reuerentia ad Deum & Ecclefiam di- 
minuuntur. Quapropter nos fupradi&arum Ecclefiarum 
Capitulis injungimus, quatenus fic circa tales difcur- 

fiones &abufüsad honorem Dei curent prouidere , quód 

opus non fit aliunde perquirere remedium. Hujus ergo 
facriauctoritate Concilij injungimus , quatenus Ordine: 


T —- 


Concilium Senonenfe. $07 
rij & Superiores didorum Capitulorum & Ecclefiarum 
de diligentiis per Capitulà circa hoc factis & habitis di- 
ligenter inquirant, & cum omni cura & follicitudine per- 
fonarum qualitate, ac ipfarum Ecclefiarum penuria vel 
abundantia penfatis & attentis, prouiftonem adhibeant, 
vtomnisturpis queftus , & euagatio, & feruitij neglectus 
euitentur, & fcandalisex difcurfibus & calibas occurra- 
tur. Prouidentes etiam, vthoris fingulis , prefertim prin- 
cipalibus, Miffis, Matutinis, & Vefperis diftributiones or- 
dinentur , nec vnus vna hora diftributionem alterius ha- 
beat vel lucretur : Facientes etiam circa hanc diftribu- 
tionum materiam obferuari decretum circa hoc in facro 
Baíilienfi conftitutum Concilio , & per Ecclefiam Regni 
& Delphinatus Bituris acceptatum. 

Cümfacrum Lateranenfe Concilium relinqui noluerit 
incorre&um quod quidam Clerici & adminiftratores Ec- 
clefiarum, fic Ecclefiasincultas & immundas relinquunt, 
quod domus potius laice vel rurales quàm Dei Bafilice 
videantur; alij vero, & precipue Sacerdotes ad quos fpe- 
&at, fic corporalia, vafa minifterij , veftimenta facra , pa- 
las altaris , & ornamenta fic immunda incultáque relin- 
quunt , vt interdum aliquibus horrori fint potiàs quàm 
honori. Przcipimus igitur vt oratoria ,. vafa , & vefti- 
menta predi&a, munda & nitida conferuentur: neglecto- 
res per Ordinarios & alios vi(itantes debité puniantur. 
Cüm nimis videatur abfurdum in facris fordes negligere 
quz dedecent in prophanis. . 


Ordinamus etiam iuxta di&i facri Lateranenfis ftatuta. 


Concilij, vt Euchariftia, & Chrifma füb fideli Sacerdo- 
tum cuftodia clauibus adhibitis conferuentur , ne poffit 
temeraria manus ad illaapplicari incaute. Talia relin- 
quentesab officio fuo fecundüm di&i ordinationem Con. 
cilijad tempus fufpendantur. Et fi quid propter corum 
in curiam nefandum contigerit grauiter puniatur, 


FEff iij 


gef. xt. 
uo tena^ 
E quií- 
que debeac 
ellein cho- 


IQ, 


Conol.Ls- 
teran I V. 
cap.t9. Ne 
Ecclcfiz 
mundanis 
fupelleai- 
libus expe- 
nantur. 


Ibid, c. 2 0. 


$08 - Concilium | Senonenfe. 


CAPFT VF. 


De ob/éruandis circa proce[fiones , Q* 
deformitatibus vitandis. 


VoNIAM inproceffionibus tam ordinariis &at- 

quis, quàm pro neceffitatibus occurrentibus fpeci 
liter indicis , fpiritualis Cleri & populi deuotio & hone. 
 ftasdebent potiffime relucere , vt quz impetrandà funtà 
Domino faciliüs impetrentur , ac mutua deuotione om- 
nes ad (inceram & deuotam orationem prouocentur, 
Attendentes multos in ipfis proceffionibus quandoque 
interuenire defectus ; ftatuimus & ordinamus, quód vo- 
catiad proceffiones , praefertim Ecclefiaftici, decenter & 
cum habitibus ecclefiafticis , cum omni humilitate & re- 
, uerentia, ad loca proceffionum accedant , maneant, & 
redeant in ordine congruo & decenti, à laicis& corum 
commixtione — Illum peftiferum & inhoneftum 
. corrigentes abufum , quo Moniales quadam & reigiof 
mulieres cum viris Ecclefiafticis ad di&as proceffione 
accedere & incedere prefumunt. Prohibentes de cetero 
di&as Moniales ad dias publicas proceffiones non veni. 
re, fed eas dumtaxat in fuis Ecclefiis & Clauftris celebra. 
re. Quód fi fe aliter ad dictas procefsiones ingefferint, 
à'fuis Ordinariis debité puniantur , & in ipfis procefsio- 
nibus minimé admittantur. Ordinamus infuper jauene 
& alios à ludis & clamationibus circa loca proceffionisom- 
nino abftinere. Hortantes & monentes vnumquemque, 
& prafertim viros Ecclefiafticos, in Miffa, velin procef- 
fione , conüenienter affiftere , & ea pro quibus procefho 
indi&a extiterit cum omni finceritate & deuotione pet- 
ficere. 


A 
ub 


* 


Concilium Senonenfe. $99 


ARTICVLVS SECVNDVS. 
CAPPFT I. 


Circa reformationem morum. 


PRIMÓ pt& E»prscoprs. 


T fi cun&is temporibus circa conuerfationem & 

vitam miniftrorum Ecclefiz probatam effe oporteat, 
exemplarem pariter & honeftam , vt czterisrecté viuendi 
exemplum & formam in(inuent & demonftrent ; viget ta-- 
men vehementiüs periculofa temporum noftrorum con- 
ditio, quibus & abundare nofcitur iniquitas, & refrigefcc- 
re caritas, vt omnia ad fan&am morum reformationem 
feruentiora ftudia conferamus. À capite igitur, hoc eftà 
Przlatis & Epifcopis , qui velut ciuitas füpra montem , & 
lucerna fuper candelabrum, & tanquam fpeculatores in 
domo Domini pofiti, cxteris relucere tenentur, ex quo- 
rum conueríatione, vita pariter & doctrina, pendere di- 
gnofcitur czterorum falus, directio , atque forma , Sta- 
tuimus & Ordinamus , vtomnes & (finguli hujus prouin- 
ci? Archiepifcopus, & Epifcopi , eorümque fucceflfores , 
vite munditid, morum grauitate, & conuerfationis exem- 
plo , opere pariter & fermone , omnibus viribus fuis de- 
creta Apoftolicez Regulz , qua in confecrarione fua pro- 
feffi funt, & ea qua in diuinis Scripturis , Canonibus , & 
lIuribus de Epifcopis ftatuuntur, diligenter videant , rele- 
gant & obferuent in fuis dicecefibus : nifi ex caufa neceffa- 
ria, honefta , vel probabili refideant , & principaliter poft 
tempus vifitationis dicecefium fuarum , & locorum fuo. 
rum campeftrium , in ciuitate fua manfionem & determi- 
nationem habeant & faciant. In feftiuitatibus folemnibus 
per fe in Ecclefiis fuis folemniter celebrent. Ab omni dee 
formitate & nota in cappis , capuciis , & habitibus fuis pe- 
nitus abftineant, cum rochetis & veftibus honeftis ,ac cap- 
pis condecentibus & capuciis , abíque nota & fuperflui- 
tatc more Patrum fuorum , & cum grauitate incedant; vt 


600 Concilium Senonenfe. 

loco quocumque peruenerint , omnia vitz propriz inte- 
gritate illuftrent; Domui fue bene przefint; & familiam 
moderatam & difciplinatam habeant , & teneanthoneftos, 
do&os, & Ecclefiafticos viros, in diuinis Scripturis & Ca. 
nonibus eruditos , przfertim in vifitationibus fuis fecum 
femper habeant, contra harefes & fortilegia, do&rináfque 
peftiferas , & fuperftitiones nouas, cum omnivigilanta, 
& proborum ac timoratorum confilio diligenter vigilent 
& intendant. Ordines mundé & fan&é conferant do&i; 
& probatis , & de beneficiis prouideant, Ab indebiris& 
injuftis exactionibus ceffent & abftineant , fuófque off. 
ciarios & commiffosabftinere faciant : illa quz de Ordi- 
nibus celebrandis, & de jurifdi&ionibus reformandisin- 
feriüs fubjungendis , & in antiquis prouincialibus ftatutis, 
prouincialibus noftris , etiam vltra ifta. continentur, fide- 
liter obferuent , & per fuos obferuari faciant : fetales in 
omnibus exhibentes, quales ipfa Ápoftolica Regulainfti- 
tuit , ordinat atque iubet ; & canonice (ftatuunr fan- 
|. QQones, ; 


CAPFT II. 


De Ordinibus celebrandis. 


VM in facris ordinibus conferendis fidele folem. 
| ne, & deuotum praecedere debeat fcrutinium & exe- 
men in fcientia, moribus, & xtate ; Statuimus & Ordinz- 
mus ne de cztero Epifcopi prafumant aliquos ad facros 
Ordines , & praefertim. ad facrum Sacerdorij Ordinem 
promoucte, nifi fint etatis legitima , bonz & probatz n 
tz, & conuerfationis honeftz, Sciant legere & conftruc- 
re Epiftolas & Euangelia , ac reliquum officium bene & 
conuenienter intelligere : vbi autem non valerent jidem 
Epifcopi fupradi&orum examinandorum examinationi 
interefle ,falté prouideant de bonis , probis , & fcientifici 
viris, qui folum Deum prz oculis habentes, fciant , & ve- 
lint, ac terieantur fub poenis & cenfuris promouendos cxt- 
minare in moribus , fcientia & aetate, in articulis fidel, 

| praceptis 


Concilium Senonen[fz. 601 
preceptis decalogi , & aliis quz videntur ad eorum offi- 
cium pertinere. 

Item qui ad facrum Subdiaconatus Ordinem promo- 
tinofcere & intelligere debent fe Deo & Ecclefiz , laicali 
ftatu reli&o , dedicatos effe , precipimus omnibus & fin- 
gulis Epifcopis , vc dum contingerit facros Ordines cele- 
brare, ceteris ordinandis prefentibus lucide, claro & in- 
: telligibili fermone exponant, qualiter nulli ad przdidum 
fubdiaconatus Ordiné , & alios fuperioresfacros Ordines - 
admitti debent , nifi fint vit» munditia, & conuerfatione 
honefta , literis facris & diuinis , myfteriifque Ecclefiafti- 
cis, prout eorum exigit vocatio przfens , conuenienter in- 
ftracti, probati , & examinari, Quibus etiam ad fzculi 
ftatum , & matrimonium de catero contrahendum , om- 
nino factis Canonibus fub caftitate & continentia eft in- 
terdictus regreffus, cum aliis exhortationibus deuotis, 
quz in libris pontificalibus continentur; alias etiam opor- 
tunas exhortationes addendo, prout prouidentia ipíius 
promouentis videbitur expedire. 


CAPFVT III. 


De vifrtationibus. 


^V M vifitationis officium ad Dei honorem , & Ec- 
clefiarum intemporalibus & fpiritualibus vtilitatem 
& profectum , ad falutem animarum , ad zdificationem 
populi, & morum reformationem, à fanis Patribus fue- 
rit falubriter inftitutum , etiam plerumque per nonnullos 
ad officium vifitationis commiffos ad medelam & falutem 
fuerat ordinatum , ad noxam veniat pariter & detrimen- 
tum. Statnimus & ordinamus quód Epifcopi, & alij ad 
quos fpectat , & per eosordinati vcl commiffi , fic falubri- 
ter predictum officium habeant exercere , quód paterne 
& publicz vtilitai: iuxta Patrum ordinationes potius ia- 
tendere videantur , quàm ad emolumenta vcl queftum : 
ad Dei igitur honorem , & Ecclefiarum profectum , loca 
Ecclefiaíftica caufa vifitationis fubintrantes , honeftos ha- 
lom, 5. GGgg 


n t 


602 Concilium Senonenfe. | 
bicus & congruentes deferant, facramenta , pezfertim Ea. 
chariftiam cum habitu Ecclefiaftico honefto , accenfis lu- 
minaribus deuoté viitent : & verbum Domini populo 
adunato proponant, aut proponi faciant, aut faltem falu- 
taresadmonitiones, fi popoli paucitas pradicationem rc- 
irere minime videatur , conuenienter faciant : & deno- 
té de vita & moribus, przíertim Sacerdotum , diligenter 
:uquirast : inuentaria bonorum Ecclefiz mobilium & im- 
mobilium videant ; & contra alienantes & alienatore: 
prouideant : de reparationibus Ecclefiarum , & ornament 
torum Ecclefiz , juxta locorum pariter & temporum qaà- 
litatem ,folicirudinem bonam 'serant ; prouifionem appo- 
nant ia procurationibus exigendis , fe graues & onerofos 
minime exhibeant ; fed etiam vltra moderationem extra- 
Lb. de uagantis 7/45 eletfienis , quam fub grauiffimis poenis non 
«n&bu, poffunt excedere, pro locorum & perfonarum penuriale 
procurat, pios&c moderatos exhibeant , ad fui vtilitacem noua onera 
fuper fabricas Ecclefiarum non imponant. Naz invidud- — , 
libus eis pratica fuerint à fumma & taxationc procura 
tionis deducant, ( ficut in eadem confítiturione 74i t 
Elionis eff cautum ) ab illis qui folüm tenentur ad paftur: 
quod appofitum fuerit & paratum benigné & gratam — 
recipiant : fe talesin omnibus exhibentes quales iuraca- 
ftituunt , & canonicz fandtiones. Quod fi ex conceffont — ' 
quacumque, etiam fedis Apoftolicz &c. aliqui per proc" 
ratores Vel commiffarios duxerint viitandum , probats 
do&as , & timordtas perífonas 4d huiufmodi minifterium 
eligant, qui dodrina pariter & exemplo locis & populis 
oficere valeant; &, vt iam pradidum eft, fe 1n 0m 
timore Domini, in omni modeltia , & honeftate Cle? 
populo perhibeant, & przmiffa omnia,& quacumq. 
quz vifitationis officio nofcuntur incumbere; 
, exerceant & deuoté. Se non graues, nec onerolo5» fe 
pios & benignos, &in exigendis procurationibus, " 
exhibentes, qui de ipfis procurationibus etiam espentis 
& vi&ualibus , vti didum eft, deducendo falaria failabo, 
ris percipiant moderate , non accipientes à rmam , V* 


fummam determinatam; ipfum vificationis officium ] 


: (0 oes 


t€ BOE orn 


Concilium Senonenfé. 603 
aliquid attentantes contra prohibitionem jurium , & tra- 
ditiones Patrum in populifcandalum , grauamen Eccle- 
fiarum, & fuarum precipué periculum animarum. 


CAPFT IV. 


De collatione Beneficiorum. 


VM in prouilione , przfentatione, collatione ; & in- 

f'itutione beneficiorum Ecclefiaticorum , Pralato- 
rum & Collatorum przcipua verfari debeat folicitudo , & 
viris prouideant idoneis , do&is pariter & probatis,& prse- 
fertim in dignitatibus , & dli Ecclefiis, & ma- 
ximé parrochialium Ecclefiarum Re&oribus , quibus re- 
ginenanimarum , quod eft arsartiam ,curáque nolcitar 
effe commiffa , & in quorum manibus animz fidelium , & 
facramenta Ecclefiaftica , prout ad eorum adminiftratio- 
nem competit , fideliter reponuntur , & in partem folici- 
tudinis fingularum diceceftum vocantur , facríque cano- 
nes & apoftolica decreta Epifcopis ,& aliis , quibus pra- 
miffa fpe&are dignofcuntur,in perículo animarum fuarum. 
tanquam de pretiofiffimo talenro fibi per fupremum dire- 
&orem commiffo , bene & fideliter difponere iniunxerint: 
quod , proh dolor ! noftris temporibus minus aut falcem 
non fatis fru&tuosé haGenus obferuatum ett ; Przcipimas 
omnibus & fingulis Epifcopis , ac aliis antedi&is, vt aeque 
ad carnalitatem , aut proces , aut aliàs inordinate reldpi- 
cientes , fümmopere curent in beneficiis notabiles viros, 
prouidos & moribas bene.compofttos , probatos , & exa- 
minatos inftituere , promouere , & ordinare , per quos 


— eultas Dei & Ecclefiafticus ordo noftris in diebus poffit 


& valeat augmentari, Prouidentes etiam , & dolitcitudi- 
ACm gerentes , vt juxta qualificationes & ordinationes fa- 
cronm Conciliorum & Canonum viris dignis, graduactis,. 
&c per vniuerfttates nominatis in ordine & tarno eorum 
prouideant , decreta Concilij & Eccleftz conferuando. 


GGgg ij 


Concil.Baz 
fil.(ub ini» 
üum. 


«l.* per 
nei 


604. Concilium Senonenfe. 
CAPFT F. 


De Concubinariis. 


VM in viris Ecclefiafticis,przfertim in facris Ordini- 

bus conftitutis ,ad cultum Domini;qui San&us San- 
&orum dicitur , fpecialiàs euocatis ; quorum eft fanda 
tra&are , & miniftrare populo minifteria , vitz munditia 
& caftiratis honeftas precipue requirantur , & ex immun- 
da & impudica conuerfatione plurimorum in Dei Ecclefia 
magna quotidie fcandala & pericula oriantur , & majora 
oriri verifimiliter formidentur : Volentes huic morbo & 
fcandalo perniciofo decenter obuiare , cüm jam multain 
Dci Ecclelia faper his fuerint inftituta ; ftatutum racipué 
fuper concubinariisin facro Bafilienfi Concilio falubriter 
inftitutum , & in congregatione Biturica publicatum, ite- 
rum inter hujufmodi ftatuta inferi , publicari , & obferuari 
cenfemus , cujus tenor fequitur : 

Quicumque Clericus cujufcumque ftatás , religionis, 
conditionis , dignitatis , etiam fi Pontificalis, vel alterius 
praeminentiz exiftat , qui poft hujus conftitutionis not 
tiam quam habere prafumatur , duos * menfes poft publi 
cationem ejufdem in Ecclefiis cathedralibus ; quam IP 
Dicecefani omninà facere teneantur , poftquàm cadem 
Conftitutio ad eorum notitiam peruenerit , fuerit publi- 
cus concubinarius , à perceptione fructuum omnium DE 
neficiorum fuorum , trium menfium fpatio fit jpfo fado 
fufpeafus , quos fui Superioris arbitrio in fabricam, V* 
aliam cuidentem vtilitatem , ex quibus hi frudus peret 
piuntur , conuertat. Necnon & hujufmodi publicum COD 
cubinarium vt primüm talem effe ianotuerit , 5X [uus 
Superior monere teneatur , vt aut infra breuitfimum V^ 
minum concubinam dimittat ; quam fi non dimiferit ,a* 
dimiffam, aut aliam refümpferit jubet hac fanda synodus 
vt ipfis fuisomnibus beneficiis omninó priuetur.Ecn - 
minus hi publici concubinarij víquequo cum €is pe P 


£v pR. $86- 


—. Concilium Senonenfc. 605 
Superiores, poft ipfarum concubinarum dimiffionem ma- 
nifetàmque vitz emendationem , fuerit difpenfatum , ad 
fufceptionem quorumcumque honorum, dignitatum , be- 
neficiorum , velofficiorum fint inhabiles. Qui (i poft dif- 
peafationem ad hujufmodi publicum concubinatum re- 
dierint , fine fpe alicujusdifpenfationis ad predicta pror- 
fus inhabilesexiftant, Quód fi hiad quos talium correctio. 
pertinet , eos, vt ditum eft , punire neglexerint , corum 
Superiores tam in ipfos de negle&u,quàm in illos pro con- 
cubinatu,modis omnibus digna animaduertant punitione. 
In Conciliis etiam prouincialibus & fynodalibus aduer- 
fus tales punire negligentes , vel de hoc crimiae diffama- 
tos , etiam per fufpenfionemà collatione beneficiorum, 
velaliá condigni poená feueriter procedatur. Et fi hiquo- 
rum deftitutio ad fummum Pontificem fpectat , per Con- 
cilia prouincialia , aut fuos Superiores , propter publicum 
concubinatum reperiantur priuatione digni , ftatim cum 
proceffu inquifitionis ipfi Summo Pontifici deferatur. Ea- 
dem diligentia & inquifitio in quibufcumque Capitulis 
generalibus & prouincialibus , quoad fuos feruentur;poe- 
nis aliis contra predictos & alios non publicos concubi- 
narios ftatutisin fuo robore permanfuris. Publici autem 
intelligendifunt non folàm,hi quorum concubinatus per 
fententiam aut confeffionem in jure fa&am , feu per rei 
euidentiam quz nulla poteft — celari , fed 
qui mulierem de incontinencia fufpe&am & infamatam 
tenet, & per füum Superiorem admonitus ipfam cum ef- 
fe&u non dimittit. | 
Quia veró in quibufdam regionibus nonnulli jurifdictio- 
nem Ecclefiafticam habentes, pecuniares queftus à con- 
cubinariis percipere non erubefcunt , patiendo eosin rali 
feeditate fordefcere ; fub poena malediüionis eternz prz- 
cipit , ne deinceps füb pacto, compofitione , aut fpealicu- 
jusqueftus,talia quouis modo tollant aut diffimulent;alio- 
quin vltra prezmiffam negligentie poenam , duplum ejus 
quod propterea acceperunt reftituere ad pios vfus omni- 
nóteneantur.Ipfasautem concubinas feu mulieres fufpe- 
| GGgg iij 


606 Concilium Senonen(c. 

&as , Praelati modisomnibus curent à fuis fubditis , etiim 

per brachij fzcularis auxilium fi opus fit;penitus arcere: 

"un etiam de tali concubinatu procreatos filios apud patres 
uos cohabitare non permittant. 

Iubet infuper hec fan&a Synodus , vt etiam inpradi- 
&is Synodis & Capitulis hzc conftitutio publiceur, & 
quilibet fuos fübditosad ipfarum concubinarum dimiffo- 
nem moneat diligenter.Injungit proptereà omnibusfza. 
laribus viris, etiamfi regali prefulgeant dignitate, ne vl- 
lum qualecumque inferant impedimentum , quocumque 
quafito colore , Praelatis , qui ratione officij fui aduerfus 
fuos fubditos pro hujufmodi concubinatu procedunt, Et 
cüm omne fornicationis crimen lege diuina prohibitum 
fit , & füb poena mortalis peccati neceffarió euitandum, 
monet omnes laicostam vxoratos , quàm folutos, vt (mi- 
liter à concubinatu abftineant : nimis enim reprehenfibi 
lis eft qui habet vxorem , & ad mulierem alienam accedit 
Qui veró folutus eft , fi continere nolit , juxta Apofloli 
confilium vxorem ducat, Pro hujufmodi autem diuniob- 
feruatione precepti , hi ad quos pertinet , tam filutaribus 
monitis , quàm aliis canonicis remediis , omni ftudio lz- 
borent. 

Poft hujufmodi autem conftitutionis facri Concilij no. 
uam publicationem in Synodis diceceíanorum faciendam, 
injungimus omnibus Ordinariis noftre provinciz Seno 
neníis, & aliisad quos fpedtat;ad di&i executionem Con- 
cilij viriliter & diligenter procedere , juxta formam in di- 
&o Concilio & dicta conítitutione comprehenfzm, fob 
poenis & cenfaris quz contra tales concabinarios, Kcoa- 
tra judices negligentes in dida conftitutione contin- 
tur, 


363 


Concilium Senonenfc. 607 
CAPFT FI. 


De deformitatibus coeflimentorum ed babituum , 
maxime in Ecclefraflicis. 


T autem morum grauitas non folüm in vitz mundi- 

tia, fed &in conuerfatione honefta , & habitüs & 
geítüs condecentia , inviris Ecclefiafticis , & Ecclefix Mi- 
niftris refulgeat ; & ad honeftatem , & obferuantiam lau- 
dabilem , priftinófque Patrum mores omnia reducantur, 
volentes nouitatibus fcandalofis, & deformitatibus mon- 
ftruofisin pompetis & plicaturis tunicarum , fuperiüs pa- 
riter & inferiüs : in coma capitis per capillorum dilatatio- 
nem ; & defluxum füper nuda colli, & vfque ad fuperfi- 
ciem frontis & oculorum , in difpofitione curpiffima & in- 
decenti polenarum , quas infolentia peftifera , & indecens 
conueríatio plurimorum exemplo fedu&a pernicie noftris 
temporibus introduxit , falubriter prouidete , praefertim. —- 
in viris Ecclefiafticis , & Eccleíiz miniftris, qui formam 
ceteris preberetenentur € exemplum : Statuimus & or- 
dinamus , vt poft publicationem hujus ftatuti , viri Eccle- 
fiaftici in talibus culpabiles fub diuini obteftatione judicij, 
& in fuarum periculum animarum , ab hujufmodi defor- 
mitate & indecentia penitusabílineant , &ad morum de- 
€entiam & Patrum obferuationem folitam in talibus habi- 
tibus fe reducant ; veftes honeftas, tonfuras condecentes 
in forma honefta , & fuo ftatui condecenti deferendo. Su- 
perquo etiam vnumquemque eorum per faos Superiores 
particulariter cenfemus admonendum., Quód fi poft men- 
fem à die noftrorum przfentium ftatutorum publicatio- 
nistalibus vtendis cenfuerint , & his noftris faluraribus 
ordinationibusobtemperare neglexerint , à choro & con- 
uerfatione excludantur ; & eis in Ecclefia, donec refipue- 
rint , & predictas deformitates ejecerint , diftributiones 
penitus denegentur, & pro dilauone & contemptu per, 
fuos Superiores arbitrarié puniantur. Quód ft przmiffa 


608 Concilium Senonen[(e, 
omnia poft menfem alium duxerint negligenda , per cen- 
furam Ecclefiafticam , vel per totalem fuübftra&ionem 
fructuum füorum beneficiorum poena contra cos augea- 
tur , ceorümque punitio publicetur ; taliter quód ceteris 
cedere valeat in exemplum:injungentes omnibus ad quos 
ex officio fpectare dignofcitur , vel diftributiones miniftrz- 
re, à chorofcandalum facientes ejicere, vel delinquentes 
coércere , vt inhis diligenriffime inuigilent abfque perfo- 
narum acceptione quacumque. Quód fiin Religiofis qui 
ad ampliorem veftium & habituum honeftatem voto & 
profeffione tenentur , hzc inhoneftas veftium reperiatur à 
Superioribus füis in Capitulis , & alibi , tanquam pro 
trangreffionibus Regulz majoribus debit& puniantur , & 
à talibus abítinere cogantur. Alioquin per Ordinarios 
contra €05 tanquam pro graui crimine per incarceratio- 
nem , aut aliàs debité procedatur. | 
Vtautem condecentiüs ad honeftatem omnia reducan- 
tur, monemus & exhortamur Patres , Tutores , & Dire- 
&ores juuenum , & przfertim Magiftros in fcholafticis (tu- 
diis , vt juuencs in doctrina & timore Domini. habeant 
crudire , dirigere pariter & docere, & à talibus deformita- 
tibus arcere & cohibere. Volentes & ordinantes infüper, 
quód talibus deformitatibus innitentes, fi ad facros Or- 
dines aduenerint ,à talibusabftinere cogantur , alioquin 
adipfos Ordines non admittantur ; talibus beneficia Ec- 
clefiaftica tanquam indignis denegentur , ad familiarita- 
tem & confortium Przlatorum, & aliorum virorum Ec- 
cleftafticorum minime admittantur, Commiffi Vicarij 4d 
ferujendum Curis & parrochialibus Eccle(iis , & Capella- 
niis adjacentibus eis , ia talibus culpabiles , à tali admiti- 
ftratione repellantur. Iufüper dignum & congrüum arbi 
tramur vt Przlati , & alij Ecclefiaftici viri etiam familia- 
reslaicosin domo & familia commorantes ad modeftiam 
& modcrationem , quantum fieri poterit , fecundüm vo- 
cationem eorum reducant in przmiffis , ad bonam adif- 
cationem aliorum pariter & exemplum. 


CADVT 


Concilium Senonen[e. — 609 


CAPFT VII. 
 DeClericis , tabernis , €9 negotiationibua illicitis 
fe immifcentibus, 


VM circa grauitatem morum , & conuerfationem 
honeftam virorum Ecclefiafticorum,& precipue Sa- 


cerdotum ,ac eorum maximé qui curam & regimen obti- 
nentanimarum , jam & legis diuine & fanctorum Patrum 
rcgulz ,.& conftitutiones quamplurimz, atque fanctiffima 
emanauerint inftituta , ac plura in noftris prouincialibus 
Conciliisfuerint promulgata ftatuta ; & omnibus Epifco- 
pis &aliisad quos fpe&at fübditorum mores & vitam in 
melius reformare , & viam fcandalis & inconuenientibus 
precludere , diftrité precipiendo mandamus , & vosae 
fubditos hortamur , quatenus "p obferuent , & à 
fuis fubditis faciant obferuari que fanctorum Patrum de- 
cretis & canonicis inftitutionibus,ac noftris predictis pro- 
uincialibus Conciliis , de vita & honcftate Clericorum 
fuerunt laudabiliter inftituta ; Ecclefiafticos viros, & pre- 
fertim Sacerdotes Dei , ebrietati & vinolentiz deditos, & 
quitabernas inhonefté frequentant ;aut qui negotiationi. 
bus, mercimoniis , quzftibus , aut officiis clericali ftatui 
non conuenientibus fe immifcent,fepiüs commonendo,& 
poenis € cenfuris, prout jura ftatuunt , rigide coércendo; 
ficquód & tranfgreffores, & delinquentes in talibus ar- 
ceantur à tranfgreffione & culpa ; & Ordinarij , feu alij ad 
quos fpectat , notarivel reprehendi non valeant de tranf- 
greffione , tolerantià vel negligentiá.. 


S 


Tom. 5. | HHhh 


610 Concilium Senonenf?, 
CAPFT FVIIL. 


De Iudentibus ad taxillos , €4 alios ludos illicitos, 


VM ex debito noftri paftoralis officij juxta canonicas 
C fan&ionesteneamur ludos perniciofos , indecentes, 
& inhoneítos , quorum occafione fub quadam curialitatis 
aut confolationis imagine ad diffolutionis matetiam deue- 
nitur , ab Ecclefia & Ecclefiafticis , praefertim in facris Or 
dinibus con(titutis, extirpare atque abjicere , & delin- 
quentes in talibus coércere; Attendentes circaludosta- 
xillorum , alearum , & alios jam plura à fanáis Patribus 
conftituta , & in noftris prouincialibus Conciliis ordina- 
ta,qua à multis hodie penitus negliguntur; omnibusEpif- 
copis & aliis ad quos fpectat delinquentes & fcandala in 
talibus facientcs corrigere, fpecialiter injungimus , quate- 
nus conftituta à fan&is Par & Romanis Pontificibus 
fxpiüs Ecclefiafticis fibi commiffis infinuent, & infinuai 
procurent : Sacerdotes & alios in facris Ordinibus coc- 
fticutos , ad taxillos IM aut confuetudinarie ludere 
non verentces, per fufpenfiones ad tempusab officio &be 
neficio , per excommunicationem in locis publicis fzpils 
promulgandam, & aliàs debité & rigidà coércendo. Alios 
veró non fic publicos , nec confuetudinarios , per applice 
tionem vnius libre cerz parrochiali vcl Cathedrali Ecde. 
fiz pro qualibet vice , quá ludendum duxerint ad caxillos 
& aliàsarbitrarié puniendo. Aleatores veró , feuadaleas 
ludentes , przfertim illos qui publicis in locis, inoftiis € 
operatoriis laicorum in fcandalum ftatüs Ecclefüafticilu- 
dere non verentur , aut quiad palmam feu pilam in camt- 
fia , & aliàs inhonefté & inuerecundé , publice & confse- 
tudinarié ludere non verecundantur aut formidant , Ot- 
dinarij & alij ad quos fpe&at , fzpiüs commoneant, & 
contemptores füarum monitionum fic poenis legitimis 
coérceant , quód cateris cedere valeat in exemplum. 


ela * 


Concilium Senonenf(e. 6n 
CAPFT IA. 


De quefloribur , €4 reformatione eorum. 


'VM exinordinataquzftorum multitudine fepe gra- 
eie plurima Ecclefie & fidelibus populis inferan- 
tur , & per quaítercs ipfos abufus multiplices committan- 
tur, przdicationis officium vfurpando, & per mendacia 
& fida blandimenta pauperum & fimplicium pecunias ex- 
torquendo ; & quod deterius eft , fan&z fedis A poftolicz 
& aliorum inferiorum interdum bullas fimulando , falfi- 
ficando, & etiam corrumpendo ; ac per Ecclefias , Dice- 
eefes & Parrochias vagando abfque literis Ordinariorum, 
ad quorum officium fpecat quzítores ipfos & ipforum li- 
teras probare & examinare : Nos circa tales nequitias & 
abufus. prouidere volentes , omnibus Epifcopis hujus pro- 
uinciz injungimus , quatenus non aliàs quzftores ipfos. 
per fuas Dioecefes quzftas facere permittantsnifi priüs per 
fe aut per fuos commiffos probatos & doctos in talibus, 
eorum literas ad plenum viderint & intellexerint, & de 
earum veritate ac falfitate plené cognouerint , omni prz- 
dicatione & Reliquiarum delatione eifdem quaftoribus. 
penitus interdicta ; nifi Ordinarius ipfe ex caufa legitima ,. 
praedicationem vel Reliquiarum delationem alicui nota- 
bili perfonz probate & nominatz, & in facris Ordinibus 
conflitute , pro magna & pia caufa in literis Ordinarij ex- 
primenda , aliud duxerit ordinandum. Qpód fi quaftores: 
contra przdi&a quaftis vti aut aliterabuti comperti fue- 
rint , acriter puniantur poená publicá , & tali, quód cz- 
téris cedere valeat in exemplum ; quódque Przlati de par-. 
ticiparione turpis quaítüs aut de negligentia vel diffimu- 
latione nullo modo notari valeant,aut in aliquo reprehen- 
di. Inhisautem quafítis atque quzftoribus jura canonica 
& ftatuta laudabiliter obferuari volumus ,.& prafertim c. 
Cn exo ; & Cle. zdbsfionibus de.po. Cr re. - 


HHhh ij: 


612 Concilium Senonenfe. 


CAPFT X. 


De Officiariis juri/di&lionis Ecclefraflice , Q* 
| £orum reformatione. 


VsL1cA atque communi fama referente didicimus, 

quód Curiarum multarum Ecclefiafticarum Officia- 
rij , Aduocati, Procuratores , Promotores, Tabelliones 
& Notarij in fupradi&is Curiis faciant abufüs multipli. 
ces, & à pauperibus & fimplicibus , exquifitis & illicitis 
modis pecuniam extorquendo, illófque in pluribus mali- 
tiofis & damnandis inuolutionibus proceffuum inuoluen- 
do & illaqueando. Quapropter nos, qui fubditorum no- 
ftrorum quietem peroptamus , fupradiádis abufibus deop- 
portuno remedio affedantes prouideri , omnibus Epifco- 
pis hujusSenonen(is prouinciz , ac czteris qui jurifdidio- 
nem habent Ecclefiafticam , fub obteftatione diuini jadi- 
cij , & fuarum periculum animarum , & poenis contra nc 
gligentes judicesin jure comprehenfis precipimus, quód 
circa fuas jurifdi&iones fic curent infra feftum Omnium 
Sanctorum falubriter prouidere , faciendo fcilicet ad or- 
dinationem fuarum Curiarum Ecclefiafticarum ordina- 
tiones , ftatuta etiam poenalia , vel jam edita fic faciant 
- obferuari, quód apad Deum poffint meritum reportare, 
& opus non fit in proximo prouinciali Concilio eorumne- 
gligentiam corrigere. Prouideant etiam circa honeftatem 
& probitatem Officiariorum , eorum multitudinem mo- 
deranda, ac etiam circa taxationem literarum quarum- 
cumque , falarium eorumdem Officiariorum , qui quar- 
doque pro fuo falario & laboribus plus debito exigerenon 
verentur in graue prxjudicium fübditorum. Prouideant 
etiam iidem Przlati quód non ita faciliter feratur fenten- 
tia excommunicationis , & przcipué quód pro vna con- 
tumacia non feratur. | | 


eR 


UA 


Concilium Senonenfe. 


ARTICVLVS TERTIVS. 
CAPFT I. 
Circa reformationem Religiofórum. 


K^ VM Benedi&us Papa duodecimus , qui ad Beatiffi- 
morum Patrum Benedi&i & Auguftini Religiones 
zelum gerebat non modicum, ad fupradictarum Regula- 
rum Obíeruantiam multas Conftitutiones ediderit , quz 
Benedictine nuncupantur , & qux à pluribus Religiofis 
negliguntur , imó penitus ignorantur in magnum fuarum 
periculum animarum : Eapropter omnes Abbates , Prio- 
resac Prepofitoseorumdem Ordinum in Domino exhor- 
ramur , quatenus in fuis Monafteriis fupradi&as Benedi- 
&inas Conftitutiones habeant, & eas frequenter legant 
& relegant , vt fciant qualiter oporteat cos in religionis fe- 
mita ambulare, Ad majorem autem euidentiam ex ipfis 
Conftitutionibus aliqua his noftris ftatutis duximus infe- 
renda, & ab ipfis Religiofis vnà cum aliis Regularibus 
difciplinis , & fuarum Religionum laudabilibus Confti- 
tutionibus , & inftitutionibus fpecialiterobferuanda. 

Et primó cüm idem Benedi&us duodecimus Papa vo- 
lueric & ordinauerit, quód in Monafteriis quorumlibet 
Ordinum Abbates vel alij Superiores proaideant de ido- 
neis Magiflris, qui nouitios & juuenes , caterófque illite- 
ratos & indo&tos Religiofos in grammatice rudimentis, 
 & intelle&u Scripturarum fan&arum , & eorum quz in 
Ecclefiis leguntur , habeant conuenienter inftruere , vc fic 
facrarum Scripturarum le&ura & intellectus R eligiofisip- 
fisotiofitatem auferat, deuotionem dilatet & augeat , & 
ad San&orum Patrum fequendas doctrinas & exempla 
inducat : hoc falutare ftatutum duximus de catero in (in- 

lis Religionibus obferuandum , ordinantes quatenus 
hi ad quos fpectat , fuper hoc folicitudinem adhibeant 
fpecialem ; fuper quo etiam in vifitationibus di&orum 


Monafteriorum per Ordinarios & alios inquifitionem fieri 
volumus diligentem. 


613 


HHhhii 


Cap. 6. de 
Studis. 


Cep. 3. De 
Capit. gene- 
r4l. £4 red- 
1 ra- 
tiomibus, 


Cap. 1 6. De 
efw a] bh 
nentia car- 
mum , Cr. 


61 Concilium Senonen[c. 

Item cüm idem Benedi&us Papa circa fpiritualiatem- 
poraliaque commoda, ac commodum ftatum Religiofo. 
rum cupiens prouidere, inter cetera quz ad obferuantiam 
Regularum od Benedi&i & Auguftini ftatuit , vo- 
luerit & ordinauerit quód omnes Abbates , Abbatiffz, 
Priores , Prioriffe fingulis annis in fuis Capitulis genera- 
libus fiue annualibus , quz fcilicet tenentur fingulis annis 
cum Religio(is , Prioribusac quibufcumque membris fibi 
fubditis celcorare , ftaeum eorum Monaflteriorum vd 
Prioratuum quibus przeffe dignofcuntur , quoad rece 
ptas , mifias, atque debita, & credita coram aftanubu: 
infinuent & declarent, Quódque omnes & finguli eorum. 
dem Monafteriorum Officiarij de fuis adminiftrationibus 
faltem bisinanno compotum reddant , fiue rationem ; vt 
finguli Religiofi per hoc fcire valeant, faltem in groffo, 
fuorum ftatum Monafteriorum. Nos igitur ejufdem velt 
giis inherentes , omnes Abbates, Abbariffas, ceterolque 
fupradictos in Domino exhortamur , quatenus predium 
ftatutum , & etiam aliàs 1n prouinciali Concilio ordinz- 
tum cum omni diligentia feruent , & obferuari procu 
rent. 

Item cüm idem Benedictus Papa modum apponere vo- 
[ens circa antiqua juta, quz de abftinentia carnium & je- 
juniis à Religiofis Ordinis S. Benedicti obferaandis fatis 
rigidé loquuntur , propter quod in pluribus Monafteriis 
remifsé obferuantur , matura deliberatione prehabita fla- 
tuerit & ordinauerit ; quód iidem Religioft per - 
quartas ferias totius anniab efu carnium ad minus eab- 
ftineant ; & quód in Aduentu Domini, & Septuagehimi, 
jejunia obferuent; Áttendentes predictá moderationem, 
licetomnirigore & aufteritate careat, in pluribus Mona- 
fteriis ejufdem Ordinisomnino contemni : omnes Abb?- 
tes, Priores & Przpofitos ejufdem Ordinis in Domino 
exhortamur , quatenus. de cetero fupradiáis dicbus & 
temporibus à carnibus abftineant , & jejunent; cim 
idem à pluribus fzcularibus Clericis & mere laicis folici- 
té cuftodiatur. Ad Regulares Canonicos circa jejunia & 
abftinentiam carnium , idipfum obferuari exhortamur 


| Concilium Senonenfe. 615 
quod idem Benedi&us pridem in fuis Conftitutionibus, 
qua Benedictinz dicuntur , ab eifdem voluit obferuari. 


Ü CAPFT II. 
d Religiofe modefle /ó gerant in veflimentis. 


NS C euagatio , diffolutio , atque leuitas , maximé in. 
decentia veftium , debeantà Religiofiseuitari, cüm 

ót illa int deuotioni & honeftati Religionis contraria & ini- 
os mica : omnes Abbates , Priores , & Prapofitos , fiue quof- 
ire cumque alios Religiofos , cujufcumque fint Ordinis vel 
Ut Religionis, in charitate Domini monemus , quatenus 
amodoóà fe & fuis fubditis omnem euagandi materiam , 
T quantum eis poffibile erit , repellere conentur ; & feruent, 
s ac obferuari faciant ea quz à fanctis Patribus de honefta- 
: teac grauitate Religioforum fuerunt laudabiliter inftitu- 
" ta, tam in veftibus quàm in calceamentis , necnonin ge. 
T ftibus & inceffibus eorumdem ; & quód precipue ea, qua 
de flocis vel cucullis , cappis atque capuciis fixis wt n 

meros, botis, & fotularibus corrigiatis Cle. Ne in agro, 
falubriter ftatuit , feruent , & faciant falubriter obferuari. 
: Quam quidem Clementinam, & Conftitutiones falutares 
in ea contentas , in Capitulis maximé generalibus dicto- 
- rum Religioforum precipimus fepiüs publicari, & verbis 
etiam gallicis , 1 opus fit, claré & lucidé exponi, vt fic 
via indecentiis & abufionibus precludatur , propter quas 
hodie Religiofi à fecularibus in opprobrium habentur & 


; gionis paritet & exemplum. 


, fad 
| 3 


Extra sn 
Cle. Ne in 
«gro , de ffa, 
Mo. 


contemptum ; qui tamen ceteris debent effe forma Reli« - 


616 Concilium Senonen[(e. 
CAPFT III. 
Nibilrecipiendum ex palfo pro ingrefsu Religani. 


V1A canonicz inftitutiones , qua de fimorii lv. 
quuntur;diftri&é prohibent pro ingreffu Religi: 
abipus ingredientibus,vel eorum nomine quicquid exigi, 
etiam pratextu cujufcumque confuetudinis, quz potíüs 
dici debet corruptela: Omnibus Abbatibus & Abbatifís 
Prioribus & Piioriffis , & aliis quibufcumque fuademus, 
T jura de hac materia loquentia diligenter obferuent, 
ic fcilicet , quód pro ingreffu Religionis profe vel Monz- 
fteriis fuis ex pa&o vel conuentione nihil recipiant ; fíau- 
tem poft ipfum Religionis ingreffum aliquid fueritab ipfis 
ingredientibus , vel eorum parentibus Monafterioexde- 
uotione oblatum, illad recipi minim£é prohibemus, 


CAPFT IF. 


De Decimis €? Parochis quid obferundw. 


IcET per jura canonica faerit fufficienter prouifom 
I i patronos parrochialium Ecclcfiarum , jura de- 
cimarum in parrochias obtinentes , tam Religiofosquàm 
faculares, exemptos & non exemptos , quód fcilicet bene 
& competenter prouideant Curatis Ecclefiarum przdi- 
£&arum , in quibus habent jus patronatós: Quia tamen 
eadem jura multis in locis negliguntur , & propter hoc 
fiunt plures ex eifdem Ecclefiis vacantes, & Palloribus 
viduatz in magnum periculum animarum ; omnes hujus 
prouinciz Epifcopos in Domino exhortamur, quatenus 
jura praedicta, & przcipué c. de Monachis, tit. de prben. 
& c.1. eotit.in vj. & Clem.rz.de jure patronat(s irrefrage 
biliter faciant obferuari, | 


ARTICVLVS 


——— —— — 


Nd 


Concilium. Senonenf(t. Jvd 


ARTICVLVS QVARTVS. 


Concernens ftatum laicorum , & generaliter 
omnium fidelium. 


CAPFT I. 
Quomodo feffa fant celebranda. 


VM circa celebrationem feftorum & dierum Maje- 

ftati diuine , Chrifti & San&orum folemnitatibus 
Ípecialiterdedicatorum , multa in noftris prouincialibus 
Conciliis & Synodalibus Conftitutionibus dioecefum 
Ífingularum fuerint laudabiliter inftituta , Scripturarum 
fanctarum & canonicarum inftitutionum teftimonio ro- 
borata : omnes Epifcopos & parrochiales Sacerdotes , & 
alios ad quos fpectat , curam volumus gerere fpecialem, vt 
dies ipfi Domino fancificati nullis feruilibus operibus 
prophanentur, nec vanitatibus aut voluptatibus occu- 
pentur ; fed diuinisvacando officiis , expofitioni & audi- 
tioni diuinoram eloquiorum , laudes , vota , & facrificia 
Dominoofferantur , & ad hec omnia populifepiüs mo- 
neantur. Siquidautem in his tranfgreffionis , velobmif- 
fionis fuerit commiffum , poena contra tranfgreffores ad 
deuotionis omiffe vel negle&z per pia opera fupplemen-. 
tum , non ad priuatum emolumentum applicetur vel 
quzftum. Vt autem quó celebriores & majores Domino 
folemnitates celebrantur , eó conuenientiüs populi prz- 


. parentur; volumus, & ordinamus quód patrochiales Sa- 
cerdotes & Re&ores Ecclefiarum in. quinque feftiuitati- 


bus przcipuis , etiam vltra Pafcha , videlicet Natiuitatis 
Domini, Afcen(onis ,, Pentecoftes, Affumptionis B. 
MARIA, & Omnium Sandtorum,populos hortentur pari- 
ter & moneant piis commonitionibus & deuotis , & fua 
confiteri peccata , & fe ad celebritatem & deuotionem in. 


ipfis folemnitatibus fpecialiüs preparare , dictas commo:. 
Tom. 5. Ilii 


618 Concilium Senonenfée. — 
nitiones pias & deuotas die Dominica ante ipfarum cele. 
brationem feftiuitatum debite faciendo. 


CAPPT IL. 
Quibus penis afficiendi qui in. blafpbemiam , «ud 


execrabilia juramenta incidunt. 


VM propter horrendam diuini nominis blafphe. 
miam , ac execrabilia plurium juramenta , vlt 
xternz damnationis interitum propter calia debitum, 
etiam temporales plagz , bella , peftilentiz , fructuum 
vaftationes atque clades , tempeftates atque tonitrua, ac 
mala in populis euenire foleant ex diuini animaduerione 
judicij quamplurima ; & contra blafphemantes & execra- 
biles juratores, ac Deum temere denegantes, tamfacro- 
rum Conciliorum quàm Romanorum Pontificum, quin- 
imo & Principum fecularium plurima emanarint infi 
tuta , quz à multis hodie negliguntur ; attendentesexte- 
ftimoniis Scripturarum quód Dei & Saná&orum injurias 
diffimulare nefarium & periculofiffimum judicatur;qudd. 
ue crimen talium in negligentibus Praelatis & Iudicibos 
qui tales retrahere negliguntà deli&is , etiam quandoque 
feueriffim&é vindicatur : Omnibus Epifcopis & aliis ad 
quos fpectat in noftra prouincia fübditorum morcs& vi- 
. tam in melius reformare , füb obteftatione diuini judicj 
precipiendo mandamus,quatenus populos Domini fepiüs 
commoneant, ac faciant particulariter ac fpiriruzliter 
commoneri à talibus horrendis abftinere , horrorem ac 
deteftationem criminis ; ac poenas temporales paritet & 
zternas , corporales & fpirituales in contrà delinquentes 
- jn talibus à jure & conftitutionibus etiam Principum or- 
J dinatas atque impofitas intimando; ac poenas legitimas, - 
abfque acceptione perfonarum, pro quantitate & qualita- 
te criminum juxta fan&iones canonicas omni timore ac 
negligentia poftpofitis delinquentibus imponendo, vide- 
licet pro prima vice poenas pecuniarias in cera vel alitet 
fabricis Ecclefiarum , & non alibi , applicandas; pro fe« 


PI 
TI 


Concilium Senonenfc. 619 
cunda per incarcerationem & jejunia in carceribus facien- 
da ; protertia contra affuetos per inftallationem velaliam 
poenam publicam procedendo , fic quód cateris cedere 


valeat in exemplum, & diuina valeat ira placari , & Dei 
mifericordia & pietas à populis obtineri. 


CAPFEFT III. 


Decime foluende. 


VERIMONIAM plurimorum Religioforum , & alio- 

rum Ecclefiafticorum audiuimus , quód licet Domi- 
nus inveteri Teftamento preceperit;perceptores fructuum 
Ecclefie Miniftris decimas tribuere;tamenbhis noftris tem- 
poribus eafdem diminuere conantur, vt jam ex eis aliqui 
dicant & afferant , decimalia jura nonnifi ad voluntatem 
fore foluenda ; propter quod Ecclefie & eorum Miniftri 
maxima damna & incommoda patiuntur. Quapropter 
Noscirca tales hominum nequitias occurrere cupientes, 
omnibus Epifcopis, Árchidiaconis , Decanis ruralibus , 
caterííque Ecclefiarum Re&oribus precipimus , quate- 
nus Dominicis diebus, necnon meffium & vindemiarum 
temporibus admoneant & hortentur , faciantqueadmo- 
neri & hortari per eos qui verbum Dei populo pradicant , 
omnes quiad folutionem decimarum tenentur , quód ipfi 
amodó foluant bene & competenter fine fraude vel dece- 
ptione, qualibet vlla contraria confuetudine non obftan- 
te , poenas in Scripturisfan&is, & canonicis Inftitutioni- 
bus contra non foluentes ordinatas, ac premia & tempo- 
ralia & fpiritualia foluentibus repromiffa populis inti- 
mando.Singulos autem Ordinum mendicantium Fratres, 
qui ad predicationcs faciendas , vel confeffiones audien- 
das,in diccefibus admittuntur, juxta Conftitutiones 


Concilij generalis ** & cap. Cspientes , De ponis , in Cle- f. Nienneu- 
meniinis. Admonemus fub poenis in eodem capite conten- fis. 


tis, quatenus populis predicantes aut confeffiones au- 

dientes , juxta formam illius populos ipfos commoneant 

ad predictam folutionem decimarum , nihílque priuatim. 
ud MN Ilii ij 


Lib. 5. i£ 4. 
c.Cuptentes,. 


de peni. 


620 Concilium Senonenfe, 


vel publicé proponant per quod ab ipfarum folutione de. 
cimarum populi retrahantur. 


CAPFT IF. 
Matrimonium publi in Ecdefa. 
efl contrabendum. 


VM jura canonica non fine magnis rationibus yr. 

beant matrimoniorum contradus in Eccleíiis publi- 
blicé celebrari , fcilicet propter facramenti dignitatemye. 
uerentiam & honorem, in quo confertur gratia ficut & ia 
ceteris facramentis , & etiam ad tollendam omnem m. 
lam peccati fufpicionem , cüm plures zftimare poffet in- 
ter ipfos conjuges folum fore concubinatum , fi de ipfo 
matrimonio publicé non appareret : his tamen nonobtzn- 
tibus pluresfunt , qui à fuis Praelatis faciliter obtentá li. 
centiá, nonin ipfis Ecclefiis, fed in priuatis Oratoris me- 
vriímonia contrahunt & folemnizant; quod ceditin maxi- 
mum ejufdem facramenti contemptum. Nosautem cra 
' id prouidere volentes, omnibus Epifcopis, & Ecdefia: 
rum R edoribus , fub poena interdi&ti & ingreffus Ecclefie 
per vnum menfem prohibemus , ne de catero in priutis 
Oratoriis folemnizationem matrimoniorü faciant aut fre- 
ri difpenfent , nifi forfitan fübfit vrgens vel neceffaria cax- 
fa & nonfica. Etiam pluribus prafentibusinuper fübeif 
dem poenis propter eafdem caufas ipfis & aliis , quibus de 
jure vel confuüetudine id competit injungimus, nede cz- 
tero ita faciliter difpenfent fuper bannis & matrimonis 
concedendis , etiam pratextu cujufcunque pecunie cur 
hactenus difpenfare confueucrunt. 


963 


Concilium Senonenfe. 621 
CAPFET V. 


Certis anni. temporibus cur Matrimonium 
celebrari probibeatur. 


VM certisanni temporibus matrimonia ab Ecclefia 

prohibeantur celebrari , fcilicet tempore Aduentüs, 
Septuagefíimz , & Rogationum , & quia tunc omnes ma- 
gis quàm aliis temporibus d:bent deuotioni & orationi 
intendere , à quibus tamen retrahit plurimüm carnale 
commercium ; eó etiam quód illis deuotionistemporibus 
fefta, chorez , ludi & conuiuia , quz in nuptiis fieri folent, 
non bene congruunt , fcd veris opponuntur deuotioni & 
contemplationi:nihilominus tamen in hac Senonenfi pro- 
uincia quzdam mala confuerudo vel corruptela inoleuit, 
quód fcilicet fupradi&is temporibus plurimz fiant feftiui- 
tates nuptiarum , chorez , ludi conuiuia , & alia indecen- 
tia quz eifdem feftis,conuiuiis vel choreis frequenter euc- 
nire confueuerunt ; quz omnia , & non ipfum matrimo- 
nium contractum intendebant jura prohibere. Eapropter 
nos predictum abufum feu corruptelam extirpare volen- 
tes,omnibus & fingulis viris Ecclefiafticis,ac czteris,nec- 
non fceminis hujus prouincie fub excommunicationis poe- 
na inhibemus , ne füpradictis temporibus audeant facere 
velfieri procurare folemnizationes nuptiarum , id eft con- 
uiuia , fefta , choreas vel cetera hujufmodi , vel eifdem 
quomodolibet intereffe ; Precipientes interim Epifcopis 
& Curatis feu Presbyteris Ecclefiarum parrochialium , 
quatenus hoc przfens ftatutum in fuis Ecclefiis publicent 
& publicari faciant diligenter , & maximé duobus vel tri- 
bus Dominicisantefupradi&a deuotionis tempora. 


SAP 
"t 


IIii iij 


622 Concilium Senonenf(c. 
CAPFT VI. 


Libertates (9- immunitates Ecclefie aduerf 
Iudices feculi funt 
propugnande. 


lares & Officiarios Curiarum fzcularium multipli. — | 
ter Ecclefiis facrofan&tis, & Ecclefiafticis viris in jurifdi- — ; 
&ionibus fuis, libertatibus & priuilegiis, in perfonispari- — 
ter & in bonisquotidie inferuntur , multa conftitutiones 
& ordinationes in Scripturis facris atque canonibus fue- 
rint promulgate ,quz jam in multis huius no(lrz Sene 
neníis prouinciz locis fuerunt folemniter publicate ,& — | 
fecundüm confuetudines Ecclefiarum laudabiles mul- 
toties ordinatis diebus publicantur , noftrorum przde- 
cefforum veftigiis inherentes , & fan&z Ecclefiz juri 
& priuilegia noftris temporibus conculcari dolentes, 
eafdem Conftitutiones , poenas pariter & cenfuras ft- 
cundüm obferuationes & confuetudines hadenus in 
Ecclefiis conferuatas publicari volamus & mandamus, 
monentes & exhortantes omnes & fingulos hujus nofttz 
prouincie Przlatos, quatenus monitionibus premifísa- 
nonicis vt fzculares ipfi à talibus grauaminibus & mole 
ftationibns abftineant , & ad publicationem & executio 
nem dictarum Conftitutionum procedant & procedi fa- 
ciant , prout vniufcujufque Przlati moderationi & diíire- 
tioni , neceffitatiac qualitati temporum videbiturerpedi- 
re , jura Ecclefia ficuti ad vnumquemque eorum fpedat 
& conuenit, conuenienter ac viriliter defendendo, & fe 
in murum pro domo Domini opponendo, fic quód & jura 
Ecclefiarum valeant conferuari, & Praelati & Epifcopi de 
negligentia apud Deum & homines minimé valeant accu- 
fati, 


Concilium Senonenfe. 923 


CAPFT VII. 


Que à Monialibus obferuari debeant. 


D noftrum quibufdam referentibus deuenit audi- 

tum, quod Epifcopi hujus prouinciz Senonenfis 
Obferuare & obferuari facete obmittunt , ea quz ftatuta 
canonica circa Moniales obferuari jubent ; propter quod 
magna fcandala, & fpiritualia & temporalia incommoda 
frequenter eueniunt , ac in pofterum contingere prazfu- 
muntur ; nifi de falutariremedio occurratur. Quapropter 
eifdem Epifcopis diftri&é precipimus , quatenus przdicta 
ftatuta faciant in fuis dicecefibus inuiolabiliter cuftodiri , 
& praecipue Cep. Monafteria , devi. € bo. Cleric, Statutum 
felicis recordationis Bonifacij octaui , quod incipit : 7/7 
fericulofa , de ftatu Monachorum in 6. & c. "4itendentes., 
eodemtit. in Clem. Quz capitula cum aliis conítitutioni- 
busad ftatum Monialium pertinentibus per cos , ad quos 
fpe&at , volumus ipfis Monialibus etiam verbis gallicis 
exponi & publicari , feruata femper grauitate & honeftare, 
qua in talibus vifitationibus Monialium debet à vifitato. 
ribus obferuari, | 


Conclufro totius Concilij. 


Roconclufioneautem omnium przmifforum ftatu- 
torum noftrorum , & vera executione eorum , volu. 
mus & ordinamus quód teftes fynodales in dicecefi quali- 
libet ordinati, & inferiüs nominandi, diligenter inquirant 
fi predicta ftatuta ab omnibus obferuabuntur, prout in c. 
Sicutolm , Deaccn[ationiba:, in Decretalibus continetur, 
in alio proximo Concilio prouinciali debite & fidcliter re- 
laturiquz circa ea viderint minime obferuari, Statuimus 
infuper & precipimus quód omnes Suffraganci noftri, 
Abbatéfque , Priores Conuentuales, & Capitula Eccle- 
fiarum noftrz Senonenfis prouinciz, necnon Decani rura- 


Lib, 3. tit.1. 
ed 8. 
Lib. 3. tit.1 
Ne Cle. vel, 
Mo, €.2.. 
Lib.3.tit 16. 
deStat, Mon. 
€. 4, 


T eftes fy- 
nodales hu- 
jus Conc. 


624. Concilium Senonenfe. 
les cujuflibet dicecefis copiam habeant authenticam no- 
ftrorum prxfentium ftatutorum,illáàque faciant infra duo- 
rum men(ium fpatium in fuis Synodis & aliis locis folem. 
niter pablicari & declarari. Precipué autem volumus 
quód illa qua concernunt vel concernere poffunt ftatum 
& moreslaicorum , faciant iidem Suffraganei & Decaniin 
publicis predicationibus & vulgari fermone coram pop: 
lo exponi , ne aliqui valeant eorumdem ignorantiam prz- 
tendere. | 

Teftes autem fynodales hujus facri prouincialis Con 
cilijSenoneníis codem approbante Concilio in qualibet 
dicecefi ordinamus,nominamus & eligimus infra fcriptos, 
fcilicet pro dicecefi Senonenfíi Decanum Chriftianitatis 
Pruuinenfis,& Officialem fandi Iuliani de faltu ; prodio- 
ce(i Carnotenfi, Decanum Ecclefiz Collegiate B. Manz 
de Medunta ; pro dicecefi Parifienfi Decanum Ecdefiz 
Collegiate S. Germani Autiffiodoreníis Parifienfis , & 
Decanum ruralem de Fontenaio:pro diceceft Aurelianen- 
fi Cantores Ecclefiarum Collegiatarum de Sulliaco, & 
S. Petri Puellarum : pro dioecefi Niuerneníi Abbatem $. 
Martini Niuernenfis , & Prepofitum de Tannaio:pro Au. 
tiffiodorenfi dicecefi , Archipresbyteros S. Prifci de Var- 
ziaco : pro dicecefi Melden(i Decanos rurales de Colum- 
bariis, & de Domno-Martino : Pro dicecefi Trecenfi De- 
canum Chriftianitatis Trecenfis , & Decanum Chriftant- 
tatis de Sezanna. 


Nosveró Lvpovicvs Archiepifcopus antedidusin di 


&o Concilio prouinciali przfidentes , ipfo approbante 
Concilio,omnia & fingula ftatuta praedicta teneri & inio- 
labiliter obferuari ab omnibus & fingulis noftrz Senonen- 
fis prouinciz volumus & jubemus , ipsáque ftatus & om- 
nia przmiffa laudamus, approbamus, concludimus $& def- 
finimus, prout füperiüs eft expreffum , vlteriorem ipfius 
facri Concilij profecutionem & continuationem, quoad 
eaqua nondum perfecta funt, de Fratrum & Suffraganeo- 
rum noftrorum, ac aliorum in eodem noftro prouinciali 
Concilio comparentium voluntate & confenfu, - ad 
jem 


7- 
aa —— — —- 


Concilium Senonen(e. 625 
diem quintam menfis Iulij anni Domini millefimi qua- 
dringentelimifexagefimi fecundi Pari(ius cum continua- 
tione dierum fequentium , fi commode fieri poffit, alio- 
quin ex noua affignatione feu euocatione víque in trien- 
nium prorogantes , di&ámque diem cum continuatione 
dierum fequentium pro ipfius Concilij & agendorum in 
€o ,quz nunc expediriobftantibus certis juítis & euiden- 
tibus impedimentis minimé potuerunt,ad effe&tum dedu- 
ci , totali & finali conclufione , Parifius prafigentes , fta- 
tuentes & ordinantes. 

In quorum omnium & fingulorum certitudinem prz- 
mifforam przfentes noftras literas exindefieri, & per No- 


tarios publicos Scribafque Concilij prouincialis predi&ti 


infrà [criptos fubfcribi & publicari mandauimus, noftro- 
rümque Archiepifcopi & Epifcoporum Suffraganeorum 
prafentium appení(ione figillorum fecimus & juffimus 
communiri. Datum & actum quoad przmifforum con- 
clufionem in Ecclefia noftra Senonenfi , nobis inibi mane 
horá Concilij confuetá in eodem Concilio prxfidentibus, 
anno Domini millefimo quadringentefimo fexagefimo 
more Gallicano , Indi&ione nona , menfis vero Martij dic 
duodecima , Pontificatüs fanctiffimi in Chrifto Patris 
& Domini noftri Domini Pij diuiná prouidentià Papz fe- 
cundiannotertio: przfentibusad hxc Reuerendo in Chri. 
fto Patreac Domino Domino * .. ... . Deigratiá Lingo- 
nenfi Epifcopo ; venerabilibüfque & difcretis viris Domi- 
nis €& Magiftris PetroSurrelli , Ludouico Brochet Cano- 
nicis Senonenfibus , Petro Regineo Canonico & Offciali 
Niuernenft , in Decretis Licentiato ; vnà cum plebis mul- 
titudine copiofa ad hzc congregata , teftibus ad pramiffa 
vocatis fpecialiter & rogatis. 

Quibus ftatutis , fanctionibus & ordinationibus przin- 
fertisle&is & publicatis , eodem facro przfentiapproban. 
te Concilio , ipfas laudauimus , ratificauimus , approba- 
uimus & innouauimus, laudamüfque;ratificatmnus , appro. 
bamus & innouamus per przfentes , decernentes eafdem 
fore inuiolabiliter obferuandas füb poenis in eifdem con- 


Tom, 5. KKkk 


Iudicirur 

aiiud Conc, 
Pariüis ce- 
lebrandum 
&anno1463. 


Locus 
Concilij. 
An.1460. 


pij Pap 
llL.an. 5. 


* Claudio, 


Conftitu- 

tionesCon- 
cilij (ub Lu- 
douico in- 
nouantur 

( quibuídà 
immutatis 

& additis ) 

à T riftando 
& Patribus 
Concilij. 


De habitu 
C'ericotü. 


ac Religio- 
forum. 


626 Concilium Senonen(z. 


tentis, Et infuper quód earumdem tranfgreffores feu con. 
trà facientes , & eas non feruantes,, per fuos Superiores, 
Ordinarios , Iudices Ecclefiafticos poená. arbitrariá fc 
cundüm perfonarum qualitatem , & excefsüs grauitatem 
puniantur. Verüm quia fecundüm varietatem temporum 
variantur ftacuta humana , ordinationes & ftatuta circa 
corre&tionum morum virorum Ecclefiafticorum , & de 
eorum conuerfatione,veftibus,viti,8c moribus & do&rina 
editas vel edita , cüm plures füper veftibus deformitates 
in diffuetudinem nedum Ecclefiafticorum , verüm ctiam 
laicorum penitus abícefferint , noftrifque modernis tem- 
poribus hominum inftabilitate quamplures aliz fuperue- 
nerint ordini Eccle(iaftico nullatenus conuenientes, prz- 
di&o facro approbante Concilio ipfas duximus innouan- 
das ,immutandas & emendandas fub hac verborum ferie. 

Scandalofam habituum deformitatem in viris Ecclefia- 
fticis Religiosi[que , ac Ecclefie Mini(tris indecenti con- 
uerfatione temporibus noftris introdu&am prohibere 
volentes ftatuimus , & de nouo ordinamus ;Quód v- 
ri Ecclefiaftici , Religiofi, ac Ecclefiarum Miaiftri tunicas 
retrofciffas neque cornetas, & pileos , brodequinos fe 
pantoflas , nifi forfan causà inualetudinis alicujus , fignan» 
ter per villam , ciuitatem & per Ecclefiam, & diuino fer- 
uitio intereffendo quoquomodo deferant ; & fub diuini 
obteftatione judicij ab hujufmodi deformitate & indecen- 
tia, necnonáa caligarum albarum vel diuerforum colorum 
delatione penitus abftineant. 

Item quód Religiofi , cujufcumque Ordinis, flatüs 
velprzlaturz exiftant , à fuz vocationis habitu congruo 
non recedant,neque foderaturas ftatui fao non congruen- 
tes , & maximé minutos verutios, neque zonasdeveluto 
aureas feu deauratas , aut floftullos etiam , nec habitus dec 
ferico fupra tunicas patenter , neque aliter indecenter in 
vilipendium fui ftatás & Ordinis deferant : fed morc 5an- 
&orum Patrum incedant , & corum veftigiis inhzrendo. 
habitus deferant. 

Item volumus & ordinamus omnia fuprà (cripta ,fic vt 


Concilium Senonenfc. 627 
premittitur ,in przfenti facro prouinciali Concilio ftatu- 
ta & innouata per omnes Suffraganeos noftros in fuis Sy- 
nodis intimari , publicari, &linguá maternà populis affi- 
ftentibus per Curatos diebus Dominicis clarius exponi, & 
per eofdem inuiolabiliter obferuari; fcientes omnes & fin- 
guli qui negligentes , contumaces & culpabiles fuerint in 
przmiffis & fingulis eorumdem , quód veritate comperta, 
eorum negligentia , culpa , feu contumacia feueriffime 
punientur per Ordinarios fuos. 

Hujus autem facri Concilij prouincialis Senonenfis , 
codem approbante & confirmante Concilio , in qualibet 
hujus prouincie dioeceft nominamus , eligimus & ordina- 
mus teftes fynodales qui fequuntur , videlicet pro dicecefi 
Senonenfi Abbatem S. Petri viui prope Senonis , & De- 
canos Chriftianitatum Pruuinenfis & Mufteroli : pro dice- 
cefi Carnoten(íi, Magiftrum Dionyfium de Paris Deca- 
num Caftriduni , & Magiftrum Ludouicum de Quiernay 
Decanum S. Saluatoris Blefenfis : pro dicecefi Aurelia- 
nenfi Magiftrum Iohánem Cotereau Cantorem & Cano- 
nicum $. Petri virorum Aurclianenfis , ac Cantorem B. 
MaAn14 de Magduno : pro dicecefi Niuernenfi Abbatem 
S. Martini Niuernenfis, & Decanum de Frafneio : pro. 


dicecefi Autiffiodorenfi Cantorem B. MAR1A in ciuitate 


Autiffiodorenfi , & Thefaurarium Ecclefie Collegiatz de 
Conada : pro dicecefi Meldenfi , Abbatem S. Pharonis, 
& Decanum de Claia : & pro dicecefi Trecenfi Abbatem 
Monafterij Arremarenfis , Magiftrum Nicolaum Herault, 
& Decanum S. Marguaretz. 

NOS igitur TAi1sTANDVS Árchiepifcopus prenomina- 
tus affato in prouinciali , & ipfo approbante , pre(identes 
Concilio , vlteriorem ipíius. Concilij profecutionem & 
continuationem hinc ad triennium , feu donec & quouf- 
que caufis emergentibus Concilium conuocare expedie- 
rit : quibusoccurrentibus , eifdem Fratribus Suffraganeis 


noftris , & aliisquorum intererit fignificabimus & notifi- 


cabimus , cum proteftationibus tamen in talibus fieri foli- 
tis & requifitis prefigentes ; ftatuentes & ordinantes. 


KKkk ij 


Teftes fy- 
nodales 
Concilij 
fub Tri. 
ftando ce- 
lebrau. 


Locus & . 
tempus 
Concilij 
Senonenfis 
fub Tri- 
ftando. 

An. I 495. 


Aunus t. 

Pontifica- 
tüs Inno. 
centij viij. 


628 Concilium Senonen[e. 

In quorum omnium & fingulorum fidem , robur , & 
approbationem premifforum , has noftras literas exinde 
confici, & per Notarios fubfcriptos dici prouincialis Con- 
cilij Scribas feu Graffiarios creatos & juratos fignari & pu- 
blicari mandauimus ; ac noftrorum Archiepifcopi prafi. 
dentis , & Epifcoporum Suffraganeorum noftrorum prz- 
entium munimine in pendenti figillorum roborari feci- 


 mus,&juffimus. Datum & actum quoad pramifforum 


conclufionem & definitionem in noftra Senoneníi Ecce. 
fia, nobisibidem mane horá noni vel circumcircà in eo- 
dem Concilio prz(identibus , anno Domini millefimo 
quadringentefimo octuage(íimo quinto more Gallicino 
computando , Indictione tertia , menfis veró Augufti, die 
prima , Pontificatüs fan&iffimi in Chrifto Patris & Domi- 
ni noftri Domini INNocEN T1 füperná prouidentià Pape 
o&aui anno primo : przfentibus ad hzc venerabilibus & 
circumfpedGis viris Dominis & Magiftris Lvpovico de 
Meloduno Archidiacono Senonenfi, AwpR EA Colin The- 
faurario Ecclefie Senonenfis , Lvpovico Brochet Árchi- 
diacono Meleduneníi in eadem Ecclefia Senonenfi, Hv- 
BERTO Bernier Priore S. Flofculi Aurelianenf(is, lurifpe 
ritis nobilibüfque & honorabilibus perfonis HzcTO&E 
de Salazar S. Iufli, Per&o Piedefer de Champleto domi. 
nistemporalibus ; PETRO de Viezchaftcl R eceptore ordi- 
nario Senonenfi,vnà cum pluribus aliis perfonisfide digus 
teftibus ad premiffa vocatis fpecialiter & rogatis. 
GviirLocuoN. I. BAvMER Y, BAPAVLME, 


Sn 
E 


629 | 


-ASEBOY HEP O YMO A ORIS ED IN E 
TESTAMENTVM Ex ipfo au- 


Vb 
IOHANN/Ex 
^ LVDOVICI XI. REGIS FRANC. 


FILLE, AC DVCISSZ BITVRIGVM, 
ANNO M. D IV. CONFECTVM. 


S SNSS V nom de Dieu & dela Vierge MARrE,Ie 
|s e: IzHaNwE de France Ducheffc de Berry , en ma 
35/59w fanté de cors & d'antandement fais mon Tefta- 
ment & Ordonnance de derniere volenté an la forme qui 
fanfuyt. Pourtant qu'il eft plus pleaifantà Dieu , & falu- 
tere à mon ame , quc de differer & atandre jufques à la 
mort ; & pour ladite caufe de plere à Dieu , & du falut de 
mon ame , ay antancion moy mefmes l'acomplir an ma 
vie an ce qui fe pourra acomplir. 
Premierement je donne monameà Dieu & àla Vierge 
MABRIE , & ma fepulture eflis an mon Eglife de ma Rcli- 
gion de la Vierge MARIE , que jé fondée en ma ville de 
Bourges , & veulxquelle foit dedansleurs ceur,afinqu'el- 
les prient plus fouuent pour moy. Et veulx & ordóneque 
quant toutes choffesan cas que ne l'aroie fet & acompl 
auant ma mort , que ma Seur, laquelle je inftitue & fes 
monheritiere , & apréselle ma Niepce fa Fille; acomplif- 
fent madite Religion : & veulx qu'elles foient rantées de 
cinqou fix cent liures. Et ad ce je oblige tous mes biens 
queconquesil foient ; car fet la chofe dequoy plus je prie 
madite Seur,.& ma Niepce aprés ma Seur, que Jantás etre 
la ptifipalle, & auffi mes Executeurs, lefquelx je eflis 
Monfieur Dalby qui eft à prefent , & Mon(ieur Daulmont; 
& prie mondit fieur Dalby qui veulle acomplir la deuo- 
cion de feu Monfieur Dalby fon Oncle, qui m'auoit pro- 
DUE KKkk iij 


630 d eflamentum lobanna. 
mys, & s'etoyt obligé de fere hun Conuent de la Reli 
gion dela Vierge MAnrE. | 

Item je veulx & ordonne quetous mes feruiteurs hom- 
mcs & fames qui ont gaiges en ma maion foient poies, 
tant pour le quartier dans lequel je mourray , que auf 
pour l'autre quartier qui efcharra aprés ma mort :lefquelz 
quartiers je donne à mefdits feruiteurs & feruantes , pour 
prier Dieu pour mon ame, & pour fatisfere aux feruices 

qui m'ont feiz , oultre leurs gaiges. 
|». ]tem jeveulxquetoutes mes debtes qu'on pourra rai. 
fonablement montrer eftre deués , foient poyees. 

. Item je veulx que mon corps foit porté le jour de ma 
fepulture à ma fainte Chapelle, & que l'a foit fait tout 
mon feruice requis en tel cas , à la difcretion de mes Exe- 
cuteurs; &queàlafin dudit Seruice, je prietous les Cha- 
. noines, & autres de madite fainte Chapelle , qu'ilzacon- 
paignent mondit corps pour eftre enfeuely au lieu de m 
Religion , ainfy que deffus ay dit. 

Item aufi quant au Colliege lequel noutre Seneur de fi 
grafe m'a donné puifance de fonder an noutredite ville 
de Bourges , qui eft le prumyer Colliege de fondacion 
pour eftude & fcience qui james fut fondé en yfelle; jc 
veulx & ordonne , & de prumyere fondacion y donne & 
fonde à l'onneur des dix vertus & plaifirs de la Vierge 
MAxIB, dix pouures efcoliers ; auquelz je donnecentli- 
ures derante : & veulx & ordonne quant à leur vie & eftu- 
de qu'elle foit en la forme & maniere qui s'enfuyt. Pre- 
mierement quant à leur abit , veu que c'eft ma deuocion 
& intencion , queilfoienttoüjours pouures , &quiautic 
ment ne peuuent s'entretenir en l'eftude,& afin quiebflent 
volenté d'eftre Religieus en vne des Religions approu- 
uées de noutre Mere Sainte Eglife , laquelle mieux ils 
aymeront. Ie veulx & ordonne qu'il porte l'abitel com- 
meles Freres Conuers de ma Religion defudite , quej2y 
aufi fondéela prumyere.. Et veux qui dienclesheures tel- 
lesqui font ordonnées pour lefdits Freres Laysenleurte- 
gle : c'eft affauoir . . . 24ue Maria & Patenoisi : & que 
tous les joursilz oyent vne Meffe fclon l'ordinere des Ere- 


Teflamentum Tobanna. 631 
res Clers deladite Religion. Etquele Prebtre tenu à dire 
ladite Meffe foit vng des dix; auquel je donne & ordonne 
qu'il foit toüijoursle Principal de mondit Colliege ; ayant 
en iceluy tout droità la forme des Principals des Collie- 
ges de Nauarre ou de Montageu de Paris. Et veux auffi 

ue cefídis Efcoliers viuent & mangenffent toüjours en- 
femble : & quant ils feront Licenciés en Theologie foient 
tenuz tant ledit Principal , que tousauffi , en leurs lieu en 
metre d'autres, pour fenblement eftudier & profiter juf- 
quesà auoir ledit degré & licence. 

Item je donne aux Ladres , qui font és terres ou font 
mes Seigneuries, felon la difcretion de mes Executeurs; 
pour tous enfemble la fomme de vingt liures. 

Item je donneaux pouures fammes vefues , & aultres 
pouures tant orphelins que autres , la fomme de Lxx. li- 
ures. Etentendons des pouures qui font ésterres de nous 
Seigneuries. 

Item aux Maifons Dieu qui font en nofdites terres C. 
liures , lefquelles feront appliquées àla neceffité defdits 
pouures , ou pour leurs maifons , ou pourleurslis , cou- 
uertures , & autres chouffes,, fansles bailler és mains des 
Hofpitaliés. 

Item je donne aux pouures des terresoü font mes Sei- 
gneuries & jurifdicon à noutre Duché de Berry C. liures; 
& à Pontoife xxv. liures : & à ceulx de Chaftillon xxv. li- 
uresauffy : & ce pour particuliere fatisfacion des Officiés 
& benefices qu'auons donné, & des extorfions qui aroient 
eftéfaitesà mesfugés par meídis Officiés. Etentendons 
par les pouures en ce article , pouures gens de labeur ou 
mechaniques,qui font en neceffité ou pouureté fans man- 
dier leur vie. 


Item je donneà Conuent des Freres Mineurs de Cha- 
fteauroux xx. liures. | 
Item aux Freres Mineurs Datgenton xx. liures. | 
Itemau Conuent des Freres Mineurs de. . . . xv.liures. 
Item au Cóuent des F. Mineurs de Mun fus Loire xx. l. 


Itemau Freres du Conuent dans Amboife de l'Obfer- 
uance L, liures. 


632 Teflamentum lobanna. 
Item au Seurs de Sainte Clere de notre ville de Bourges 
xv. liures. 

Item au Freres de Noftre Dame des Carmes de noflre- 
dite ville de Bourges x. liures. 

Item au Freres Prefcheurs de noftredire Ville, x. liures, 

Item au Freres Mineurs de noftredite Ville, x. liutes, 

Item aux Freres Auguftins de noftredite Ville,x. liures. 

Item pour la conduite de mes filles d'onntur à vnechz. 
cunc, x. liures. 

Item à Ifabeau de Cullan vir. c. liures. Etàmafillole, 
fille demon Secretere Cretofle Chardon, c. liures : cn cas 
que nelesaroyes mariés auant ma mort. 

Item à mes famesqui font à ma maifon, & ontgaiges, ' 
pour les conduyre aprés ma mort en leurs maifons; je 
prie mcs Executeurs auoir regard de leur aider & pluslà 
oi! plus yl y aroit necefficé : & le tout je leffe à la difcretion 
de meídits Executeurs. 

Item je veulx & ordonne au jour de ma fepulture eftre 
dites €s lieux par mes Executeurs aduifés , enl'onneurde 
douze Apoftres & des ixxm. Difciples, vxxxiv. Meffe, 

Item je veulx & ordonne vng Annuel de Meffes en m: 
Sainte Chapelle de Bourges eftre dit , au premier jour & 
au dernier la Meffe feraà note, & toutes lesautres Mefles 
feront fans note, & feront toutes les deux grans Meffede 
la Vierge MARIE: quantaux petites Meffes feront dites à 
la deuocion du Celebrant , expté qu'il en y aye vnetoutes 
les femaines du faint Efprit , l'autre du Sacre , & l'autredc 
la Vierge M4n1x de fon Ánunciade, Et pourlefufdit An- 
nuelleur donne c. efcuz. 

Item pour vng Annuel de falut,qui fera dit des Coriaulx 
auec leur Maftre : vng des jours ce dit , O G/oriofa laute 

pigsar,  JOut  zfaemaris fella : auec le verfet , Dínare : l'autre jour 
Inwolate. — Y'zuiolat ; l'orailon , Famuleron ; cna fin de ladite Oraifon 
Fanshrum. (ova dit , De profundis , aueques l'oraifon , J4nnuenobi. Et 
pour ce dit Ánnuelleur donne r. liures, | 
- ÉKtem jeveulx & ordonne vng Annuel de Vigilesà neuf 
lecfons, eftre dità S. Sulpice fans note; & pour ce leur 


donne L. liures. 
Item 


r 


Duci[fa Biturigum. 633 

Item je veux eftre dit vn trentenier de Meffesà fainte 
Clere de fete Ville ; dontla prumyere & derniere feron de 
l'Anonfiacion , auecques De profondis , & l'oraifon 24nzue 
gobis : & pour celeur donne xy. liures. 

Item je veulx & ordonne eftre di&es cinq Meffes de la 
Paffionà faint Suplice , & pour celeur donne vng efcu. 

Item jeveulx & ordonne eftrc dites cinq Meffes de No- 
ftre Dame de pitié ches les Freres Carmes : la prumyere 
& la derniere à note , auecvng Ne recorderis. Pourlefdites 
Meffesà note je leur donnevn dymy efcu & xii. folz pour 
les petites Meffes. 

Item jeveulx & ordonne eftre dites chésles Freres Mi- 
neurstroys grans Meffes de la Trinité : pour checune leur 
donne demy efcu. | 

Item jeveulx & ordonne eftre dites chésles Freres Pre- 
cheurs 1x. Meffes en l'onneur des nef ordres des Anges: 
la prumyere & derniere fera à note : pour vngne checune 
des grande demy efcu , & pour les autres Meffes baffes 
111. folz. 

Item je veulx & ordonne eftre dites chésles Freres Au- 
guftins 111. grans Meffes del'Anonciade : pour vngne che- 
cune Meffe leur donne demy efcu. 

Item je veulx & ordonne cftre dites chés mesR eligieufe 
dix Meffes fans note, des dix plai(irs dc la Vierge MARE: 
pour celeur donne dix liures. 

Item jeveulx & priela Mere Anfelle, & les Seurs, que 
je fondées en cefte Ville, que pour mon ame aprés ma 
mort , &auffi pour lesames du feu Roy Loys mon pere, & 
dela Royne Charlote ma mere , & du Roy Charles mon 
frere, & generallement tous mes. anfeftres , foyent ccle- 
brésà jamés dix Obiz , & foient celebrés dans les O&aues 
des dix feftes dela Vierge MAn1z, qu'elle folemnicent par 
leur Regle. Et feront lefdits Obiz felebréstellement que 
clle diront vne grant Meffe de Regziem , aucc Vigiles de 
neuf lecfonsle jour precedant : & ce en figne & pour rai- 
fon que fuysleur Fondatereffe , & en recognoiffance de la- 
dite fondacion ; & aufi pourraifon des biens que leur ay 


donnés, & l'amour qu'ay eué à clles: & enlieu deauant 
Tom. 5. | LLII 


1504. 


Ieferipti 
ps dus 
verfus " 
feorfim ante 
preferorm 
Teflamem-. 
pm. 


634. eflam. lIobanna'Duciffa Biturigum. 
ma mort je prie mefdites Seurs que au joursque deffur 
elle dient vne grant Meffe du faint Efprit, ou dela Trinité: 
& prie les fufdics Efcoliers , que j'ay fondé en noftredit 
Colliege , qu'il celebrentfanblement vng Ánnuel tousle; 
ansà perpetuiré ; & cele jour quearay rendul'efprit, 
Ceftuy mon Teftamentay de ma main tout efcript, & fr. 
gné, & auffi fellé de mon petit fignet , & fait feller du peti 
feau duquel j'ay accouftume d'vfer : auffi l'ay fait figner 
par monSecretere ordinere nommé Creftofle Chardon, 
afin qu'il fut autentique, & que checun feut & congau(t 
ue c'eft ma volanté & derniere ordonance en y adjoutant 
oy. Lequel ay aujourduy dixhiefme de Ianuier mil cinq 
cens & quatre acheué d'efcrire, Et digne Mere de Dies 
MaARiz, pourl'amour & honneur de laquelle mon enten- 
cion eft de toutfere pour plere par clle à fon Enfant, me 
veulle donner graífe de l'acomplir auant ma mortentout 
ce quife peut par moy acomplir. 


IEHANNE DE FRANCE. 
C. Chardon. 


Filia Francorum Regis , foror , vnáque conjax , 
Et non pul[a tboro , Iobanna ego mater eram. 


635 


TESTAMENTVM 
M. A R. G A R E T Ez; 
A LOTHARINGIA VXORIS RENATI 7" 
DVGIS DE ALENCONIOo, — 7^ 


Confetlum die 1x. Octob. Anno M. D. xXx. 


DA 
* 


fain 


"Con, que Dieu abfolle; confiderant qu'en ce prefent fiecle 
nous n'auons point de cité permanénte , & queà chacune 
perfonne efconuient mourir fans auoir certitude del'heure 
ne dutemps; je me fubmets tres-humblement à la tres- 
facrée difpofition & bon plaifir demon Createur & Re- 
dempteur,& comme fa tres-fabjette creature ne veil point 
mourir inteftate , mais felon l'Ordonnance de noftre Mere 
fainte Eglife fais mon Teftament & dernierevolonté enla 
maniere qui enfuit. 

Et premierement, jerecommande mon ame à Dieu mon 
Createur & Redempteur,& à fatres-digne Mere, à Mon- 
fieur faint Michel , à Monfieur faint Francois, & Madame 
fainte Claire ,à Monfieur faint Iean Baptifte , à Monfieur 
faint Iean l'Euangelifte, à Monfieur faint Nicolas , fainte 
Elizabeth de Hongrie , fainte Marie Magdelaine, fainte 
Marguerite , & à tous les Saints & Saintes de Paradis , 
afin que parle merite dela tres-doloreufe Paffion de mon 
Createur , & la priere dela Benoifte Vierge MARiE, & de 
tousles Benoifts Saints & Saintes , je puiffe viure & mou- 
rirenla fainte foy Catholique, & en l'amour & charité de 
Dieu mon Sauueur & Redempteur Izsvs , ouquel eft ma 
rotalle & finalle efperance, & duquel depend le comman- 


L1 ij 


636 q eflamentum Margareta 
cement & la perfection de toute reguliere obferuance, 

Secondement , quand il plaira à mon Dieu faire fon 
commandement de moy apres]la feparation de moname, 
j eflis & ordonnela fepulture de mon corps en mon Con. 
uent de fainte Claire d'Argenten, en vne voutequifera 
entrele Cueur & le Chapiftre dudit Conuent ; En ordon. 
nant feruice , luminaire , diftribution aux poures, & au 
cres droits funeraux à la difpofition de mes Executeurs cy- 
apres nommez. 

Tiercement, des biens dont jé l'adminiftration & dif. 
penfation foubs mon Dieu,j'en ordonne & fais Teftament 
enla maniere qui enfuir, Premierement, vueil & ordonne 
que les feruices de mes feruiteurs , & toutes mes autre; 
debtes loyalles foient payées & fatisfaites entierement. 

Item, je donne à la Fabrice de Noftre-Dame D'Alen- 
con vingt -liures tournois ; à la Fabrice de faint Lienard 
 vingt-liures tournois ; à la maifon Dieu quinze liures; 
aux trois Confrairies generales à chacune vng efcu ; aux 
trois Eglifes aufquelles on porte les Croix és Rogations, 
à chacune cent fols tournois ; le tout vne fois poyez. 

Item , pource que feu mondit fieur & moy affemble- 
ment voüafmes pour vne griefve maladie que lors auoit 
noftre fils, faire dire à tousjours mais fix Meffes par chz- 
cune fepmaine : C'eft affauoir dela Natiuité Noftre Sci- 
gneur , dela Natiuité Noftre Dame, de faint Iofeph, de 
Noftre Dame, deS. Gregoire , & de S. Antoine de Pade; 
Defquelles fix Meffes j'ay fondé les trois premieres, € 
pour fondation y ay donné la meftairie de Goupille que 
jay acheptée de mes deniers;pour eftre lefditestrois Mef- 
fes dites & celebrées chacune fepmaine en la Chappelie 
du parc d'Álencon, fi par moy ou mes hoirs apres ma mott 
ny eít autrement. pourueü pour bonne caufe : laquelle 
Chappelle j'ay fait edifier & dedier, & fait decreterladite 
fondation : Et afinque toüjours foient continuécs & cele- 
brées lefdites Meffes en ladite Chappelle , comme dit eft, 
jay ordonné vng Calice d'argent , vne chafüble ; aulbe, 
amic , fanon , eftolle , nappes , corporalier & corporaulx; 
auec chopines à mettre vin & eaué, eftre baillez vne fois 
fculement au Chappelliin de ladite Chappelle lequel & 


"Duct[[a de 4lenconto. 637 
fesfucceffeurs feront tenus pour l'aduenir d'entretenir tels 
& femblables ornements , & fournir de luminaire à leurs 
defpens. Pareillement pour paraccomplir ledit veu , & 
faire dire les autres trois Mefles que nous voüafme e(tre 
dites en l'Eglife de faint Lienard à Alengon àl'Autel de 
Noftre Dame de pitié , auffi pour fatisfaire à l'intereft & 
recompenfe que pretendoitle Curé d' Alengon à caufe de 
l'Eredion du Conuent de fainte Claire , que j'ay fait edi- 
fier en fa Paroiffe , j'ay fait appointement auecque ledit 
Curé , que en luy baillant vingt-cinq liures tournois de 
rente jouxte la teneur de l'appointemenrt , il fe tient con- 
tent de ladite recompenfe , & demeure fubje& à dire ou 
faire dire lefdites trois Meffes par chacune fepmaine; c'eft 
affauoir de Noftre-Dame , de faint Gregoire , & dc faint 
Antoine de Pade, en ladite Eglife de faint Lienard , (i pac 
nous ou nos hoirs n'eft autrement pourueü,comme dit eft; 
lequel appointement ay promis faire ratiffier & auoir 
agreable à mondit fils, auquel je prie ainfi le faire ; & ou 
cas qu'il nele fait; jay ordonné fondation eftre faite dcí- 
dis vingt. cinq liures de rente annuelle & perpetuelle. Et 
pourtant qu'il pourroit aduenir plufieurs Feftes en la 
(fepmaine, au moyen defquelles ne pourroient bonnement 
eftre dites lefdites Mefles cn la maniere deffuídite, je 
vueils & confents que en celuy cas lefdites Meffes ou au- 
cunes d'icelles puiffent efire dites de la Fefte occurrente , 
auecque commemoration de l'Offce dont elles feront 
deués, 

Item, s'il eft trouué qu'aucune recompenfe foit deué 
au Prieur dudit lieu d'Alengon pour l'Ere&ion dudit 
Conuent , je vueilz & ordonne qu'elle foit baillée àla dif- 
cretion de mes Executeurs & autres gens fages. 

Item , pourl'ame defeu mondit ficur & la mienne, & 
de nos parens & amys , je ordonne fondation eftre faite 
de deux Meffes de Reguiem haulte par chacune fepmaine, 
auecque Ziberaà la fin & Vigiles à neuf Leconsle jour pre- 
cedent,defquellesl'vne fera dite en l'Eglife Noftre-Dame 

d Alenconau Ieudy , poutce que à femblable jour deceda 
feu mondit fieur, & l'autre fera dite au Conuent de fainte 


LL ij 


658 Teflamentum Margareta. 
Claire d' Argenten à tel jour que je decedere , forsquefe 
je decedeau Ieudy, elle fera poftpofée au Vendredy;&sil 
aduient quelque Fefte du commandement ou priuilegiée, 
on pourra anticiper le jour. Etferont icelles Mefes ce- 
lebrées, c'eít affauoir la Meffe du Ieudy parle Curt Q4. 
lencon ou fon Vicaire, & autres Chappellains que nousqu 
nos hoirs nommerons : & la Meffe du jour de noftre deca 
par les beau Peres dudit Conuent de fainte Clüired'Ar. 
genten , lefquels fourniront d'ornements & autres dhofes 
requifes à dire lefdites Meffes. 

- Item, je vueilz & ordonne que auant ma mort, ox i»- 
continant aprez, on aduertiffe les Conuents des Corde. 
liers deSées, dela Flefche, de Laual ; les Iacobins d'À. 
gcnten & de Laual ; auffi les Religieux & Religieufesd'A- 
lengon , & de Mortaigne , & de Chafteaugontier , de priet 
Dieu pour mon falut. Erque à chacun deídits Conuentz 
foit diftribuc & incontinant enuoyé la fommedevingtli- 
ures tournois, 

Item, je veux & ordonne que pour la parpayedelafon- 
dation que j'ay commancé au Monaftere de Moragne de 
deux Meffes , Vigilesà neuf Leqons , foit baillezquartorze 
centz liures vne fois payez. | 

Item au Monaftere de Chafteaugontier , tant pourfüb- 
uenir à ce qui refte plusà la perfection d iceluy queau- 
tres neceffitez de leans , vne fois payez cinq centz liures. 

Item, & pour ceque en accompliffant &execorantla 
volunté qu'il a pleu à Noftre Seigneur me donner delong- 
temps, de me fequeftrer des troubles & encombrementz 
de ce mortel monde, & du tout me dedier & doner à 

Dieu, pour meprouuer & experimenter : j'y premit 
ment prins l'habit de Religion du pur tiers ordre Monfieut 
faint Francois,deliberée auecques la grace deDieuaptes 
auoir efprouué les aufteritez des Conftitutions del Or- 
dre , faire & parfaire tous les veuz effenticlz de Religion, 
& faire profeffion folemnelleainfi que en tel cas eftaccou- 
ftumé : confiderant que pour du tout mc retirer & fegre- 
ger auecque mes Seurs , & feruir Dieu en confolation & 
repos d'efprit , le lieu d'Argenten eftoir propre & conut- 
nable, de l'accord & confentement , & par l'aduis de mes 


Ductlla de Alenconio. | — 639 

enfans, jay chofy & etleu ledit lieu d'Argenten pour y 
faire baftír & edifier Eglife & Conuent de Religieufes de 
l'Ordre faint Frangois, felon les Statutz & Obferuance 
de Madame fainte Claire , conftitutions & modifications 
de noftre faint Pere;lequel edifice eftja commancé & fort 
auancée , & parla grace de Noftre Seigneur ay propofé & 
deliberé le parfaire. 

Et congnoiffant que je fuis vielle & ancienne , & que à 
caufe des ennuys & trauaux d'efprit que j'ay fouffert de- 
puisle trefpas defeu Monfieur , que Dieu abfolle, je fuis 
fort extenuée & debilitée de mon corps, craignant eftre 
preuenué de mort, delaquelle l'heure eft toüjours incer- 
taine ; Par ce prefent mon Teftament & Ordonnance dc 
derniere volunté , ay voulu & ordonné , veulx & ordonne 
que lefdites Eglife & Conuent de fainte Claire d'Argen- 
ten encommancez à faire , foient parfaitz & àagréez de 
toutes chofes tant en baftimens & edifices, que en orne- 
mens, paremens & accouftremens d'Eglife, & en meu- 
bles & mefnagements, vftancilles, & autres chofes ne- 
ceffaires pourledit Conuent, & les feurs feruans , & que 
Cy apres feruiront Dieu perpetuellement enicelluy. — 

Item, je prie mon fils , & Madame Margueritte de Fran- 
Ce, ma tres-chere & tres-aimée fillefa compagne , eftre 
peres , prote&teurs , & bienfa&teurs , eux & leurs fuccef- 
feurs defdites Religieufes & Conuent de fainte Claire 
d'Árgenten,commeleurs patrons & fondateurs à toüijours 
may. Semblablement qu'ilz foient peres , protecteurs , & 
bienfa&eurs des Monafteres de fainte Elizabeth de Hon- 
grie de Mortaigne, de fainte Claire d'Alencon, de Cha- 
fteaugontier , que j'ay fait conftruire & edifier durant ma 
viduité ; auffi du Conuent de faint Francois de la Flefche 
encommancé par feu Monfieur, & jouxte fa deuote in- 
tention par moy paracheué ; & par cettuy mon Teftament 
tant comme je puis & de tout mon cueurlesleur recom- 
mande , enlesexhortant & requerát que de cette prefente 
recómandation faite par leur mere en fa derniere volunté, 
ilsayent pour l'aduenir memoire.& bonnefouuenance. 

Item , je fays &eflys mes Executeurs mon fils & ma 
belle fille, mon fils & mafillc de Vandofme, Maiftre Ichan 


640  Teflamentum Marg-"Ducifa de len. 
Brignon Confeiller du Roy & premier Prefident en l; 
Cour de Parlement de Normandie , Chancelier d'Allen- 
con , mon Confeffeur Maiftre Iehanle Maignen , Maiftre 
Iehan Goueurot Do&eut en Medecine,les Maiftres d'Ho. 
ftelz Iehan de Laubrier & Iehan de fe Foye,Maiftres Guil 
laume Caignon & René Iambry mes Secretaires:aufqudz 
& à chacun d'eux je prie affe&ueufement en prendre 
charge & accomplir mon Teftament en diligence;& donne 
puiffáceaufdits Executeurs,& à chacun d'eux en l'abfenct 
dcsautres,de proceder à l'execution d'icelluy;& ad ce fai. 
re & accóplir je obligetous & chacuns mes biens meuble: 
& immeubles prefens & aduenir:& ordóne la fommedezo 
efcus à chacun defdits Executeurs,autres que meíditse- 
. fans, qui vacqueront à l'Execution de mondit Teftament, 
Item, je fubmetz mon prefent Teftament & l'execution 
d'icelluy àla fouueraine Cour de Parlement de Paris ,en 
luy fuppliant quefon plaifir foit le faire accomplir & exe. 
cuter de point en point felon fa forme & teneur, & voir 
examiner le compte de l'execution d'icelluy. 

Item, jefuppliele Roy mon fouuerain Seigneur quilluy 
plaife de fa benigne grace auoir ce prefent Teftamentpou 
agreable, &le remercie tres-hamblmét des biensqu'illoy 
a pleü faire à mon fils, à mes filles , & à moy , en luy füp- 

liant detout mon cceurauoir en bonne recommandation 
mondit fils & mefdites filles. 

Item je veux ce prefent Teftament eftre vallable pirfor- 
me de Teftament & codicille; & de tout droit parquoy 

eut & doibt valoirla derniere volonté de chefcune bon- 
ne perfonne Catholique, En reuocant & mettant à neant 
tous autres Teftamens par moy faits, ou precedent le 
jourd'huy. Et pour approbation de ce Teftament clay 
figné de ma main , & fait feeller de mon feel, & d'abon- 
dant fait figner des feings de Maiftres Guillaume Caignon 
 & Iehan Ferré mes Secretairesordinaires. Fait à Argentea 
le neuviéme jour d'OGobre mil cinq cents vingt. 

J MARGVERITTE, je l'approuue CHARLES, 

 MARGYERITTE de France. 


LM T - 


641 


Chloe utut eo | 
EXIT LA TET ROKIABA MAT EA 


INDEX RERVM- 


ET VERBORVM. 


A 


X0 € BBATI S.Vincen- 
I WEN tij Metrenfis priui- 
legiü tribuitur an. 
70. à Summo 
AN Pontifice deferen- 
di dalmaticam & fandalia , 
Pag. 142. 
Abbas Pifcarienfis fceptrum Im- 
periale pedi loco geftabat , 
/ 470 | 
Adelbertus ex Monacho Caíau- 
rienfi eremita,vir fanctus, 458, 
€ feqq. 
Plura zdificauit Monafteria, 
«439 
Claret miraculis, ibid. 
A delbertus Synogalliz Epiíco- 
pus, 431, 
G feqq.- 
Adrianus , P. Hadrian. 


Adulterium graue peccatum , - 


116 
Qui intelligendum illud S. 
Eligij , qui ante legitimas 
nuptias habere concubinam 
przfumit , pejus peccat, 
quàm qui adulterium com- 
mittit, 217 
Vide in Prefatione noftra. 


Adulatores quàm perniciofi, 46, 


€ [t44. 
Aonius Arelatenfis Epifcopus , 
I10 
Affli&io ,V'. Tribulatio. 
Agericus Archidiac.Pi&tauienfis, 


138 
Agericus Monafterij S. Martini 
-. Abbas, 291 
Albericus Comes, 431 
Albertus Abbas Hafnonenfis , 


jfi 
Aldegudis Comitiffa, ' 415. 417 
Alexander Papa II. 455 
Ejus decretum contra períecu- 
tores Ecclefiz Pifcarienfis, 


4,6 
Alexandii Pape III. epiftolz, $14. 
517 , 6 feqq. 571 
Aloldus Abbas S. Vedafti, 55: 
Aluifus Aquicinc&inus Abbas re- 
nuens Epifcopatum Atrebat, 
fufcipere jubetur à Sum. Pon- 
tifice, $64. 
Amalbertus Comes Nouiomen- 


1S, 289 
Ambrofius Cancellarius Ottonis 
| Imp. IO 


4 
Anaftafij Pape II. epiftola ad 
Clodoueum R egem , $8z 
Anfufüs Rogeri) Regis filius , 
MMmm 


645 
Princeps Capuz, 493 

Angelo Cuftodi cxhibenda ett 
reuerentia , 231 

Angliz & Hiberniz Regna reci- 
picin feudum Innocentius Pa- 
palll.àloanneRege, 573, 
c fe4. 

Antelmus Abbas S. Vincentij 
Laud. Romz à Summo Pon- 
uice Epifcopus Tornacenfis 
confecratur , . $65 

Ardingus Archicancellarius De- 
rengarij Imperatoris , 4.01 

Ariani ab Auito Vien. Epifcopo 
confutantur, . imo, /e44. 
Nonnulli ad fidem Catholi- 

cam reducuntur , 116 

S. Afclepiodoti corpus in Eccle- 

fiam Mettenfem trapflatum , 


14.I 
Atrebatenfi Ecclefiz Epifcopus 
reftitutus, $19 , 9 feq. 
Hac de re varie epiftolz , ibid. 
VF. Lambertw:. 
Ecclefia Atrebatenfis à Came- 
racenfijure eximitur, $41 
— Priuilegiain Concilio Claro- 
montano lecta & approba- 


tà, f 
Item à Pafchali II. confirman- 


tur, $61 
Prohibet eandem Ecclefiam 
Cameracenfifubjici, — $62 


Atto Comes, 413,417,432,474 
— quàm fit perniciofa 
olftenditur , 47, € feqq. 
S. Audo&nus auctor ua AE 
gij; 14.8 
Dado nuncupatus, 19 4. 
Coníecratur Epifcopus Ro- 
thomagi cum S. Eligio , 
ibid. 
Epiftola S. Audoéni, 300 
Auguftinus Cardinalis an. 1104. 


INDEX RERV M, 


inuenit corpus $. Clementis 
in Monafterio Pifcarien(t474, 
& [e44. 

S. Auiti Viennenfis Epifc. colla- 
tio aduerfus Arianos coram 
Rege Gundebaldo, 1o 

S. Aurez Monafterium Parifiis 


conftradtum , 171 
Praedicit S. Aurea obitus fui 
diem, 181 

B 
ALDEREDVS Abbas Tor- 
) nacenís, 161 
Baldo Cancellarius Regis Carlo- 
manni, 391 


Ballationes , ideff , Saltationes 
21 
"e , fiuc barga , id eff , ramiare 
borum, i 
S. Bartholomai de Carpentto 
Monafterium, |. 49 
S. Bathildis Regina intereft Ít- 
pulturz S. Eligij, 166. & funt. 
Quanto amore eundem pto'e- 
uebatur , | ibid. 
Cuidam in Aula prc L 
Reginam admoneat pompis 
fzculiabrenunciare, , 17j 
Beatitudo zterna quomoco ac- 
quiripotet, — 2^ ef 
Quanta erit oftenditur, is 
Benedi&us Fulinienls Epicop 
14.1 
Beneficiorum vnionó 
debent fieri, 
Reditus non f 
Przlati, | lite 
Beneficia Ecclefiaftica dg 
& quibus funt conferenoa 
60 | 
Beraidii Comes Valuenf. y 
Berardus Comes; 4 


quando 
1j 

bi reíeruen' 
16 


TRIN 


un ed 
Mens 1:5 
. n S PS . 


ET VEEBORF M. é4j 


Berardus Spoletini Epifcopus , 


43 
Berardus Furconenfis Epifc. 513 
BerengariusImperator, . 398, 
& [i43.. | 
Bernardus judex facri Palatij , 
432 | 
Bernardus Pinneníis, vir nobilis, 
419 
Fit Monachus poftquàm duo 
M onafteria edificauit , ibid. 
Bertharius Abbas Caffinenfis , 


/— 393 

Billea lintea , quid , 267 

Boamundus Comes Manuplelli 
vexat Monachos P ifcarienfes, 


495 
Definit tandem à Rege com- 
preffus , 497 
Eos iterü perfequitur, 499,501 - 
Moritur, $05 
Boamundus alter Comes Manu- 
. plelli, $9j 
Deuaftat Monafterium Pifca- 
rienfe, ibid.g10 


Bruno Signienf. Epifcop. — 746 
C ; 
(C TVS Papa H. 48 


Canonum decreta cur ali- 
quando minimé funt obfer. 
uanda, ! $$5 

Caragius ,idef?, Magicus, — 21$ 
Carlomannus Ludouici II. Im- 
perat.filius Regnum Italiz ob- 
tinet , 389 
Carolus IIL  Craffus appellatus , 
|.895 
Carminum diuerfi generis etym. 


& auctores, ; 312 
S. Carpofori R eliquiz in: ciuita- 
tem Met. tranflata ,. 14j 


Caíz - aurez Monafterium , 
V. Pifcarienfc. 
Caftitas fuperbiá amittitur, 118 
. Humilitateferuatur, —— sbid. 


À Deo conceditur , J IJ9 
ulconferuatur, — ibid.120 
Cecindillus , quid, 179 


Charitas erga Deum & proxi- 
mum quare & quomodó im- 


pendenda, 4 , C feqq. 
Quis proximus diligendus , , 
j,6 


Vtdiligatur Deus & proximus 
mandata Dei funt obfer- 


uanda, 

Charitas Deus eft ac decus 
Chriftianitatis , $3 

Cum charitate cuncta bona, 
84 

D efinitio charitatis ,.bona vo- 
luntas, ibid. 


Inimicifuntdiligendi, ^ 225 
Chriftianus bonis operibus con- 
tinuó ftudere deber , ac in. 


celo thefaurizare , 18, 
€ fe14.31 , 52 | 
Chriftiano quatuor praefertim 

funt obferuanda, 63, 


Chriftiana profeffio non ver- 
bis tantum , fed operibus 
comprobanda , 87 

Qui veri, quive falfi , & per- 
uerfi Chriftiani , 89,211,114 

Leges Chriftianz multó pluris 
faciendz quàm mundanz , 
87 3 e /e44- 

Grauiàs puniuntur Chriftiani 
poft hanc vitam, fi male vi- 


xerint., » s 922 
Bonis operibus infiftere de- 
bent, 93 


In Ecclefia potiffimàm preces 
ad Deum fundant,. 94. 


MMmm ij 


644 INDEX RERPM, 


Non otiofis turpibüíque fer- 
monibus vacent, 97; 


& feqq. — 
Quomodó fe in Ecclefia ge- 


rant , 98 
uz Chriftiani in Baptiímo 
romiferunt , 21I 


Quz fides eorum, 211 
S. Clementis Papz & Martyris 
Ecclefia in Lifinia , 4.08 
Corpus ejus in Monafterie 
Pifcarienfi detegitur, 474 


c [t44..— -— 
Tranflationis feftum inftitui- 
tur, $16 
Et Inuentionis , $17 


S. Clementis Monafterium, 


V. Pifcarien[c. ; 
Clericerum libertates conífet- 


uandz, 131 
Habitu decenti incedere de- 
bent, 132 
Nec comam nec barbam pro- 
lixam nutrire, ibid. 
Quas veftes in choro deferre 
debent, $90,607 


Quo tempore intereffe, — 591 
ualiter priuatim hore Cano- 
niczabeis recitande, 791 

i 2s fe gerant in Eccle- 

la , 494 

Ludi quinam Clericis prohi- 

biti, 610 
Clotarius Rex vt fibi juramen- 
tum praftaret S.Eligium coge- 

re noluit , 158 

Collatio Lugd. 7. Concilium. 

Columba argentea in qua recon- 
ditur corpus Chrifti , 106 

Concilium Romanum fub Mart- 

tino Papa. 186 

Aurelianenfe,vbi interfunt SS. 
Eligius & Audoenus, 187 

Collatio multorum Epi(ícopo*- 


rum Lugduni habita conta 
Arianos, 110, (& fqq. 
Senonenfe Concilium à Guil. 
lelmo Archiep. 11$ 
Quod Concilium compledi- 
tur Conftitutiones deceffo. 
ris ejufdem, 130,6 feq. 
Item aliud fub Triftando Se 
nonen(i Archiepifc. vbi in- 
nouantur przícripta à Lu. 
douico de Meliduno itidem 
Senonen(i Archiepifcopo, 
$84; € feq4. | 
Romanum füb Gregorio VII, 


419 
Romanum fub Alexandro III. 


$28 
Placentinum, $4 
Claromontanum , ibid. 
Com pendienfe ; jóo 
Bafilienfe receptum d Galliz 
Pralatis , 589,19 
In Conciliis teftes aduocr 
debent, 14 


Confeffio peccatorum facienda 
in quinque pracipuis feffiuita- 


tibus vltra Pafcha, 617 
Conradus Imperator ; 410 
Capuz moratur 419 


Confilio quàm vtile fic in omnt 
bus vti, EL 
Corpus. Chrifti , V. Exclurifia 
Curfus Ecclefia(ticus quid, 1f? 
Curiz Ecclefiaftice quomo o of 
dinanda, 61 


D 
D$ as Re- 


gem S3. Audoénus 
rofequitur , d 
Monente S. Eligio immun $ 
' tes concedit Ecclefie , 
Martini ; "4 


laude - 
po 


- — 


xx eN 


ET FERBORF M. 645 


Sepelitur in Sandionyfigna 
Bafilica , 185 
Mortem ejus prenunciauit S. 
Eligius , 257 
Decimz & primitig Deo funt fol. 
uende, 19,(f feqq. 609 
Deodericus Metenf. Epiicopus 
plura San&orum corpora cx 
Italia tranftulitin fuam Eccle- 


fiam , 139 
Coníanguineus extitit Ottonis 
Imperatoris, —— ibid. 


Dies Dominica ,7' . Dominica. 
Defunctorum ad animas fuble- 
uandas multa ftatuit Oldrius 


Abbas , 498 
. S. Dignz corpus tranflatum in 
Ecclefiam Met. 14.4. 
Dile&io Dei & proximi, 
Vide Charitas. 


Diligimur à Deo vt eum dili- 
gamus ; cognofcimut vt co- 
nofícamus ; adjuuamur vt 
operemur, 


Diligendo proximum ,malum 


pro malo non reddendum, 


L4 
Diuitiis quomodó vtendum eft, 


335 e$ feqq. 
Quz verz diuitiq, sbid. 34. 
RE diuitie a Deo conce- 
untur, 
In his non extollendum , sbid. 
e& [t44. 
Qui diuites veri , 89 


Ideo diuitiz conceduntur vt 
pauperibus miniftrentur , 
233 

Diuitis qui malé vfi funt 
quantis cruciatibus afficien- 
aur, 2$4. 


. Dodo Nucerienfis Epifcopus , 


431» $ feqq. 
Dodo Valuenfis Epifc. 498 


Dominica dies religiosé eft ob- 
feruanda,& in ea corpus Chri- 
fti percipiendum , 102, 219 
Dominicus Epifcopus Valuenfis, 


454 » 458 
E 


BRIETAS & crapula mul. 

| tünnocentanimz,  23j 

, Quare, ibid. 
Que vitia gignit ebrietas , 120 
Ecclefia eft corpus Chrifti , cujus 
caput Chriftus, 67 
In ea dug principaliter perío- 
ne, Sacerdos & Rex , ibid. 

In Ecclefia potiffimüm oran- 
dum eft, .94. 
Quid preterea agendum , 95, 


97 
Quàm cauté ac pie fe Chri- 
ftianus gerere debeat in ea, 


96 
Non otiofis turpibü(que fa- 
bulis vacandum , 97 


Inaliis locis competentibus, 
fi procul Ecclefia fuerit, ora. 
tio ad Deum , & confeffio 
peccatorum fieri poteft & 
debet, | 100 

Legata Ecclefiz non aliis vfi- 
busapplicanda, 134. 

In Ecclefia qui fe gerant Chri- 
ftiani , £93 

Spe&aculanonagenda, 59; 

Libertates & immunitates E.c- 
clefiz aduerfus Iudices fz- 
culi funt propugnande , 
622 

Ecclefiaftici viri , Fide Clerici. 


. Ecclefiaftici officiales quomodó 


fua munia agere debent, 61:2 
Elaibertus Pifanorum Archiep. 


$46 - 
MMm m iij 


-—— a-—— — m 007 


SEU 0 Dee TN) 
T T - 


' 646 


tuplum à Deorecipiet, — 221 


S.E igij Nouiom. Epifcopi vita 


AucoreS, Audocno, — 148 
c feqq. 


V nde oriundus , 156 
Parentes ejus, ibid. 
Mores in pueritia , 157 


Fit notus R egi Clotario, ibid. 
Iuramentum ipfi przftare co- 
ram Reliquiis Sanctorum 
recufat, — 158 
Quàm auferé viuit, 159 
Sanctorum Reliquias pié ac 
frngulatiter colit , 160 
Dagoberto Regi familiaris 
fft, 161,170 
Aurifex Regius, 158 
Innumeros feruos & captiuos 
quanto amore redimit, 165 
cfe — 0 | 
Curam agit maximam paupe- 
rum , 155, (£24. 1775179, 
1$0,188 . 
Pacem cum Rege Franc.Prin- 
cipi Britannorum inire (va- 
fit, 169 
Solemniacenfe Monafterium 


fundauit, 170 


Parifiis aliud, in quo S. Au- 
ream przpofuit Abbarif- 


Íam $ 172 


Item Ecclefias S. Pauli, & S 
Martialis zdificat, 173 

Suum Íízpiàs Monafterium 
Solemniacenfe inuifit, vbi 
cum Monachis fanáé viuit, 
176 

Capías auro,argento, & gem- 
mis ornatas fabricauit , vbi 


SS. Germani , Seuerini , V ifitationum forma ei peer 
&c. reconditz funt Reli-. pta, fana à 
quiz , 184 - Erchenoaldi mors FH" 


INDEX RERV M, 


Elecmofynam qui erogat , cen- 


Peregrinos fouit , atque hof. 
pito recepit , ' 
Temporibus Clotarij, Dago. 
berü, & Clodoui Regum 

| NIXIt , 19j 
Hareticos profligaoit, i37 
Simoniacos, 9j 
OrdinaturEpifcepes, ij. 
Batbaras gentes ad fidem con. 
uertit, 196, 101 
Nouiomi conftroxit Monafte- 
rium Monialium, — i9 


Corpora S. Quintini k alio- 


rum reperit, 199 
Ejusexhortationes fiue fermo- 
. nes, il 


Repellit hominem proEpiíco- 
patu Lemouicenf pecuniam 
offerentem , i 


S. Elpidij corpus in Ecclefiam 


Meteníem uanflatum, o 


S. Emeritz corpus granflatum in 


Metenf. ciuitatem, 144 


Epifcopus fiue Sacerdos Mege fue 


blimior , quia rationem Deo 
pro ipfo redditurus dt, 6j 
Munera oblata, qu Felici fa- 
uetet ad obtinendum Lemo 
uicenfem Epifcopatum 1e- 
cufarS.Eligi, — — 5J 
Documenta quim optima E- 
pitcopo dat 5. Perpetuus, 


107 
Et S. Lupus Tricaffunus s $79 » 


C feqq. 


Epifcopus feroum ft omnium 


credere debet, p 
Qui ejus mores, m—.. 


uando & quomo 
celebrandiab Epifc. 600 


mE BEN 07 


ET VERBOR/V M. 


S. Eligio predicta, 2f 4. 
Euchariftia feu corpus Chrifti in 
columba reconditur , 106 
S. Eufronio Auguftodunenfi the- 
cam Reliquiis Sanctorum 
confertam S. Perpetuus tefta- 


mento legat , 106 
Etlibrum Euangeliorum à S. 
Hilario fcriptum , ibid. 


.Eugenij Papz IIL epiftolz , 565, 


é feqq. mE 
F 


TP quomodo celebranda, 


617 

In quinque 3o) dh feftiui- 
tatibus vltra Paícha peccata 
confiteantur fideles, — ibid. 
Felix per nuncium offerens pe- 
cunias S.'Eligio vt à Rege E- 
pifcopatum — Lemouiceníem 
^ poffet obtinere, contemnitur, 


2 
Fide Tola regnum czlorum non 
acquiritur , 88 
Florus Lugdunenfis Subdiaco- 
nus; 30$ 
Fornicatio quare fugienda, 227 
Graue peccatum , ibid. 
Fridericus I. Imperator epiítolà 
narrat Comiti Sueffionenfi 
quz in deditione Mediolani 
acta funt, |. $68 
Iubet Cameracenfi Epifcopo 
ebedientiam przítare Paf- 


chali Antipapaz , $68, 
C feqq. 
G 
ARENDVS Comes de Ca- 
merino, - 470 


| ] |(647 

Garibaldus Marficanus vir opu- 
lentus , |. 394 

Garifredus Comes Vermanden- 
fis, 280 

Gelafij Pap I.epiftola ad Rufti- 

cum Lugdunení. Epifcopum, 

81 | 

Ghidu de Coniulo, 48i 

Gerardus Taruanenf. Epiícop. 
558. 

Geruinus Ambianenf. Epifcopus, 


$58 
Giburga Abbatifla in. Apulia , 


435 
Goffredus fiue Goffridus Co- 
mes, $09 , $28 
Gratie Dei quanta nobis e(t nc- 
ceffitas , 4. 
Nihil habet homoquod non 
acceperit: nec bene velle in 
arbitrio conftat humano, 
nec perficere, ibid. 
Amamur à Dco vt amemus; 
adjuuamur vt operemur , & 
operando virtutibus dire. 
. mur, sbid. 
Gregorius Sabinenfis Epiícop. 

o6 
S. Gregori; Mart. Spoletini cor- 
pus in Ecclefiam Mer. traníla- 
tum, * 142 
Gregorius nobilis Romanus , 

366 
Gregorius Papa VII. 458 
Sententia ejus in peruafores 
poffeffionum Monafterij P ifc. 


459 | 
"Grimbaldus Pinnenfis Epiícop. 


367 374 
Grimualdus : Pinnenfis Epiícop. 


, 498 | | 
Gualcherus Camerac. Epiícop. 


$53 


648 
in Concilio Claromontano Se- 
de abdicatus eft , 8 
Gualterius Duacenfis Caftella- 
nus, $44 
Gualterius Valuenf. Epifcopus, 
476,479 
Gualterus , Vide V ualterus. 
Guarnerius Trecení, Epilcopus , 


596 

Guainerius dePonz, 
& [t41. 

. Guido, P. sido. 
Guido Imperater anno 891. co- 
ronatus, 397 

Guillelmi V. Archiepiíc. Senon. 
Concilium, £ 

Guillelmus VI. Archiep. Senon. 
Concilium celebrat , 128 

Guillelmus Theatinus Epifcop. 


$56, 


479 
Guillelmus , 7. V willelmse. 
Gundebaldus Rex Ariana labe 
infectus, 110 , (f feqq. 
Permittit Epifcopis Catholicis 
collationem coram fe cum 


Arianis, ibid. 
H 

[ ADRIANVS Papa IV.Be- 

neuentimoratur, — $04 


Harericos qui ftudet extirpare, 
ne fallaciis eorum fcindatur 
Ecclefia gloriam martyrij me- 

retur, 187 

Hamericus Abbas  Aquicintr. 
$48 , 552 

Haribo Archicancellarius Con- 
radi Imperatoris, 431 

'.Henricüs Cancellarius Henrici 
III. Imp. jo,d feqq. 

Henricus Rex Italiz ; i 
Romz a Benedido Papainau- 

gutratur , 411 


INDEX RERF M, 


Henricus Imp. I. fiue Lf.cum vi. 
lido exercitu Apulos & Troja- 

nos expugnat , 417 
Henricus I11. Imp. Capuam ve- 

nit, 44j 
Henricus Remenf. Archiep.;7 
Herbercus Pinnenfis Epifcopus, 


479 
Herchenoaldus, V .£rcbesoaldui 
Heribaldus Comes facri Palatij, 

375 »* ft44. | 
Herimanus — Archicancellariu: 

Henricilll.Imp. — 470,4! 
Hermenfeldus Comes, ——16j 
Hildebertus Comes; 16j 
S. Hilarius librum Euangeliorum 

Ícripfit, | 106 
Hirmingarda Imperatrix vxor 

Ludouici II. Imperatoris,772 
Hubaldus Hoftienf. Epifcopus, 


yo6 
Hubertus Epiícop. Parmenf. & 
Archicancellarius Ottoni ]m- 


erat. 495; é& fent 410 
Hugo Cancellarius Conradi Im- 
pera t. 4j 


Hugo Comes, | 4 
Hugo Dux & Marchio , 435 &/ 
Hugo Rex Italiz, 49l 
Hugo Malmazettus Comes Not- 
mannorum in Apulia, 4j7 
Monachos Pifcarienfes perfe 
quitur , bona dinpit, 461: 

64. , ($ jeqq | 

au d um fpoliatut; 

& carceri mancipatll» ^ s 
Moritur, 487 


 AcchiepilcoP- 
Hugo Lugdunenf. Á ni 


A. S. Legatus 
E»iftolz, yn, jt 
Hugo de Inciaco excom 
tur 9, € f 11 


Humbaldus Sabipianus Epifco? 
$46. 


—— 0 — o e 


da 


ET VERBOR M. 649 


Humilis à Deo exaltatur, & Fi- 
. Jius Dei & heres Chrifti voca- 
tur , 36 
Humilitas genitrix & ' educatrix 
omnium virtutum, 3j 
Regia virtus eft, & à Deo tribui. 
tut, ibid. 4.1 


] 


NDVLGENTLAZ in recita- 
dione falutationis Angelice , 
137 
Et orationis Dominicz, 138 
De penitentia fumpta cri- 
minalium peccatorum inte- 
ger annus;de venialibus xr. 
dies conceduntur , 477 
Itemanni duo, 498 
Inimici funt diligendi , 21j 
Innocentij Papz II. epiftola , 
Inuidia quàm perhiciofa eft , 41 
 Mulri propter cam perierunt , 
ibid. 42 
Radix omnium malorum, ibid. 
Iohannz Ludouici XI. filiz , ac 
Duciffe Biturigum Teftamen- 


trum, 629 
Bituricis primum Collegium 
fundauit, 630 
Preícribit que in eo funt ob. 
feruanda, ibi 7. 
Ordinis Annuntiatarum fun- 
datrix , ibid. 


lohannes Rex Regna Anglie & 
Hiberni tribuit fabditque Ec- 
clefiz Romanz, 573, 5 feqq. 
Hla reapit Innocentius 11I. 
ibid. | 
Iohannes Berardi Au&or Chro. 
nici Piícar. B $19,531 
lohannes Cancellarins Berenga- 


rij Imp. | 401 
Et Ottonis Imp. 414. 

Iohannes nobilis Romanus, 366 

Iohannes Pinneníis Epifcopus , 
413 | 

Iohannes Portueníts Epifcopus , 
$4.6 

Iohannes Signienfis Epifcopus, 
409 

Iohannes Tuículanus Epifcopus, 
46 VN 

lohannes Valuenf. Epiícopus , 
46 

S.Iobannisin Venere Monafte- 
rium, 4211 

Ionz Aurelian. Epifcopi Opuf. 
culum de inftitutione Regia 

dicat ELS Regi, j7 
Ofores habuit qui eum à Rege 
alienareconatifunt, ^ ;8 

Ex Aquitania, vnde ortus erat 


aufi ugit , sbid. 

Ira perniciofa eft , 45 
Tenebras parit in homine , lu- 
men expellit, ibid. 


Indicium quomodó Iudex pro- 
ferre debet, i$ feqq. 
Munera nec requirat , nec ob- 

| lata fufcipiat , jo 
4Equitas judicij ftabilimentum 

eft regti , / 79 
ludicij extremi dies fzpiüs per- 
denda, |^. 237 
Deferibuntur quz tunc fient, 
ibid. e- feqg. — .— 
Iulius Preneftrinus Epifcopus , 
o6 

Lukitia virtus defcribitur, — a2 
Si non temperetur in crudeli- 
tatem dilabitur , 13 

S. kufti fe&iuitas Lugduni quàm 
folennis , 110, 112 


| NNnnh 


poem cain 


650 INDEX 


L 


p VS Ecclefie Atre- 
batenfis Epifcopus eligi- 
tur, & à Summis Pontificibns 
confitmatur, — $39, [t44- 
Ejus Epiftolz , $425543 
Romam proficifcitur, $45 
Ab V rbano Papa II. confecra- 
tur, $46 
Atrebati excipitur, ibid. 
Rogat Archiepifcopum Re- 
meníem vt ejus profeffio- 
nem recipiat , ! $4.8 
Excufat (e quód illum & Cleri- 
cos Remenfes non potuerit 
adire , ibid. 549 
Conuocatur ad Concilia Pla- 
cent, & Claromont. $4, 

e fe44- 
Lambertum perturbat Came- 
racenfis Epifcopus , 553, 555 
Quid illi ad Concil. Clarom. 


eunti acciderit,556 , e feqq. 


390 
397 


$59. 
Lambertus Comes, 
Lambertus Imperator ; 


Landericus nobilis Romanus , 


366 | 


S; Laurentij craticulz in ciuita- 
146. 


tem Mett.tranflatz, 
Leges Chriftianz mulcó pluris fa- 
ciendz quàm mundanz, 87 


é feqq. T" 
Illz fuauiores. ac faciliores 
iftis , 90 


 Multz calamitates ob earum 
prauaricationem eueniuhnt, 


ibid. — 
Leges Ecclefiafticz ' aliquando 
oluenda , ILL 


Lemouici vrbis defcriptio , 156 
Leontius Arelat. Epifcop. fcribit 


RERF M, 


ad Hilarum Papam vt fuz Ec- 
clefiz jura integra permancát, 


$78 
S. Leontij Reliquiz in Met, Ec 


cle(ia tranflatz., 14j 
Leo Papa IX. inguguratus, 4ji 
Normannos expellere fruftra 
conatur , 4fj 
Liduinus Teatínus Epifcopus, 


412 

Lignamentum quid, 161 

Lintardus.A rchicancellarius Ca- 
roli Craffi, | 396 

Lotharius Rex Itali, m 


Lotharius II. Imperator, - 489 
Ducit exercitum contra Rogt- 
rium Regem, ibid.490 

S. Luciz Virg. & Mart. corpus 
in ciuitatem Met. cranflatum, 


I4.j " : 
Ludouicus 11. Imp. Monaftenj 


Pifcarienfis fundator, 04 
é& fede 0o 
Diu moratur in ltalia, 36 
é feo 
Venit Capuam, 169 
Rauennam, 73 
EL 


Defungitut ;  — 
Ludouicus I1I. lmperator, 397 
Ludouícus de Meliduno Archiep. 

Senon. cogit Concilium, $4 

86, e$ [£44 
eb UP Epi 
. maciter abeft à Concio 


nenfi, A | 
Lupo vir nobilis, C | 

Caftellum quate ab iplo y 
. ta-lupo di&um, * 


Lupolinei vnde ; , Me 
S. e Trecenf. Epifcop.ce*" 
tilfima épiftola Sidonio AP e 
nari ad Epifcopatu rece 
euecto , iH 
Luxuria graue peccatum » 


Quare notabilis omnibas , 117 
Luxuriz caufa fuperbia, 118 
- € feq4. | 


Quomodo refrznanda,r9 120 


M 


Mio vir nobilis. 374- 
Malum pro malo non red- 


dendum, 


44. 
Que ibid. 
Manaffes ex: Archidiacono Re- 


meníi Epifcopus Cameracenf. 


$5 , 
In Concil. Clarom. appro- 


batur, 2E $59 
Mandata Dei quare funt ebíer- 
uanda, 2,11j 
Fide Cbarita:. 
Timor Dei vt feruentur necef-- 
farius eft, 10, ($- feqq. 


Quanta mala eueniant traní- 

grefforibus, 85 , & feqq. 91 

S. Marie de Peczano Monaft. 
s | 

S. Martini Papz & Mart. a&a 

breuiterdefcribuntur, ^18; 


Cogit Concilium Rome ad . 


extirpandas  harefes fuo 


tempore exortas, 186 
S. Martini Turon.fepulcrum con.« 
ftituit Perpetuus , 109 


S. Martini Turon. Archiep. fe. 
pàülcerum auro , & gemmis 
adornat S. Eligius, 18 4. 
Quo monente ejuídem Sani 
Ecclefie Dagobertus confert 

immunitates, - ibid. 

Martyrium fuftinens ne fcipnda- 
cur Ecclefia fallaciis hetetico- 
rum , non eft inferior gloriá, 
Lic qui occiditur à Paganis, 
^ 187 E 


Matrimonium in Ecclefia qua- 
re publicé contrahendum , 
620 


Cur certis anni temporibus . 
celebrari prohibeatur,.  6a1r . 


S. Mauri Mart. Eccl. in Aprutia , 
L 


37 
Mediolanum à Friderico Impe- 


ratore captum, $68 
Melus Normannorum Dux; 421 
Miffas tres qualibet die pro fe 
decantari in Monaíterio 
Piícarienfi jubet Ludouicus 


II.Imp. 385 
Monachis quz precepta feruan- 
da, I21, 613 
Quz exercitia , . ibid, 122. 
Curis. propinquorum vacare 
non debent, sbid. 
Modefté íe gerant. in vefti- 
mentis —» 6c8,615 


Nihil ex pa&o pro. ingreffu. 


Religionis recipiendum, 616 
Monaldus Comes, 431 
Moniales cum viris Ecclefiafticis 

ad fupplicationes non proce- 


' dant, . $96. 


Quz obferuaredebent, — 625 
Moninellum Monafterium pro- 


pe Mantuam à Ludouico II. - 


Imp.fundatur, 387 
Mors his qui penitentiam non 
egerint quàm terribilis, 24a 
Sepids mente reuoluere de- 
bet homo quz in ea euenient, 
ibid. 
Mundi hujus honor, gaudium, 


amor,& pompa amaritudinem 


generant, . $9 

. Celetri curfulabuntur tempo- 
ra; $8 
Nihil in mundo nift calamitas 
& miferia, $9 


NNnn ij 


p HNENAMM 


— A——-—— jc 


6j INDEX RERFM, 


N 


ICOLAVSTufculanus 
Epifcop. & A. S. Legatus 

in Anglia, - j74 
Normanni Melo Duce Apuliam 


expugnant, — 411,4/3,457 
3 Comites Robertus deRetello, 


4-57 
V go Malmazettus , ibid. 
Q 


BEDIENTIA potiíffimé Rc- 

i exhibenda eft, 81 

Odo Abbas Canonicorum Reg. 
Omnium Sanc&orum Ttecenf. 


$43 
OdoDuxBurgund. — — 544 
Offredus Comes , 431 
Orationi potiffimàm in Ecclefia 


incumbere debent Chriftiani , 


. 94, J1d- 
Otta nobiliífíma matrona, 412; 
2423 
QttoI.Imperator, — 40$,408 
Qro II. Imperat. 412, C f244. 
 Romecoronatur, 413 
. In Appuliam profe&us filium 
O:rtonem Regem inaugu- 


tandum curauit , 416 
Otto Rex, 416 
Obiit puer , 418 

P 


i» ASCHALIS Papall, — 47j 
Ejus Epiftole, ;61,«&* feqq. 
Patientia quanta virtus eft , 20, 
c feqq. | 
Quos producit effe&tus, 
Fidei fundamenta munit, fpem 


prouchit , & filios Dei nos 
confirmat , Abid. 


Quàm vtilis Chriftiano, 1:10 


Patrem & matrem qui honorat 


Deum glorificat, 6i 


S. Paulini fapientiam & maníue- 


tudinem laudat Seuerus,  ;5 


S. Pauli Apoftoli dens reperta, 


2045 
Pauperum defenforibus & juuan- 


tibus fe debitorem ac reddi- 
torem promittit Deus, 24 

Multa bona euenient , 25,17; 
315221 


Eleémofyna quare pauperibus 


etoganda , ibid. & fir. 11 
Clirifto erogatut, — 1617 
Thefaurizant in czlo qui dant 

pauperi, EE. 
Quare pauperes alere & jum 

re debent diuites; 1j 


Qum impense cos diligebat 

. Perpetuus, 10/ , é ftt: 
108 

Suos heredes conftituit , ibd. 


Pax quantum bonum fit, d 
Peccatorum origo & caufa, 9/ 


erfítqqg. — | 
LEE nos Deus vt peccttifi- 
|. nem imponamuos,X conuet- 
tamuradipfum,  —?!? 
Ad vitia fine labore dilabi- 
mur , ad virtutes. dc 
confurgimus , jn 
Omne peccatum per poniten- 
tiam recipit vulneris fanita- 
tem, - HH) 
Peccatorum confeflio ; 
Vide Conf [fio. 


Pelerinus Pinnenfis vir illofris ; 


368 nM 
it S.Perpetuíi Turon Ep cop i6 


ftamentum, 


oto SesGoogle ca 


ET FERBORVF M. 65 


Pauperes fuos heredes confti- 
tuit , ibid. 1308 
Senaterextitit, ^  — 109 


In fepulcro S. Martini , quod 


ipfe conftruxerat,tumulatur, 


109 . 
Pipinus Rex Aquitaniz dilau- 
datut , ;8 


S. Petri pars catenz Theoderico 
Epifcop. Met.datur, — 142 
Carnis particula , /47j 

Petrus Aprutinus Epifcopus , 


411 
Petrus Epifcopus Papienfis , 464. 
. Archicancellarius , 4.14. 
Petrus Iudexfíacri Palatij, — 452 
Petrus Conful. & Dux Roman. 
366 v 
Philip * Regis adulterium graui- 
tet fert Vrbanus Papa, — 537 
Galliz Epifcopos reprehendit 
« . quód fefe ipfi non viriliter 
» oppofuerint , * $bid. 
^ Ad cor tandem Philippus rc- 
dit, | «538 
$. Piatonís corpus S. Eligius rc- 
etit, . 101 
Piícarienfe Monaft. feu Cafau- 
rienfe & S. Clemenus, à Lu- 
douico I1 1. Imperat. fundatü, 
361,65 ftqq. 569 
SS. Trinitati primüm confecra- 
» S HB 364.370 
); Piícariam infulam Grimbaldus 
Pinnenfis Epifcopus cambi- 
- * uit, (xe s 367 
. Priuilegiis confirmat Ludoui- 
cus Imperator ca quz colla- 
tà fünt tam à. fe quàm ab 
aliis , 369, &- fe44. 3715379» 
381 ,584.,386 | 
Enumeratio eorum qus poffi- 
det Monafterium Piícarienf. 
^ pe 126 «i : A ; "A 


Hirmingarda Imperatrix que- 
dam contulit Monafterio, 


379 
Imperator peculiares quaí- 
am preces ad Deum pra- 


fcribit Monachis , 385 
Tres Miffas quotidie pro fe 
celebratijubec, ———— ibid. 


Carlomanuus Rex ratum ha- 
bet omnia bona & priuile- 
gia à Patre Ludouico Imp. 
collata, . 390, (* feqq. 

Ytidem Carolus Craffus Imp. 
39 f | 

399 


Et Berengarius , 

Adelbertus Rex, — - 403 

Otto Imp. 405, 408 

Henricus , 0. 4217 

Contadus, . 430,440 
. Henricus IIT. Imp. 449 


Rogerius Rex Sicilie, 49; 


— Liscum Iohan.Epifícopo Pin- 


nenfi de jurifdi&ione coram 
Rege , 493. 


- Cauta cadit Epifgopus , ibid. 


Bona Monafterii plures inua- 
dunt , 4219, 440 
Giburga Abbatiffa fuum Mo- 
nafterium tradit Pifícarien(i, 


dde 2M 
Ad berti eremitz acus, ide 
A delbertia. 
uando primüm Pifcatienfes 
adiére Summum Pontif. 455 
A Lcone Papa IX.priuilegium 


obtinent, ibid. 
Item à Calixto II. 481 
Ab Hadriano IV. jo6 


SS. Tiinitatis Monafterium 
zdificatur ac Pifcarienfi fub. 

. ditur, " 455 
Depofito fceptro. Imperiali 
baculum paftoralem fufcipit 
Abbas 3 " | 470 
N Nnn iij 


€ ELT d A 


654 


Monachos profequitur Hugo 
Malmazettus , V. H»wgo. 
Monafterium multa patitur 

detrimenta, 471, C f144. 
Corpus S. Clementis inuentü 
oítenditur Auguftino Car- 
dinali qui tunc Piícariq ade- 
rat, 474, € f:44- 
Libri renouantur, 4.31 
Robertus Manuplelli totum 
Monafterium depredatur , 
490 | 
Vexantur Monachi à Boa- 
mundo Comite , 495 
Rex ejus audaciam reprimit , 
496 , & fe44- : 
Definit tandem Boamundus , 


497 
Iterum perfequitur 499.50! 
Altaria innouantur ; Eccletiq 


zdificantur ab Oldrio Ab- 


bate, 498 
Pro defunáis Fratribus multa 
ftatuit, ibid. 


Varis calamitatibus Mona- 
chos afficit Robertus de Baf- 
fauilla Comes, ;ot , &" feq. 

Et Boamundus alter , $05 

Statuuntur nonnulla de Cleri- 
cis qui juris funt Monafterij, 
4 | u 

Quz jura in cos poffideat 
o (tenditur , ibid. c fegq.520 

Au&or Chronici Piícarienfis 
Iohannes Berardi, 529,531 


ABBATES 


-. PiscARIENSES. 


Romanus I. Abbas , 362, 366, 


370 .(& feqq. 
Obiit Romanus » 396 
ibid. 


Beatus, 


INDEX RERVF M, 


Aimericus, . 397 
LIS , ; ibid. 
tto, A 
Alparius, —— á ie 
Jldericus , ibid. & feq. 
Adam, 494; & [tq 
Iohannes, 41 
Giflebertus, 4id 
Grimoaldus, ib. 
Iohannes I1. 410 
Ponzius, "nm 
Adam II. 415 
Petrus, ibid. 
Stephanus , ibid. 
Paparus, "e 
B.Guido, 4156/4 
Praclarum ejus factum, 46, 
& f:44 

Mira pattat, 44 
Obitus, "T 
Miracula, 444 
Franco Abbas, 44 
Dominicus; ibid. 


Ejus electionis formula, 446 
& fte34- 
Simul 15 bbas & Epilcopu 
. NValuenfis , 454, d 14 
Berardus Abbatis vices 28» 


ibid. Ew 
Traímundus Abbas & Epi 


copus V alueni. " 
Adam III. 461 
lohannesIIÉI. 461 
Fit Epifcopus aluet 464 
Grimoaldus; " | 
Albericus ; 4l 
Giío, e 
Oldrius, (4 
Leonas Abbas € Cardinalis ; 


$93 ous Ü 
Coníiecratur à S ummo P cal 
fce, & mitra Ponü * 


decotatur ; T 
Diaconus ordinatur ab Ae- 


ET FERB 


* 


xandro Papa I1I. 516 Conuocatur ad Concilia Pa- 

Interet Concilio Romano | cent. & Clarom. $54- 

velut Diaconus Cardinalis, Regna fubuertuntur càm lex Dei 

$18 | contemnitur,  . III 
Panitentia diluit omnia peccata , Religiofi , ^. Aonachi. 

119 . Pro ingreffu Religionis nihil 


Ponitentes qui fegerant, 12j 


Pondus , ide Statera. 


Przcepta Dei, Vide Mandata. 


SS. Prothi & Hyacinthi Reliquiq 


in Metenf.Ecclefiam tranflatz, 
143. | 


NL 
- Proximus nofter quis cenfendus 


. eft, f»6 
Prudentia quid , | 18 
Valde neceffaria eft Regi , ibid. 
Omnes alias virtutes comitari 
|. debet, ibid. c feqq. 
Simplicitatis virtute tempe- 
. randaeft, I9 


. Punga , ideft , Pera, 164 


Q. 


S. VINTINI corpus a S. 


Eligio repertum , 199 


S. QuiriciEcclefia , 379 
R . 

ADVLPHVS Remenf. Ar- 

chiep. $61 


Radulphus Turon. Archiepiíc. 
j46 
Rainulfus Epifcopus T eatinus, 
461 : 
Raynoldi R emenfis Archiepifc. 
| pluresepifto]z , 555, $40,550; 
$$4: 559; $60 T MA 
Eum arguit Vrbanus Papa quód 
' Lambertum Epiícopum A tre- 
batenf. confecrare renuerit , 
$47 — 


ex pa&o recipere debent , 616 
Reliquie Sanctorum non indi- 
nis concedendz, 107 
Repofitorium feu vas in quo 
Chrifti corpus recondebatur , 
106 ] 


Repa, quid ; | 173 
Rex verus quis, 1,695 ,70, C 
ft44. 195 


Regi tenenda eft via regia , 2, 


7 J533. — 
Quibus virtutibus Rex ornari 
debet, 1,6 fe44.53 
Sapientia ipfi perneceffaria , 


13, (* f?q4- 


Qua fapientiam comitantur 


virtutes , 1$ 
Prudendavirtusregia, | 18 
Iuftitia , . 02 22,50 


$i non temperatur jufiitia in 
crudelitatem dilabitur , 2j 
Quomodo judicium Rex pro- 
ferre debet, ^ 24,6 feqq. 
Et pauperem & opprelium 
fubleuare, — ibid. & fz94. 
Mifericordiam eis impendere, 
& feduló bonis debet .ope- 
ribus incumbere, 26,27, 
íi8,(feqqd. . ^ 
. Decima & primitiz à Rege 
funt foluendz , 29 , &* feg4. 
.. Quisdiuitiarum víus , 33,34 
. Non in his extolli, fed humi- 


litatiftdere debet, — 34 


Pacem quarere ac tenere , 
36... 7 | 
Zelo Dei accenfus Ecclefiam 


: 
| 


-- — ————— — —ÁÁÀ 


INDE 
protegere, | 
Clementia pecnliariter Regi 

colenda eft, 38 
Con(ilio in omnibus rebus vti 
quàm vtile fit Regi, 39 
Superbia ipfi cauenda , & qua- 
re, E 
Inuidia quoque, 42 
Malum pro malo non reddat , 


656 


44 | | 
lra maximé Regibus cauenda , 


45. 
Adulatores longé expellere de- 
bent, 46, & feo4- 
Auaritiam maximé , 47 
Non impenfis alienis Rex adi- 
ficet domos, nec tesras víur- 
| pets 49 
Sz pius ad Dcum preces cffun- 
dat, $4 555 
Quatuor à Rege funt obfer- 
uanda, 62 
Rex in Ecclefia poft Epifco- 
pum feu Sacerdotem fubli- 


mior eft perfona, 67 
Quare, ibid. 


Rex à red regendo vocatur , 


69 
Probos judices conftituere , & 
caufam pauperum audire de- 
bet, 26 , &* fe34. 
Stabilitas regni eft equitas ju- 
dicij , 79 
Regnumá Deoaccipit, — 89 
Regi parere cundi debent, 82 
"Non fint dolofi, feu inuicem 
non fe decipiant Palatini, 8; 
Rex praué viuendo regnum 
fubuertit, III 
Richardus Comes de Manuplel- 
lo, | 471, 6 feqq. 
Richardus Marchian. Abbas, 
354 


i » Googlc cte 


X RERP M, L 
;;j RicheriusSenon. Archiep. £57, 


558 
Rimo vir potens & locuples, 


369 
Robertus de Baffauilla Come: 
Lorotelli , goi 
Monafterium Pifcarienfe occu 
pat, vimque Monachis infert, 
"- [02 | 
Seditiones mouet aduerfus Re. 
gem Guillelmum , mar 
mámque regni partem per- 
uafit, ibid 
Robertus Comes Cafert, — jo 
Robertus Flandienf. Comes,5o, 
- é fie : ! 
Robertus Manuplelli Comes v! 
totam Pifcarienfem Infulam 
víurpat, ac Monafterium de 
przdatur, 490 
Robertus de Rotello Come: 


Norman. "T 
Robertus Trogifij 48 
Rodelafo vir nobilis , y4 


Rogerius Dux fit Rex Siciliz.&c. 


489,491 
Laudibus euehitur; — 42» 

e feqq. 
Ejus eoiftdla ad Comitem Boa- 
mundum vt vexare definat 
"Moriachos P ifcarienfes , 496 
S. Ruftici Ecclefia 410 


S 


ACERDOS in Ecclefia Sub- 
limior eft pero" ie 
D did 
— Quare, E 
Saluius Epifcop.confütat at 
cos in Concilio Aureliane! » 


188 "A 
Samfío Valuenfis vir nobilis; 394 


Sapient 


m E RR E rt e e t 
MU cC 


ET VERBORV M. ég7 
Symmachi Papz epiftola ad 
Auitum Viennenfem , $83 
Synodis qui intereffe nequeunt 
excufationes mittere debent , 


13j 


Sapientia Chriftiano , Regi prz- 
fertim,perneceffaria, ^ 13, 
& fe. | 
Virus Regia, — . — — 1j 
Sapientie defcriptio, ^ ibid. 
Quid fapientia , ibid. 


Senoneníis prouincie Concilia, 
Vide Concilium. 

S. Serene Virg. corpus in Ecclef. 
Mert. tranflatum , 141 

Seueri Sulpitij i uiua ; ji 

Sidonium Apolinarem  recéns 
Epifcopü miris laudibus eue- 
hit S. Lupus Tricaffinus, 579 

Simplicitatis virtus neceflaria ad 
temperandam prudentiam, 19, 


| 20 

Smaragdi Abbatis Via Regia, 1 

Sodomitarum vnde peccatum, 
86 | 

Solemniaceníe Monafterium à 


S. Eligio fundatur , 170, 

c feqq. 
Quanta in eo vigebat regula- 
ris obíeruantia , 171 
Deícriptio ejutdem Monafte- 
ij ibid. 


rij, Bs 

dnd dolofam abhorret Deus , 
jo,C feqq. ——— 

S. Stephani fanguis in vafe cry- 
ftalino repertus , 143 
In Mer. Ecclef. tranflatus,ibi4. 
Item fandalium ejufdem , 144. 

Stephanus Lugdun. Archiep.114 

Superbia fummum vitium eft,41 
Quantorum fit malorum cau- 

fa, ibid. 118 
Grauior eft luxurià , 117 
Per fupetbiam itur in proftitu- 

tionem libidinis 118 
Origo omnium vitiorum, ibid. 

Suppo Piceni Gomes & Dux, 
367 ,393 


T 
p mm D VS Comes, 
530 | 


Teftes tynodales, 6214. 
Teubaldus nobilis Romanus , 
366 
Theodericus , 7 ide Deodericus. 
Theodinus Comes ,. 432 
Theodulfi Aurel. Epifcopi 1er- 
mones aliquot , 117 
Thomas Prior S. Vi&eris Parif. 
interfectus, — . $67 
S. Tillo Minifter S. Eligij, 164 
Timor Dei ad obferuanda ejus 
mandata neceffarius eft, — 1o 
. Verus & caftus timor defcribi- 
tur , ibid. cx 11 1a 
"Timor eft fapientiz cuftos & 
radix , 
Tornacenfi Ecclefie Epifcopus 
tandem reftitutus , $65 
c feqq. Vide Lambertus. 
Tranímundus Comes, 4:8,421 
Conftruxit Monafterium S. 
. Johannis in Venere, 4211 
Tranímundus junior , 421 
Trafímundus Marchio , 4.41 
Traímundus Epifcopus Valuenf. 
458 


Trefidius Comes , 41r 
Tribulatio quàm  neceffaria 
Chriftiano, 1210 


SS. Trinitatis Monafterium fun- 
datur à Gerardo & Suabilo, 


415 
Triftandus de Salazar Archiep. 
Senon.celebrat Concil. — 584 
Oooo 


658 
| v 
Y J ALLATIONES, 
V. Ballationcs. 


Veríus, V. Carmina. 


Veftium reformatio ; 607 

Vgo Vide Hugo. 

viduz quomodó fe gerere de- 
bent, 1j 


S.  Vincentij Monaft. P. 4bbw 


c. 

Corpus ex Italia in ciuitatem 
Metenfem tranflatum , 143 
Virginitatis laus , 124 

Ad virtutes difficilà confurgi- 
mus , ad vitia fine labore dila- 
bimut , 117 
Ad virtutum culmina tenden- 

tes non à fummis, fed à mo- 
dicis inchoant, ibid. 

Vita zterna, Jide Beatitudo. 

V itz hujus nulla certicudo , futi- 
lis honor , gaudium & pompa 
geherant amaritudinem , — $9 

Labilis eft ; morborum diuerfis 
generibus, & multis miferiis 
repleta, ibid. & fe44- 

Vitia, //. Peccata. 

V olutio , id eff , fornix , gallice 
voute ; 278 

Vrbanus Papa 1. 469 
Nt Hierofolymam à Saracenis 

occupatam liberaret totis 


viribusagit,  ibid.c ft44- 


Vtbani epiftola nonnullz;537; 


FINIS. 


INDEX RERVM, ET VEREORVM. 


| c ft41. $$055» 
. Grauiter fert philipr Rn 
adulterium , 57 
Gaudet eundem Regem ad 
cor rediiffe , 3 
, Reprehendit Gallie Epifcopos 
quód (fe(e adultetio Regis 
non op pofuerint, T 
T" Cácellarius Caroli Craf 

1 


»- j 
Vualterius Furconenf. Epiícop. 


431 

Vuandalberti Martyrologium , 
305, € [^44 
DiftinGio menfium & hora- 
rum , TT 

Horologium per duodecim pun- 


&os , 37 
V uido Comes, 390 
V uido Imperator , 397 


V uillelmus Taífio Comes pef 
mé egerit, 468 
Ecclefiarum bona ditipit ; 
ibid. & fe«44- 
Criminum à fe patratorum 
enitet, ac reftituit fe ab- 

ata , ] 48o ,& fett. 

V uillelmus Rex Siciliz , vir mirz 
fapientiz ,Óc magn? virtutis, 


jot 
Epiftolz , a6, 6 fet 


y) 


ys LV S reirudinis quàm 
vcilis eft , 37 


— . MEN. es 


— steterant PRA RA A 
SVMMaA PRIVILEGII. 


Lz povicri XIV. Galliz & Nauarrz Regis authoritate 
fancitum eft, nequisin Regno fuo, aliifque locis fug di- 
tioni fübje&is , Librum cuititulus : Perersm aliquot Scriptorum , 
qui in Gallie Bibhetbecis , maximà Benedilinorum , latseramt , 
SrriciLzGIV M, abfque D. Luce -Dacherij confenfu , aut 
eorum quibus permiferit , intra viginti annos imprimat , aut di- 
uendat. Siquis fecus fecerit , mul&a indi&a , prouc ampliüs - 
in ipfo Diplomate continetur. Lutetia Parifiorum die19.Iunij 


1654. ! 
Sic (Fonatum , | 


De mandato Regis. - 
Lr CoQ. 


Conce(io indulti "Priuilegsg. 
WRazfatus Lucas Dacherius conceffit Carolo Savreux Bi- 
bliopolz Parifienfi , indulto Priuilegio vti , in quantum 
attinet ad eaquz in hoc Tomo Quinto continentur. Parifiis die 
noná Septembris 1661. 


Gic fignatum ; 


E. LvcAs D'ACHER Y. 


ERRATA NONNVLLA. 


pa 129.lin. penult. B. Parifienfi ,/, G. Parifienfi, 
Pag. 141. lin. 2.l, aípeximns. 

Pag. 315. lin. 6. [, ambicis. — 

Pag.397. lin. 15. poft Angelo dele virgulam. 

Pag. 552. lin. 16. Ejufdem , /, Vrbani Papa. 

Pag. $84. lim. 11. I, Meliduno. 


Cera , LecTOR, benigna mann corrigito. 


O— 0 7 s - -- -——s (c 00 «po c——— c 


x "e - 


D dnczab Lind
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Veterum aliquot scriptorum, qui in Galliae bibliothecis, maximè Benedictinorum latuerant, spicilegium. Tomus quintus. [...] Prodeunt nunc primùm in lucem. Opera et studio Domni Lucae Dacherii è Congregatione S. Mauri monachi Benedictini"

See other formats
